Στεμνίτσα Αρκαδίας
Συντεταγμένες: 37°33′17.240″N 22°4′51.931″E / 37.55478889°N 22.08109194°E
Η Στεμνίτσα, κατά τη διάρκεια της Αρχαιότητας γνωστή ως Ὑψοῦς, είναι ορεινό χωριό του δήμου Γορτυνίας της Αρκαδίας. Χτισμένη στο Μαίναλο και σε ύψος 1.083 μέτρων,[1] είναι χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός.[2] Η απόσταση από την Αθήνα είναι 220 χιλιόμετρα και 45 χιλιόμετρα από την Τρίπολη. Ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 312 κάτοικοι.[3]
| Στεμνίτσα | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδίας |
| Δήμος | Γορτυνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Τρικολώνων |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 1.083 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 312 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Υψούς |
| Ταχ. κώδικας | 220 24 |
| Τηλ. κωδικός | 2795 |
| https://www.stemnitsa.gr/ | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ περιοχή είναι από την αρχαιότητα γνωστή ως Υψούς. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η αρχαία Υψούς χτίστηκε από τον Υψούντα, έναν από τους πενήντα γιους του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα. Αναφορά για την Υψούντα γίνεται και από τον Παυσανία στα “Αρκαδικά”. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς μετονομάστηκε σε Στεμνίτσα αλλά εικάζεται ότι έγινε τον 7ο αιώνα μ.Χ., μετά την εποίκιση των περιοχών από Σλάβους, καθώς Στεμνίτσα σημαίνει τόπος δασώδης και σκιερός στα σλαβικά. Γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη βυζαντινή περίοδο, όταν ήταν γνωστές οι στεμνιτσιώτικες καμπάνες.
Στην επανάσταση του '21 έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Από τη Στεμνίτσα καταγόταν η οικογένεια προεστών και αγωνιστών Αλεξανδρόπουλων. Ο Κωνσταντίνος Αλεξανδρόπουλος, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, συγκρότησε σώμα από 175 Στεμνιτσιώτες και την 25 Μαρτίου 1821 κατέβηκε στον κάμπο της Καρύταινας για να πολιορκήσει τους εκεί Τούρκους.[4] Την 25 Απριλίου ορίστηκε "αρχιστράτηγος" με το όνομα "Κωνσταντίνος Υψηλάντης", σύμφωνα με έγγραφο όπου ορκίζονται και υπογράφουν 41 κληρικοί και λαϊκοί της περιοχής.[5] Αγωνιστές υπήρξαν και ο αδελφός του, ο γιος του Ιωάννης που συμμετείχε στις μάχες ενώ ήταν ακόμα έφηβος, ο γιος του Αλέξανδρος που υπηρέτησε στο πλοίο του Κανάρη, ο επίσης γιος του Βασίλειος, γεννημένος το 1809, που ακολουθούσε τον πατέρα του στις μάχες. Ο Ιωάννης σκοτώθηκε στη μάχη των Τρικόρφων παρουσία του αδελφού του Βασίλη. Ο Χρήστος Αλεξανδρόπουλος ήταν πιθανώς συγγενής των προηγουμένων, ο οποίος δόθηκε ως όμηρος για εγγύηση στους τουρκαλβανούς που αποφάσισαν να φύγουν από τον Ιμπραήμ το 1827. [6] Από τη Στεμνίτσα καταγόταν επίσης ο αγωνιστής Δημήτριος Σφήκας ο οποίος είχε πάρει μέρος στην περίφημη Μάχη του Σκουλενίου (17 Ιουνίου 1821), ενός χωριού της σημερινής Ρουμανίας. Μεγάλη ιστορική σημασία έχει το σύγγραμμά του "Αναμνήσεις" για τα γεγονότα του 1821 στη Δακία.
Χρησίμευσε ως έδρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που την αποκαλούσε "χωροπούλα του Μοριά". Λόγω του ρόλου της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα διατέλεσε έδρα της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας και πρώτη άτυπη πρωτεύουσα του επαναστατημένου Ελληνικού έθνους για έναν μήνα. Ανακηρύχθηκε την 27η Μαΐου του 1821 - ημερομηνία κατά την οποία έλαβε χώρα συνέλευση της Ά Πελοποννησιακής Γερουσίας στην Ι.Μ. Χρυσοπηγής στη Στεμνίτσα.
Λόγω του δύσβατου εδάφους της περιοχής ο κόσμος στράφηκε προς το εμπόριο και την αργυροχρυσοχοΐα. Στη Στεμνίτσα υπάρχει και η σχολή Αργυροχρυσοχοΐας με δύο εκπαιδευτικές μονάδες, του Ημερήσιου Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑ.Λ) με την ειδικότητα της Αργυροχρυσοχοΐας και του Δ.ΙΕΚ Στεμνίτσας.
Η Στεμνίτσα υπήρξε έδρα του Δήμου Τρικολώνων που λειτούργησε την περίοδο 1835-1912 καθώς και του σύγχρονου δήμου Τρικολώνων που λειτούργησε την περίοδο 1999-2010.[7] Στο διάστημα 1912-1995 αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα, ενώ στο σύντομο διάστημα 1995-1998 αποτέλεσε έδρα του Δήμου Στεμνίτσας που αποτέλεσε συνέχεια της κοινότητας [8]. Από το 2011 ανήκει στον Δήμο Γορτυνίας.
Πληθυσμός
Επεξεργασία
Η Στεμνίτσα έχει γνωρίσει σημαντική πληθυσμιακή μείωση σε όλες τις απογραφές απο το 1861 εως σήμερα (με εξαίρεση αυτών του 1879 και 1991 που έδειξαν μικρή αύξηση).
| Έτος | Πληθ. | ±% |
|---|---|---|
| 1861 | 2.933 | — |
| 1879 | 2.989 | +1.9% |
| 1889 | 2.737 | −8.4% |
| 1896 | 2.443 | −10.7% |
| 1907 | 2.114 | −13.5% |
| 1920 | 1.486 | −29.7% |
| 1928 | 1.346 | −9.4% |
| 1940 | 1.256 | −6.7% |
| 1951 | 796 | −36.6% |
| 1961 | 631 | −20.7% |
| 1971 | 406 | −35.7% |
| 1981 | 392 | −3.4% |
| 1991 | 413 | +5.4% |
| 2001 | 249 | −39.7% |
| 2011 | 191 | −23.3% |
| 2021 | 312 | +63.4% |
Πρόσωπα
ΕπεξεργασίαΑπό την Στεμνίτσα κατάγονται: οι αγωνιστές της Επαναστάσεως του 1821 Δημήτριος, Γεώργιος και Λάμπρος Ροϊλός, Δημήτριος Σφήκας, Γενναίος Κολοκοτρώνης, Ρήγας Παλαμήδης· ο γνωστός ζωγράφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Ροϊλός (καθηγητής, μεταξύ άλλων, και του διάσημου υπερρεαλιστή ζωγράφου Τζιόρτζιο ντε Κίρικο),ο πρύτανης του πανεπιστημίου Αθηνών και διαπρεπής καθηγητής θεολογίας Αθανάσιος Χαστούπης, ο καθηγητής θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Τρεμπέλας· ο διαπρεπής νομικός Γεώργιος Ροιλός· ο δικαστής του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (1983-1997), του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου Κωνσταντίνος Κακούρης (με καταγωγή από την οικογένεια Νικολετόπουλου)· ο καθηγητής στο ΜΙΤ των ΗΠΑ Ηλίας Γυφτόπουλος· ο καθηγητής και πρώην υπουργός Παιδείας Δημήτρης Φατούρος· ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Παναγιώτης Ροιλός· ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς (η οικία του παππού του διασώζεται στην Στεμνίτσα), ο καθηγητής αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νικόλαος Μουτσόπουλος, ο ηθοποιός Κρατερός Κατσούλης, ο ολυμπιονίκης Μίμης Θανόπουλος, η εφοπλιστική οικογένεια Μαρτίνου, η Μαρίκα Μητσοτάκη , ο επί σειρά ετών Πρόεδρος του Δ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας και διαπρεπής νομικός του δημοσίου δικαίου Χρίστος Φατούρος κ.ά.
Επίσης δύο μεγάλοι καλλιτέχνες ,ήρωες και άνθρωποι,αυτούς που έψαχνε να βρει ο Διογένης ήταν ο Χαράλαμπος Κατσούλης, βραβευμένος από την ακαδημία Αθηνών για την τέχνη της Αργυροχρυσοχοΐας και ο Αριστείδης Βλαχόγιαννης για την αρχυροχοΐα(εκκλησιαστικά είδη, καμπάνες,εικόνες, τέχνη ρεπουσέ)
Αξιοθέατα
ΕπεξεργασίαΗ Στεμνίτσα αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό καθ'όλη την διάρκεια του έτους. Στη Στεμνίτσα λειτουργούν αρκετοί παραδοσιακοί ξενώνες και πολυτελές ξενοδοχείο. Ορισμένα από τα αξιοθέατα της περιοχής είναι:
- Ο ιερός Ναός του Αγ. Γεωργίου στο κέντρο της Στεμνίτσας που περιέχει αυθεντικές τοιχογραφίες του Φώτη Κόντογλου
- Η Παναγία η Μπαφέρω (12ος αιώνας), μονόκλιτη βασιλική με ημικυλινδρικό θόλο, με στοά στη βόρεια πλευρά που αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη (1910)[9].
- Το Λαογραφικό μουσείο της Στεμνίτσας
- Η Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας
- Από την πλατεία της Στεμνίτσας ξεκινά το Menalon Trail, το πρώτο πιστοποιημένο με Ευρωπαικές προδιαγραφές (LQT) μονοπάτι στην Ελλάδα και το δέκατο στην Ευρώπη, εγκαινιάστηκε την 31/5/2015 από την European Ramblers' Association , την Πανευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων η οποία εκπροσωπεί 55 ομοσπονδίες από 34 χώρες και συνολικά 3.000.000 πεζοπόρους. Το μονοπάτι αυτό μήκους 75 χιλιομέτρων διασχίζει την χαράδρα του Λούσιου, περνά από Ι.Μ.Προδρόμου, την παλιά και νέα Ι.Μ.Φιλοσόφου, μουσείο υδροκίνησης, Δημητσάνα, Ζυγοβίστι, Ελάτη, φαράγγι Μυλάοντα, Βυτίνα, Νυμφασία, Ι.Μ.Κερνίτσας, Μαγούλιανα, Βαλτεσινίκο, Λαγκάδια και συγκεντρώνει πεζοπόρους από όλον τον κόσμο.
- Το φαράγγι του Λούσιου
- Τα μοναστήρια του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ενός από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Πελοποννήσου,την Ι.Μ. Παναγίας Φιλοσόφου και την Ι.Μ Ζωοδόχου Πηγής (15ος αιώνας).
- Η Μονή της Ζωοδόχου Πηγής του 15ου αιώνα, η οποία είναι χτισμένη σε ένα βραχώδη λόφο. Στο διώροφο κελί της Μονής που σώζεται μέχρι σήμερα, ήταν η έδρα της Α’ Πελοποννησιακής Γερουσίας από το Μάιο μέχρι τον Ιούνιο του 1821. Στην μονή σώζεται επίσης και ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ο οποίος είναι σταυροειδής με τρούλο και εικάζεται ότι χτίστηκε γύρω στο 1443.
- Το ελατοδάσος του Μαινάλου και το χιονοδρομικό του κέντρο.
- Τα γραφικά χωριά και τους παραδοσιακούς οικισμούς της περιοχής (Ελληνικό, Σύρνα, Ψάρι Γορτυνίας, Παλαμάρι, Παύλια κ.α.
Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας
ΕπεξεργασίαΑπό το 1976 λειτουργεί η γνωστή σε όλους Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας στη Στεμνίτσα. Σήμερα η σχολή λειτουργεί ως απογευματινό Δημόσιο ΙΕΚ και ημερήσιο Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) Αργυροχρυσοχοΐας. Δεκτοί γίνονται όσοι έχουν τελειώσει ήδη λύκειο. Από το 1980 υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας.
Φωτοθήκη
Επεξεργασία-
Μέσα στον οικισμό -
Ο πύργος με το καμπαναριό -
Η Παναγία η Μπαφέρω (12ος αιώνας) -
Άποψη της Στεμνίτσας
,_%CE%A3%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%BD%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B1.jpg)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001 Αρχειοθετήθηκε 2020-01-10 στο Wayback Machine., σελ. 356, στο e-demography.gr
- ↑ «ΠΔ 13-10-1998: Χαρακτηρισμός οικισμών του Νομού Αρκαδίας ως παραδοσιακών και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών». www.nomoskopio.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2024.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2021». σελ. 21882 (σελ. 300 του pdf).
- ↑ «Αρχεία Εθνικής Παλιγγενεσίας, επανέκδοση 1971, τομ. 12. σ. 67-69.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος, Bίοι Πελοποννησίων ανδρών και των έξωθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων, κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως, Aθήνα 1888, σ. 133, 134». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2015.
- ↑ *Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Δρανδάκη).
- ↑ «Αρκάδων χρόνοι, διοικητική εξέλιξη επαρχίας Γορτυνίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2011.
- ↑ Διοικητικές μεταβολές ΟΤΑ, Κοινότητα Στεμνίτσας[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Τοπόσημα | Αρχιτεκτονική Ανάλυση Παραδοσιακών Κτηρίων και Συνόλων». 5a.arch.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2021.
