Κατάλογος μοναρχών της Σαρδηνίας
Ακολουθεί ο Κατάλογος των Μοναρχών της Σαρδηνίας που κυβέρνησαν το Βασίλειο της Σαρδηνίας και της Κορσικής (1323 - 1479) και στη συνέχεια το Βασίλειο της Σαρδηνίας (1479 - 1481).
Αρχαιότητα
ΕπεξεργασίαΔεν υπάρχουν πηγές και δεν έχουμε πληροφορίες για τον πολιτισμό που κυριάρχησε στο νησί την 2η χιλιετία π.χ. και έμεινε γνωστός για τις μεγαλιθικές κατασκευές, χρονολογούνται από τον 18ο μέχρι τον 12ο αιώνα π.χ. Οι πρώτες πηγές από τη Σαρδηνία προέρχονται από Έλληνες συγγραφείς αλλά έχουν περισσότερο μυθολογικό παρά ιστορικό υπόβαθρο. Ο Παυσανίας γράφει ότι ο Νώραξ ένας μυθικός ήρωας από την Ιβηρική ή από την Αφρική ίδρυσε την πόλη Νώρα.[1] Ο Σάρδος γιος του Ηρακλή που ήρθε με πλοία από τη Λιβύη έδωσε το όνομα του σε ολόκληρο το νησί, ο ανεψιός του Ηρακλή Ιόλαος ίδρυσε την Όλμπια.[2] Ο Ελληνικός εποικισμός της Όλμπια έχει επιβεβαιωθεί με αρχαιολογικές ανασκαφές. Η Σαρδηνία κατακτήθηκε τον 6ο αιώνα π.χ. από την Καρχηδόνα και στη συνέχεια από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (238 π.χ.), παρέμεινε Ρωμαϊκή για μια χιλιετία εκτός από μια περίοδο στα τέλη του 5ου αιώνα που την κατέκτησαν οι Βάνδαλοι.
Βάνδαλοι
Επεξεργασία
Σύμφωνα με τον Βυζαντινό ιστορικό του 5ου αιώνα Προκόπιο ο κυβερνήτης των Βανδάλων στη Σαρδηνία Γόδας επαναστάτησε εναντίον του βασιλιά του Γελίμερ που κυβερνούσε ολόκληρη τη βόρεια Αφρική και τη Σαρδηνία.[3] Ο Γόδας ανακηρύχτηκε ανεξάρτητος ηγεμόνας αλλά η κυριαρχία του κράτησε λίγο, ο Γελίμερος έστειλε από την Καρχηδόνα τον αδελφό του που τον νίκησε και τον θανάτωσε.[4] Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α´ διέταξε αμέσως μετά τα Ρωμαϊκά στρατεύματα να κατακτήσουν τη Σαρδηνία, ο στρατηγός Βελισάριος διέλυσε το βασίλειο των Βανδάλων στη Σαρδηνία και επανέφερε το νησί στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Βυζαντινή διοίκηση
ΕπεξεργασίαΟι Βυζαντινοι κυβερνήτες του νησιού πριν την ίδρυση του Βασιλείου της Σαρδηνίας έμειναν γνωστοί σαν "Άρχοντες", η Σαρδηνία οργανώθηκε τον 9ο αιώνα σε "Δικαστικές περιφέρειες".[5][6] Οι Μαυριτανοί κατέκτησαν τη Σικελία τον 9ο αιώνα και οι Βυζαντινοί βρέθηκαν σε μεγάλη αδυναμία να υποστηρίξουν τις δυτικές τους επαρχίες. Στην εξουσία ήρθε μια οικογένεια τοπικών αρχόντων που ήταν υποτελείς του Βυζαντινού αυτοκράτορα αλλά στην πραγματικότητα ήταν ανεξάρτητος επειδή η επικοινωνία με την Κωνσταντινούπολη ήταν αδύνατη. Δύο από τους άρχοντες έμειναν γνωστοί με τα ονόματα τους : ο Σαλούσιος και ο Πρωτοσπαθάριος Τουρκοτούριος, πιθανότατα κυβέρνησαν τον 10ο και τον 11ο αιώνα.[7][8][9] Συνδέθηκαν στενά με τους Βυζαντινούς τόσο σε βαθμό υποτέλειας όσο και πολιτισμού με τη χρήση της Βυζαντινής γλώσσας και τέχνης.[10] Τον 11ο αιώνα οι Μαυριτανοί με βάση την Ισπανία σύμφωνα με πηγές από την Πίζα και τη Γένοβα προσπάθησαν να κατακτήσουν το νησί.[11][12] Οι χριστιανοί μοίρασαν τη Σαρδηνία σε τέσσερις επαρχίες που αργότερα έγιναν νομοί : την Κάλιαρι, την Αρμπορέα, την Γκαλλούρα και την Τόρες.
Πρώιμος Μεσαίωνας
ΕπεξεργασίαΑνά διαστήματα πήραν σποραδικά μερικοί ευγενείς ή πρίγκιπες τον τίτλο του βασιλιά της Σαρδηνίας ː
Όπως γράφει ο ιστορικός Προκόπιος, ο βασιλιάς των Βανδάλων Γελίμερ που κυβερνούσε τη Βόρεια Αφρική και τη Σαρδηνία διόρισε κυβερνήτη της Σαρδηνίας τον Γόδα.[3] Ο Προκόπιος γράφει στη συνέχεια ότι ο Γόδας ανεξαρτητοποιήθηκε και ανακήρυξε τον εαυτό του βασιλιά του νησιού αλλά η κυριαρχία του κράτησε πολύ λίγο.[4] Ο Γελίμερ έστειλε από την Καρχηδόνα έναν μεγάλο στρατό με αρχηγό τον αδελφό του Τζάζο που συνέτριψε και θανάτωσε τον Γόδα με όλους τους άντρες του. Αμέσως μετά ο στρατηγός Βελισάριος εκ μέρους του αυτοκράτορα Ιουστινιανού εκμεταλλεύτηκε την απουσία του στρατού των Βανδάλων, μετέβη στην Καρχηδόνα και διέλυσε το βασίλειο τους, η Σαρδηνία πέρασε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Τον Μεσαίωνα πήραν τον τίτλο του βασιλιά της Σαρδηνίας άλλοι δύο άνδρες ː
- 1164-1165 : Μπαρισόν Β΄ της Αρμπορέα, Δικαστής της Αρμπορέα
- 1238-1249 : Έντσο της Σαρδηνίας, γιος του Γερμανού Αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄
Ο Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας πήρε τον τίτλο του Βασιλιά της Σαρδηνίας από τον πάπα Βονιφάτιο Η΄ αλλά στην πραγματικότητα κυβέρνησε όταν ολοκλήρωσε την κατάκτηση του νησιού (1324).
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Γάμοι | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας (Ιάκωβος ο Δίκαιος) (Jaume ΙΙ el Just) 1297 - 1327 |
|
10 Απριλίου 1267 Δεύτερος γιος του Πέτρου Α΄ της Βαλένθια και της Κωνσταντίας Χοενστάουφεν[13] |
(1) Ισαβέλλα της Καστίλης (2) Λευκή του Ανζού Πέντε γιοι και πέντε κόρες (3) Μαρία των Λοζινιάν (4) Ελισέντα του Μοντκάντα Τρεις νόθοι γιοι |
2 Νοεμβρίου 1327 60 ετών |
| Αλφόνσος Δ΄ της Αραγωνίας (Alfons ΙV) 1327 - 1336 |
|
2 Νοεμβρίου 1299 Δεύτερος γιος του Ιακώβου Β΄ της Βαλένθια και της Λευκής του Ανζού[13] |
(1) Τερέζα ντ' Εστένσα, κόμισσα του Ουρζέλ Μία κόρη και δυο γιοί (2) Ελεονώρα της Καστίλης Δύο γιοι |
24 Ιανουαρίου 1336 37 ετών |
| Πέτρος Δ΄ της Αραγωνίας (Pedro IV de Aragon) 1336 - 1387 |
|
5 Οκτωβρίου 1319 Πρώτος γιος του Αλφόνσου Β΄ της Βαλένθια και της Τερέζας ντ' [13] |
(1) Μαρία της Ναβάρρας Δύο κόρες (2) Ελεονώρα της Πορτογαλίας (3) Ελεονώρα της Σικελίας Δύο γιοι και μια κόρη (4) Σίβυλλα του Φορτιά Μία κόρη |
5 Ιανουαρίου 1387 68 ετών |
| Ιωάννης Α΄ της Αραγωνίας (Ιωάννης ο Κυνηγός) (Jean Ier d'Aragon) 1387 - 1396 |
|
27 Δεκεμβρίου 1350 Πρώτος γιος του Πέτρου Β΄ της Βαλένθια και της Ελεονώρας της Σικελίας[13] |
(1) Ιωάννη Α΄ του Αρμανιάκ Μία κόρη (2) Γιολάντα του Μπαρ Μια κόρη |
19 Μαΐου 1396 46 ετών Ατύχημα |
| Μαρτίνος της Αραγωνίας (Μαρτίνος ο Πρεσβύτερος) (Martin I de Aragon el Viejo) 1396 - 1410 |
|
29 Ιουλίου 1356 Δεύτερος γιος του Πέτρου Β΄ της Βαλένθια και της Ελεονώρας της Σικελίας[13] |
Μαρία δε Λούνα Ένας γιος |
31 Μαΐου 1410 54 ετών |
Μετά τον θάνατο του Μαρτίνο της Αραγωνίας ακολούθησε ένα κενό διαδοχής την περίοδο 1410 - 1412
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Γάμοι | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Φερδινάνδος Α΄ της Αραγωνίας (Φερδινάνδος της Αντεκέρα) (Fernando I de Aragon) 1412 - 1416 |
.jpg)
|
27 Νοεμβρίου 1380 δεύτερος του γιος του Ιωάννη Α΄ της Καστίλης και της Ελεονώρας της Αραγωνίας |
Ελεονώρα του Αλμπουρκέρκε Τέσσερις γιοι και δύο κόρες |
2 Απριλίου 1416 36 ετών |
| Αλφόνσος Ε΄ της Αραγωνίας (Αλφόνσος ο Μεγαλόψυχος) (Sancho II el Fuerte) 1416 - 1458 |
|
1396 Πρώτος γιος του Φερδινάνδου Α΄ της Βαλένθια και της Ελεονώρας της Αλμπουρκέρκε |
Μαρία της Καστίλης, βασίλισσα της Αραγωνίας Ένας νόθος γιος και δύο νόθες κόρες |
27 Ιουνίου 1458 62 ετών |
| Ιωάννης Β΄ της Αραγωνίας (Juan II de Aragon) 1458 - 1479 |
|
29 Ιουνίου 1398 Δεύτερος γιος του Φερδινάνδου Α΄ της Βαλένθια και της Ελεονώρας του Αλμπουρκέρκε |
(1) Λευκή Α΄ της Ναβάρρας Ένας γιος και δύο κόρες Ιωάννα Ενρίκεθ Ένας γιος και μια κόρη Τρεις νόθοι γιοι |
20 Ιανουαρίου 1479 81 έτους |
| Φερδινάνδος Β΄ της Αραγωνίας (Φερδινάνδος ο Καθολικός) (Fernando II de Aragon) 1479 - 1516 |
|
10 Μαρτίου 1452 Γιος του Ιωάννη Β΄ της Βαλένθια και της Ιωάννας Ενρίκεθ |
(1) Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης Ένας γιος και τέσσερις κόρες (2) Ζερμαίν της Φουά Ένας νόθος γιος και τρεις νόθες κόρες |
23 Ιανουαρίου 1516 64 ετών |
Με τον γάμο των Καθολικών βασιλέων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας το Βασίλειο της Αραγωνίας ενώθηκε με το Βασίλειο της Καστίλης σχηματίζοντας το Βασίλειο της Ισπανίας αλλά ο τίτλος του βασιλιά της Βαλένθια διατηρήθηκε.
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Γάμοι | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Φίλιππος Ε΄ της Ισπανίας (Felipe V de Espana) 1700 - 1714 |
|
19 Δεκεμβρίου 1683 Δεύτερος γιος του Λουδοβίκου, Μέγα Δελφίνου και της Μαρίας Άννας Βικτωρίας της Βαυαρίας |
(1) Μαρία Λουίζα της Σαβοΐας Δυο γιοι (2) Ελισάβετ Φαρνέζε Τρεις γιοι και τρεις κόρες |
9 Ιουλίου 1746 63 ετών |
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Γάμοι | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Κάρολος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Karl von Habsburg) 1714 - 1720 |
|
1 Οκτωβρίου 1685 γιος του Λεοπόλδου Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Ελεονώρας-Μαγδαληνής του Νόιμπουργκ |
Ελισάβετ Χριστίνα του Μπράουνσβαϊγκ-Βόλφενμπυτελ Δύο κόρες |
20 Οκτωβρίου 1740 55 ετών |
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Γάμοι | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Βίκτωρ Αμεδαίος Β΄ της Σαρδηνίας (Vittorio Amedeo Francesco) 1720 - 1730 |
,_Reggia_di_Venaria_(from_Castle_of_Racconigi).jpg)
|
14 Μαΐου 1666 γιος του Καρόλου Εμμανουήλ Β΄ της Σαβοΐας και της Μαρίας-Ιωάννας-Μπατίστης της Σαβοΐας-Νεμούρ |
(1) Άννα Μαρία της Ορλεάνης Ένας γιος και δύο κόρες (2) Άννα Κανάλις της Κουμιάνα Ένας νόθος γιος και μία νόθη κόρη |
31 Οκτωβρίου 1732 66 ετών |
| Κάρολος Εμμανουήλ Γ΄ της Σαρδηνίας (Felipe II de Espana) 1730 - 1773 |
|
27 Απριλίου 1701 Γιος του Βίκτω Αμεδαίου Β΄ της Σαρδηνίας και της Άννας Μαρίας της Ορλεάνης |
(1) Άννα Χριστίνα του Ζούλτσμπαχ (2) Ελισάβετ Θηρεσία της Λωρραίνης Ένας γιος (3) Πολυξένη της Έσσης-Ρότενμπουργκ Ένας γιος και τρείς κόρες |
20 Μαρτίου 1773 72 ετών |
| Βίκτωρ Αμεδαίος Γ΄ της Σαρδηνίας (Vittorio Amedeo III di Savoia) 1773 - 1796 |
|
26 Ιουνίου 1726 Πρώτος γιος του Καρόλου Εμμανουήλ Γ΄ της Σαρδηνίας και της Πολυξένης της Έσσης-Ρότενμπουργκ |
Μαρία Αντωνία Φερδινάνδη της Ισπανίας Πέντε γιοι και τέσσερις κόρες |
16 Οκτωβρίου 1796 70 ετών |
| Κάρολος Εμμανουήλ Δ΄ της Σαρδηνίας (Carlo Emanuele Ferdinando Maria) 1796 - 1802 |
|
24 Μαΐου 1751 Πρώτος γιος του Βίκτωρ Αμεδαίου Γ΄ της Σαρδηνίας και της Μαρίας Αντωνίας Φερδινάνδης της Ισπανίας |
Μαρία Κλοτθίλδη της Γαλλίας | 6 Οκτωβρίου 1819 68 ετών |
| Βίκτωρ Εμμανουήλ Α΄ της Σαρδηνίας (Vittorio Emanuele) 1802 - 1821 |
|
24 Ιουλίου 1759 Δεύτερος γιος του Βίκτωρ Αμεδαίου Γ΄ της Σαρδηνίας και της Μαρίας Αντωνίας Φερδινάνδης της Ισπανίας |
Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας-Έστε Τέσσερις κόρες |
10 Ιανουαρίου 1824 64 ετών |
| Κάρολος Φήλιξ της Σαρδηνίας (Carlo Felice Giuseppe Maria) 1821 - 1831 |
|
6 Απριλίου 1765 Τέταρτος γιος του Βίκτωρ Αμεδαίου Γ΄ της Σαρδηνίας και της Μαρίας Αντωνίας Φερδινάνδης της Ισπανίας |
Μαρία-Χριστίνα των δύο Σικελιών | 27 Απριλίου 1831 66 ετών |
| Κάρολος Αλβέρτος της Σαρδηνίας (Carlo Alberto I) 1831 - 1849 |
|
2 Οκτωβρίου 1798 γιος του Κάρολου Εμμανουήλ του Καρινιάνο και της Μαρίας Χριστίνας της Σαξονίας |
Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας Δύο γιοι |
28 Ιουλίου 1849 51 έτους |
| Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ (Vittorio Emanuele II) 1949 - 1861 |
|
14 Μαρτίου 1820 Γιος του Καρόλου Αλβέρτου της Σαρδηνίας και της Μαρίας Θηρεσίας της Αυστρίας και της Τοσκάνης |
(1) Αδελαΐδα της Αυστρίας Τρεις γιοι και δύο κόρες (2) Ρόζα Βερτσελάνα ένας γιος και μια κόρη Τρεις νόθες κόρες και δυο νόθοι γιοι |
9 Ιανουαρίου 1878 58 ετών |
Με την ένωση όλων τον δουκάτων της Ιταλικής χερσονήσου το Βασίλειο της Σαρδηνίας άλλαξε το όνομα του σε βασίλειο της Ιταλίας, οι βασιλείς του Οίκου της Σαβοΐας εξακολουθούσαν να κατέχουν τον τίτλο του βασιλιά της Σαρδηνίας.
| Όνομα | Εικόνα | Γέννηση | Σύζυγοι, τέκνα | Θάνατος |
|---|---|---|---|---|
| Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ (Vittorio Emanuele II) 1861 - 1878 |
|
14 Μαρτίου 1820 Γιος του Καρόλου Αλβέρτου της Σαρδηνίας και της Μαρίας Θηρεσίας της Αυστρίας και της Τοσκάνης |
(1) Αδελαΐδα της Αυστρίας Τρεις γιοι και δύο κόρες (2) Ρόζα Βερτσελάνα ένας γιος και μια κόρη Τρεις νόθες κόρες και δυο νόθοι γιοι |
9 Ιανουαρίου 1878 58 ετών |
| Ουμβέρτος Α΄ της Ιταλίας (Umberto I di Savoia) 1878 - 1900 |
|
14 Μαρτίου 1844 γιος του Βίκτωρος Εμμανουήλ Β΄ και της Αδελαΐδας της Αυστρίας |
Μαργαρίτα της Σαβοΐας (Βασίλισσα της Ιταλίας) ένας γιος |
29 Ιουλίου 1900 56 ετών δολοφονήθηκε |
| Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄ της Ιταλίας (Vittorio Emanuele III) 1900 - 1946 |
|
11 Νοεμβρίου 1869 γιος του Ουμβέρτου Α΄ και της Μαργαρίτας της Σαβοΐας |
Έλενα του Μαυροβουνίου ένας γιος και τέσσερις κόρες |
28 Δεκεμβρίου 1947 78 ετών |
| Ουμβέρτος Β΄ της Ιταλίας (Umberto II di Savoia) 1946 |
|
15 Σεπτεμβρίου 1904 γιος του Βίκτωρος Εμμανουήλ Γ΄ και της Έλενας του Μαυροβουνίου |
Μαρία Ιωσηφίνα του Βελγίου ένας γιος και τρεις κόρες |
18 Μαρτίου 1983 79 ετών |
Το Βασίλειο της Ιταλίας καταργήθηκε με το Ιταλικό δημοψήφισμα του 1946 και στη θέση του εγκαταστάθηκε η Ιταλική Δημοκρατία, το νησί της Σαρδηνίας ψήφισε σε ποσοστό 60.9% υπέρ της μοναρχίας.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις/Φωκικά, Λοκρών Οζόλων, 17.5
- ↑ Perra Mario, 1993, La Sardegna nelle fonti classiche (Sardinia in classical sources), Editrice S'Alvure, Oristano
- ↑ 3,0 3,1 De bello Gothico, IV 24
- ↑ 4,0 4,1 De bello Wandalico
- ↑ C. Zedda and R. Pinna (2007), La nascita dei giudicati, proposta per lo scioglimento di un enigma storiografico, Archivio Storico Giuridico Sardo di Sassari, Τόμος. 12.
- ↑ F. Pinna (2010), "Le testimonianze archeologiche relative ai rapporti tra gli arabi e la Sardegna nel medioevo", Rivista dell'Istituto di storia dell'Europa mediterranea, Consiglio Nazionale delle Ricerche, 4.
- ↑ 1) Κύριε βοήθε τοῦ δοῦλου σου Τουρκοτουρίου ἅρχωντος Σαρδινίας καί τής δούλης σου Γετιτ 2) Τουρκοτουρίου βασιλικου πρωτοσπαθαρίου και Σαλουσίου των ευγενεστάτων αρχόντων.) R. CORONEO, Scultura mediobizantina in Sardegna, Nuoro, Poliedro, 2000
- ↑ Antiquitas nostra primum Calarense iudicatum, quod tunc erat caput tocius Sardinie, armis subiugavit, et regem Sardinie Musaitum nomine civitati Ianue captum adduxerunt, quem per episcopum qui tunc Ianue erat, aule sacri palatii in Alamanniam mandaverunt, intimantes regnum illius nuper esse additum ditioni Romani imperii." - Oberti Cancellarii, Annales p 71, Georg Heinrich (a cura di) MGH, Scriptores, Hannoverae, 1863, XVIII, σσ. 56-96
- ↑ Crónica del califa ‘Abd ar-Rahmân III an-Nâsir entre los años 912-942,(al-Muqtabis V), édicion. a cura de P. CHALMETA - F. CORRIENTE, Madrid,1979, p. 365 Tuesday, August 24th 942 (A.D.), a messenger of the Lord of the island of Sardinia appeared at the gate of al-Nasir (...) asking for a treaty of peace and friendship. With him were the merchants, people Malfat, known in al-Andalus as from Amalfi, with the whole range of their precious goods, ingots of pure silver, brocades etc. ... transactions which drew gain and great benefits
- ↑ To the Archont of Sardinia: a bulla with two gold bisolida with this written: from the very Christian Lord to the Archont of Sardinia. (εὶς τὸν ἄρχοντα Σαρδανίας. βούλλα κρυσῆ δισολδία. “κέλευσις ὲκ τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν πρὸς τὸν ἄρχοντα Σαρδανίας.”) Reiske, Johann Jakob: Leich, Johannes Heinrich, eds. (1829). Constantini Porphyrogeniti Imperatoris De Ceremoniis Aulae Byzantinae libri duo graece et latini e recensione Io. Iac. Reiskii cum eiusdem commentariis integris. Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 1 (Leipzig (1751-54) ed.). Bonn: Weber. σ. 690
- ↑ F. CODERA, Mochéid, conquistador de Cerdeña, in Centenario della nascita di Michele Amari. Scritti di filologia e storia araba; geografia, storia, diritto della Sicilia medioevale; studi bizantini e giudaici relativi all’Italia meridionale nel medio evo; documenti sulle relazioni fra gli Stati italiani e il Levante, vol. II, Palermo 1910, σσ. 115-33, σ. 124
- ↑ B. MARAGONIS, Annales pisani a.1004-1175, ed. K. PERTZ, in MGH, Scriptores, 19,Hannoverae, 1861/1963, σσ. 236-2 and Gli Annales Pisani di Bernardo Maragone, a cura di M. L.GENTILE, in Rerum Italicarum Scriptores, n.e., VI/2, Bologna 1930, pp. 4-7. 1017. Fuit Mugietus reversus in Sardineam, et cepit civitatem edificare ibi atque homines Sardos vivos in cruce murare. Et tunc Pisani et Ianuenses illuc venere, et ille propter pavorem eorum fugit in Africam. Pisani vero et Ianuenses reversi sunt Turrim, in quo insurrexerunt Ianuenses in Pisanos, et Pisani vicerunt illos et eiecerunt eos de Sardinea
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 http://fmg.ac/Projects/MedLands/ARAGON%20&%20CATALONIA.htm#AlfonsoIIdied1195A
Πηγές
Επεξεργασία- Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις/Φωκικά, Λοκρών Οζόλων
- C. Zedda and R. Pinna (2007), La nascita dei giudicati, proposta per lo scioglimento di un enigma storiografico, Archivio Storico Giuridico Sardo di Sassari, Τόμος. 12.
- F. CODERA, Mochéid, conquistador de Cerdeña, in Centenario della nascita di Michele Amari. Scritti di filologia e storia araba; geografia, storia, diritto della Sicilia medioevale; studi bizantini e giudaici relativi all’Italia meridionale nel medio evo; documenti sulle relazioni fra gli Stati italiani e il Levante, vol. II, Palermo 1910,
- Perra Mario, 1993, La Sardegna nelle fonti classiche (Sardinia in classical sources), Editrice S'Alvure, Oristano
- F. Pinna (2010), "Le testimonianze archeologiche relative ai rapporti tra gli arabi e la Sardegna nel medioevo", Rivista dell'Istituto di storia dell'Europa mediterranea, Consiglio Nazionale delle Ricerche, 4.