Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1985

Κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας

Η (2η) Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1985 (Ιούνιος 1985 - Ιούλιος 1989) ανέλαβε την εξουσία μετά τη δεύτερη συνεχόμενη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές της 2ας Ιουνίου 1985.

Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1985
Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού5 Ιουνίου 1985
Ημερομηνία διάλυσης2 Ιουλίου 1989
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός ΚράτουςΧρήστος Σαρτζετάκης
Πρόεδρος ΚυβέρνησηςΑνδρέας Παπανδρέου
Αντιπρόεδρος ΚυβέρνησηςΓιάννης Χαραλαμπόπουλος (26 Απριλίου 1985 - 18 Νοεμβρίου 1988) - Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας (23 Σεπτεμβρίου 1987 - 18 Νοεμβρίου 1988)
Συνολικός αριθμός Μελών101
Συμμετέχοντα κόμματαΠανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμαΚυβέρνηση πλειοψηφίας
161 / 300 (54%)
Αξιωματική ΑντιπολίτευσηΝέα Δημοκρατία
Αρχηγός Αξιωματικής ΑντιπολίτευσηςΚωνσταντίνος Μητσοτάκης
Ιστορία
ΕκλογέςΕλληνικές βουλευτικές εκλογές 1985
Θητεία νομοθετικού σώματος3 Ιουλίου 1985 - 12 Μαΐου 1989 (ΣΤ΄ Αναθεωρητική Βουλή - Δ΄κοινοβουλευτική περίοδος)[1]
ΠροηγούμενηΚυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1981
ΔιάδοχηΚυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη 1989

Το 1986 η κυβέρνηση προχώρησε σε συνταγματική αναθεώρηση, με στόχο κυρίως την μείωση των υπερ-εξουσιών του Προέδρου της Δημοκρατίας, με παράλληλη ενίσχυση των Πρωθυπουργικών εξουσιών.[2]

Με επικεφαλής τον Κώστα Σημίτη, η κυβέρνηση - με το λεγόμενο «σταθεροποιητικό πρόγραμμα» θα προσπαθήσει να ελέγξει τις δημόσιες δαπάνες. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα περιελάμβανε: «πάγωμα των μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, έλεγχο των προσλήψεων, συγκράτηση των δημοσίων εξόδων ιδίως μέσω περιορισμού των κοινωνικών δαπανών, κίνητρα προς το ξένο κεφάλαιο για επενδύσεις στην Ελλάδα, προσπάθεια αναδιοργάνωσης του ευρύτερου δημόσιου τομέα και ανασυγκρότησης των δημοσίων επιχειρήσεων, καθώς και πρωτοβουλίες για τη σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς από τον κρατικό εναγκαλισμό. Η εφαρμογή αυτού του σχεδίου αναδιάρθρωσης, που έγινε ωστόσο προσπάθεια να διαθέτει και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά, τέθηκε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού στηρίχτηκε σε ένα δάνειο έκτακτης ανάγκης ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων ecu».[3]

Κορυφαίο γεγονός αυτών των χρόνων, αλλά και των χρόνων που θα ακολουθήσουν, υπήρξε το ξέσπασμα του σκανδάλου Κοσκωτά. Τον Αύγουστο του 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου, ασθενής με στεφανιαία νόσο σε προχωρημένο στάδιο, θα μεταβεί στο Λονδίνο, στο νοσοκομείο Χέρφιλντ, για να υποβληθεί σε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς, και όταν επιστρέψει στην Ελλάδα, στις 22 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, θα βρεθεί αντιμέτωπος με το ξέσπασμα του σκανδάλου.[4] Ο βίος και η πολιτεία του τότε πανίσχυρου τραπεζίτη και εκδότη Γιώργου Κοσκωτά άρχισε να έρχεται στο φως τον Οκτώβριο του 1987, μετά από αποκαλύψεις των εφημερίδων. Οι αποκαλύψεις συνεχίζονταν εμπλέκοντας τους επόμενους μήνες, κυρίως τον Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα ( ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε δωροδοκηθεί από τον εκδότη με 2 εκαττομμύρια δολλάρια) αλλά και άλλα μεγαλόσχημα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, και τέλος και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Στις 11 Μαρτίου του 1989 ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατέθεσε πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης εξαιτίας του σκανδάλου, η οποία αν και δεν υποστηρίχτηκε τελικά από την πλειοψηφία των βουλευτών (ψήφισαν 123 «υπέρ της πρότασης» και 155 «κατά»), ωστόσο άνοιξε το δρόμο για μια πολιτική αντιπαράθεση μέχρις εσχάτων.[5]

Ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Τουργκούτ Οζάλ κατά την διάρκεια του «Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ» στο Νταβός, το 1986

Σύνθεση της Κυβέρνησης Επεξεργασία

[6]

Ανασχηματισμός 26ης Ιουλίου 1985 Επεξεργασία

Με τον νόμο 1558/1985 - «Κυβέρνηση και κυβερνητικά όργανα» - που τέθηκε σε ισχύ από την 26η Ιουλίου 1985, αναδιαρθρώθηκε και πάλι ο κυβερνητικός τομέας. Συγκεκριμένα, και όσον αφορά τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα, στα ήδη υπάρχοντα ΚΥ.ΣΥΜ. και ΚΥ.Σ.Ε.Α, προστέθηκε και το Α.Σ.Ο.Π. (Ανώτατο Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής)[7], το οποίο αποφάσιζε για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης καθώς και την εφαρμογή αυτής. Στο Συμβούλιο αυτό εκτός του Πρωθυπουργού και των αρμόδιων Υπουργών, συμμετείχε και ο εκάστοτε Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας. Επίσης, σχηματίστηκε η Ε.Τ.Ε. (Επιτροπή Τιμών και Εισοδημάτων) η οποία αποφάσιζε, συντόνιζε και έλεγχε την εισοδηματική πολιτική της κυβέρνησης.
Υπό την άμεση εποπτεία του Πρωθυπουργού, με τον νέο νόμο υπήχθησαν το Πολιτικό του Γραφείο, η Γραμματεία του Υπουργικού Συμβουλίου, η Κ.Υ.Π. (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών) και η ΚΕ.Ν.Ε. (Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή).[8]
Επίσης, συστάθηκαν σαν αυτοτελείς δημόσιες υπηρεσίες οι «Γενικές Γραμματείες» του κάθε υπουργείου καθώς και τρεις θέσεις «Υπουργών άνευ Χαρτοφυλακίου».[9]

Η σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, τα υπουργεία και υφυπουργεία, και η σειρά προβαδίσματος των υπουργών καθορίστηκε ως εξής:

- παραιτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 1985

Ανασχηματισμός 25ης Ιουλίου 1986 Επεξεργασία

Στις 24 Απριλίου 1986, η «Γενική Γραμματεία Δημόσιας Τάξης», αναβαθμίστηκε σε Υπουργείο, οπότε στον ανασχηματισμό της 26ης Απριλίου, δημιουργήθηκαν και πάλι δυο ξεχωριστά Υπουργεία ενώ η σειρά κατάταξης των Υπουργείων διαμορφώθηκε ως εξής:

- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Απόστολο Κακλαμάνη
    • «Υφυπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως» : Γιάννης Καψής (από 28 Ιανουαρίου 1987, παράλληλα με την θέση του Υφυπουργού Εξωτερικών)
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Αθανάσιος Δημητρακόπουλος
    • «Υφυπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως» : Μιλτιάδης Παπαϊωάννου
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Εμμανουήλ Παπαστεφανάκη
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Άκη Τσοχατζόπουλο
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών»(η θέση συστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987): Κοσμάς Σφυρίου
    • «Υφυπουργός Εσωτερικών» : Αθανάσιος Τσούρας
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Βασίλειο Παπαγιάννη
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Γιώργο Κατσιμπάρδη
    • «Υφυπουργός Εσωτερικών» : Τάσος Σεχιώτης
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- παραιτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- παραιτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1987 από τον Παναγιώτη Ρουμελιώτη
    • «Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας» : Γιάννος Παπαντωνίου
    • «Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας» : Παναγιώτης Ρουμελιώτης
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Αντώνη Γεωργιάδη
- αντικαταστάθηκε στις 27 Ιουνίου 1987 από τον Θεόδωρο Καρατζά
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Γεώργιο - Αλέξανδρο Μαγκάκη
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Γιάννη Φλώρο
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
    • «Υφυπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων»: Ρούλα Κακλαμανάκη
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Γρηγόρη Σολωμό
- παραιτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- στις 27 Νοεμβρίου 1987 τη θέση ανέλαβε και πάλι ο Γρηγόρης Σολωμός
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από την Σύλβα Ακρίτα
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Ελευθέριο Βερυβάκη
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα
- αντικαταστάθηκε στις 9 Μαΐου 1988 από τον Απόστολο Κακλαμάνη (που ανέλαβε έτσι δύο Υπουργεία)
    • «Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων» : Πέτρος Μώραλης
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Δήμο Παπαδημητρίου
- παραιτήθηκε στις 20 Ιουλίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 τη θέση ανέλαβε ο Γρηγόριος Σολωμός
- παραιτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Γιάννη Κωνσταντινίδη
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Φίλιππο Πετσάλνικο
    • «Υφυπουργός Πολιτισμού» : Ιωσήφ Βαλυράκης
  • «Υπουργείον Οικονομικών»
    • «Υπουργός Οικονομικών» : Δημήτρης Τσοβόλας
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών» : Νίκος Αθανασόπουλος
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 τη θέση ανέλαβε ο Γιώργος Πέτσος
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- στις 5 Φεβρουαρίου 1987 τη θέση ανέλαβε ο Σπύρος Καλούδης
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Στέλιο Παπαθεμελή
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Πέτρο Βάλβη
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Κώστα Τσιγαρίδα
  • Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων»
    • «Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων» : Ευάγγελος Κουλουμπής
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων» (η θέση δημιουργήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987): Εμμανουήλ Παπαστεφανάκης
    • «Υφυπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων» : Κώστας Γείτονας
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Κωνσταντίνο Παπαναγιώτου
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Γιώργο Γεννηματά
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Αναστάσιο Πεπονή
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας»[10] : Βάσω Παπανδρέου
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Κώστα Παπαναγιώτου
    • «Υφυπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας» : Βάσω Παπανδρέου
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- στις 5 Φεβρουαρίου 1987 διορίστηκε ο Γιώργος Πέτσος
- παραιτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Βασίλη Σαραντίτη
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Παναγιώτη Ρουμελιώτη
- αντικαταστάθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1987 από τον Νίκο Ακριτίδη
- αντικαταστάθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 από τον Κώστα Μπαντουβά
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών» (από 23 Σεπτεμβρίου 1987): Βασίλης Σαραντίτης
    • «Υφυπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών» : Αλέξανδρος Ρουσσόπουλος
- παραιτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1986 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1987 από τον Σπύρο Ράλλη
- αντικαταστάθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο

Ανασχηματισμός 22ης Ιουνίου 1988 Επεξεργασία

Στις 19 Αυγούστου του 1988 το «Υπουργείο Βορείου Ελλλάδος», μετονομάστηκε σε «Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης» [11] Η πρόταση για την μετονομασία ανήκε στον αρμόδιο υπουργό, τον Στέλιο Παπαθεμελή, και αφορμή έδωσε η προπαγάνδα του κρατιδίου της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» της Γιουγκοσλαβίας, για την ελληνικότητα ή μη της περιοχής. [12]

- παραιτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988
- παραιτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα
- παραιτήθηκε στις 16 Μαρτίου 1989 και αντικαταστάθηκε μια ημέρα μετά, από τον Αναστάσιο Πεπονή (ο οποίος διέθετε πλέον δύο χαρτοφυλάκια)
- παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1989 ενόψει εκλογών
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1988 και η θέση έμεινε κενή
- στις 18 Νοεμβρίου 1988 ανέλαβε ο Γιώργος Πέτσος
- αντικαταστάθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 από τον Άκη Τσοχατζόπουλο (που πλέον είχε δύο χαρτοφυλάκια)
- παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1989 ενόψει εκλογών
- παραιτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1988
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 και η θέση έμεινε κενή
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1988 από τον Παυσανία Ζακολίκο
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Απόστολο Κακλαμάνη
    • «Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων» : Μανώλης Σκουλάκης (από 17 Μαρτίου 1989)
    • «Υφυπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων»: Μανώλης Σκουλάκης
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Βασίλειο Ρώτη
- αντικαταστάθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 από τον Γιάννη Σκουλαρίκη
- παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1989 ενόψει εκλογών
- παραιτήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 1988
- στις 22 Δεκεμβρίου 1988 ανέλαβε ο Νικόλαος Λεβογιάννης
    • «Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων» : Ρούλα Κακλαμανάκη
- αντικαταστάθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1988 από τον Χάρη Καστανίδη
- στις 22 Δεκεμβρίου 1988 ανέλαβε ο Φίλιππος Πετσάλνικος
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Βασίλειο Κεδίκογλου
- αντικαταστάθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 από τον Εμμανουήλ Παπαστεφανάκη
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 και η θέση έμεινε κενή
- αντικαταστάθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 από τον Γιάννο Παπαντωνίου
- παραιτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1989
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Ιωάννη Χαραλάμπους
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- αντικαταστάθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1988 από τον Βασίλη Σαραντίτη
- αντικαταστάθηκε στις 17 Μαρτίου 1989 από τον Αντώνη Ντεντιδάκη
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε στις 17 Μαρτίου 1989
- παραιτήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 1988

Στις 2 Ιουνίου 1989[14] και εν όψει των προγραμματισμένων για τις 18 Ιουνίου βουλευτικών εκλογών, η κυβέρνηση μετατράπηκε σε υπηρεσιακή με τις τοποθετήσεις εξωκοινοβουλευτικών προσώπων, στα αρμόδια υπουργεία και συγκεκριμένα στα:

Αναφορές Επεξεργασία

  1. https://www.hellenicparliament.gr/Praktika/Synedriaseis-Olomeleias?search=on&SessionPeriod=e1ee3720-68e9-456b-9256-9d27608cd2e1&pageNo=1
  2. «Η Στ’ Αναθεωρητική Βουλή ολοκλήρωσε το 1986 την Αναθεώρηση του Συντάγματος του 1975. Παρά την πολιτική ένταση που επικράτησε, η Αναθεώρηση του 1986 υπήρξε η πρώτη στην ελληνική συνταγματική ιστορία, η οποία συντελέσθηκε σε αρμονία με την περί αναθεωρήσεως του Συντάγματος. Η Αναθεώρηση κατήργησε τις ‘’υπερεξουσίες’’ του Προέδρου της Δημοκρατίας. Κυρίως εισήγαγε γνήσιο κοινοβουλευτικό πολίτευμα με την κατάργηση της δυνατότητας παύσης της Κυβέρνησης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η Κυβέρνηση εξαρτάται πλέον, μετά την Αναθεώρηση του 1986, από την εμπιστοσύνη του Προέδρου της Δημοκρατίας.»https://www.syntagmawatch.gr/my-constitution/apo-ti-stratiotiki-diktatoria-sto-syntagma-tou-1975-1986-2001/
  3. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020. 
  4. «Το 1988 σφραγίζεται από την έκρηξη του σκανδάλου Κοσκωτά και την εσπευσμένη αναχώρηση του Α. Παπανδρέου στο Λονδίνο για εγχείρηση ανοικτής καρδιάς (25 Αυγούστου). Η ασθένειά του πυροδοτεί την μέχρι τότε υποβόσκουσα μάχη για τη διαδοχή με κύριους αντίπαλους τον Μ. Κουτσόγιωργα και τον Γ. Γεννηματά. Όταν στις 22 Οκτωβρίου ο Α. Παπανδρέου επιστρέφει στην Αθήνα, η σύγκρουση που προκαλεί το σκάνδαλο Κοσκωτά έχει ουσιαστικά ξεφύγει από τον έλεγχο της κυβέρνησης. Στις 7 Νοεμβρίου ο Γ. Κοσκωτάς φεύγει παράνομα από την Ελλάδα, ενώ ο πανίσχυρος αντιπρόεδρος Μ. Κουτσόγιωργας κατηγορείται ευθέως. Τη χαριστική βολή θα τη δεχθεί στις 8 Φεβρουαρίου 1989, όταν θα δημοσιευθεί ότι είχε δωροδοκηθεί με δύο εκατ. δολάρια. Είχε προηγηθεί, όμως, στις 19 Νοεμβρίου 1988 η ολομέλεια των εφετών, με την οποία η Δικαιοσύνη ανέλαβε την πρωτοβουλία των κινήσεων.»https://www.kathimerini.gr/112840/article/epikairothta/politikh/1985-1993-mia-taragmenh-epoxh
  5. https://www.enikos.gr/society/522480/andreas-papandreou-o-igetis-pou-simadepse-tin-ellada
  6. «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης», https://gslegal.gov.gr/?p=1291
  7. http://nomoskopio.gr/n_1558_85_5.php?toc=0&printWindow&
  8. http://www.nomoskopio.gr/pd_63_05_85.php?toc=0&printWindow&
  9. ΦΕΚ Α137/ 1985 [1]
  10. η θέση συστάθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1986 (ΦΕΚ Β735/ 1986)
  11. ΦΕΚ Β575/ 1988
  12. «Το 1988 είχε φουντώσει η σκοπιανή προπαγάνδα σχετικά με το όνομα «Μακεδονία». Και η αυστραλιανή κυβέρνηση είχε διατυπώσει ενστάσεις για τη λειτουργία μιας έκθεσης σχετικά με την ελληνικότητα της Μακεδονίας στην Αυστραλία. Αυτό έγινε αφορμή ο υπουργός Στ. Παπαθεμελής να προτείνει στον πρωθυπουργό Ανδρ. Παπανδρέου την αλλαγή του ονόματος του υπουργείου Βόρειας Ελλάδας.» http://politicalpedia.eklogika.gr/yp-maked-thrakis/ Αρχειοθετήθηκε 2020-07-03 στο Wayback Machine.
  13. Στις 10 Μαρτίου 1989 και με τον Ν. 1835/89 συστάθηκε το «Υπουργείο Τουρισμού», στο οποίο ανατέθηκε ο σχεδιασμός και η άσκηση της κυβερνητικής αποστολής στον τομέα του τουρισμού και των αερομεταφορών. Στο Υπουργείο εντάχτηκε ο Ε.Ο.Τ. με τις εταιρείες που λειτουργούσε, η Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων (Σ.Τ.Ε.), και το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας (Ξ.Ε.Ε.).
  14. ΦΕΚ Α150 /1989