Νέα Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ
Νέα Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ (ΝΚΕ) ήταν ο καθοδηγητικός μηχανισμός του ΚΚΕ που συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 1941 από στελέχη του ΚΚΕ που απέδρασαν από τους τόπους εξορίας τους.
Το ιστορικό υπόβαθρο Επεξεργασία
Το 1936 με το ξέσπασμα της μεταξικής δικτατορίας η Βουλή διαλύθηκε, όλα τα κόμματα παύθηκαν και κάποια πέρασαν στην παρανομία. Ωστόσο, το δικτατορικό καθεστώς έδειξε απίστευτη αγριότητα απέναντι στο ΚΚΕ. Αρκετά στελέχη του (Γιάννης Ιωαννίδης, Μανώλης Μανωλέας, Βασίλης Βερβέρης κ.α) συνελήφθησαν από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, ενώ όσα στελέχη διέφυγαν αρχικά τη σύλληψη έδρασαν σε βαθιά παρανομία, κάτω από πολύ αυστηρούς συνωμοτικούς κανόνες. Ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1936, οπότε την καθοδήγηση του κόμματος ανέλαβε μέχρι το 1938 μία τριμελής Γραμματεία που αποτελείτο από τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Βασίλη Νεφελούδη, Στέλιο Σκλάβαινα και Μήτσο Παρτσαλίδη.[1]
Ωστόσο, τα έτη 1938 και 1939 οι συλλήψεις κλιμακώθηκαν και προς τα τέλη του 1939 ολόκληρος ο καθοδηγητικός μηχανισμός του KKE εξαρθρώθηκε. Η Ασφάλεια συνέλαβε τους Νεφελούδη, Παρτσαλίδη, Σκλάβαινα, Πλουμπίδη, Σιάντο, Θέο, Σκαφίδα, Μιχελίδη, Γκαζέ, Σιτοκωνσταντίνου, Δαμασκόπουλο, Ρούσο, Χατζηβασιλείου κ.α οπότε τα μόνα ασύλληπτα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ που είχαν εκλεγεί στο 6ο συνέδριο το 1935 ήταν οι Δαμιανός Μάθεσης και Δημήτρης Παπαγιάννης.[2]
Συγκρότηση της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής Επεξεργασία
Τον Δεκέμβριο του 1939 ο Παπαγιάννης μαζί με τα ασύλληπτα μέλη του ΚΚΕ Βαγγέλη Κτιστάκη, Σταματία Βιτσαρά και Χρήστο Κανάκη συγκρότησαν ένα καθοδηγητικό μηχανισμό, τη λεγόμενη Παλιά Κεντρική Επιτροπή, σε μια προσπάθεια να αναπληρώσουν την καθοδήγηση του κόμματος που είχε εξαρθρωθεί από τις μαζικές συλλήψεις των στελεχών της ΚΕ.[3]
Την καθοδήγηση της ΠΚΕ ανέλαβε ο Πλουμπίδης από το Σανατόριο “Σωτηρία” όπου ήταν κρατούμενος, μέσω ενός παράνομου δικτύου. Η ΠΚΕ εξέδιδε προκηρύξεις, μανιφέστα και κάποια τεύχη του Ριζοσπάστη που τυπώνονταν και κυκλοφορούσαν παράνομα.[4]
Η ονομασία Παλιά Κεντρική Επιτροπή δήλωνε τη συνέχεια της νόμιμης καθοδήγησης που είχε εκλεγεί από το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1935.[5]
Συγκρότηση της Προσωρινής Διοίκησης Επεξεργασία
Κατά τη φυλάκισή τους από τη δικτατορία Μεταξά, αρκετά καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ δεν άντεξαν την πολύπλευρη πίεση που τους ασκήθηκε (απομόνωση, βασανιστήρια κλπ), λύγισαν και υπέγραψαν τις λεγόμενες δηλώσεις μετανοίας, που ήταν έμπνευση του Μανιαδάκη. Ανάμεσα σ' αυτά τα στελέχη όμως βρίσκονταν και εκείνοι που μεταστράφηκαν, έγιναν αντικομμουνιστές και πέρασαν στην υπηρεσία της δικτατορίας συνειδητά. Ο πυρήνας αυτών των στελεχών ήταν οι Μιχάλης Τυρίμος, Γιάννης Μιχαηλίδης, Μανώλης Μανωλέας, Τηλέμαχος Μύτλας, Δημήτρης Κουτσογιάννης και ίσως ο Δημήτρης Μιχελίδης.[6] Την συνεργασία με το τμήμα των πρακτόρων στους κόλπους του ΚΚΕ ανέλαβαν ο ίδιος ο Μανιαδάκης, καθώς και ο ανώτατος αξιωματικός της ασφάλειας, Σπύρος Παξινός, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί για τη δίωξη του Κομμουνισμού στη Γκεστάπο.[7]
Στα τέλη Δεκέμβρη του 1939 η Ασφάλεια υπό την επίβλεψη των Μανιαδάκη-Παξινού-Τυρίμου κατασκευάζει την Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ (ΠΔ), μια πλαστή καθοδήγηση με σκοπό να αδρανοποιήσει την ΠΚΕ και να θέσει το ΚΚΕ υπό την καθοδήγηση του Μανιαδάκη.[8][9]
Η ΠΔ συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1939 και έκανε την επίσημη εμφάνισή της τον Ιανουάριο του 1940, εκδίδοντας ακόμη και δικό της Ριζοσπάστη. Κατάφερε να επηρεάσει πολλά φυλακισμένα καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ στην Ακροναυπλία, Κέρκυρα, νησιά κλπ, ακόμα και τον ίδιο το Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος δεν υποψιαζόταν το ρόλο της, αλλά αντ' αυτής υποψιαζόταν την -καθαρή- ΠΚΕ. Ο Ζαχαριάδης στήριξε την ΠΔ και κατήγγειλε την ΠΚΕ ως "χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση-Παπαγιάννη".[10]
Η ΠΔ βρέθηκε σε έντονη αντιπαράθεση με την ΠΚΕ την καθοδήγηση της οποίας είχε ο Νίκος Πλουμπίδης από το Σανατόριο Σωτηρία που εκρατείτο, ενώ συνεχώς αντάλλασσαν κατηγορίες για χαφιεδισμό. Η ΠΚΕ αποκαλούσε την ΠΔ "η χαφιέδικη καθοδήγηση των Μ-Μ-Μ" (εννοώντας τους Μανιαδάκη-Μιχαηλίδη-Μιχελίδη). Ο ρόλος της ΠΔ άρχισε να αποκαλύπτεται στα τέλη του 1940, όταν ο πλαστός Ριζοσπάστης άρχισε να υμνεί τον Μεταξά και να αποκτά έντονο εθνικιστικό και φιλοκαθεστωτικό λόγο.[11]
Συγκρότηση και δράση της Νέας Κεντρικής Επιτροπής Επεξεργασία
Τελικά, η δράση των δύο καθοδηγήσεων της ΠΚΕ και της ΠΔ έληξε με την έναρξη της γερμανικής Κατοχής το 1941. Τον Ιούλιο του 1941 συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή (ΝΚΕ) από στελέχη του κόμματος που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους, η οποία ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε σε σύντομο χρονικό διάστημα η μόνη και αδιαμφισβήτητη καθοδήγηση του ΚΚΕ.[12]
Στις 1-3 Ιούλη 1941 συνήλθε στην Αθήνα η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Σε αυτήν πήραν μέρος τέσσερα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ που είχαν εκλεγεί στο 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ τον Δεκέμβρη του 1935, η Χρύσα Χατζηβασιλείου, ο Πέτρος Ρούσος, ο Ανδρέας Τσίπας και ο Παντελής Καραγκίτσης. Επίσης πήραν μέρος και ο Ανδρέας Τζήμας (βουλευτής του ΚΚΕ το 1936) και ο Κώστας Λαζαρίδης που προσλήφθηκαν από την Ολομέλεια της ΚΕ.[13]
Οι Χατζηβασιλείου, Ρούσος είχαν δραπετεύσει από την Κίμωλο,[14] ο Καραγκίτσης από τη Φολέγανδρο,[15] ενώ οι Τσίπας, Τζήμας και Λαζαρίδης είχαν απελευθερωθεί σαν Σλαβομακεδόνες από την Ακροναυπλία τον Ιούνιο του 1941.[16]
Γραμματέας της ΝΚΕ με εντολή του Ιωαννίδη από την Ακροναυπλία θα γίνει ο Ανδρέας Τσίπας.[17] Η Oλομέλεια κάλεσε τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του σε ένα εθνικό μέτωπο απελευθέρωσης, σε αντικατοχική και αντιφασιστική δράση, για την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ και το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης για την αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών.[18] Η έκκληση αυτή δε βρήκε απήχηση στους πολιτικούς των μεγάλων αστικών κομμάτων του μεσοπολέμου, του Λαϊκού Κόμματος και των Φιλελευθέρων, ενώ οι δεύτεροι αντιπρότειναν τη δημιουργία αντιμοναρχικής οργάνωσης με το βλέμμα στραμμένο στο μεταπελευθερωτικό σκηνικό.[19]
Λίγες μέρες μετά τη συγκρότηση της ΝΚΕ ο Πλουμπίδης έδωσε εντολή στα μέλη της ΠΚΕ να προσχωρήσουν στη Νέα Κεντρική Επιτροπή και να της παραδώσουν τον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό.[20] Στα τέλη καλοκαιριού του 1941 προσχώρησε στη ΝΚΕ ο Σπύρος Καλοδίκης μαζί με την Ανεξάρτητη Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας (ΑΚΟΑ) την οποία καθοδηγούσε.[21]
Στις 16 Ιούλη 1941 ιδρύθηκε το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ) μετά από πρωτοβουλία της ΝΚΕ, από τρεις παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος Ελλάδας, την ΓΣΕΕ, την Ενωτική ΓΣΕΕ και τα Ανεξάρτητα Συνδικάτα[22] Την 1η Αυγούστου 1941, υπό την καθοδήγηση της ΝΚΕ, εκδόθηκε το πρώτο φύλλο της νέας σειράς του Ριζοσπάστη.[23]
Επίσης, τον Σεπτέμβριο του 1941 με πρωτοβουλία της ΝΚΕ του ΚΚΕ ιδρύθηκε το ΕΑΜ.[24]
Τον Δεκέμβρη του 1941 θα συγκληθεί η 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ και γραμματέας της ΚΕ θα αναλάβει ο Γιώργης Σιάντος, που είχε αποδράσει κατά τη μεταγωγή του από την Κέρκυρα.[25] Από το σημείο εκείνο και μετά όρος Νέα Κεντρική Επιτροπή θα εκλείψει και θα χρησιμοποιείται το Κεντρική Επιτροπή.
Τα στελέχη της ΝΚΕ Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Νεφελούδης (2007), σελ.149-150
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), Τόμος Α', σελ.190-205
- ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 69-71
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), Τόμος Α', σελ.190-205
- ↑ Ελεφάντης (1976), σελ.288
- ↑ Ροδάκης (2007), σελ.112-115
- ↑ Φαράκος (2004), σελ.38-39
- ↑ Νεφελούδης (2007), σελ.226-234
- ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 100-103
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.343
- ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ. 150-151
- ↑ Φαράκος (2004), σελ. 319-320
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.378
- ↑ Γκριτζώνας (1985), σελ. 114-116
- ↑ Γκριτζώνας (1985), σελ. 98-100
- ↑ Ιστορία της Αντίστασης 1940-45 (1979), σελ. 201-202 & Μανούσακας (1978), σελ. 196-197
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄τόμος (2012), σελ.380
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.379
- ↑ Φλάισερ (1988), σελ.155-157
- ↑ Γκουντουβάς (2015), σελ. 171
- ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 226
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.381
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.382
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄τόμος (2012), σελ.383
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄τόμος (2012), σελ.399
Πηγές Επεξεργασία
- Σωτήρης Γκουντουβάς, "Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση" Διπλωματική Εργασία, Πάντειο, Αθήνα 2019.
- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμος Α', εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
- Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979
- Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2015
- Κώστας Γκριτζώνας "Κόκκινοι δραπέτες 1920-1944", Εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα 1985
- Άγγελος Ελεφάντης, Η επαγγελία της αδύνατης Επανάστασης: ΚΚΕ και αστισμός στο Μεσοπόλεμο, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1976
- Γιάννης Μανούσακας, Ακροναυπλία (θρύλος και πραγματικότητα), εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ, Αθήνα 1978
- Βασίλης Νεφελούδης, Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940, Εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα 2007
- Περικλής Ροδάκης, Νίκος Ζαχαριάδης, Εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 2007
- Πέτρος Ρούσος, Η Μεγάλη Πενταετία (1940-1945), Τόμος Α', Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1984
- Γρηγόρης Φαράκος, Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και οι σχέσεις του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004
- Χάγκεν Φλάισερ, "Στέμμα και Σβάστικα", τόμος 1, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1988
- Θανάσης Χατζής, Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε, Εκδόσεις Δωρικός, Αθήνα 1984