Βικιπαίδεια

Στήβεν Χόκινγκ

Βρετανός κοσμολόγος

Ο Στίβεν Γουίλιαμ Χόκινγκ ή Στίβεν Χόκινγκ[64][65][66][67][68][69] (αγγλικά: Stephen William Hawking, 8 Ιανουαρίου 1942 – 14 Μαρτίου 2018)[70] ήταν Βρετανός θεωρητικός φυσικός, κοσμολόγος, συγγραφέας και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.

Στίβεν Χόκινγκ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Stephen William Hawking (Αγγλικά)
Προφορά
Γέννηση8  Ιανουαρίου 1942[1][2][3]
Οξφόρδη[4]
Θάνατος14  Μαρτίου 2018[5][6][7]
Κέιμπριτζ[8][4]
Αιτία θανάτουΑμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΑββαείο του Ουέστμινστερ[9]
ΚατοικίαΑγγλία
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο[10][4]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΑγγλικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[11][12][13]
Εκπαίδευσηπτυχίο
διδακτορικό δίπλωμα
ΣπουδέςΚολέγιο Γιουνιβέρσιτι (1959–1962)
Τρίνιτι Χολ (1962–1966)[14]
St Albans School (από 1952)
Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ[15]
St Albans High School for Girls
Byron House School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταθεωρητικός φυσικός
κοσμολόγος
συγγραφέας[16][17]
ΕργοδότηςΚολλέγιο Γκόνβιλ και Κης (1965–1969)[18]
τμήμα μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ (1962–1965)[18]
Ινστιτούτο Περίμετερ (2008–2018)[19]
Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (έως 2018)[20][21]
Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας (1970–1975)[22]
Αξιοσημείωτο έργοΤο Χρονικό του Χρόνου[23]
Black Holes and Baby Universes and Other Essays[24]
Το Σύμπαν σε ένα Καρυδότσουφλο[24]
On the Shoulders of Giants[24]
God Created the Integers
The Dreams That Stuff Is Made of: The Most Astounding Papers of Quantum Physics and How They Shook the Scientific World
My Brief History
Επηρεάστηκε απόDikran Tahta
Πολ Ντιράκ
Μπέρτραντ Ράσελ
Καρλ Πόπερ
Αντρέι Λίντε[25]
Γιάκοβ Ζελντόβιτς[25]
Άλμπερτ Αϊνστάιν
Οικογένεια
ΣύζυγοςΤζέιν Ουάιλντ Χώκινγκ (1965–1991)[26]
Elaine Mason (1995–2006)
ΤέκναΛούσι Χώκινγκ[4]
Ρόμπερτ Χώκινγκ
Τιμ Χώκινγκ
ΓονείςFrank Hawking[27] και Isobel Eileen Hawking[27]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαLucasian Professor of Mathematics (1979–2009)[20][21]
Βραβεύσειςμετάλλιο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1979)[28]
βραβείο φυσικής Βολφ (1988)[29]
Μετάλλιο Κόπλυ (2006)[30][31]
Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας (2009)[32]
Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics (2013)[33]
Companion of Honour (1989)[34][35]
Μετάλλιο Έντινκτον (1975)[36]
Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1985)[37]
Διοικητής του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (23  Φεβρουαρίου 1982)[34]
Βραβείο Νέιλορ (1999)[38]
Μετάλλιο Όσκαρ Κλάιν (2003)[39]
Μετάλλιο Χιούζ (1976)[40]
βραβεία της Βασιλικής Εταιρείας για Επιστημονικά Βιβλία (2002)[41]
μετάλλιο Άλμπερτ (1999)[42][43]
Βραβείο Μίκελσον-Μόρλεϊ (2003)[44]
Βραβείο Φονσέκα (2008)[45]
Μετάλλιο Πίου ΙΑ´ (17  Απριλίου 1975)[46]
Βραβείο και Μετάλλιο Μάξγουελ (1976)[47]
Μετάλλιο Ντιράκ (Ινστιτούτο Φυσικής) (1987)[48]
Βραβείο Άνταμς (1966)
Βραβείο Άντριου Γκέμαντ (1998)[49]
Διεκατονταετές Μετάλλιο Τζέιμς Σμίθσον (2005)[50]
Βραβείο Ρόμπερτ Χάινλαιν (2012)[51]
Βραβείο Πριγκίπισσα της Αστουρίας για την ομόνοια (1989)[52]
επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου Χάρβαρντ (1990)[34]
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (1978)[53]
βραβείο Μαρσέλ Γκρόσμαν (Ιουνίου 1991)[54]
μετάλλιο Φράνκλιν (1981)[55]
BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award (2015)[56]
μετάλλιο Μπόντλι (2015)[57]
Gold medal of the Spanish National Research Council (1989)[58]
Βραβείο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1978)
Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας Τεχνών
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πρίνστον
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ (1989)[59]
βραβείο Ντάνι Χάινεμαν για την Μαθηματική Φυσική (1976 και 1976)[60][61]
Βραβείο Λίλιενφελντ (1999 και 1999)[62][63]
Βραβείο Πριγκίπισσα της Αστούριας
Βραβείο Θεμελιωδούς Φυσικής
Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας (1974)
Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών (1992)
Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας
Τάγμα των Εταίρων της Τιμής
Ιστότοπος
hawking.org.uk
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Μεταξύ των σημαντικών επιστημονικών εργασιών του ήταν μια συνεργασία με τον Ρότζερ Πένροουζ επάνω σε θεωρήματα βαρυτικής μοναδικότητας στα πλαίσια της γενικής σχετικότητας και η θεωρητική πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, που συχνά καλείται ακτινοβολία Χόκινγκ. Ο Χόκινγκ ήταν ο πρώτος που εξέθεσε μια κοσμολογία που εξηγήθηκε από μια ένωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής. Ήταν φανατικός υποστηρικτής της ερμηνείας πολλών κόσμων της κβαντικής μηχανικής.

Ήταν επίτιμος συνεργάτης της Βασιλικής Εταιρείας των Τεχνών, ισόβιο μέλος στην Επισκοπική Ακαδημία Επιστημών, και αποδέκτης του Προεδρικού Μεταλλίου της Ελευθερίας, το υψηλότερο πολιτικό βραβείο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Χόκινγκ ήταν καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ μεταξύ 1979 και 2009.

Ο Χόκινγκ είχε συντάξει εργασίες εκλαϊκευμένης επιστήμης, στις οποίες συζητά τις θεωρίες και την κοσμολογία του γενικά. Το βιβλίο του Το Χρονικό του Χρόνου έμεινε στη λίστα με τα best-seller της Βρετανικής Sunday Times για 237 εβδομάδες, σπάζοντας ρεκόρ.

Ο Χόκινγκ έπασχε από τη νόσο του κινητικού νευρώνα (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση), κατάσταση που είχε εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των ετών. Ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και επικοινωνούσε μέσω συσκευής παραγωγής ομιλίας. Παντρεύτηκε δύο φορές και είχε τρία παιδιά.

Το 2014 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Το χρονικό της ζωής μου.

Πρώτα χρόνια και η ζωή του

Επεξεργασία

Ο Χόκινγκ γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1942 από τον Φρανκ και την Ίζομπελ Χόκινγκ.[71][72] Παρά τους οικογενειακούς οικονομικούς περιορισμούς, και οι δύο γονείς είχαν σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου ο Φρανκ είχε σπουδάσει ιατρική και η Ίζομπελ Φιλοσοφία, Πολιτική και Οικονομικά.[72] Οι δύο συναντήθηκαν λίγο μετά την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε ένα ίδρυμα ιατρικής έρευνας όπου η Ίζομπελ εργαζόταν ως γραμματέας και ο Φρανκ ως ιατρικός ερευνητής.[72][73] Η οικογένεια Χόκινγκ έζησε στο Χάιγκεϊτ, αλλά καθώς το Λονδίνο υφίστατο συνεχείς αεροπορικές επιδρομές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η μητέρα του πήγε στην Οξφόρδη για να γεννήσει με μεγαλύτερη ασφάλεια.[74] Είχε δύο νεότερες αδελφές, τη Φιλίππα και τη Μαίρη και έναν υιοθετημένο αδελφό, τον Έντουαρντ.[75] Ο Χόκινγκ άρχισε την εκπαίδευσή του στο Byron House School, ενώ αργότερα κατηγόρησε τις «προοδευτικές μεθόδους» του για την αποτυχία του να μάθει να διαβάζει όσο φοιτούσε σε αυτό το σχολείο.[76]

Το 1950, όταν ο πατέρας του έγινε επικεφαλής του τμήματος παρασιτολογίας στο Εθνικό Ίδρυμα Ιατρικής Έρευνας, ο Χόκινγκ και η οικογένειά του μετακινήθηκαν στο Σαιντ Άλμπανς στο Χέρτφορντσάιρ (Hertfordshire).[76][77] Ο οκτάχρονος Χόκινγκ παρακολούθησε μαθήματα στο High School for Girls για μερικούς μήνες· εκείνη την περίοδο, τα νεότερα αγόρια μπορούσαν να φοιτήσουν σε κάποιο από τα οικοτροφεία.[78][79] Στο Σαίντ Άλμπανς, θεωρήθηκε ιδιαίτερα ευφυής και κάπως εκκεντρικός,[76][80] ενώ συχνά τα γεύματα πραγματοποιούνταν με κάθε άτομο να διαβάζει σιωπηλά ένα βιβλίο.[76] Έζησαν σε οικονομική λιτότητα σε ένα μεγάλο, ακατάστατο και κακοδιατηρημένο σπίτι, και ταξίδευαν με ένα βελτιωμένο προπολεμικό ταξί του Λονδίνου.[81][82] Κατά τη διάρκεια μιας από τις συχνές απουσίες του πατέρα του Χόκινγκ στην Αφρική,[83] η υπόλοιπη οικογένεια πέρασε τέσσερις μήνες στη Μαγιόρκα, επισκεπτόμενοι τη φίλη της μητέρας του, Μπέριλ, και τον σύζυγό της ποιητή Ρόμπερτ Γκρέιβς. [78]

Με την επιστροφή τους στην Αγγλία, ο Χόκινγκ παρακολούθησε μαθήματα στο Σχολείο Ράντλεττ για ένα χρόνο[79] και από τον Σεπτέμβριο του 1952, στο Σχολείο Σαιντ Άλμπανς.[84] Η οικογένεια έθεσε υψηλή αξία στην εκπαίδευση.[76] Ο πατέρας του Χόκινγκ ήθελε ο γιος του να παρακολουθήσει το καλής φήμης Σχολείο Γουεστμίνστερ, αλλά ο 13χρονος Χόκινγκ ήταν άρρωστος την ημέρα της εξέτασης για τις υποτροφίες. Η οικογένειά του δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά τα σχολικά δίδακτρα χωρίς την οικονομική ενίσχυση μιας υποτροφίας και έτσι ο Χόκινγκ παρέμεινε στο Σαιντ Άλμπανς[85][86]. Μια θετική συνέπεια ήταν ότι ο Χόκινγκ παρέμεινε με μια στενή ομάδα φίλων, με τους οποίους απολάμβανε τα επιτραπέζια παιχνίδια, την κατασκευή πυροτεχνημάτων, μοντέλων αεροπλάνων και καραβιών,[87] και μακρές συζητήσεις περί Χριστιανισμού και υπεραισθητικής αντίληψης.[88] Από το 1958, και με τη βοήθεια του δασκάλου μαθηματικών Ντικράν Τάχτα, κατασκεύασαν έναν υπολογιστή από τμήματα ρολογιών, ενός παλαιού τηλεφωνικού κέντρου και άλλα ανακυκλωμένα εξαρτήματα.[89][90] Αν και στο σχολείο ήταν γνωστός ως «Αϊνστάιν», ο Χόκινγκ δεν ήταν αρχικά επιτυχημένος ακαδημαϊκά.[91] Με τον καιρό, άρχισε να παρουσιάζει ιδιαίτερη δεξιότητα στα επιστημονικά θέματα, και εμπνευσμένος από τον Τάχτα (Tahta), αποφάσισε να σπουδάσει μαθηματικά στο πανεπιστήμιο.[92][93][94] Ο πατέρας του Xώκινγκ τον συμβούλεψε να σπουδάσει ιατρική, ανησυχώντας ότι υπήρχαν λίγες θέσεις εργασίας για τους πτυχιούχους μαθηματικών.[95] Ο Χόκινγκ ήθελε να παρακολουθήσει το Oxford University College στην Οξφόρδη, το πανεπιστήμιο που ο ίδιος αποφοίτησε. Δεδομένου ότι δεν ήταν δυνατό να σπουδάσει εκεί μαθηματικά εκείνη την εποχή, ο Χόκινγκ αποφάσισε να στραφεί στη φυσική και τη χημεία. Παρά τις συμβουλές του διευθυντή του να περιμένει μέχρι το επόμενο έτος, ο Χόκινγκ τιμήθηκε με υποτροφία μετά από τις εξετάσεις τον Μάρτιο του 1959.[96][97]

Πανεπιστημιακές σπουδές

Επεξεργασία

Ο Χόκινγκ ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τον Οκτώβριο του 1959 σε ηλικία 17 ετών.[98] Τους πρώτους 18 μήνες ήταν βαριεστημένος και μόνος: ήταν νεότερος από πολλούς άλλους σπουδαστές, και βρήκε την ακαδημαϊκή μελέτη «γελοία εύκολη».[99][100] Ο Ρόμπερτ Μπέρμαν (Robert Berman), καθηγητής του στη φυσική, είπε αργότερα, «ήταν αρκετό για αυτόν να ξέρει ότι κάτι μπορούσε να γίνει, και μπορούσε να το κάνει χωρίς να δει πώς οι άλλοι άνθρωποι το έκαναν».[101] Μια αλλαγή προέκυψε κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου έτους του όταν, σύμφωνα με τον Μπέρμαν, ο Χόκινγκ κατέβαλε περισσότερη προσπάθεια «να είναι ένα από τα αγόρια». Εξελίχθηκε σε ένα δημοφιλές, ζωηρό και πνευματώδες μέλος του κολεγίου, που ενδιαφερόταν για την κλασική μουσική και την επιστημονική φαντασία.[98] Μέρος της αλλαγής αυτής προέκυψε από την απόφασή του να συμμετάσχει στη λέσχη κωπηλασίας του κολεγίου, όπου έκανε πηδάλιο σε μια ομάδα κωπηλασίας.[102][103] Ο προπονητής της κωπηλασίας τότε διαπίστωσε ότι ο Χόκινγκ καλλιέργησε μια εικόνα παράτολμου, οδηγώντας το πλήρωμά του σε επικίνδυνες διαδρομές που κατέληξαν σε κατεστραμμένες βάρκες.[104][105]

Ο Χόκινγκ έχει υπολογίσει ότι μελέτησε περίπου 1000 ώρες κατά τη διάρκεια των τριών ετών του στην Οξφόρδη. Αυτές οι μη εντυπωσιακές συνήθειες μελέτης έκαναν τη συμμετοχή του στις τελικές εξετάσεις του μια πρόκληση, και αποφάσισε να απαντήσει μόνο σε ερωτήσεις θεωρητικής φυσικής παρά εκείνες που απαιτούσαν πρακτικές γνώσεις. Το πτυχίο με διάκριση (First-class honours degree) που έλαβε ήταν ένας όρος αποδοχής για τις προγραμματισμένες μεταπτυχιακές σπουδές του στην κοσμολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.[106][107] Ανήσυχος, κοιμήθηκε λίγο τη νύχτα πριν από τις εξετάσεις και ο τελικός βαθμός πτυχίου ήταν οριακά μεταξύ πρώτης και δεύτερης κατηγορίας διάκρισης, κάνοντας μια προφορική εξέταση απαραίτητη.[107][108] Ο Χόκινγκ ανησυχούσε ότι θα αντιμετωπιστεί ως ένας οκνηρός και δύσκολος σπουδαστής, έτσι όταν του ζητήθηκε στην προφορική εξέταση να περιγράψει τα μελλοντικά του σχέδια, απάντησε: «εάν μου απονείμετε έναν πρώτο τίτλο, θα πάω στο Κέμπριτζ. Εάν λάβω ένα δεύτερο, θα μείνω στην Οξφόρδη, έτσι αναμένω ότι θα μου δώσετε έναν πρώτο».[107][109] Κέρδισε υψηλότερο σεβασμό από αυτόν που πίστευε: όπως σχολίασε ο Μπέρμαν, οι εξεταστές «ήταν αρκετά ευφυείς ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι μιλούσαν με κάποιο μακράν εξυπνότερο από τους περισσότερους από εκείνους».[107] Αφού έλαβε το πτυχίο του με διάκριση (Honours Degree) και μετά από ένα ταξίδι στο Ιράν με έναν φίλο του, άρχισε τη μεταπτυχιακή του εργασία στο Τρίνιτι Χολ του Κέιμπριτζ τον Οκτώβριο του 1962.[110][111]

Το πρώτο έτος του Χόκινγκ ως υποψήφιου διδάκτορα ήταν δύσκολο. Αρχικά απογοητεύτηκε όταν διαπίστωσε ότι είχε διοριστεί ο Ντένις Σιάμα (Dennis W. Sciama) ως επιβλέπων καθηγητής αντί του Φρεντ Χόυλ (Fred Hoyle) [112][113], και βρήκε την κατάρτισή του στα μαθηματικά ανεπαρκή για να εργαστεί στη γενική σχετικότητα και την κοσμολογία[114]. Αγωνίστηκε επίσης με την υγεία του. Ο Χόκινγκ είχε αντιμετωπίσει αυξανόμενη αδεξιότητα κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους του στην Οξφόρδη, συμπεριλαμβανομένης μιας πτώσης σε σκαλοπάτια και δυσκολίες στην κωπηλασία.[115][116] Τα προβλήματα επιδεινώθηκαν, και η ομιλία του έγινε ελαφρώς μπερδεμένη, η οικογένειά του παρατήρησε τις αλλαγές όταν επέστρεψε στο σπίτι για τα Χριστούγεννα και οι ιατρικές εξετάσεις άρχισαν.[117][118] Η διάγνωση για την ασθένεια κινητικών νευρώνων (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση) ήρθε όταν ο Χόκινγκ ήταν 21 ετών. Εκείνη την εποχή οι γιατροί του έδωσαν ένα προσδόκιμο ζωής δύο ετών.[119][120]

Μετά τη διάγνωσή του, ο Χόκινγκ έπεσε σε κατάθλιψη - αν και οι γιατροί τον συμβούλεψαν να συνεχίσει με τις μελέτες του, αισθάνθηκε ότι δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.[121] Συγχρόνως, η σχέση του με την Τζέιν Γουάιλντ (Jane Wilde), φίλη της αδελφής του, και την οποία είχε συναντήσει λίγο πριν τη διάγνωσή του, συνεχίστηκε να αναπτύσσεται. Το ζεύγος αρραβωνιάστηκε τον Οκτώβριο του 1964.[122][123] Ο Χόκινγκ αργότερα είπε ότι η δέσμευση «του έδωσε κάτι για να ζήσει».[124] Παρά την πρόοδο της ασθένειας — ο Χόκινγκ είχε δυσκολία στο να περπατήσει χωρίς υποστήριξη, και η ομιλία του ήταν σχεδόν ακατανόητη — επέστρεψε στην εργασία του με ενθουσιασμό.[125] Ο Χόκινγκ απέκτησε φήμη για την τόλμη και το θράσος του όταν αμφισβήτησε δημόσια την εργασία του Fred Hoyle και του σπουδαστή του Jayant Narlikar σε μια διάλεξη τον Ιούνιο του 1964.[126][127]

Όταν ο Χόκινγκ άρχισε τη μεταπτυχιακή έρευνά του, υπήρξε μεγάλη συζήτηση στην κοινότητα φυσικής για τις επικρατούσες θεωρίες της δημιουργίας του κόσμου: τη Μεγάλη Έκρηξη και η θεωρία Steady state.[128] Εμπνευσμένος από το θεώρημα του Ρότζερ Πένροουζ για την ιδιομορφία του χωροχρόνου στο κέντρο των μαύρων τρυπών, ο Χόκινγκ εφάρμοσε την ίδια σκέψη σε ολόκληρο το Σύμπαν, και κατά τη διάρκεια του 1965 ετοίμασε τη διατριβή του σε αυτό το θέμα.[129] Υπήρξαν και άλλες θετικές εξελίξεις: ο Χόκινγκ έλαβε μια ερευνητική υποτροφία στο Κολλέγιο Γκόνβιλ και Κέιους και αυτός και η Τζέιν παντρεύτηκαν στις 14 Ιουλίου 1965.[130] Πήρε το διδακτορικό του τον Μάρτιο του 1966,[131] και η εργασία του με τίτλο «Ιδιομορφίες και Γεωμετρία του χωροχρόνου» έτυχε μεγάλης εκτίμησης αμέσως από τον Πένροουζ με αποτέλεσμα να κερδίσει το Βραβείο Άνταμς εκείνης της χρονιάς. [132][131]

Μετέπειτα ζωή και σταδιοδρομία

Επεξεργασία

1966-75

Επεξεργασία

Τα πρώτα έτη του γάμου ήταν ταραχώδη: Η Τζέιν ζούσε στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας δεδομένου ότι ολοκλήρωνε το πτυχίο της και ταξίδευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες αρκετές φορές για συνέδρια και σχετικές με τη φυσική επισκέψεις. Το ζεύγος δυσκολεύτηκε να βρει κατοικία σε κοντινή απόσταση από το τμήμα εφαρμοσμένων μαθηματικών και θεωρητικής φυσικής (DAMTP) για τον Χόκινγκ. Η Τζέιν άρχισε να παρακολουθεί ένα διδακτορικό πρόγραμμα και ένας γιος, ο Ρόμπερτ, γεννήθηκε τον Μάιο του 1967.[133][134] Στη δουλειά του, και σε συνεργασία με τον Πένροουζ, ο Χόκινγκ επέκτεινε τις έννοιες του θεωρήματος της μοναδικότητας που εξερευνήθηκαν αρχικά στη διδακτορική διατριβή του. Αυτή περιελάμβανε όχι μόνο την ύπαρξη των μοναδικοτήτων αλλά επίσης και τη θεωρία ότι ο κόσμος μπορεί να ξεκίνησε ως μοναδικότητα. Η κοινή τους εργασία ήταν επιλαχούσα το 1968 στον διαγωνισμό Gravity Research Foundation [135][136] Το 1970 δημοσίευσαν μια απόδειξη ότι εάν ο κόσμος υπακούει στη γενική θεωρία της σχετικότητας και ταιριάζει με κάποιο από τα μοντέλα της φυσικής κοσμολογίας που ανέπτυξε ο Αλεξάντερ Φρίντμαν (Alexander Friedmann), τότε θα πρέπει να έχει ξεκινήσει ως μοναδικότητα. [137][138][139]

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι φυσικές δυνατότητες του Χόκινγκ μειώθηκαν περαιτέρω: άρχισε να χρησιμοποιεί δεκανίκια και σταμάτησε τις συχνές διαλέξεις.[140] Δεδομένου ότι έχασε σιγά σιγά τη δυνατότητα να γράφει, ανέπτυξε αντισταθμιστικές οπτικές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένου της αποτύπωσης εξισώσεων με όρους γεωμετρίας. [141][142] Ο φυσικός Βέρνερ Ίσραελ (Werner Israel) σύγκρινε αργότερα τα επιτεύγματα του με αυτά του Μότσαρτ που συνέθεσε μια ολόκληρη συμφωνία στο κεφάλι του. [143][144] Ο Χόκινγκ ήταν, εντούτοις, σκληρά ανεξάρτητος και απρόθυμος να δεχτεί βοήθεια ή να κάνει παραχωρήσεις για τις αναπηρίες του. Ο Χόκινγκ προτιμούσε να θεωρείται ως «επιστήμονας πρώτον, συγγραφέας εκλαϊκευμένης επιστήμης δεύτερον, και, με όλους τους τρόπους που έχουν σημασία, ένας κανονικός άνθρωπος με τις ίδιες επιθυμίες, επιδιώξεις, όνειρα, και φιλοδοξίες με τον καθένα.»[145] Η Τζέιν Χόκινγκ αργότερα σημείωσε ότι «μερικοί άνθρωποι θα το αποκαλούσαν αποφασιστικότητα, κάποιοι ισχυρογνωμοσύνη. Εγώ τα έχω αποκαλέσει και τα δύο κατά καιρούς.»[146] Χρειάστηκε πολλή πειθώ για να δεχτεί τη χρήση μιας αναπηρικής καρέκλας στο τέλος της δεκαετίας του 1960, [147] αλλά τελικά έγινε πασίγνωστος για την αγριότητα της οδήγησης της αναπηρικής καρέκλας του. [146] Ο Χόκινγκ ήταν δημοφιλής και πνευματώδης συνάδελφος, αλλά η ασθένειά του, καθώς επίσης και η φήμη του για το θράσος και τη νοημοσύνη, τον απομάκρυναν από μερικούς. [148] Το 1969, ο Χόκινγκ δέχτηκε μια ειδικά δημιουργημένη «υποτροφία για τη διάκριση στην επιστήμη» για να παραμείνει στο Κέιους.[149]

Μια κόρη, η Λούσυ, γεννήθηκε το 1970. [150] Αμέσως μετά ο Χόκινγκ ανακάλυψε αυτό που έγινε γνωστό ως ο δεύτερος νόμος της δυναμικής των μαύρων τρυπών, ότι ο ορίζοντας γεγονότων μιας μαύρης τρύπας δεν μπορεί ποτέ να γίνει μικρότερος. [151] Με τον Τζέιμς Μπαρντίν (James M. Bardeen) και τον Μπράντον Κάρτερ, πρότεινε τους τέσσερις νόμους της μηχανικής των μαύρων τρυπών, που αντλούσαν μια αναλογία με τη θερμοδυναμική.[152] Προς ενόχληση του Χόκινγκ, ο Τζέικομπ Μπέκενστάιν (Jacob Bekenstein), ένας μεταπτυχιακός σπουδαστής του Τζον Γουίλερ (John Wheeler), προχώρησε περισσότερο—και τελικά σωστά —εφαρμόζοντας τις έννοιες της θερμοδυναμικής κυριολεκτικά.[153][154] Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η εργασία του Χόκινγκ με τους Κάρτερ, Βέρνερ Ισραελ και Ντέιβιντ Ρόμπινσον (David C. Robinson) υποστήριξε έντονα το θεώρημα no-hair του Γουίλερ (Wheeler),ότι ανεξάρτητα από το αρχικό υλικό από το οποίο μια μαύρη τρύπα είναι δημιουργημένη μπορεί να περιγραφεί πλήρως από τις ιδιότητες μάζα, ηλεκτρικό φορτίο και περιστροφή. [155][156] Το δοκίμιο του με τίτλο "Black Holes" κέρδισε το βραβείο Gravity Research Foundation τον Ιανουάριο του 1971.[157] Το πρώτο βιβλίο του Χόκινγκ "The Large Scale Structure of Space-Time" που γράφτηκε με τον Τζορτζ Ελις (George Ellis) δημοσιεύθηκε το 1973.[158]

Αρχίζοντας από το 1973, ο Χόκινγκ μετακινήθηκε στη μελέτη της κβαντικής βαρύτητας και της κβαντικής μηχανικής. [159][158] Η δουλειά του σε αυτόν τον τομέα οδήγησε σε μια επίσκεψη στη Μόσχα και σε συζητήσεις με τον Γιάκοφ Μπορίσοβιτς Ζέλντοβιτς και τον Αλεξάντερ Σταρομπίνσκι, του οποίου η εργασία έδειξε ότι σύμφωνα με την αρχή της αβεβαιότητας οι περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες εκπέμπουν σωματίδια.[160] Προς ενόχληση του Χόκινγκ, οι πολυ-ελεγμένοι υπολογισμοί του έδωσαν συμπεράσματα που έρχονταν σε αντίθεση με τον δεύτερο νόμο του, ο οποίος υποστήριζε ότι οι μαύρες τρύπες δεν θα μπορούσαν ποτέ να μικρύνουν,[161] και υποστήριζαν τους συλλογισμούς του Μπεκενστάιν για την εντροπία τους. [162] [160] Τα αποτελέσματά του, που ο Χόκινγκ παρουσίασε από το 1974, έδειξαν ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, γνωστή σήμερα ως ακτινοβολία Χόκινγκ, η οποία μπορεί να συνεχιστεί έως ότου εξαντλήσουν την ενέργειά τους και εξατμιστούν. [163] [164][165] Αρχικά, η ακτινοβολία του Χόκινγκ ήταν αμφισβητούμενη. Εντούτοις μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μετά από τη δημοσίευση περαιτέρω έρευνας, η ανακάλυψη έγινε πλήρως αποδεκτή ως σημαντική εξέλιξη στη θεωρητική φυσική.[166][167][168] Τον Μάρτιο του 1974, μερικές εβδομάδες μετά από την ανακοίνωση της ακτινοβολίας του Χόκινγκ, ο Χόκινγκ έγινε συνεργάτης της Βασιλικής κοινωνίας, ένας από τους νεότερους επιστήμονες που τιμώνται έτσι.[169][170]

Ο Χόκινγκ σπάνια συζητούσε την ασθένεια και τις φυσικές προκλήσεις της, ακόμη και —σε ένα περιστατικό που τέθηκε κατά τη διάρκεια του φλερτ τους —με την Τζέιν. [171] Οι ανικανότητες του Χόκινγκ σήμαιναν ότι τις αυξανόμενες ευθύνες του σπιτιού και της οικογένειας επωμιζόταν σταθερά η γυναίκα του, αφήνοντας του περισσότερο χρόνο να σκεφτεί σχετικά με τη φυσική.[172] Όταν το 1974 ο Χόκινγκ διορίστηκε επισκέπτης καθηγητής στο Sherman Fairchild Distinguished Scholar στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Καλτέκ), η Τζέιν πρότεινε ότι ένας μεταπτυχιακός ή μεταδιδακτορικός σπουδαστής μπορεί να μείνει μαζί τους και να βοηθήσει με τη φροντίδα του. Ο Χόκινγκ δέχτηκε, και ο Μπέρναρντ Καρ ταξίδεψε στην Καλιφόρνια μαζί τους ως πρώτος πολλών σπουδαστών που εκπλήρωσαν αυτόν τον ρόλο. [173] Η οικογένεια πέρασε ένα γενικά ευτυχές και τονωτικό έτος στην Πασαντίνα.[174] Ο Χόκινγκ συνεργάστηκε με τον φίλο του στη σχολή, τον Κιπ Θορν, [175] και τον δέσμευσε μέσα σε ένα επιστημονικό στοίχημα για το εάν ένα σκοτεινό αστέρι το Cygnus Χ-1 ήταν μια μαύρη τρύπα. Το στοίχημα ήταν ένα εκπληκτικό «ασφαλιστικό συμβόλαιο» ενάντια στην πρόταση ότι οι μαύρες τρύπες δεν υπήρχαν.[176] Ο Χόκινγκ αναγνώρισε ότι έχασε το στοίχημα το 1990, το οποίο ήταν το πρώτο από αρκετά που επρόκειτο να βάλει με τον Θορν και άλλους. [177] Ο Χόκινγκ διατήρησε τους δεσμούς του με το Καλτέκ, περνώντας έναν μήνα εκεί σχεδόν κάθε χρόνο από την πρώτη επίσκεψη.[178]

1975-1990

Επεξεργασία

Ο Χόκινγκ επέστρεψε στο Κέιμπριτζ το 1975 σε ένα νέο σπίτι, μια νέα θέση — ως αναγνώστης (ακαδημαϊκός βαθμός). Ο Ντον Πέιτζ, με τον οποίο ο Χόκινγκ είχε αρχίσει μια στενή φιλία στο Καλτέκ (Caltech), ήρθε για να εργαστεί ως φιλοξενούμενος μεταπτυχιακός φοιτητής-βοηθός. Με τη βοήθεια του Πέιτζ και μιας γραμματέως, οι ευθύνες της Τζέιν μειώθηκαν και έτσι μπόρεσε να επιστρέψει στη διατριβή της και το νέο της ενδιαφέρον για το τραγούδι. Τα μέσα έως τέλη του 1970 ήταν μια περίοδος αύξησης του δημόσιου ενδιαφέροντος για τις μαύρες τρύπες και τους φυσικούς που τις μελετούσαν. Ο Χόκινγκ έδινε τακτικά συνεντεύξεις στην τηλεόραση και τον τύπο[179][180]. Λάμβανε, επίσης, αυξανόμενη ακαδημαϊκή αναγνώριση της εργασίας του[181]. Το 1975 του απονεμήθηκαν το μετάλλιο Έντινγκτον και το Χρυσό Μετάλλιο Πίος Θ΄, και το 1976 το βραβείο Ντάνι Χάινεμαν, το βραβείο Μάξουελ και το βραβείο Χιους[182][183]. Ο Χόκινγκ διορίστηκε καθηγητής με θέση στη βαρυτική φυσική το 1977[184]. Το επόμενο έτος έλαβε το μετάλλιο Άλμπερτ Αϊνστάιν και έγινε επίτιμος διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.[123][181]

Η ομιλία του Χόκινγκ επιδεινώθηκε, και προς τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μπορούσε να γίνει κατανοητός μόνο από την οικογένεια και τους πιο στενούς φίλους του. Για να επικοινωνήσει με άλλους, κάποιος που τον ήξερε καλά μετέφραζε την ομιλία του στην καταληπτή ομιλία.[185] Ωθούμενος από μια διαφωνία με το πανεπιστήμιο σχετικά με το ποιος θα πλήρωνε για την κεκλιμένη ράμπα που απαιτείται για να μπει στον χώρο εργασίας του, ο Χόκινγκ και η σύζυγός του έκαναν εκστρατεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης και την υποστήριξη ατόμων με αναπηρίες στο Κέιμπριτζ,[186][187] αλλά και της αντίστοιχης προσαρμογής των χώρων στέγασης των σπουδαστών αυτών στο πανεπιστήμιο.[188] Γενικά, παρόλο που, ο Χόκινγκ είχε αμφίθυμα συναισθήματα για τον ρόλο του ως πρωταθλητής δικαιωμάτων αναπηρίας: αν και ήθελε να βοηθήσει άλλους, επιδίωξε να αποστασιοποιηθεί από την ασθένειά του και τις προκλήσεις της.[189] Αυτή η έλλειψη δέσμευσης οδήγησε σε κάποια κριτική.[190]

Η οικογένεια Χόκινγκ καλωσόρισε το τρίτο παιδί, τον Τίμοθι, τον Απρίλιο του 1979. Εκείνο το φθινόπωρο ο Χόκινγκ διορίστηκε Λουκασιανός Καθηγητής Μαθηματικών (Lucasian Professor of Mathematics) στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Cambridge).[181][191] Στην τελετή αναγόρευσης η διάλεξη του Χόκινγκ είχε τίτλο: «Είναι κοντά το τέλος για τη θεωρητική φυσική» και πρότεινε την N=8 Υπερβαρύτητα ως κύρια θεωρία για να λύσει πολλά από τα σημαντικά προβλήματα που μελετούσαν οι φυσικοί.[192] Η προαγωγή του Χόκινγκ συνέπεσε με μια κρίση υγείας που τον οδήγησε να δεχτεί, αν και απρόθυμα, κάποια περίθαλψη στο σπίτι.[193] Συγχρόνως, έκανε μια μετάβαση στην προσέγγισή του στη φυσική, γινόμενος πιο διαισθητικός και θεωρητικός παρά επιμένοντας στις μαθηματικές αποδείξεις. «Θα προτιμούσα να είμαι σωστός παρά αυστηρός» είπε στον Κιπ Θορν.[194] Το 1981 διατύπωσε την άποψη ότι οι πληροφορίες σε μια μαύρη τρύπα χάνονται ανεπανόρθωτα όταν μια μαύρη τρύπα εξατμίζεται. Αυτό το παράδοξο των πληροφοριών παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή της κβαντικής μηχανικής, και οδήγησε σε μακροχρόνιες συζητήσεις, συμπεριλαμβανόμενης της «Μάχης της Μαύρης Τρύπας» ("The Black Hole War") με τους Λέοναρντ Σάσκιντ (Leonard Susskind) και Γκέραρντ Χοφτ (Gerard't Hooft).[195][196]

Τον Δεκέμβριο του 1977, η Τζέιν γνώρισε τον παίκτη εκκλησιαστικού οργάνου Τζόναθαν Χέλλυερ Τζόουνς (Jonathan Hellyer Jones) όταν τραγουδούσε σε μία εκκλησιαστική χορωδία. Ο Χέλλυερ Τζόουνς ήρθε κοντά στην οικογένεια Χόκινγκ, και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αυτός και η Τζέιν είχαν δεθεί ρομαντικά.[184][197][198] Σύμφωνα με την Τζέιν, ο σύζυγός της δεχόταν την κατάσταση, και «δεν θα μπορούσε να αντιταχθεί ενόσω συνέχιζα να τον αγαπώ.».[184][199][200] Η Τζέιν και ο Χέλλυερ Τζόουνς αποφασισμένοι να μη χωρίσουν την οικογένεια και τη σχέση τους, διατήρησαν τη σχέση τους πλατωνική για μια μεγάλη περίοδο.[201]

Ο Κοσμολογικός πληθωρισμός (Cosmological Inflation) — μια θεωρία που προτείνει ότι μετά το Μπιγκ Μπανγκ (Big Bang) το Σύμπαν επεκτάθηκε αρχικά απίστευτα γρήγορα πριν καταλαγιάσει σε μια πιο αργή ανάπτυξη — προτάθηκε από τον Αλαν Γκαθ (Alan Guth) και επίσης αναπτύχθηκε από τον Αντρέι Λίντε (Andrei Linde). Μετά από ένα συνέδριο στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1981, ο Χόκινγκ και ο Γκάρυ Γκίμπονς (Gary Gibbons) οργάνωσαν το καλοκαίρι του 1982 στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ένα εργαστήρι Nuffield τριών εβδομάδων σχετικά με το πολύ πρώιμο Σύμπαν, το οποίο εστίασε κυρίως στη θεωρία πληθωρισμού. Ο Χόκινγκ επίσης άρχισε μια νέα γραμμή έρευνας στην κβαντική θεωρία σχετικά με την προέλευση του κόσμου. Το 1981 σε μια διάσκεψη του Βατικανού παρουσίασε μελέτες που πρότειναν ότι μπορεί να μην υπάρχει κανένα όριο — αρχή ή τέλος — στο Σύμπαν. Μεταγενέστερα ανέπτυξε την έρευνα σε συνεργασία με τον Τζιμ Χαρτλ (Jim Hartle), και το 1983 δημοσίευσαν ένα μοντέλο, γνωστό ως Κατάσταση Hawking–Hartle. Το μοντέλο πρότεινε ότι πριν από την Εποχή Planck, το Σύμπαν δεν είχε κανένα όριο στον χωροχρόνο, πριν από το Μπιγκ Μπανγκ (Big Bang) ο χρόνος δεν υπήρξε και η έννοια της αρχής του Σύμπαντος δεν έχει νόημα. Η αρχική μοναδικότητα των κλασσικών μοντέλων του Μπιγκ Μπανγκ αντικαταστάθηκε με μια περιοχή παρόμοια με τον Βόρειο Πόλο. Κάποιος δεν μπορεί να ταξιδέψει βόρεια του Βόρειου Πόλου, αλλά δεν υπάρχει κανένα όριο εκεί — είναι απλά το σημείο που όλες οι γραμμές που οδηγούν βόρεια συναντιούνται και τελειώνουν. Αρχικά, η πρόταση της μη ύπαρξης ορίου προέβλεπε ένα κλειστό Σύμπαν που υπαινισσόταν την ύπαρξη Θεού. Όπως ο Χόκινγκ εξήγησε «Αν το Σύμπαν δεν έχει κανένα όριο αλλά αυτοπερικλείεται... ο Θεός δεν θα είχε καμία ελευθερία να επιλέξει πώς αυτό ξεκίνησε.» Αλλά ο Χόκινγκ δεν απέκλεισε την ύπαρξη ενός Δημιουργού, ρωτώντας στο A Brief History Of Time «είναι η ενοποιημένη θεωρία τόσο συναρπαστική που επιφέρει μόνη της την ύπαρξή της;» Στις πρώτες εργασίες του ο Χόκινγκ μίλησε για τον Θεό με μία μεταφορική έννοια.

Στο A Brief History Of Time έγραψε: «Εάν ανακαλύπτουμε μια πλήρη θεωρία, θα ήταν ο απόλυτος θρίαμβος του ανθρώπινου λόγου —για τότε εμείς πρέπει να ξέρουμε το μυαλό του Θεού.» Στο ίδιο βιβλίο πρότεινε ότι η ύπαρξη του Θεού ήταν περιττή να εξηγήσει την προέλευση του Σύμπαντος. Πιο πρόσφατες συζητήσεις με τον Νηλ Τιούροκ οδήγησαν στην πραγματοποίηση ότι είναι επίσης συμβατή με έναν ανοικτό Σύμπαν. Περαιτέρω εργασία από τον Χόκινγκ στον τομέα των βελών του χρόνου οδήγησαν στη δημοσίευση του 1985 ενός εγγράφου που θεωρητικολογεί ότι εάν η πρόταση κανένας-ορίου ήταν σωστή, κατόπιν όταν το Σύμπαν σταματούσε να επεκτείνεται και τελικά κατέρρεε,ο χρόνος θα έτρεχε προς τα πίσω.

Μία εργασία του Don Page και του Raymond Laflamme οδήγησε τον Χόκινγκ να αποσύρει αυτήν την έννοια. Τιμές συνέχιζαν να απονέμονται: το 1981 του απονεμήθηκε το Αμερικάνικο Μετάλλιο Franklin, και το 1982 έγινε Διοικητής του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (CBE). Βραβεία δεν πληρώνουν τους λογαριασμούς, εντούτοις, και παρακινημένος από την ανάγκη να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευση των παιδιών και τα έξοδα του σπιτιού, το 1982 ο Χόκινγκ αποφάσισε να γράψει ένα δημοφιλές βιβλίο για το Σύμπαν που θα ήταν προσιτός στο ευρύ κοινό. Αντ' αυτού δημοσιεύοντας με τον ακαδημαϊκό Τύπο, υπέγραψε ένα συμβόλαιο με το Bantam Books, ένα εκδότη της μαζικής αγοράς, και έλαβε μία μεγάλη προκαταβολή για το βιβλίο του. Ένα προσχέδιο του βιβλίου, αποκαλούμενο A Brief History Of Time ολοκληρώθηκε το 1984. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Κέντρο Πυρηνικών Μελετών και Ερευνών (CERN) στη Γενεύη το καλοκαίρι του 1985, ο Χόκινγκ προσβλήθηκε από πνευμονία, η οποία στην κατάστασή του ήταν απειλητική για τη ζωή του και χρειάστηκε να εισαχθεί επειγόντως σε νοσοκομείο; ήταν τόσο άρρωστος που η Jane ρωτήθηκε εάν η υποστήριξη ζωής έπρεπε να τερματιστεί. Αρνήθηκε, αλλά η συνέπεια ήταν να υποβληθεί σε επέμβαση τραχειοτομής για να επιβιώσει, που θα απαιτούσε την εικοσιτετράωρη νοσηλευτική φροντίδα, και επίσης με την επέμβαση αυτή έχασε οριστικά ότι είχε απομείνει από την ομιλία του. Η εθνική υγειονομική υπηρεσία θα πλήρωνε για οίκο ευγηρίας, αλλά η Jane ήταν αποφασισμένη ότι θα ζούσε στο σπίτι. Το κόστος της φροντίδας χρηματοδοτήθηκε από ένα αμερικανικό ίδρυμα. Νοσοκόμες μισθώθηκαν για τις τρεις βάρδιες που απαιτούνταν για να παρέχουν την εικοσιτετράωρη υποστήριξη που απαιτούνταν. Ένας από εκείνους που απασχολούνταν ήταν η Elaine Mason, μια ζωηρή γυναίκα που επρόκειτο να γίνει η δεύτερη σύζυγος του Χόκινγκ.

Για την επικοινωνία του, ο Χόκινγκ αρχικά έσμιγε τα φρύδια του για να επιλέγει γράμματα από μια κάρτα ορθογραφίας όταν κάποιος του έδειχνε το σωστό γράμμα, εξαιρετικά δύσκολος τρόπος επικοινωνίας και απαγορευτικός για συγγραφή ολόκληρης επιστημονικής εργασίας. Ευτυχώς όμως, το 1986 έλαβε από τον Βάλτερ Βόλτοτζ (Walter Woltosz), διευθυντή στην Words Plus, ένα πρόγραμμα υπολογιστή αποκαλούμενο «Equalizer», το οποίο είχε αναπτύξει για να βοηθήσει την πεθερά του που έπασχε από την ίδια ασθένεια με τον Χόκινγκ και είχε χάσει την ικανότητα της ομιλίας και της γραφής, και το έστειλε επίσης στον Χόκινγκ όταν έμαθε για τη δύσκολη κατάστασή του. Σε μια μέθοδο που χρησιμοποίησε για όλη τη μετέπειτα ζωή του, ο Χόκινγκ απλά με την πίεση ενός διακόπτη μπορούσε έτσι να επιλέγει φράσεις, λέξεις ή γράμματα από μια τράπεζα 2.500 - 3.000 δεδομένων που είχαν σαρωθεί. Το πρόγραμμα αρχικά το είχε προσαρμόσει σε ένα επιτραπέζιο υπολογιστή γραφείου. Εντούτοις, ο σύζυγος της Elaine Mason, ο Ντέιβιντ, μηχανικός υπολογιστών, σύντομα προσάρμοσε έναν μικρό υπολογιστή και τον συνέδεσε με την αναπηρική καρέκλα του. Απελευθερωμένος από την ανάγκη να χρησιμοποιεί κάποιον για να ερμηνεύει την ομιλία του, ο Χόκινγκ σχολίασε «μπορώ να επικοινωνώ καλύτερα τώρα από ότι προτού χάσω τη φωνή μου». Η φωνή που χρησιμοποίησε το σύστημα αυτό, έχει αμερικανική προφορά και δεν παράγεται πλέον. Παρά τη διαθεσιμότητα άλλων φωνών, ο Χόκινγκ διατήρησε σε ολόκληρη τη μετέπειτα ζωή του αυτή την αρχική φωνή, λέγοντας ότι την προτιμά και είχε πλέον ταυτιστεί με αυτή, και ότι δεν θα ήθελε να την αλλάξει ακόμα και αν μετά του έδιναν κάποιο άλλο πρόγραμμα με βρετανική προφορά. Τότε, ο Χόκινγκ ενεργοποιούσε έναν διακόπτη χρησιμοποιώντας το χέρι του και μπορούσε να παράγει μέχρι 15 λέξεις το λεπτό. Οι διαλέξεις προετοιμάζονταν εκ των προτέρων, και στέλνονταν στο συνθεσάιζερ της ομιλίας σε σύντομα τμήματα για να παραδοθούν.

Ένα από τα πρώτα μηνύματα που ο Χόκινγκ παρήγαγε με τη δικιά του συσκευή παραγωγής ήχου ήταν ένα αίτημα για τον βοηθό του να τον βοηθήσει να τελειώσει το γράψιμο του Το Χρονικό του Χρόνου (A Brief History Of Time). Ο Peter Guzzardi, ο συντάκτης του στο Bantam, τον ώθησε να εξηγήσει τις ιδέες του σαφώς στη μη τεχνική γλώσσα, μια διαδικασία που απαιτούσε πολλαπλές αναθεωρήσεις από τον όλο και περισσότερο ενοχλημένο Χόκινγκ. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 1988 στις ΗΠΑ και τον Ιούνιο στο Ηνωμένο Βασίλειο, και αποδείχθηκε μια εξαιρετική επιτυχία, ανερχόμενο γρήγορα στην κορυφή των καταλόγων των μπεστσέλερ και στις δύο χώρες και παραμένοντας εκεί για εβδομάδες και μήνες. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, και τελικά πούλησε κατ' εκτίμηση 9 εκατομμύριο αντίγραφα. Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης ήταν έντονη, και το εξώφυλλο από το περιοδικό «Newsweek» και ένας ειδικός της τηλεόρασης τον περιέγραψαν ως «κύριο του Σύμπαντος». Η επιτυχία οδήγησε σε σημαντική οικονομική ανταμοιβή, αλλά επίσης και σε προκλήσεις λόγω διασημότητας. Ο Χόκινγκ ταξίδεψε εκτενώς για να προωθήσει την εργασία του, και απόλαυσε πάρτι και χορό μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Δυσκολευόταν να αρνηθεί τις προσκλήσεις και τους επισκέπτες που του άφηναν περιορισμένο χρόνο για εργασία και για τους σπουδαστές του. Μερικοί συνάδελφοι δυσανασχετούσαν για την προσοχή που λάμβανε ο Χόκινγκ, αισθανόμενοι ότι οφειλόταν στην κατάστασή του. Έλαβε περαιτέρω ακαδημαϊκή αναγνώριση, συμπεριλαμβανομένων πέντε περαιτέρω τιμητικών βαθμών, το Χρυσό μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1985), το Μετάλλιο Paul Dirac (1987) και, μαζί με τον Πένροουζ, το προσδίδον κύρος, Βραβείο Wolf(1988). Το 1989, ονομάστηκε μέλος της Συντροφιάς της τιμής από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Β'.

1990-2000

Επεξεργασία

Στον γάμο του Χόκινγκ επικρατούσαν εντάσεις για πολλά χρόνια. Η Τζέιν αισθάνθηκε συντετριμμένη από την παρείσφρηση στην οικογενειακή ζωή τους των απαραίτητων νοσοκόμων και των βοηθών. Ο αντίκτυπος της προσωπικότητάς του ήταν προκλητικός για τους συναδέλφους και τα μέλη της οικογένειας, και σε μια συνέντευξη η Τζέιν περιέγραψε τον ρόλο της ως «απλά για να του πω ότι δεν είναι ο Θεός».[202] [203] Επίσης οι αγνωστικιστικές απόψεις του σχετικά με τη θρησκεία ήρθαν σε αντιπαράθεση με την ισχυρή χριστιανική πίστη της, και οδήγησαν σε ένταση.[204] [203] [205] Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Χόκινγκ έζησε πλάι σε μία από τις νοσοκόμες του, την Ελέιν Μέισον, προς φόβο ορισμένων συναδέλφων φροντιστών, και των μελών της οικογένειας που ενοχλήθηκαν από τη δυναμική της προσωπικότητα και την προστατευτικότητά της. [206] Ο Χόκινγκ είπε στην Τζέιν ότι την άφηνε για τη Μέισον[207] και αναχώρησε από το σπίτι της οικογένειας τον Φεβρουάριο του 1990.[208] Μετά από το διαζύγιό του από την Τζέιν την άνοιξη του 1995, ο Χόκινγκ παντρεύτηκε τη Μέισον τον Σεπτέμβριο,[209] [208] δηλώνοντας «είναι θαυμάσιο —παντρεύτηκα τη γυναίκα που αγαπώ».[210]

Ο Χόκινγκ συνέχισε την εργασία του στη φυσική: το 1993 έγινε συν-εκδότης σε ένα βιβλίο πάνω στην ευκλείδια κβαντική βαρύτητα με τον Γκάρι Γκίμπονς (Gary Gibbons), και εξέδωσε μια συλλογή των άρθρων του σχετικά με τις μαύρες τρύπες και το Μπιγκ Μπανγκ.[211] To 1994 στο Ινστιτούτο Νιούτον του Κέιμπριτζ ο Χόκινγκ και ο Πένροουζ έδωσαν μια σειρά έξι διαλέξεων, οι οποίες δημοσιεύθηκαν το 1996 ως «Η φύση του χώρου και του χρόνου».[212] Το 1997, παραδέχτηκε ένα δημόσιο επιστημονικό στοίχημα που έβαλε το 1991 με τον Κιπ Θορν και τον Τζον Πρέσκιλ του Caltech. Ο Χόκινγκ είχε στοιχηματίσει ότι η πρόταση του Πένροουζ για μια «υπόθεση κοσμικής λογοκρισίας» — ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καμία «γυμνή μοναδικότητα» μέσα σε έναν ορίζοντα — ήταν σωστή.[213] Αφού ανακάλυψε ότι η επένδυσή του θα μπορούσε να ήταν πρόωρη, ένα νέο πιο επεξεργασμένο στοίχημα προέκυψε. Αυτό προσδιόριζε ότι τέτοιες μοναδικότητες θα εμφανίζονταν χωρίς πρόσθετους όρους. [214] Το ίδιο έτος, ο Θορν, ο Χόκινγκ και ο Πρέσκιλ έβαλαν ένα άλλο στοίχημα αυτή τη φορά σχετικά με το παράδοξο των πληροφοριών για τη μαύρη τρύπα. [215] [216] Ο Θορν και ο Χόκινγκ υποστήριξαν ότι αφού η γενική σχετικότητα το κατέστησε αδύνατο για τις μαύρες τρύπες να ακτινοβολούν και να χάνουν πληροφορίες, η μάζα-ενέργεια και οι πληροφορίες που μεταφέρονται από την ακτινοβολία Χόκινγκ πρέπει να είναι «καινούριες», και όχι μέσα από τον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας. Δεδομένου ότι αυτό ερχόταν σε αντίθεση με την κβαντική μηχανική της μικροαιτιότητας (microcausality), η κβαντική θεωρία της μηχανικής θα έπρεπε να ξαναγραφεί. Ο Πρέσκιλ υποστήριξε το αντίθετο, ότι αφού ο κβαντικός μηχανικός προτείνει ότι οι πληροφορίες που εκπέμπονται από μια μαύρη τρύπα σχετίζονται με τις πληροφορίες που έπεσαν μέσα σε προγενέστερο χρόνο, η έννοια των μαύρων τρυπών που δίνονται από τη γενική σχετικότητα πρέπει να τροποποιηθεί με κάποιο τρόπο. [217]

Ο Χόκινγκ διατήρησε επίσης το δημόσιο προφίλ του, κάνοντας επίσης την επιστήμη προσιτή σε ένα ευρύτερο κοινό. Μια κινηματογραφική έκδοση του «Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», — σε σκηνοθεσία του Έρολ Μόρις και παραγωγή του Στίβεν Σπίλμπεργκ — έκανε πρεμιέρα το 1992. Ο Χόκινγκ ήθελε η ταινία να είναι επιστημονική και όχι βιογραφική, αλλά πείστηκε αλλιώς. Η ταινία, αν και έλαβε θετικές κριτικές, δεν κυκλοφόρησε ευρέως. [218] Το 1993 δημοσιεύθηκε μια δημοφιλούς επιπέδου συλλογή δοκιμίων, συνεντεύξεων και ομιλιών με τίτλο Μαύρες τρύπες, Σύμπαντα-βρέφη και άλλα δοκίμια. [219] Το 1997 δημοσιεύτηκαν μια τηλεοπτική σειρά έξι επεισοδίων "το Σύμπαν του Στίβεν Χόκινγκ" και ένας οδηγός-εγχειρίδιο. Καθώς ο Χόκινγκ επέμεινε, αυτή τη φορά εστίασαν εξ ολοκλήρου στην επιστήμη. [220] [221] Εκανε επίσης διάφορες εμφανίσεις σε δημοφιλή μέσα ενημέρωσης. Στο πάρτυ παρουσίασης της βίντεο έκδοσης «Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», ο Λέοναρντ Νίμοϊ (Leonard Nimoy), ο οποίος είχε παίξει τον Σποκ στο Σταρ Τρεκ, έμαθε ότι ο Χόκινγκ ενδιαφερόταν να εμφανιστεί στη σειρά. Ο Νίμοϊ έκανε τις απαραίτητες επαφές και ο Χόκινγκ έπαιξε μια ολογραφική προσομοίωση του εαυτού του σε ένα επεισόδιο του Σταρ Τρεκ: Η επόμενη γενιά το 1993.[222] [223] [224] την ίδια χρονιά, η φωνή του μέσω συνθεσάιζερ καταγράφηκε για το τραγούδι των Pink Floyd «Keep Talking», [225] [219] και το 1999 για μια εμφάνιση στους Σίμσονς.[226] Στη δεκαετία του '90,ο Χόκινγκ δέχτηκε πιο ανοιχτά τον μανδύα του προτύπου για τα άτομα με ειδικές ανάγκες,δίνοντας διαλέξεις για το θέμα και συμμετέχοντας σε δραστηριότητες συγκέντρωσης χρημάτων.[227] Στο γύρισμα του αιώνα, ο ίδιος και άλλοι έντεκα φωτιστές υπέγραψαν τη «Χάρτα για την τρίτη χιλιετία για την Αναπηρία», η οποία κάλεσε τις κυβερνήσεις να την πρόληψη της αναπηρίας και την προστασία των δικαιωμάτων των αναπήρων. [228] [229]

Το 1999 η Αμερικανική Φυσική Εταιρία απένειμε στον Χόκινγκ βραβείο Τζούλιους Έντγκαρ Λίλιενφελντ. [230] Το ίδιο έτος, η Τζέιν Χόκινγκ δημοσίευσε τη βιογραφία της, Μουσική για να κινήσει τα αστέρια, περιγράφοντας γάμο της με τον Χόκινγκ και την κατάρρευσή του. Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν αίσθηση στα μέσα ενημέρωσης, αλλά όπως συνήθιζε σε ότι αφορούσε την προσωπική του ζωή, ο Χόκινγκ δεν έκανε κανένα δημόσιο σχόλιο, εκτός από το ότι δεν διαβάζει βιογραφίες για τον εαυτό του. [231]

2000-2018

Επεξεργασία

Μετά τον δεύτερο γάμο του, η οικογένεια Χόκινγκ αισθάνθηκε αποκλεισμένη και περιθωριοποιημένη από τη ζωή του. [205] [232] Λίγο μετά την αλλαγή του αιώνα, και για μια περίοδο περίπου πέντε ετών, οικογένεια και προσωπικό ανησυχούσαν όλο και περισσότερο ότι ο επιστήμονας δεχόταν σωματική κακοποίηση. [233] [232] Πραγματοποιήθηκαν έρευνες της αστυνομίας, αλλά έκλεισαν αφού ο Χόκινγκ αρνήθηκε να κάνει καταγγελία. [232] [234] [235]

Ο Χόκινγκ συνέχισε τη συγγραφή για ένα δημοφιλές ακροατήριο, εκδίδοντας Το Σύμπαν σε ένα καρυδότσουφλο (The Universe in a Nutshell) το 2001, [236] και «Μια πιο σύντομη ιστορία του χρόνου» (A Briefer History of Time) το οποία έγραψε το 2005 με τον Λέοναρντ Μλοντίνοφ (Leonard Mlodinow) για να εκσυγχρονίσει τα προηγούμενα έργα του, ώστε να καταστούν προσιτά σε ένα ευρύτερο κοινό, και «Ο Θεός δημιούργησε τους ακέραιους» (God Created the Integers), το οποίο εμφανίστηκε το 2006. [237] Μαζί με τον Τόμας Χέρτογκ (Thomas Hertog) στον Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN) και τον Τζιμ Χαρτλ (Jim Hartle), από το 2006 ο Χόκινγκ ανέπτυξε μια θεωρία κοσμολογίας «από πάνω προς τα κάτω» (top-down), σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν δεν είχε μία μοναδική αρχική κατάσταση αλλά πολλές διαφορετικές, και επομένως ότι δεν είναι σωστό να διατυπώσει μια θεωρία που προβλέπει την τρέχουσα διαμόρφωση του Σύμπαντος από μία συγκεκριμένη αρχική κατάσταση.[238] Η θεωρία "top-down" της κοσμολογίας υποθέτει ότι το παρόν επιλέγει το παρελθόν από μία υπέρθεση πολλών πιθανών ιστοριών. Με αυτό τον τρόπο, η θεωρία προτείνει μια πιθανή απάντηση στο ερώτημα του τέλεια ρυθμισμένου Σύμπαντος.[239][240]

Το ίδιο έτος ο Χόκινγκ και η Ελέιν χώρισαν ήσυχα,[241][242] και μετά από αυτό ο Χόκινγκ απέκτησε και πάλι στενότερες σχέσεις με την Τζέιν, τα παιδιά και τα εγγόνια του.[242][243] Αντανακλώντας αυτήν την ευτυχέστερη περίοδο, μια αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου της Τζέιν αποκαλούμενη «Ταξιδεύοντας στο άπειρο, Η ζωή μου με τον Stephen», εμφανίστηκε το 2007.[244] Εκείνη τη χρονιά ο Χόκινγκ και η κόρη του Λούσυ δημοσίευσαν το «George's Secret Key to the Universe», ένα παιδικό βιβλίο σχεδιασμένο να εξηγήσει τη θεωρητική φυσική με έναν πιο προσιτό τρόπο, σκιαγραφώντας χαρακτήρες παρόμοιους με εκείνους στην οικογένεια του Χόκινγκ.[245][246] Το βιβλίο ακολουθήθηκε από συνέχειες το 2009 και το 2011. [247]

Ο Χόκινγκ συνέχισε να εμφανίζεται τακτικά στην οθόνη: ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ο πραγματικός Στήβεν Χόκινγκ» (2001)[248] και "Stephen Hawking: Προφίλ" (2002),[249] μια τηλεταινία του Χόκινγκ για την περίοδο γύρω από την αρχή της ασθένειάς του (2004),[249] καθώς και μια σειρά ντοκιμαντέρ, "Στήβεν Χόκινγκ, κύριος του Σύμπαντος" (2008).[250] Ο Χώκιγνκ έκανε περαιτέρω εμφανίσεις με τη μορφή κινουμένων σχεδίων στο The Simpsons,[251][252]και Futurama [253], στις οποίες δίνει τη φωνή του, [254] και στο The Big Bang Theory, όπου συμμετείχε προσωπικά. [255] Ο Χόκινγκ συνέχισε να ταξιδεύει ευρέως, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών στη Χιλή, το Νησί του Πάσχα, τη Νότια Αφρική και την Ισπανία (για να λάβει Βραβείο Fonseca το 2008),[256][257] τον Καναδά [258] και πολλαπλά ταξίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες. [259] Για πρακτικούς λόγους που σχετίζονται με την αναπηρία ο Χόκινγκ ταξίδευε όλο και περισσότερο με το ιδιωτικό του τζετ, που απο το 2011 αυτό έγινε ο μόνος τρόπος του για διεθνή ταξίδια. {{sfn|Ferguson|2011|p=197,269}

Κατά τη διάρκεια των ετών, ο Χόκινγκ διατήρησε το δημόσιο προφίλ του τραβώντας την προσοχή κατά σειρά, και κάνοντας συχνά αμφισβητούμενες δηλώσεις: [260] έχει δηλώσει ότι οι ιοί υπολογιστών θα πρέπει να θεωρούνται μια νέα μορφή ζωής, [261] που οι άνθρωποι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη γενετική εφαρμοσμένη μηχανική για να αποφύγουν να παγιδέψουν τους υπολογιστές, [262] και ότι με δεδομένη την απεραντοσύνη του Σύμπαντος, πιθανόν να υπάρχουν εξωγήινοι, αλλά η επαφή με τους πρέπει να αποφευχθεί. [263][264] Το 2010 είπε "εάν κάποτε μας επισκεφθούν εξωγήινοι, το αποτέλεσμα νομίζω ότι θα είναι όπως όταν πρωτοπάτησε το πόδι του στην Αμερική ο Χριστόφορος Κολόμβος, γεγονός όχι και τόσο θετικό για τους Ινδιάνους της Αμερικής." Ο Χόκινγκ έχει εκφράσει τις ανησυχίες του ότι η ζωή στη γη διατρέχει κίνδυνο λόγω «ενός ξαφνικού πυρηνικού πολέμου, γενετικά τροποποιημένων ιών ή άλλους κινδύνους που δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί». [265] Προβλέπει ότι οι διαστημικές πτήσεις και ο αποικισμός στο διάστημα είναι αναγκαία για το μέλλον της ανθρωπότητας.[265] Παρακινημένος από την επιθυμία να αυξηθεί το δημόσιο ενδιαφέρον για τις διαστημικές πτήσεις και να δείξει τις δυνατότητες των ατόμων με ειδικές ανάγκες, το 2007, συμμετείχε σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας σε μια πτήση αεροσκάφους μειωμένης βαρύτητας, κατά την ευγενική χορηγία της Zero Gravity Corporation, κατά την οποία βίωσε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας οκτώ φορές. [265][266] [267]. [268].

Ως υποστηρικτής για πολλά χρόνια του Εργατικού Κόμματος, ο Χόκινγκ έχει γνωστοποιήσει επίσης όλο και περισσότερο τις απόψεις του πάνω σε διάφορα πολιτικά ζητήματα.[269][270] Το 2000 έκανε ένα αφιέρωμα για τον δημοκρατικό υποψήφιο πρόεδρο Αλ Γκορ [271][272], αποκάλεσε την εισβολή στο Ιράκ του 2003 ένα «έγκλημα πολέμου», [270][271] μποϊκόταρε ένα συνέδριο στο Ισραήλ λόγω ανησυχιών σχετικά με τις πολιτικές του έναντι των Παλαιστινίων,[273][274][275] έκανε εκστρατεία για τον πυρηνικό αφοπλισμό, [269] [276] [270] και έχει υποστηρίξει την έρευνα των βλαστικών κυττάρων,[270] [277] την καθολική υγειονομική περίθαλψη,[278], καθώς και δράσεις για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. [276] Ο Χόκινγκ έχει επίσης χρησιμοποιήσει τη φήμη του για να διαφημίσει προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων μιας αναπηρικής καρέκλας, [279] και των εταιρειών National Savings,[258] British Telecom, Specsavers, Egg Banking,[280] και Go Compare.[281]

Στον τομέα της φυσικής, από το 2003, ήταν αυξανόμενη η συναίνεση ότι ο Χόκινγκ είχε άδικο για την απώλεια των πληροφοριών σε μια μαύρη τρύπα. [282] Σε μια διάλεξη του το 2004 στο Δουβλίνο, ο φυσικός παραδέχθηκε το στοίχημά του με τον Πρέσκιλ το 1997, αλλά περιέγραψε τη δική του, κάπως αμφισβητούμενη λύση στο πρόβλημα του παραδόξου των πληροφοριών, που αφορούν τη δυνατότητα στις μαύρες τρύπες να έχουν περισσότερες από μία τοπολογία. [283][284] Στο έγγραφο του 2005 που δημοσίευσε για το θέμα, υποστήριξε ότι το παράδοξο των πληροφοριών που εξηγήθηκε εξετάζοντας όλες τις εναλλακτικές ιστορίες συμπάντων, με απώλεια πληροφοριών σε εκείνες με τις μαύρες τρύπες που ακυρώνονται σε σχέση με εκείνες χωρίς απώλεια. [285] [286] Στο πλαίσιο μιας άλλης μακροχρόνιας επιστημονικής διαμάχης, ο Χόκινγκ εμφατικά υποστήριξε, και στοιχημάτισε, ότι το μποζόνιο του Higgs δεν θα βρεθεί ποτέ.[287] Η ύπαρξη του σωματιδίου, που προτάθηκε ως μέρος της θεωρίας του πεδίου Χιγκς από τον Πίτερ Χιγκς το 1964, έγινε δυνατό να επιβεβαιωθεί μέσω του Fermilab κοντά στο Σικάγο και του Large Electron Positron και του Large Hadron Collider στο CERN. [288] Ο Χόκινγκ και ο Χιγκς ασχολούνται με μια έντονη και δημόσια συζήτηση για το θέμα αυτό το 2002 και ξανά το 2008, με τον Χιγκς να κριτικάρει τη δουλειά του Χόκινγκ και να παραπονιέται για τον Χόκινγκ ότι "η διασημότητα του δίνει μια στιγμιαία αξιοπιστία που οι άλλοι δεν έχουν". [288] Το σωματίδιο ανακαλύφθηκε στο CERN, τον Ιούλιο του 2012: ο Χόκινγκ γρήγορα παραδέχθηκε ότι είχε χάσει το στοίχημά του [289][290] και είπε ότι ο Χιγκς θα πρέπει να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Φυσικής[291]

Η επιδείνωση της ασθένειας του Χόκινγκ συνεχίστηκε, και το 2005 άρχισε να επικοινωνεί με συσκευή επικοινωνίας μέσω των κινήσεων των μυών των μάγουλών του, [292][293][294] με ρυθμό περίπου μία λέξη ανά λεπτό.[293] Με αυτήν την επιδείνωση της υγείας του υπάρχει κίνδυνος να αποκτήσει το σύνδρομο του εγκλεισμού, έτσι ο Χόκινγκ συνεργάζεται με ερευνητές σε συστήματα που θα μπορούσαν να μεταφράσουν τα σχέδια του εγκεφάλου του ή τις εκφράσεις του δικού του προσώπου με ενεργοποίηση διακοπτών. [253][294][295] Μέχρι το 2009 δεν θα μπορούσε πλέον να οδηγήσει την αναπηρική καρέκλα του μόνος. [296] έχει αυξήσει τις δυσκολίες αναπνοής, που απαιτούν αναπνευστικό μηχάνημα κατά περιόδους, και έχει νοσηλευθεί αρκετές φορές. [253] Το 2002, μετά από μια ευρεία ψηφοφορία στο Ηνωμένο Βασίλειο, το BBC τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο με τους 100 Μεγαλύτερους Βρετανούς. [297]Στον Χόκινγκ απονεμήθηκε Μετάλλιο Κόπλεϊ από τη Βασιλική Εταιρεία (2006),[298] το Προεδρικό μετάλλιο της ελευθερίας (2009), [299][300] και το βραβείο της Ρωσικής Θεμελιώδης Φυσικής (2012).[301]

Πολλά κτίρια έχουν πάρει το όνομά του, συμπεριλαμβανομένου του Μουσείου Επιστημών Στήβεν Χόκινγκ στο Σαν Σαλβαδόρ στο Ελ Σαλβαδόρ, [302]το Κτίριο Στίβεν Χόκινγκ στο Κέιμπριτζ, [303] και το Κέντρο Στήβεν Χόκινγκ στο Ινστιτούτο Περιμίτερ στον Καναδά. [304] [305][305] Ταυτόχρονα, δεδομένης της σχέσης του Χόκινγκ με τον χρόνο, παρουσίασε το μηχανικό ρολόι "Χρονοφάγο" στο Κολέγιο Κόρπους Κρίστι του Κέιμπριτζ τον Σεπτέμβριο του 2008.[306][307]

Όπως απαιτείται από τους κανονισμούς του πανεπιστημίου, ο Χόκινγκ αποσύρθηκε από Λουκασιανός Καθηγητής Μαθηματικών το 2009. Παρά τις υποθέσεις ότι θα εγκατέλειπε το Ηνωμένο Βασίλειο σε ένδειξη διαμαρτυρίας, λόγω περικοπών στη δημόσια χρηματοδότηση στη βασική επιστημονική έρευνα [308], ο Χόκινγκ συνέχισε να εργάζεται ως διευθυντής ερευνών στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Θεωρητικής Φυσικής, και είχε τότε δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να αποσυρθεί. [309]

Ο Χόκινγκ έχει δηλώσει ότι «δεν είναι θρησκευόμενος κατά τη συνήθη έννοια» και πιστεύει ότι «το Σύμπαν διέπεται από τους νόμους της επιστήμης. Οι νόμοι μπορεί να αποφασίστηκαν από τον Θεό, αλλά ο Θεός δεν παρεμβαίνει για να τους καταργήσει.» [310] σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian, ο Χόκινγκ θεωρεί την έννοια του Παραδείσου ως μύθο, πιστεύοντας ότι «δεν υπάρχει παράδεισος ή μετά θάνατον ζωή» και ότι μια τέτοια ιδέα ήταν ένα «παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».[311] Στη διάσκεψη Zeitgeist της Google το 2011, ο Χόκινγκ είπε ότι «η φιλοσοφία είναι νεκρή». Πιστεύει ότι οι φιλόσοφοι «δεν συμβαδίζουν με τις σύγχρονες εξελίξεις στην επιστήμη» και ότι οι επιστήμονες «έχουμε γίνει οι φορείς του φακού της ανακάλυψης, στην αναζήτησή μας για τη γνώση». Είπε ότι φιλοσοφικά προβλήματα μπορούν να απαντηθούν από την επιστήμη, ιδίως μέσω των νέων επιστημονικών θεωριών που «μας οδηγούν σε μια νέα και πολύ διαφορετική εικόνα του Σύμπαντος και της θέσης μας σε αυτό».[312] Τον Αύγουστο του 2012 ο Χόκινγκ διηγήθηκε το τμήμα Διαφωτισμού στην τελετή έναρξης των Παραολυμπιακών Αγώνων το Καλοκαίρι του 2012 .[313]

Πέθανε στις 14 Μαρτίου 2018, από επιπλοκές της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης, από την οποία έπασχε για 52 έτη.

Εμφανίσεις στην τηλεόραση

Επεξεργασία

Το 1988 οι Στήβεν Χόκινγκ, Άρθουρ Κλαρκ και Καρλ Σάγκαν έδωσαν συνέντευξη στην εκπομπή God, the Universe and Everything Else. Συζήτησαν για τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang theory), τον Θεό και την πιθανότητα ζωής σε άλλους πλανήτες.

Την παραμονή της πρεμιέρας της ταινίας A Brief History of Time, ο Leonard Nimoy, ο οποίος είχε ενσαρκώσει τον Σποκ στο Star Trek, έμαθε ότι ο Χόκινγκ ενδιαφερόταν να εμφανιστεί στο σόου. Ο Nimoy έκανε τις απαραίτητες ενέργειες και ο Χόκινγκ εμφανίστηκε ως ο εαυτός του σε ένα επεισόδιο του Star Trek: The Next Generation το 1993. Την ίδια χρονιά, η φωνή του ηχογραφήθηκε για το τραγούδι των Pink Floyd "Keep Talking" και το 1999 έκανε μια εμφάνιση στους The Simpsons. Ο Χόκινγκ εμφανίστηκε στα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο The Real Stephen Hawking (2001), Stephen Hawking: Profile (2002) και Hawking (2013) και στη σειρά ντοκιμαντέρ Stephen Hawking, Master of the Universe (2008). Ο Χόκινγκ έκανε επίσης μια γκεστ εμφάνιση στις σειρές Futurama και The Big Bang Theory.

Ο Χόκινγκ επέτρεψε να χρησιμοποιηθεί η ηχογραφημένη φωνή του στη βιογραφική ταινία του 2014 The Theory of Everything, όπου τον ενσάρκωσε ο Eddie Redmayne, σε έναν ρόλο που χάρισε στον τελευταίο το Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου. Ο Χόκινγκ εμφανίστηκε στην ταινία Monty Python Live (Mostly) το 2014.

Ο Χόκινγκ χρησιμοποίησε τη φήμη του για να διαφημίσει προϊόντα, μεταξύ των οποίων μιας αναπηρικής καρέκλας και των εταιρειών National Savings, British Telecom, Specsavers, Egg Banking και Go Compare. Το 2015 δέχτηκε να γίνει το όνομά του το εμπορικό σήμα ορισμένων προϊόντων.

Ο Χόκινγκ ήταν ο καλεσμένος του Neil de Grasse Tyson στο StarTalk τον Μάρτιο του 2018.

Στην τελευταία εκπομπή της ραδιοφωνικής σειράς The Hitchhiker's Guide to the Galaxy, η οποία μεταδόθηκε μόλις μια εβδομάδα πριν τον θάνατό του, ο Χόκινγκ έκανε τη φωνή του Guide Mark II.

Βραβεία

Επεξεργασία
  • Μετάλλιο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1979)
  • Βραβείο φυσικής Βολφ (1988)
  • Μετάλλιο Κόπλυ (2006)
  • Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας (2009)
  • Βραβείο Θεμελιωδούς Φυσικής (2013)
  • Τάγμα των Συντρόφων της Τιμής (1989)
  • Μετάλλιο Έντινκτον(1975)
  • Βραβείο Ντάνι Χάινεμαν για τη Μαθηματική Φυσική (1976)
  • Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1985)
  • Ταξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (1982)
  • Βραβείο Νέιλορ (1999)
  • Μετάλλιο Όσκαρ Κλάιν (2003)
  • Μετάλλιο Χιούζ (1976)
  • Βραβεία της Βασιλικής Εταιρείας για Επιστημονικά Βιβλία (2002)
  • Μετάλλιο Άλμπερτ (1999)
  • Βραβείο Λίλιενφελντ (1999)
  • Βραβείο Μίκελσον-Μόρλεϊ (2003)
  • Βραβείο Φονσέκα (2008)
  • Μετάλλιο Πίου ΙΑ´ (1975)
  • Βραβείο και Μετάλλιο Μάξγουελ (1976)
  • Μετάλλιο Ντιράκ (Ινστιτούτο Φυσικής) (1987)
  • Βραβείο Άνταμς (1966)
  • Βραβείο Άντριου Γκέμαντ (1998)
  • Διεκατονταετές Μετάλλιο Τζέιμς Σμίθσον (2005)
  • Βραβείο Ρόμπερτ Χάινλαιν (2012)
  • Βραβείο Πριγκίπισσα της Αστουρίας για την ομόνοια (1989)
  • Επίτιμος διδάκτωρ του Harvard University(1990)
  • Επίτιμος διδάκτωρ του University of Oxford(1978)
  • Marcel Grossmann Award(1991)
  • Μετάλλιο Φράνκλιν(1981)
  • BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award (2015)
  • Bodley Medal (2015)
  • Gold medal of the Spanish National Research Council (1989)
  • Βραβείο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1978)
  • Fellow of the Royal Society of Arts
  • Επίτιμος διδάκτωρ τουPrinceton University
  • HΕπίτιμος διδάκτωρ τουUniversity of Cambridge
  • Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας

Εκδόσεις

Επεξεργασία

Δημοφιλή βιβλία

Επεξεργασία
  • A Brief History of Time (1988)
  • Black Holes and Baby Universes and Other Essays (1993)
  • The Universe in a Nutshell (2001)
  • On the Shoulders of Giants (2002)
  • God Created the Integers: The Mathematical Breakthroughs That Changed History (2005)
  • The Dreams That Stuff Is Made of: The Most Astounding Papers of Quantum Physics and How They Shook the Scientific World (2011)
  • My Brief History (2013)

Συνεργασίες

Επεξεργασία
  • The Nature of Space and Time (with Roger Penrose) (1996)
  • The Large, the Small and the Human Mind (with Roger Penrose, Abner Shimony and Nancy Cartwright) (1997)
  • The Future of Spacetime (with Kip Thorne, Igor Novikov, Timothy Ferris and introduction by Alan Lightman, Richard H. Price) (2002)
  • A Briefer History of Time (with Leonard Mlodinow) (2005)
  • The Grand Design (with Leonard Mlodinow) (2010)

Forewords

Επεξεργασία
  • Black Holes & Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy (Kip Thorne, and introduction by Frederick Seitz) (1994)

Παιδική λογοτεχνία

Επεξεργασία

Συνεργάστηκε με την κόρη του Λούσυ.

  • George's Secret Key to the Universe (2007)
  • George's Cosmic Treasure Hunt (2009)
  • George and the Big Bang (2011)
  • George and the Unbreakable Code (2014)
  • George and the Blue Moon (2016)

Κινηματογραφικές και τηλεοπτικές σειρές

Επεξεργασία
  • A Brief History of Time (1992)
  • Stephen Hawking's Universe (1997)
  • Hawking – BBC television film (2004) starring Benedict Cumberbatch
  • Horizon: The Hawking Paradox (2005)
  • Masters of Science Fiction (2007)
  • Stephen Hawking and the Theory of Everything (2007)
  • Stephen Hawking: Master of the Universe (2008)
  • Into the Universe with Stephen Hawking (2010)
  • Brave New World with Stephen Hawking (2011)
  • Stephen Hawking's Grand Design (2012)
  • The Big Bang Theory (2012, 2014–2015, 2017)
  • Stephen Hawking: A Brief History of Mine (2013)
  • The Theory of Everything – Feature film (2014) starring Eddie Redmayne
  • Genius by Stephen Hawking (2016)

Επιλεγμένα ακαδημαϊκά έργα

Επεξεργασία
  • Hawking, S. W.; Penrose, R. (1970). "The Singularities of Gravitational Collapse and Cosmology". Proceedings of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. (1519): 529–548
  • Hawking, S. (1971). "Gravitational Radiation from Colliding Black Holes". Physical Review Letters. (21): 1344–1346
  • Hawking, S.W. (1972). "Black holes in general relativity". Communications in Mathematical Physics. (2): 152–166
  • Hawking, S. W. (1974). "Black hole explosions?". Nature. (5443): 30–31
  • Hawking, S.W. (1982). "The development of irregularities in a single bubble inflationary universe". Physics Letters B. (4): 295–297
  • Hartle, J.; Hawking, S. (1983). "Wave function of the Universe". Physical Review D. (12): 2960–2975
  • Hawking, S. (2005). "Information loss in black holes". Physical Review D. (8): 084013

Ελληνικές μεταφράσεις έργων του

Επεξεργασία
  • Μαύρες τρύπες, σύμπαντα-βρέφη, και άλλα δοκίμια, μετάφραση-επιμ. Φάνης Γραμμένος, εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 1993, 196 σελ., ISBN 978-960-7023-78-0
  • Η φύση του χώρου και του χρόνου (με τον Roger Penrose), μετάφρ. Ν. Ταμπάκης, Εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα 1996, 151 σελ., ISBN 978-960-270-762-3
  • Το χρονικό του χρόνου: Από τη Μεγάλη `Εκρηξη ως τις μαύρες τρύπες (A brief history of time), μετάφρ. Κωνσταντίνος Χάρακας (2η έκδ.), εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 1997, 286 σελ. ISBN 978-960-7778-03-1
  • Το Σύμπαν σε ένα καρυδότσουφλο, μετάφρ.-επιμ. Μαριάνθη Πετράκη, εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 2001, 224 σελ., ISBN 978-960-7778-46-8
  • Το χρονικό του χρόνου: Εικονογραφημένο μετάφρ.-επιμ. Κωνσταντίνος Χάρακας, 2η έκδ., εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 2005, 248 σελ., ISBN 978-960-7023-03-2
  • Ένα συντομότερο χρονικό του χρόνου (A briefer history of time, «Μια περισσότερο προσιτή, εικονογραφημένη, εκ νέου επιμελημένη έκδοση του κλασικού βιβλίου») (με τον Leonard Mlodinow), μετάφρ. Νίκος Σιμάτος, εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 2005, 199 σελ., ISBN 978-960-7778-88-8
  • Στους ώμους γιγάντων, μετάφρ. Αθανάσιος Κυριαζόπουλος, εκδ. «Τραυλός», Αθήνα 2006, 280 σελ., ISBN 978-960-6640-16-2
  • Το μυστικό κλειδί του Τζορτζ για το Σύμπαν (με τη Lucy Hawking, παιδικό), μετάφρ. Μαρία Παππά, εικονογρ. Γκάρι Πάρσονς, Εκδοτ. Οίκος Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2008, 343 σελ., ISBN 978-960-14-1703-5
  • Ο Τζορτζ και το κοσμικό κυνήγι του θησαυρού (με τη Lucy Hawking, παιδικό), μετάφρ. Μαρία Παππά, εικονογρ. Γκάρι Πάρσονς, Εκδοτ. Οίκος Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2009, 320 σελ., ISBN 978-960-14-2126-1
  • Το μεγάλο σχέδιο: Νέες απαντήσεις στα έσχατα ερωτήματα της ζωής (με τον Leonard Mlodinow), μετάφρ. Κώστας Σίμος, εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 2010, 243 σελ., ISBN 978-960-6717-45-1
  • Το χρονικό της ζωής μου (My Brief History, αυτοβιογραφία), μετάφρ. Νέστορας Χούνος, επιμ. Κώστας Κλεΐδης, εκδ. «Τραυλός», Αθήνα 2013, 161 σελ., ISBN 978-618-5061-01-2
  • Μαύρες τρύπες — Οι διαλέξεις Reith του BBC, μετάφρ. Κώστας Σίμος, εκδ. «Κάτοπτρο», Αθήνα 2016, 80 σελ., ISBN 978-618-5111-50-2


Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22  Αυγούστου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w6nk63ht. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 118761285. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  5. ↑ «Stephen Hawking dies aged 76». (Βρετανικά αγγλικά) BBC News Online. BBC. 14  Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 14  Μαρτίου 2018.
  6. ↑ «Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76». (Βρετανικά αγγλικά) TheGuardian.com. The Guardian. 14  Μαρτίου 2018. 0261-3077. Ανακτήθηκε στις 14  Μαρτίου 2018.
  7. ↑ «ಕಪ್ಪು ಕುಳಿಗಳ ರಹಸ್ಯ ಬೇಧಿಸಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಹಾಕಿಂಗ್ ಇನ್ನಿಲ್ಲ». (Κανάντα γλώσσα) Prajavani. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  8. ↑ «Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76». (Βρετανικά αγγλικά) TheGuardian.com. The Guardian. 14  Μαρτίου 2018. 0261-3077. Ανακτήθηκε στις 14  Μαρτίου 2018.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Stephen Hawking sera enterré au côté de Newton et Darwin à l'abbaye de Westminster». (Γαλλικά) 20  Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  10. ↑ «Stephen Hawking op jeugdliteratuur.org». 24  Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  11. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb120395478. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  12. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0046498. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  13. ↑ CONOR.SI. 5745763.
  14. ↑ Στίβεν Χόκινγκ: «Properties of expanding universes». (Αγγλικά) Properties of expanding universes. 1966.
  15. ↑ (Αγγλικά) Mathematics Genealogy Project.
  16. ↑ «NBA Rumors: Post-Draft Updates for Each Team». (Αγγλικά) Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  17. ↑ books/belief/audio/2010/sep/10/booker-shortlist-seamus-heaney-stephen-hawking.
  18. ↑ 18,0 18,1 «Professor Stephen Hawking». Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
  19. ↑ «Physicist Stephen Hawking accepts post at Waterloo institute». Toronto Star. 27  Νοεμβρίου 2008.
  20. ↑ 20,0 20,1 «Hawking gives up academic title». (Βρετανικά αγγλικά) 30  Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 17  Μαρτίου 2018.
  21. ↑ 21,0 21,1 «People | Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics». Ανακτήθηκε στις 17  Μαρτίου 2018.
  22. ↑ «ORCID Public Data File 2023». ORCID Public Data File 2023. 27  Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 10  Νοεμβρίου 2023.
  23. ↑ (Ρωσικά) old.elementy.ru/nauchno-populyarnaya_biblioteka/434041/Put_v_nebesa. Ανακτήθηκε στις 23  Μαΐου 2018.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 www.space.com/15923-stephen-hawking.html.
  25. ↑ 25,0 25,1 (Ρωσικά) old.elementy.ru/nauchno-populyarnaya_biblioteka/434041/Put_v_nebesa.
  26. ↑ «How Stephen Hawking Worked». (Αγγλικά) 30  Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 (πολλαπλές γλώσσες) Geni.com.
  28. ↑ «Einsteinhaus Bern |». Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  29. ↑ www.wolffund.org.il/index.php?dir=site&page=winners&cs=341. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  30. ↑ «Copley Medal | Royal Society». Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  31. ↑ «Award winners : Copley Medal». (Αγγλικά) Βασιλική Εταιρεία. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2018.
  32. ↑ www.senate.gov/pagelayout/reference/two_column_table/Presidential_Medal_of_Freedom_Recipients.htm.
  33. ↑ breakthroughprize.org/Ceremonies/1.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 «Google Books» (πολλαπλές γλώσσες) nZLMWpujVUcC.
  35. ↑ www.amphilsoc.org/memhist/search?creator=hawking&title=&subject=&subdiv=&mem=&year=&year-max=&dead=&keyword=&smode=advanced.
  36. ↑ articles.adsabs.harvard.edu/full/seri/QJRAS/0016/0000359.000.html.
  37. ↑ www.ras.org.uk/awards-and-grants/awards/268.
  38. ↑ www.lms.ac.uk/prizes/list-lms-prize-winners.
  39. ↑ www.okc.albanova.se/research/memorial-lecture/earlier-lectures.
  40. ↑ royalsociety.org/awards/hughes-medal/.
  41. ↑ royalsociety.org/awards/science-books/stephen-hawking/.
  42. ↑ «RSA - The Albert Medal». 1  Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  43. ↑ «Past winners». (Αγγλικά) Ανακτήθηκε στις 12  Αυγούστου 2023.
  44. ↑ www.phys.cwru.edu/events/mmal.php.
  45. ↑ www.usc.es/en/cursos/conciencia/premio_fonseca2008.html.
  46. ↑ www.casinapioiv.va/content/dam/accademia/pdf/vari/hawking_piusximedalbooklet.pdf.
  47. ↑ www.iop.org/about/awards/career/maxwell/medallists/page_38660.html.
  48. ↑ www.iop.org/about/awards/gold/dirac/medallists/page_38431.html.
  49. ↑ www.aip.org/aip/awards/gemant-award/stephen-hawking.
  50. ↑ newsdesk.si.edu/about/awards.
  51. ↑ www.nss.org/awards/heinlein_award.html.
  52. ↑ www.fpa.es/en/prince-of-asturias-awards/awards/1989-stephen-hawking.html?especifica=0&identificador=350.
  53. ↑ «Google Books» (πολλαπλές γλώσσες) YuVgogxtdB4C.
  54. ↑ www.icra.it/MG/awards/Welcome.htm.
  55. ↑ www.fi.edu/laureates/stephen-w-hawking.
  56. ↑ www.fbbva.es/TLFU/tlfu/ing/microsites/premios/fronteras/galardonados/2015/ciencias.jsp.
  57. ↑ www.bodleian.ox.ac.uk/news/2015/mar-20.
  58. ↑ elpais.com/diario/1989/10/10/sociedad/623977210_850215.html.
  59. ↑ www.cambridge-news.co.uk/news/cambridge-news/stephen-hawking-dead-cambridge-university-14408677.
  60. ↑ www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm. Ανακτήθηκε στις 6  Οκτωβρίου 2018.
  61. ↑ www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm. Ανακτήθηκε στις 18  Φεβρουαρίου 2022.
  62. ↑ www.aps.org/programs/honors/prizes/lilienfeld.cfm. Ανακτήθηκε στις 6  Οκτωβρίου 2018.
  63. ↑ www.aps.org/programs/honors/prizes/lilienfeld.cfm. Ανακτήθηκε στις 18  Φεβρουαρίου 2022.
  64. ↑ «Stephen Hawking». Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2023. 
  65. ↑ «Στίβεν Χόκινγκ: Ο άνθρωπος που νίκησε μια από τις πιο σοβαρές ασθένειες». Έθνος. 14 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2023. 
  66. ↑ Πανταζόπουλος, Γιάννης (31 Ιανουαρίου 2023). «Ο Στίβεν Χόκινγκ, τα σεξ κλαμπ και η λατρεία του για τη Μέριλιν». LiFO. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2023. 
  67. ↑ Δαρμανή, Έλλη; Δοσοπούλου, Ελένη; Λυμπεροπούλου, Δήμητρα; Ξενοπούλου, Δήμητρα-Ιωάννα (2020-07-23). «H νόσος του κινητικού νευρώνα - υπάρχει άραγε ελπίδα;». Open Schools Journal for Open Science 3 (8). doi:10.12681/osj.24369. ISSN 2623-3606. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/openschoolsjournal/article/view/24369. 
  68. ↑ Ζαβιτσανου, Παρασκευη; Πλευρακη, Αικατερινη (2018). Νοσηλευτική παρέμβαση ασθενή με νόσο κινητικού νευρώνα. http://repository.library.teimes.gr/xmlui/handle/123456789/6890. 
  69. ↑ Γιόβκοφ, Νικόλαος (2014). Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ 1.000 ΧΕΡΙΩΝ − Ο ΧΟΡΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΚΩΦΩΣΗ (PDF). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών. σελ. 16. 
  70. ↑ Newsroom (2018-03-14). «Στίβεν Χόκινγκ: Ο άνθρωπος που νίκησε τον χρόνο και «κατέκτησε» το σύμπαν». CNN.gr. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/121467/stiven-xokingk-o-anthropos-poy-nikise-ton-xrono-kai-katektise-to-sympan. Ανακτήθηκε στις 2018-03-14. 
  71. ↑ Larsen 2005, σελίδες xiii, 2.
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Ferguson 2011, σελ. 21.
  73. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 6.
  74. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 21–22.
  75. ↑ Larsen 2005, σελίδες 2, 5.
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 76,4 Ferguson 2011, σελ. 22.
  77. ↑ Larsen 2005, σελ. xiii.
  78. ↑ 78,0 78,1 Larsen 2005, σελ. 3.
  79. ↑ 79,0 79,1 Ferguson 2011, σελ. 24.
  80. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 12.
  81. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 22-23.
  82. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 11-12.
  83. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 13.
  84. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 8.
  85. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 7-8.
  86. ↑ Larsen 2005, σελ. 4.
  87. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 25,26.
  88. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 14-16.
  89. ↑ Ferguson 2011, σελ. 26.
  90. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 19-20.
  91. ↑ Ferguson 2011, σελ. 25.
  92. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 17-18.
  93. ↑ Ferguson 2011, σελ. 27.
  94. ↑ Hoare και άλλοι.
  95. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 41.
  96. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 27-28.
  97. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 42-43.
  98. ↑ 98,0 98,1 Ferguson 2011, σελ. 28.
  99. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 28-29.
  100. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 46-47,51.
  101. ↑ Ferguson 2011, σελ. 29.
  102. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 30-31.
  103. ↑ Hawking 1992, σελ. 44.
  104. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 50.
  105. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 30,31.
  106. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 53.
  107. ↑ 107,0 107,1 107,2 107,3 Ferguson 2011, σελ. 31.
  108. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 54.
  109. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 54-55.
  110. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 56.
  111. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 31-32.
  112. ↑ Ferguson 2011, σελ. 33.
  113. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 58.
  114. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 33-34.
  115. ↑ Ferguson 2011, σελ. 32.
  116. ↑ Donaldson και άλλοι.
  117. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 59.
  118. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 34-35.
  119. ↑ Larsen 2005, σελίδες 18-19.
  120. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 59–61.
  121. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 61–63.
  122. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 37–40.
  123. ↑ 123,0 123,1 Larsen 2005, σελ. xiv.
  124. ↑ Ferguson 2011, σελ. 40.
  125. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 69–70.
  126. ↑ Ferguson 2011, σελ. 42.
  127. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 68–69.
  128. ↑ Ferguson 2011, σελ. 34.
  129. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 71–72.
  130. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 43–44.
  131. ↑ 131,0 131,1 Ferguson 2011, σελ. 47.
  132. ↑ Larsen 2005, σελ. xix.
  133. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 45–47.
  134. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 92–98.
  135. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 101.
  136. ↑ Ferguson 2011, σελ. 61,64.
  137. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 64–65.
  138. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 115–16.
  139. ↑ Hawking και άλλοι.
  140. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 48–49.
  141. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 76–77.
  142. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 124–25.
  143. ↑ Ridpath και άλλοι.
  144. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 124.
  145. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. viii.
  146. ↑ 146,0 146,1 Ferguson 2011, σελ. 48.
  147. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 117.
  148. ↑ Ferguson 2011, σελ. 162.
  149. ↑ Ferguson 2011, σελ. 49.
  150. ↑ Ferguson 2011, σελ. 65.
  151. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 65–67.
  152. ↑ Larsen 2005, σελ. 38.
  153. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 67–68.
  154. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 123–24.
  155. ↑ Larsen 2005, σελ. 33.
  156. ↑ R. και άλλοι, σελ. 278..
  157. ↑ Larsen 2005, σελ. 35.
  158. ↑ 158,0 158,1 Ferguson 2011, σελ. 68.
  159. ↑ Larsen 2005, σελ. 39.
  160. ↑ 160,0 160,1 White & Gribbin 2002, σελ. 146.
  161. ↑ Ferguson 2011, σελ. 70.
  162. ↑ Larsen 2005, σελ. 41.
  163. ↑ Hawking και άλλοι.
  164. ↑ Hawking, και άλλοι.
  165. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 69–73.
  166. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 70–74.
  167. ↑ Larsen 2005, σελίδες 42–43.
  168. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 150–51.
  169. ↑ Larsen 2005, σελ. 44.
  170. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 133.
  171. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 37–39, 77.
  172. ↑ Ferguson 2011, σελ. 78.
  173. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 82–83.
  174. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 83–88.
  175. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 82,86.
  176. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 86-88.
  177. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 150,189, 219.
  178. ↑ Ferguson 2011, σελ. 95.
  179. ↑ Ferguson 2011, σελ. 90.
  180. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 132–33.
  181. ↑ 181,0 181,1 181,2 Ferguson 2011, σελ. 92.
  182. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 162.
  183. ↑ Larsen 2005, σελίδες xv.
  184. ↑ 184,0 184,1 184,2 Ferguson 2011, σελ. 91.
  185. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 81–82.
  186. ↑ Mialet 2003, σελίδες 450–51.
  187. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 79, 149.
  188. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 273–74.
  189. ↑ White & Gribbin 2002, σελίδες 193–94.
  190. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 194.
  191. ↑  
  192. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 93–94.
  193. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 92–93.
  194. ↑ Ferguson 2011, σελ. 96.
  195. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 96–101.
  196. ↑  
  197. ↑ Larsen 2005, σελίδες xiv, 79.
  198. ↑ Hawking 2007, σελίδες 279–80.
  199. ↑ Larsen 2005, σελ. 79.
  200. ↑ Hawking 2007, σελ. 285.
  201. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 91–92.
  202. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 164–65.
  203. ↑ 203,0 203,1 Highfield και άλλοι.
  204. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 80–81.
  205. ↑ 205,0 205,1 Adams και άλλοι.
  206. ↑ Ferguson 2011, σελ. 145.
  207. ↑ Ferguson 2011, σελ. 165.
  208. ↑ 208,0 208,1 Larsen 2005, σελίδες x–xix.
  209. ↑ White & Gribbin 2002, σελ. 274.
  210. ↑ Ferguson 2011, σελ. 187.
  211. ↑ Ferguson 2011, σελ. 180.
  212. ↑ Ferguson 2011, σελ. 188.
  213. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 189–90.
  214. ↑ Ferguson 2011, σελ. 190.
  215. ↑ Hawking και άλλοι.
  216. ↑ Hawking και άλλοι.
  217. ↑ Preskill και άλλοι.
  218. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 168–70.
  219. ↑ 219,0 219,1 Ferguson 2011, σελ. 178.
  220. ↑ Ferguson 2011, σελ. 189.
  221. ↑ Larsen 2005, σελ. 97.
  222. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 177–78.
  223. ↑ Larsen 2005, σελίδες 93–94.
  224. ↑ Okuda & Okuda 1999, σελ. 380.
  225. ↑ Larsen, 2005 & 94, σελίδες xiii.
  226. ↑ Ferguson 2011, σελ. 192.
  227. ↑ Ferguson & 2011 178, σελίδες 164.
  228. ↑ "Call for global disability campaign" και άλλοι.
  229. ↑ Ferguson 2011, σελ. 196.
  230. ↑ "Julius Edgar Lilienfeld Prize", American Physical Society & Retrieved 29 August 2008.
  231. ↑ Ferguson & 2011 192, σελίδες 187.
  232. ↑ 232,0 232,1 232,2 "Welcome back to the family, Stephen" και άλλοι.
  233. ↑ Ferguson & 2011 225, σελίδες 197.
  234. ↑ Harrison και άλλοι.
  235. ↑ Adams και άλλοι.
  236. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 199–200.
  237. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 222–23.
  238. ↑ Highfield και άλλοι.
  239. ↑ Hawking και άλλοι.
  240. ↑ Highfield και άλλοι.
  241. ↑ Sapsted και άλλοι.
  242. ↑ 242,0 242,1 Ferguson 2011, σελ. 225.
  243. ↑ Highfield και άλλοι.
  244. ↑ Welcome και άλλοι.
  245. ↑ "Man και άλλοι.
  246. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 230–231.
  247. ↑ Books". και άλλοι.
  248. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 178–79.
  249. ↑ 249,0 249,1 Ferguson 2011, σελ. 221.
  250. ↑ Wollaston, και άλλοι.
  251. ↑ Ferguson 2011, σελ. 2005.
  252. ↑ Itzkoff και άλλοι.
  253. ↑ 253,0 253,1 253,2 Highfield, και άλλοι.
  254. ↑ Stephen και άλλοι.
  255. ↑ Professor και άλλοι.
  256. ↑ Ferguson 2011, σελ. 233.
  257. ↑ "Fonseca και άλλοι.
  258. ↑ Ferguson 2011,, σελ. 239.
  259. ↑ Ferguson 2011, σελ. 269.
  260. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 178–79, 209.
  261. ↑ Ferguson 2011, σελ. 179.
  262. ↑ Ferguson 2011, σελ. 208.
  263. ↑ Hickman, και άλλοι.
  264. ↑ Stephen και άλλοι.
  265. ↑ 265,0 265,1 265,2 Overbye, και άλλοι.
  266. ↑ "Hawking και άλλοι.
  267. ↑ "Physicist και άλλοι.
  268. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 232–33.
  269. ↑ 269,0 269,1 White & Gribbin 2002, σελ. 195..
  270. ↑ 270,0 270,1 270,2 270,3 Ferguson 2011, σελ. 223.
  271. ↑ 271,0 271,1 Ferguson 2011, σελ. 195.
  272. ↑ "Scientist και άλλοι.
  273. ↑ Diplomacy και άλλοι.
  274. ↑ Kershner και άλλοι.
  275. ↑ Harriet και άλλοι.
  276. ↑ 276,0 276,1 Lean, και άλλοι.
  277. ↑ Andalo, και άλλοι.
  278. ↑ Ferguson 2011,, σελ. 242.
  279. ↑ Ferguson 2011, σελ. 196..
  280. ↑ Could και άλλοι.
  281. ↑ Usborne, και άλλοι.
  282. ↑ Ferguson 2011,, σελίδες 216–17.
  283. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 217–20.
  284. ↑ Preskill, και άλλοι.
  285. ↑ Hawking, και άλλοι.
  286. ↑ Ferguson 2011, σελίδες 223–24.
  287. ↑ Ferguson 2011, σελ. 95, 236.
  288. ↑ 288,0 288,1 Ferguson 2011, σελίδες 94–95,236.
  289. ↑ Wright, και άλλοι.
  290. ↑ "Stephen και άλλοι.
  291. ↑ "Higgs και άλλοι.
  292. ↑ Ferguson 2011, σελ. 224..
  293. ↑ 293,0 293,1 de και άλλοι.
  294. ↑ 294,0 294,1 Boyle, και άλλοι.
  295. ↑ "Start-up και άλλοι.
  296. ↑ Ferguson 2011, σελ. 240.
  297. ↑ 100 και άλλοι.
  298. ↑ "Oldest, και άλλοι.
  299. ↑ Ferguson 2011, σελ. 241.
  300. ↑ MacAskill, και άλλοι.
  301. ↑ "Fundamental και άλλοι.
  302. ↑ Komar, και άλλοι.
  303. ↑ "The και άλλοι.
  304. ↑ "Grand Opening of the Stephen Hawking Centre at Perimeter Institute", Perimeter Institute & Retrieved 6 June 2012.
  305. ↑ 305,0 305,1 "Grand και άλλοι.
  306. ↑ Ferguson 2011,, σελίδες 237–38..
  307. ↑ "Time και άλλοι.
  308. ↑ Ferguson 2011,, σελίδες 238–39.
  309. ↑ "Professor και άλλοι.
  310. ↑ Stewart, και άλλοι.
  311. ↑ Sample, και άλλοι.
  312. ↑ Warman, και άλλοι.
  313. ↑ "Paralympics: και άλλοι.

Πηγές

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Στήβεν_Χόκινγκ&oldid=10742421"