Νομός Ευρυτανίας

Ο Νομός Ευρυτανίας ήταν ένας από τους 51 νομούς της Ελλάδας, ενώ από το 2011 αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας, μία από τις 74 περιφερειακές ενότητες της χώρας και υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Ευρυτανία
Περιφερειακή ενότητα
Θέση της Π.Ε. Ευρυτανίας στο χάρτη της Ελλάδας.
Χώρα	Ελλάδα
Πρωτεύουσα	Καρπενήσι
	{{{Ιστορική Πρωτεύουσα}}}
Δήμοι	2
Διοίκηση
• Αντιπεριφερειάρχης	Αριστείδης Τασιός
Διοικητική διαίρεση
• Περιφέρεια	Στερεά Ελλάδα
	{{{Έτος δημιουργίας νομού}}}
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Στερεά Ελλάδα
Έκταση
• Συνολική	1.870 τ.χλμ
• Κατάταξη	31η
Πληθυσμός
• Συνολικός	20.081 (2011)
• Κατάταξη πληθ.	61η
• Πυκνότητα	10,74 κάτ./χλμ²
• Κατάταξη πυκν.	74η
ISO 3166-2	GR-05
Ταχ. κώδικες	36x x
Πιν. αυτοκινήτων	ΚΗ*
Ιστότοπος	[1]

Ο νομός είναι σχεδόν ολοκληρωτικά καλυμμένος από βουνά, συμπεριλαμβανομένων του Τυμφρηστού και του Παναιτωλικού στα νότια και ποτάμια συμπεριλαμβανομένων του Αγραφιώτη και του Μέγδοβα στα ανατολικά και του Αχελώου στα δυτικά, που εκβάλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Είναι ο μικρότερος νομός της Στερεάς Ελλάδας και ο πιο αραιοκατοικημένος νομός στην Ελλάδα.

Ο νομός συνορεύει με την Αιτωλοακαρνανία στα δυτικά, νοτιοδυτικά και νότια (δυτικά πάνω από τον Αχελώο ποταμό), με την Καρδίτσα στα βόρεια, και με τη Φθιώτιδα στα ανατολικά.

Ιστορία

Οι αρχαίοι Ευρυτάνες κατοικούσαν την τραχειά ορεινή περιοχή της Βόρειας Αιτωλίας και εθεωρούντο ως ο ισχυρότερος αλλά και ωμότερος από τους Αιτωλικούς λαούς. Γύρω τους ζούσαν οι Απεραντοί, οι Οφιονείς, οι Θεστιείς, οι Δόλοπες, οι Αινιάνες και οι Ακαρνάνες. Η ονομασία της περιοχής οφείλεται μάλλον στον μυθικό ήρωα Εύρυτο, ο οποίος βασίλευε στην πόλη Οιχαλία, που είχε κτίσει ο Μελανεύς, βασιλιάς των Δρυόπων. Η τοποθεσία της Οιχαλίας δεν έχει προσδιοριστεί ακριβώς, μερικοί την τοποθετούν στο Παλαιόκαστρο του χωριού Κορυσχάδες, κοντά στο Καρπενήσι, ενώ άλλοι την ταυτίζουν με την τοποθεσία Αντάνια στο απόκρημνο όρος Κόμπολο.

Οι Ευρυτάνες συμμετείχαν στην εκστρατεία της Τροίας, άλλοι με αρχηγό τον Γουνέα, βασιλιά της Κύφου, άλλοι με τον Φοίνικα ως συμπολεμιστές του Αχιλλέα και άλλοι με τον Θόαντα, τον Ποδαλείριο και τον Μαχάονα. Το 429 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης επιτέθηκε εναντίον των Λοκρών και των Ευρυτάνων, αλλά νικήθηκε από τους Ευρυτάνες και τους Αιτωλούς, που μιλούσαν τότε μια δική τους διάλεκτο δυσνόητη από τους άλλους ΄Ελληνες. Οι Ευρυτάνες, μαζί με τους Θεστιείς και Οφιονείς, υπήρξαν ισχυρά στοιχεία της Αιτωλικής Συμπολιτείας, η οποία αντιστάθηκε και υπέκυψε τελευταία από τις ελληνικές περιοχές στους Ρωμαίους.

Στην τουρκοκρατία, η Ευρυτανία ανήκε στη διοικητική περιφέρεια (σατζάκι) των Τρικάλων, και είχε χριστιανικό πληθυσμό περί τις 40 χιλ., ενώ εκκλησιαστικώς ανήκε στην επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων που υπαγόταν στη Μητρόπολη Λαρίσης. Οι Τούρκοι παραχώρησαν στους Ευρυτάνες προνόμια αυτονομίας και αυτοδιοικήσεως, επέτρεψαν να υπάρχουν ομάδες αρματολών και αναγνώρισαν τα αρματολίκια τους. Τα δυσπρόσιτα βουνά της Ευρυτανίας έγιναν ασφαλές καταφύγιο των κλεφτών. Οι αρματολοί Χορμόπουλος των Αγράφων και Λιβίνης του Καρπενησιού ξεσήκωσαν επανάσταση το 1684 – 1696 και ο Λιμπεράκης Γερακάρης το 1688 - 1699. Ευρυτάνες ήταν ο Κατσαντώνης, ο Γεροδήμος, ο Μπουκουβάλας και άλλοι αγωνιστές. Η Επανάσταση του 1821 κηρύχθηκε στο Κεράσοβο στις 10 Μαΐου και η συμβολή των Ευρυτάνων στον Αγώνα ήταν γενική και ενθουσιώδης. Στην Ευρυτανία συνήφθησαν σκληρές και αποφασιστικές μάχες υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη,τον Μάρκο Μπότσαρη κ.α.

Ο σεισμός του 1966

Στις 5 Φεβρουαρίου του 1966 και ώρα 4 και τρία λεπτά το πρωί οι κάτοικοι της Ευρυτανίας ξύπνησαν από ισχυρό σεισμό. Εννέα λεπτά μετά το πρώτο χτύπημα σημειώθηκε δεύτερος σεισμός, εξίσου ισχυρός, ενώ την καταστροφή ολοκλήρωσαν δύο αλλεπάλληλες δονήσεις λίγο πριν τις 5. Όταν ο ήλιος ανέτειλε, διαπιστώθηκε ότι, αν και 15 χωριά είχαν καταστραφεί, ο απολογισμός των θυμάτων ήταν ευτυχώς σχετικά ελαφρύς: μόνο μία γυναίκα είχε χάσει τη ζωή της, ενώ οι τραυματίες δεν ξεπερνούσαν τους 50, γεγονός που οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιοχής απέδωσαν στην "υποχθόνιον βοήν" που προηγήθηκε του σεισμού ειδοποιώντας τους να εγκαταλείψουν εγκαίρως τα σπίτια τους. Οι υλικές ζημιές ήταν, ωστόσο, τρομερές. Συνολικά, 1.453 σπίτια καταστράφηκαν και οι άστεγοι ξεπέρασαν τους 5.000. Στα χωριά Άγιος Νικόλαος και Κοσίτσα "κατέρρευσαν ολοσχερών όλαι αι οικίαι", ενώ και στα Φουρνά, όπου το εύθραυστο έδαφος δεν άντεξε τα χτυπήματα που δέχτηκε, η έκταση της καταστροφής ήταν μεγάλη. Επί 360 οικιών κατέρρευσαν ή κατέστησαν ετοιμόρροποι οι 240. Τους σεισμόπληκτους επισκέφθηκαν με ελικόπτερο την επομένη της τραγωδίας οι βασιλείς.

Διοικητική διαίρεση

Ο νομός Ευρυτανίας, από το 2011 και με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης», αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας (με έδρα το Καρπενήσι) της  Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Με την συνένωση και συγχώνευση των Δήμων από 11 σε 2 όπως προέβλεπε το Πρόγραμμα, οι νέοι δήμοι που προέκυψαν είναι οι:

Δήμος	Έδρα	Πληθυσμός(2011)
Αγράφων	Κερασοχώρι	6.976
Καρπενησίου	Καρπενήσι	13.105

• Για την πλήρη διοικητική διαίρεση της Π.Ε. Ευρυτανίας όπως ισχύει από το 2011 σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», δείτε: Διοικητική διαίρεση Π.Ε. Ευρυτανίας.

Πρόσωπα της Ευρυτανίας

• Δημοσθένης Γούλας, καλλιτέχνης
• Παύλος Μπακογιάννης, πολιτικός
• Σπύρος Παλιούρας, καλλιτέχνης
• Ζαχαρίας Παπαντωνίου, καλλιτέχνης
• Λευτέρης Θεοδώρου, ζωγράφος
• Γεώργιος Κονδύλης, στρατιωτικός, πραξικοματίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ευρυτανικά Νεα"
• Αεροφωτογραφίες Ευρυτανίας
• Ευρυτανία. Χωριά και Οικισμοί.
• Ευρυτανία. Αξιοθέατα, Πολιτισμός, Ιστορία.
• Η Ευρυτανια στην Αντίσταση
• Καρπενήσι. Εθνική Αντίσταση 1941 - 1945
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Ευρυτανία (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)