Μόντενα

Η Μόντενα (ιταλικά: Modena ή Mòdna‎‎, λατινικά: Mutina‎‎), αναφερόμενη και υπό την εξελληνισμένη εκδοχή της ως Μοδένα, είναι πόλη της Βορειοδυτικής Ιταλίας, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, τμήματος της ευρύτερης περιφέρειας της Εμίλια-Ρομάνια. Έχει 186.188 κατοίκους.

Μόντενα
Σημαία Έμβλημα
Μόντενα 44°38′45″N 10°55′33″E
Χώρα	Ιταλία
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία της Μόντενα
Προστάτης	Γεμινιανός
• Μέλος του/της	Κλιματική Συμμαχία
Έκταση	183,19 km²
Υψόμετρο	34 μέτρα
Πληθυσμός	184.153 (1  Ιανουαρίου 2023)
Ταχ. κωδ.	41121–41126
Τηλ. κωδ.	059
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Είναι αρχαία πόλη και έδρα αρχιεπισκοπής. Στη σημερινή εποχή είναι ιδιαιτέρως γνωστή γιατί στην ευρύτερη περιοχή έχουν την έδρα τους και τις μονάδες παραγωγής τους πολλοί περίφημοι κατασκευαστές αυτοκινήτων, όπως οι Ferrari, De Tomaso, Pagani και Maserati. Η έδρα της Lamborghini βρίσκεται σχετικά κοντά, στη Σαντ'Αγκάτα Μπολονιέζε, στην επαρχία της Μπολόνια. Ένα μοντέλο της Ferrari, η 360 Modena, πήρε το όνομα του από την πόλη.

Στην πόλη βρίσκεται το Πανεπιστήμιο της Μόντενα, το οποίο ιδρύθηκε το 1175 και είναι ένα από τα παλαιότερα στον κόσμο, ενώ στη Βιβλιοθήκη Εστένσε (Biblioteca Estense) υπάρχει σημαντική συλλογή παλαιών βιβλίων και χειρογράφων. Επίσης στην πόλη βρίσκεται και η Στρατιωτική Ακαδημία της Μόντενα (ιταλ.: Accademia Militare di Modena) που στεγάζεται στο ιστορικό κτήριο του Δουκικού Παλατιού (Palazzo Ducale).

Ο καθεδρικός ναός της πόλης, κτισμένος τον 12ο αιώνα, μαζί με την Πιάτσα Γκράντε και τον Τόρε Τσιβίκα, έχουν χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1997. Ο καθεδρικός μαζί με το καμπαναριό του, γνωστό ως Γκιλαρντίνα, είναι δείγματα του ρωμανικού ρυθμού. Άλλα κτίρια στην Πιάτσα Γκράντε περιλαμβάνουν το δημαρχείο και τα κτίρια της αρχιεπισκοπής. Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Σαν Τζεμινιάνο.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η περιοχή γύρω από τη Μόντενα (ή "Μουτίνα" σύμφωνα με τη Λατινική γλώσσα) κατοικήθηκε στην Εποχή του Σιδήρου από φορείς του Πολιτισμού του Βιλανόβα, αργότερα κατοίκησαν Λίγυρες, Ετρούσκοι και Κέλτες Βόιοι. Το ακριβές έτος που ιδρύθηκε η πόλη είναι άγνωστο αλλά υπήρχε τον 3ο αιώνα π.Χ. την εποχή που ξέσπασε ο Β΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος, οι Βόιοι εξεγέρθηκαν και λεηλάτησαν την πόλη. Ο Τίτος Λίβιος περιγράφει μια καλά οχυρωμένη Ακρόπολη στην οποία εύρισκαν καταφύγιο οι Ρωμαίοι μεγιστάνες. Η κατάληξη της επιχείρησης είναι άγνωστη αλλά η πόλη ερήμωσε μετά την εκστρατεία του Αννίβα. Η Μουτίνα ιδρύθηκε ως Ρωμαϊκή αποικία (183 π.Χ.), χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτική βάση από τον Μάρκο Αιμίλιο Λεπίδιο αλλά λεηλατήθηκε από τους Λίγυρες (177 π.Χ.). Οι Ρωμαίοι την ίδρυσαν ξανά και έγινε το σημαντικότερο κέντρο τους στην Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, βρισκόταν σε στρατηγική τοποθεσία στην Αιμιλία Οδό, στον δρόμο προς τη Βερόνα. Τον 10 αιώνα π.Χ. η Μόντινα πολιορκήθηκε δύο φορές, την πρώτη ο Πομπήιος (78 π.Χ.) αλλά την υπερασπίστηκε ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος.

Η πόλη υπέφερε σοβαρά από πείνα και ο Βρούτος αναγκάστηκε να δραπετεύσει στο Ρέτζο νελλ’Εμίλια για να γλυτώσει τη ζωή του. Στον εμφύλιο που ακολούθησε μετά τη δολοφονία του Καίσαρα επιτέθηκε ξανά ο Μάρκος Αντώνιος (44 π.Χ.), την υπερασπίστηκε ο Δέκιμος Ιούνιος Βρούτος. Ο αντίπαλος του Αντώνιου Οκταβιανός Αύγουστος βοήθησε σημαντικά την άμυνα της πόλης με τη βοήθεια της Συγκλήτου. Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων την περιγράφει στους Φιλιππικούς του ως "πανέμορφη Μουτίνα" (44 π.Χ.), τον 3ο αιώνα μ.Χ. είχε μετατραπεί στο σημαντικότερο Ρωμαϊκό κέντρο της Αιμιλίας. Όταν έπεσε η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρέθηκε σε παρακμή, τη χρησιμοποίησαν σαν στρατιωτικό κέντρο οι βάρβαροι που επιτέθηκαν την ίδια εποχή στην Ιταλία. Ο Αττίλας επιτέθηκε με τις ορδές του αλλά την έσωσε με το θαύμα του ο Άγιος Γεμινιανός που έγινε ο προστάτης της πόλης. Τον 7ο αιώνα π.Χ. η Μόντενα ερημώθηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά. Οι Ιταλοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τον Δεκέμβριο του 2008 εκτεταμένα εργαστήρια κεραμικής κοντά στα αρχαία τείχη της πόλης.

Νεότερα χρόνια

Οι εξόριστοι ίδρυσαν μια νέα πόλη λίγα μίλια βορειοδυτικά με το όνομα "Σίττανοβα" (νέα πόλη). Τον 9ο αιώνα η Μόντενα αναπτύχθηκε ξανά και εξοπλίστηκε, τότε συντέθηκε το "Τραγούδι του Γουότσμαν της Μόντενα". Αργότερα πέρασε στη Ματθίλδη της Κανόσα και έγινε τον 12ο αιώνα Ελεύθερη Κοινότητα, στους πολέμους που ξέσπασαν ανάμεσα στον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄ και τον πάπα Γρηγόριο Θ΄ συντάχθηκε με τον αυτοκράτορα. Ο Οίκος των Έστε ανέλαβε την ηγεμονία της Μόντενα (1208), πρώτο μέλος ο Ομπίτσο Β΄ των Έστε. Ο γιος και διάδοχος του Άτσο Η΄ των Έστε ενίσχυσε σημαντικά την εξουσία του και αργότερα (1336) προήχθη σε Δουκάτο υπό τον Μπόρσο των Έστε. Ο Έρκολε Β΄ των Έστε επέκτεινε και εξόπλισε τη Μόντενα, έγινε η πρωτεύουσα του Δουκάτου όταν η Φερράρα έπεσε στα χέρια του πάπα (1598). Ο Φραγκίσκος Α΄ των Έστε οικοδόμησε την Ακρόπολη και τα ανάκτορα τα οποία επέκτεινε μεγαλοπρεπώς ο Φραγκίσκος Β΄ των Έστε. Ο Ρινάλντο ντ΄Εστέ εξορίστηκε δύο φορές από τις Γαλλικές επιθέσεις, ο Φραντσέσκο Γ΄ έκτισε νέα δημόσια κτίρια αλλά πολλές φωτογραφίες και κειμήλια των Έστε πουλήθηκαν στη Δρέσδη. Ο Έρκολε Γ΄ της Μόντενα πέθανε εξόριστος στο Τρεβίζο αφού αρνήθηκε τους όρους των Γάλλων όταν η Μόντενα εισήλθε στη Ναπολεόντεια Δημοκρατία της Ιταλίας. Η μοναδική του κόρη παντρεύτηκε τον Φερδινάνδο Κάρολο γιο τον αυτοκρατόρων Φραγκίσκου Α΄ και Μαρίας Θηρεσίας. Ο γιος τους Φραγκίσκος Δ΄ της Μόντενα δέχτηκε πίσω τις οικογενειακές ιδιοκτησίες των Έστε αλλά η Μόντενα πέρασε υπό Ισπανική κυριαρχία (1816). Ο γιος του Φραγκίσκος Ε΄ της Μόντενα ήταν δίκαιος και λαοφιλής ηγεμόνας, είχε περιθάλψει ο ίδιος τα θύματα της Χολέρας. Οι παν-Ευρωπαϊκές Επαναστάσεις του 1848 είχαν θύμα και τον ίδιον, εξορίστηκε προσωρινά αλλά αποκαταστάθηκε με λαϊκή υποστήριξη από τα Ιταλικά στρατεύματα. Σε 10 Χρόνια ωστόσο ανατράπηκε οριστικά (20 Αυγούστου 1859) από τους επαναστάτες οι οποίοι προσάρτησαν τη Μόντενα στην Ιταλική ενοποίηση.

Αθλητισμός

Η Μόντενα έχει ισχυρή αθλητική παράδοση που συνδέεται με τους αγώνες αυτοκινήτων ως γενέτειρα του Έντσο Φερράρι, υπήρξε ο ιδρυτής της ομώνυμης ομάδας αυτοκινήτων με έδρα το γειτονικό Μαρανέλλο. Το σπορ αυτοκίνητο Ferrari 360 Μόντενα πήρε το όνομα του από την πόλη. Η Μόντενα αποκαλείται επίσης "η πρωτεύουσα των υπεραυτοκινήτων" αφού η ευρύτερη περιοχή της είναι ο τόπος κατασκευής των αυτοκινήτων Μαζεράτι, Λαμποργκίνι, Pagani και Ducati. Η πόλη έχει επίσης δύο μεγάλες ποδοσφαιρικές ομάδες που παίζουν στην Σέριε Β : την Μόντενα ΦΚ και την Κάρπι ΦΚ 1909. Η Μόντενα ΦΚ διαλύθηκε (2017) και ιδρύθηκε ξανά την επόμενη χρονιά με την ονομασία Μόντενα ΦΚ 2018 με έδρα το ίδιο Στάδιο Αλμπέρτο Μπράλια χωρητικότητας 21.151 θέσεων που φιλοξένησε το διεθνές Ράγκμπι γιούνιον. Κυρίαρχο ρόλο στον αθλητισμό της Μόντενα έχει η Πετοσφαίριση με την οποία κέρδισε 12 εθνικά πρωταθλήματα Βόλεϊ και τέσσερα Τσάμπιονς Λίγκ. Υπάρχει επίσης ένας Σύλλογος Μπέιζμπολ με παράδοση 50 ετών, παίζει στη Σειρά Α της Ιταλικής Λίγκας του Μπέιζμπολ.

Αξιομνημόνευτες προσωπικότητες

Ανάμεσα στις σημαντικές προσωπικότητες που γεννήθηκαν στη Μόντενα συγκαταλέγονται:

• Η Μαρία της Μόντενα, δεύτερη σύζυγος του Ιακώβου Β΄ της Αγγλίας
• Ο τενόρος Λουτσιάνο Παβαρότι
• Η σοπράνο Μιρέλα Φρένι (Mirella Freni)
• Ο Έντσο Φερράρι, οδηγός αγώνων και ιδρυτής της ομώνυμης εταιρείας.

Πηγές

• William Smith, ed. (1872) [1854]. "Mutina". Dictionary of Greek and Roman Geography. London: John Murray.
• "Modena", Hand-book for Travellers in Northern Italy (16th ed.), London: John Murray, 1897.
• Ismar Elbogen (1904), "Modena", Jewish Encyclopedia, vol. 8, New York.
• "Modena" . Encyclopædia Britannica. Vol. 18 (11th ed.). 1910. σσ. 641–642.
• Benjamin Vincent (1910), "Modena", Haydn's Dictionary of Dates (25th ed.), London: Ward, Lock & Co.
• Edward Hutton (1912), "Modena", Cities of Lombardy, New York: Macmillan
• "Modena", Northern Italy (14th ed.), Leipzig: Karl Baedeker, 1913 (+ 1870 ed.)
• Riso, Federica Maria (4 May 2023). Roman funerary rituals in Mutina (Modena, Italy): a multidisciplinary approach. Oxford: Archaeopress.
• Beth F. Wood (1995). "Modena". In Trudy Ring; Robert M. Salkin (eds.). Southern Europe. International Dictionary of Historic Places.
• Christopher Kleinhenz, ed. (2004). "Modena". Medieval Italy: an Encyclopedia. Routledge.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του Μόντενα στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Modena στο Wikimedia Commons
• Modena Tourist Information Office (Αγγλικά)
• Περιγραφή του καθεδρικού ναού της πόλης (Αγγλικά)
• Μόντενα στο Curlie