Κωνσταντίνος Δημαράς

Ο Κωνσταντίνος Δημαράς του Θησέως (1904-1992), αναφερόμενος συχνότερα ως «Κ.Θ. Δημαράς», ήταν Έλληνας φιλόλογος, κριτικός και ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Κωνσταντίνος Δημαράς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κωνσταντίνος Δημαράς (Ελληνικά)
Γέννηση	21  Μαΐου 1904 Αθήνα ή Χερσόνησος του Άθω
Θάνατος	18  Φεβρουαρίου 1992 Παρίσι
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα Γαλλικά Ελληνικά
Σπουδές	Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόλογος ειδικός στην λογοτεχνία διδάσκων πανεπιστημίου άνθρωπος των γραμμάτων
Εργοδότης	Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πανεπιστήμιο Παρί-Σορμπόν
Οικογένεια
Τέκνα	Αλέξης Δημαράς
Συγγενείς	Νικόλαος Δημαράς (θείος)
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Βραβείο Χέρντερ (1984)

Βίος

Ο Κωνσταντίνος Δημαράς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μαΐου 1904. Προερχόταν από εύπορη οικογένεια εμπόρων κι από την μεριά των δυο γονέων του. Αδελφός του πατέρα του, Θησέα, ήταν ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, Νικόλαος Δημαράς, ενώ αδελφός της μητέρας του, Σμαράγδας, ήταν ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν από τη Βέροια. Φοιτά στο Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Δ. Ν. Μακρή όπου μεταξύ άλλων έχει για καθηγητή του τον Γιάννη Αποστολάκη.

Οι πρώτες συγγραφικές-λογοτεχνικές απόπειρες, στίχοι, πρόζα, σύντομα αφηγήματα- πραγματοποιούνται γύρω στα 1912-1913 στην ηλικία των εννέα ή δέκα ετών περίπου, ενώ στην τρίτη τάξη του Ελληνικού Σχολείου, το 1917, εκδίδει ένα βραχύβιο νεανικό περιοδικό, τα Παραληρήματα.

Φοιτά στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου ανάμεσα στους καθηγητές που θα τον επηρεάσουν θα είναι ο Θεόφιλος Βορέας: αυτός τον παρωθεί να σπουδάσει, για δυο χρόνια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επιστρέφει για να συνεχίσει στη Φιλοσοφική Σχολή, όπου έχει για καθηγητή του τον Κωνσταντίνο Άμαντο. Θα καθυστερήσει να λάβει πτυχίο, ασχολούμενος κυρίως με τη συγγραφή επιφυλλίδων και λογοτεχνικών κριτικών στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο της εποχής: στα 1928 θα προσκληθεί από τους Δελμούζο και Αποστολάκη να συνεργασθεί με τα Ελληνικά Γράμματα του Κωστή Μπαστιά, ενώ χάρις στον Αρίστο Καμπάνη και τον Κωστή Παπαλεξάνδρου συνεργάζεται το 1931 με τις Πρωΐα, Πολιτεία και την Πειθαρχία του Γεράσιμου Λύχνου ο οποίος και ήταν βασικό στέλεχος του Ελεύθερου Βήματος. Το 1933 είναι επιμελητής συντάκτης στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του "Πυρσού" και συνεργάζεται με τα περιοδικά Νέα Εστία και Ιδέα. Πτυχίο φιλολογίας θα λάβει από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Παράλληλα από το 1928 έως το 1940 ασχολείται με εκδοτικές επιχειρήσεις: εργάστηκε και ως υπάλληλος στο βιβλιοπωλείο Κάουφμαν. Στις 15 Νοεμβρίου του 1940 υπογράφει μαζί με άλλους διανοούμενους ένα καταγγελτικό για τον Μουσολίνι μανιφέστο. Τον Ιανουάριο του 1942 συνεκδίδει την παράνομη εφημερίδα Ελευθερία Από το 1945 έως το 1946 υπήρξε επιθεωρητής προγράμματος στο Ε.Ι.Ρ., ενώ το 1946 μετέχει σε μια σειρά μαθημάτων που αφορούν τη νεοελληνική λογοτεχνία στο Μορφωτικό Ίδρυμα (Λαϊκό Πανεπιστήμιο) "Αθήναιον" . Στις 15 Ιουνίου 1946 συνυπογράφει μαζί με άλλους διανοουμένους διαμαρτυρία στην Δ' Αναθεωρητική Βουλή για το υπό συζήτηση νομοσχέδιο περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την Δημόσιαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας. Δίδαξε, από το 1941 και μέχρι το 1946 και από το 1950 μέχρι το 1954 στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Από το 1948 έως το 1951 υπηρέτησε στο Υπουργείο Συντονισμού. Δίδαξε επίσης στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς ιστορία του νεοελληνικού πολιτισμού.

Το 1951 καλείται να οργανώσει το Ι.Κ.Υ. από τον τότε υπουργό Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου και διορίζεται γενικός διευθυντής σε αυτό. Το 1959 συμμετέχει στο σχεδιασμό και την οργάνωση του Βασιλικού Ιδρύματος Ερευνών, του κατοπινού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών ως διευθύνων σύμβουλος. Το 1953 έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από τη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης με θέμα: Δύο φίλοι: Κοραής και Βάμβας. Με ανέκδοτα κείμενα. Το 1960 προχωρά στη σύσταση του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών στο πλαίσιο του Ιδρύματος Ερευνών. Το 1962 μαζί με μια ομάδα νέων νεοελληνιστών συστήνει ένα επιστημονικό σωματείο, τον Όμιλο Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού (ΟΜΕΔ), αποκλειστικά αφοσιωμένου στη μελέτη του φαινομένου.

Το 1966 θα προταθεί από τους Λίνο Πολίτη και Εμμανουήλ Κριαρά για τη νεοϊδρυμένη έδρα της συγκρητικής γραμματολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης, όμως η επιβολή της δικτατορίας ακύρωσε την εξέλιξη αυτή. Η Χούντα των Συνταγματαρχών και οι συνεχείς παρεμβάσεις της στα εσωτερικά του Ι.Κ.Υ. και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών τον εξαναγκάζουν σε παραίτηση από τις θέσεις που είχε και στα δύο αυτά ιδρύματα. Προσκλήθηκε στη συνέχεια να διδάξει στην έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας της Σορβόνης και να αναλάβει τη διεύθυνση του Νεοελληνικού Ινστιτούτου του ίδιου πανεπιστημίου το 1971. Στις θέσεις αυτές παρέμεινε μέχρι το 1978. Πέθανε στο Παρίσι στις 18 Φεβρουαρίου 1992.

Ο Δημαράς υπήρξε μέλος της Επιτροπής των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, της Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών, των συλλόγων Παρνασσός και Αθήναιον, του Ελληνογαλλικού και Ελληνοϊταλικού Συνδέσμου . Επίσης το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών έχει καθιερώσει από το 1996 κ.εξ. ετήσια διάλεξη στη μνήμη του.

Γιος του Κ. Θ. Δημαρά ήταν ο ιστορικός της εκπαίδευσης Αλέξης Δημαράς.

Η πνευματική πορεία του Κ.Θ.Δημαρά

Το οικογενειακό περιβάλλον των πρώτων παιδικών και εφηβικών χρόνων του υπήρξε πλούσιο σε πνευματικά ερεθίσματα: η πατρική βιβλιοθήκη όπως κι εκείνη του θείου του, στις οποίες πλεονάζουν τα γαλλικά και τα ιστορικά βιβλία, αλλά και οι λογοτέχνες που περνούν από το σπίτι της οικογένειάς του, όπως οι Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Πηνελόπη Δέλτα, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Δημήτρης Μπαλάνος. Ο πρώιμος Δημαράς επηρεάζεται από τους Μωρίς Μπαρές, Σαρλ Μωρράς και Αββά Πρεμόντ. Ο ίδιος στις συνεντεύξεις που έχει δώσει μιλά για τα παιδιόθεν και εφηβικά αναγνώσματά του: Ρενέ Γκενόν, Αντρέ Ζιντ, Καινή Διαθήκη, Μπαρούχ Σπινόζα, Μπλεζ Πασκάλ . Από τον δάσκαλό του Γιάννη Αποστολάκη δέχεται τον ιδανισμό του. Τα πρώτα του έργα είναι φιλοσοφικά και μαχητικά κείμενα διαποτισμένα από έντονη μυστική και θρησκευτική διάθεση.

Μετά έρχεται η σπουδή στη Φιλοσοφική Αθηνών και η γνωριμία με τον Θεόφιλο Βορέα ο οποίος τον προτρέπει να σπουδάσει στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκεί ξεχωρίζει για τον θετικιστικό τρόπο σκέψης του τον καθηγητή της φυσιολογίας Ρήγα Νικολαΐδη. Επιστρέφει στη Φιλοσοφική όπου στο μεταξύ έχει ενταχθεί στο προσωπικό της ο Κωνσταντίνος Άμαντος, κι είναι αυτός που θα δώσει ρυθμό στις ιστορικές ροπές του. Η στροφή προς τον επιστημονισμό και η εγκατάλειψη της μυστικής διάθεσης και η κίνηση από την θρησκευτική σκέψη στον κριτικό ορθολογισμό και τον φιλοσοφημένο αγνωστικισμό, σημειώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Και αποτιμάται ως «μια επιστημολογική τομή μεγάλης εμβέλειας» μέσα στην πνευματική διαδρομή του Δημαρά.

Η πορεία του έργου του Δημαρά θα μπορούσε να αποδοθεί, σε ένα άλλο επίπεδο, επιγραμματικά με τα λόγια του κριτικού και ιστορικού της νεοελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρου Αργυρίου: «Ξεκινά, (ενν. ο Δημαράς), από ελεύθερος διανοητής, μεταπηδά στην κριτική και εξελίσσεται σε ιστοριογράφο». Από τη φιλοσοφία και την αισθητική στην κριτική της λογοτεχνίας, την ιστορία της λογοτεχνίας, την κοινωνική ιστορία της παιδείας και την ιστορία των ιδεολογιών. Μια πορεία που ωριμάζει στα τέλη της δεκαετίας του 1930, αρχίζει να μορφοποιείται στα χρόνια της Κατοχής και επιταχύνεται μετά την απελευθέρωση.

Οι ερευνητικές επιδόσεις του Δημαρά επικεντρώνονται σε ιστορικές περιόδους και πνευματικά κινήματα, όπως ο Διαφωτισμός, ο Ρομαντισμός, ο Νατουραλισμός, σε θεματικές ενότητες όπως η Λεξικογραφία, η Ιστοριογραφία, η προσωπογραφία, συνέβαλε στην ανάδειξη διανοητικών κινημάτων και πνευματικών μορφών που θα έμεναν την αφάνεια, η ιστορία των συνειδήσεων, ο περιηγητισμός, η παρουσία και η συμμετοχή στο ιστορικό γίγνεσθαι συλλογικών σωμάτων (Φαναριώτες, Εκκλησία). Ο Δημαράς έκανε πράξη της κοραϊκή μετακένωση επιχειρώντας να καταδείξει την παρουσία του Νέου Ελληνισμού στον πολιτισμικό χάρτη της Δύσης.

Ο Δημαράς ως κριτικός της λογοτεχνίας

Τα μεθοδολογικά και θεωρητικά του εργαλεία προκειμένου να ανιχνεύσει τις δομές, τις πηγές και τις επιδράσεις ενός ποιητικού έργου, είναι η ψυχανάλυση και η καθαρή ποίηση. Η ψυχαναλυτική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται ως κάτι το απόλυτο αλλά μαζί με τις απόψεις του Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Η ποίηση είναι έκφραση του υποκειμενικού και η ψυχανάλυση βοηθά αρκετά στην διερεύνηση του εσωτερικού κόσμου. Στην αναζήτηση της αρχικής ποιητικής έμπνευσης βοηθά η ανάγνωση των μορφικών στοιχείων του ποιήματος, μέτρο, ρυθμός, στροφές. Όλα αυτά δεν είναι παρά σύμβολα ενός πόθου αναζήτησης ή επιστροφής σε κάποιον χαμένο παράδεισο, κάτι βαθύτερο, για μια ανώτερη ψυχική κατάσταση. Ποίηση, έρωτας και προσευχή συσχετίζονται. Κι εδώ είναι σαφής η επίδραση της αντίληψης σχετικά με την ποίηση του Αββά Πρεμόντ, «που συνέδεσε την ποίηση με το εξωλογικό στοιχείο της προσευχής»

Καίρια είναι η συμβολή του Δημαρά στη διαμόρφωση της συγκριτικής φιλολογίας στην Ελλάδα με σειρά μελετών του.

Η Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας

Στα 1947 και 1948 ο Δημαράς εκδίδει τους τόμους Α' και Β' της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας από τον Ίκαρο. Καλύπτει την περίοδο μεταξύ 1000 και 1922, με επίμετρο που φτάνει έως το 1940.

Εξώφυλλο της δεύτερης εκδοσης της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κ.Θ.Δημαρά

Ο ίδιος σε συνέντευξή του περιγράφει τις συνθήκες που την γέννησαν:

«[...] στην Κατοχή επάνω μου εδόθηκε η αφορμή για πρώτη φορά να προσπαθήσω τις διάσπαρτες περιέργειες και γνώσεις μου γύρω στα ιστορικά της παιδείας μας να τις διακοσμήσω, όπως θα έλεγε ο Αναξαγόρας. Έκανα μια σειρά μαθημάτων σε μια ομάδα που εμαζευόταν σ' ένα σπίτι στο Ψυχικό. Την ίδια εποχή ο Κ. Άμαντος [...] επροκάλεσε μια πράξη για να γράψω μιαν επίτομη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας».

Σε τέτοιες συγκεντρώσεις έδωσε ο ίδιος δέκα μαθήματα, από τα οποία προέκυψε η Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Όπως επισημαίνει η Αγγέλα Καστρινάκη, καθηγήτρια της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κρήτης, η κυρίαρχη στάση των διανοουμένων κατά τον πρώτο καιρό της κατοχικής περιόδου είναι η περισυλογή, η ενδοσκόπηση, η στροφή προς την ιστοριογραφία. Πρόκειται για την «πρώτη σημαντική Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της μεταπολεμικής περιόδου [...] από μη κυρίως λογοτέχνη Νεοέλληνα συγγραφέα [...]και μία από τις στοχαστικότερες γραμματολογίες μας». Για την σύνταξη της Ιστορίας της Λογοτεχνίας του παίρνει από τον Thibauted, την πρακτική της μεταφοράς στα βιβλία του, των παραδόσεων στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Από τον Henri Berr, τη θεωρία των διαδοχικών συνθέσεων, όπως την εφάρμοσε ο Γάλλος αυτός φιλόλογος στο περιοδικό του από το 1911. Κύριος άξονας του έργου αυτού είναι η αναζήτηση της διαλεκτικής ανάπτυξης της προετοιμασίας και της εκδήλωσης διαδοχικών μερικών και τελικών συνθέσεων μέσα στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων. Παρά τις διαβεβαιώσεις του Δημαρά, εφαρμόζει βιογραφική-ψυχογραφική ανάλυση των έργων και ενσωματώνει την κριτική του Κωστή Παλαμά.

Σύμφωνα με τον Γιώργο Κεχαγιόγλου τα μειονεκτήματά της είναι: οι ορθογραφικές και εκφραστικές ιδιορρυθμίες, οι αμέθοδες σημειώσεις, οι ελλείψεις στην ενημέρωση της βιβλιογραφίας -ανανεωμένες μόνο στο μέτρο των ενδιαφερόντων του συγγραφέα της- η άνιση προσέγγιση λογοτεχνικών φαινομένων με βάση τις εποχές (ο Διαφωτισμός είναι ένα υπερδιογκωμένο κέντρο της εργασίας αυτής), αλλά και η εμμονή του σε ερμηνευτικά σχήματα που η σύγχρονη έρευνα έχει ξεπεράσει. Τέλος η παραγνώριση της μεταγενέστερης λογοτεχνικής παραγωγής (ανεπαρκέστατο το επίμετρό της για τη γενιά του '30), ύστερα κι από κάθε νέα επανέκδοσή της.

Πηγές

• Συνέντευξη του Κ.Θ.Δημαρά στην Βασιλική Κοντογιάννη, «Κ.Θ.Δημαράς: Δεν ενδιαφέρει η κορυφή αλλά οι μέσοι όροι», Διαβάζω, τ/χ.53, (1982), σελ.52-74
• Συνέντευξη του Κ.Θ.Δημαρά στον Λ. Ζενέκο, στο περιοδικό Ταχυδρόμος, τ/χ. 720 (26/01/1968) αναδημοσιευμένη στο: Συνεντεύξεις (επιμ. Λ. Ζενάκος - Β. Κοντογιάννη), εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1986
• Ανώνυμος, «Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών στη Σορβόννη», Διαβάζω, τχ. 41 (Απρίλιος 1981), σελ. 15-16
• Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, Κ.Θ.Δημαράς. Η διαρκής ιστορική σύνθεση, Νέα Εστία, τ/χ.1553 (15 Μαρτίου 1992), σελ.358-360 [5] Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine.
• Χωρίς συντάκτη, «Δημαράς Κωνσταντίνος», Υδρία-Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. 20, εκδ. Εταιρεία Ελληνικών Εκδοσεων Α.Ε., Αθήνα, 1982, σελ.222-223
• Άννα Ταμπάκη, «Η Συγκριτική Μέθοδος στο Έργο του Κ.Θ. Δημαρά»,Σύγκριση, Τεύχος αρ. 6, Ιούνιος 1995, σελ.110 κεξ [6]
• Ελένη Πολίτου-Μαρναρινού, «Ο Κ. Θ. Δημαράς θεμελιωτής της Συγκριτικής Φιλολογίας στην Ελλάδα», Σύγκριση Τεύχος 4, Ιούνιος 1992, Μνήμη Κ.Θ. Δημαρά, σελ.2-5 [7]
• Ιωάννης Χατζηφώτης, «Δημαράς Κωνσταντίνος», Νέα Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση, τομ. 13, Αθήναι 1978/1980,σελ.191-192
• Μάριο Βίτι, «Η ιστοριογραφία ως αυτοβιογραφία», στο: Όμιλος Μελέτης Ελληνικού Διαφωτισμού, Νεοελληνική παιδεία και κοινωνία-Πρακτικά συνεδρίου αφιερωμένου στη μνήμη του Κ.Θ.Δημαρά, Αθήνα, 1995, σελ.587-591
• Λουκία Δρούλια, «Κ.Θ.Δημαράς: από τη θεωρία στην πράξη», στο: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Επιστημονική συνάντηση στην μνήμη Κ.Θ.Δημαρά, Αθήνα, 1994, σελ.13-20
• Λίζυ Τσιριμώκου, Εσωτερική ταχύτητα. Δοκίμια για τη λογοτεχνία, εκδ. Άγρα, Αθήνα, 2000.
• Αικατερίνη Κουμαριανού, «Ο νεοελληνικός διαφωτισμός: μια ιστορική πραγματικότητα», στο:Πενήντα χρόνια Νεοελληνικής παιδείας. Η παρουσία του Κ.Θ.Δημαρά στην επιστήμη των νεοελληνικών γραμμάτων, εκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας-Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα, 1985, σελ.17-26
• Αλέξης Ζήρας, «Ιδέες, αφήγηση και ιδεολογίες του Κ.Θ.Δημαρά [Σημειώσεις για τις ματαιότητες της θεωρίας]», Κ περιοδικό κριτικής λογοτεχνίας και τεχνών, τ/χ.11, (Ιούλιος 2006), σελ.59-66
• Κ.Θ. Δημαράς, «Χειροθεσία», στο: Πενήντα χρόνια Νεοελληνικής παιδείας. Η παρουσία του Κ.Θ.Δημαρά στην επιστήμη των νεοελληνικών γραμμάτων, εκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας-Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα, 1985, σελ.79-94
• Φίλιππος Ηλιού, «Ιστορία των κορυφών και ιστορία των μέσων όρων», στο:Πενήντα χρόνια Νεοελληνικής παιδείας. Η παρουσία του Κ.Θ.Δημαρά στην επιστήμη των νεοελληνικών γραμμάτων, εκδ.Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας-Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα, 1985, σελ.69-78
• Ελισάβετ Αρσενίου, Πρακτική εισαγωγή στη μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας: ορολογία, μεθοδολογία, θεωρία, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2012
• Φίλιππος Ηλιού, «Οι ασέβειες του ιστορικού», στο: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Επιστημονική συνάντηση στην μνήμη Κ.Θ.Δημαρά, Αθήνα, 1994, σελ.31-39
• Σταυρούλα Τσολάκη, «Ο Κ. Θ. Δημαράς και η κριτική θεωρία του Μεσοπολέμου: Επτά κεφάλαια για την ποίηση», στο:Κωνσταντίνος Δημάδης (επίμ), Πρακτικά του Γ' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών: Βουκουρέστι, 2-4 Ιουνίου 2006, Ο Ελληνικός κόσμος ανάμεσα στην εποχή του Διαφωτισμού και στον εικοστό αιώνα, τομ. Β, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007, σελ.663-670
• Εμμανουήλ Κριαράς, «Βιώματα από την πορεία της μελέτης των γραμμάτων μας και την πνευματική πορεία του Κ.Θ. Δημαρά», Νέα Εστία, τομ. 156,τχ. 1770, (Σεπτέμβριος 2004), σ.193-203 [8] Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine.
• Αλέξανδρος Αργυρίου, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια του ετεροκαθορισμένου εμφυλίου πολέμου (1945-1949), τομ. Δ', εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2004, σελ.467-471
• Γιώργος Κεχαγιόγλου, «Οι ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας», Μαντατοφόρος-Δελτίο Νεολληνικών Σπουδών, τχ. 15 (Μάρτιος 1980), σελ.14-19
• Αγγέλα Καστρινάκη, Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2005,
• Νάσος Βαγενάς, «Ο Κ. Θ. Δημαράς και η γενιά του 30 »στο του ιδίου, Η παραμόρφωση του Καρυωτάκη, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα, 2005, σελ.53-60
• Αλέξης Ζήρας, «Δημαράς Κωνσταντίνος Θ.», Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Πατάκης, 2007, σελ.486-488
• Ιωάννα Πετροπούλου, «Τα ωραία φυτώρια», Αφιέρωμα στον Κ. Θ. Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.68-71
• Σπύρος Ασδραχάς, «Δημαράς 1945», Αφιέρωμα στον Κ.Θ.Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ. 48-53
• Λιλή Αλιβιζάτου, «Ένα λανθάνον αντιστασιακό ποίημα του Άγγελου Σικελιανού που βρέθηκε ύστερα από 63 χρόνια», Νέα Εστία, τομ.157, τ/χ.1778 (Μάιος 2005), σελ. 906-907
• Αικατερίνη Κουμαριανού, «Η γενναιόδωρη προσφορά», Αφιέρωμα στον Κ. Θ. Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.44-47
• Άντεια Φραντζή, «Κ. Θ. Δημαράς, όπως τον θυμάμαι», Αφιέρωμα στον Κ.Θ.Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.57-59
• Άννα Ταμπάκη, «Κ. Θ. Δημαράς», Επίμετρο στον τόμο με μελέτες της: Περί Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ρεύματα ιδεών και δίαυλοι επικοινωνίας με τη δυτική σκέψη, Εκδόσεις Ergo, Αθήνα 2004, σελ. 229-238
• Άννα Ταμπάκη: K.Th. Dimaras (=C.Th. Dimaras). In: Graham Speake (ed.): Encyclopedia of Greece and the Hellenic Tradition. Fitzroy Dearborn Publishers, London-Chicago, 2000, Volume I (A-K), S. 478-481, (online)
• Γιώργος Τόλιας, «Στο σεμινάριο του Δημαρά», Αφιέρωμα στον Κ. Θ. Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.80-81
• Βάσια Καρκαγιάννη, «Ο Κ. Θ. Δημαράς στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης και μια μικρή ιστορία», Αφιέρωμα στον Κ. Θ. Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.86-89
• Μαρία Γυπαράκη, «Χρώματα και φωτοσκιάσεις: πορτρέτα λογιοσύνης», Αφιέρωμα στον Κ. Θ. Δημαρά, περιοδικό Αντί, τχ.848-849 (29 Ιουνίου-9 Σεπτεμβρίου 2005), σελ.72-73

Βιβλιογραφία

• Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, εκδ. Δόμος, Αθηνα, 1996, σελ.237-239
• Λουκία Δρούλια, «Κ. Θ. Δημαράς. Ελεύθερο πνεύμα, αιρετικός διανοητής», στο: Βασίλης Παναγιωτόπουλος (επίμ.), Πρόσωπα του 20ού αιώνα. Έλληνες που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα, εκδ. Τα Νέα-Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνης, Αθήνα, 2000, σ.101-106
• Σπύρος Ασδραχάς, «Μνήμη Κ.Θ.Δημαρά», στο: του ιδίου, Ιστορικά απεικάσματα,εκδ.Θεμέλιο, Αθήνα, 1995, σελ97-100
• Λίζυ Τσιριμώκου,«Με την ευαίσθητη ζυγαριά της παιδείας. Τα εβδομαδιαία σημειώματα του κυρίου Δημαρά [βιβλιοκρισία του: Σύμμικτα, Δ΄ Λόγια περί μεθόδου: 1931-1963, Κ. Θ. Δημαράς, ανθολόγηση: Φίλιππος Ηλιού, επιμέλεια: Πόπη Πολέμη, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Μουσείο Μπενάκη, Βιβλιολογικό Εργαστήρι "Φίλιππος Ηλιού", 2013]», Τα Ιστορικά, τομ.30, τχ. 59 (Δεκέμβριος 2013), σελ.524-528

Συνεντεύξεις

• Συνεντεύξεις (επιμ. Λ. Ζενάκος - Β. Κοντογιάννη), εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1986

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κωνσταντίνος Δημαράς στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
• Κ. Θ. Δημαράς, «Οι ρίζες της τυπογραφίας (βιβλιοκρισία)»[9]
• Κ. Θ. Δημαράς: ο Δάσκαλος-αφιέρωμα της Καθημερινής 15 Μαρτίου 1992 [10]
• Η κληρονομιά του Κ.Θ.Δημαρά [11]
• Γεώργιος Σαββίδης, «Τιμώντας ένα δάσκαλο»[12]
• Νίκος Μπακουνάκης, Δύο μεγάλοι στοχαστές και δάσκαλοι [13]
• Λίζυ Τσιριμώκου, Μεστά τρωγάλια[14]
• Νάσος Βαγενάς, «Σχέσεις με τη γενιά του '30», Το Βήμα της Κυριακής, 30/05/2004 [15]
• Μάριο Βίτι, «Ο ιστορικός της λογοτεχνίας», Το Βήματης Κυριακής, 30/05/2004 [16]
• Ε. Μόσχος, «Κ. Θ. Δημαράς», Νέα Εστία, τομ.131 τ/χ.1552, (1η Μαρτίου 1992) σελ. 333 [17] Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine.
• Αλέξανδρος Αργυρίου, «Ο διαρκέστερος συνεργάτης του Βήματος», Το Βήμα της Κυριακής, 30/05/2004 [18]
• Δημήτρης Γ. Αποστολόπουλος, «Ο μελετητής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού», Το Βήμα της Κυριακής, 30/05/2004 [19]
• Μανόλης Σαββίδης, «Μετά έναν αιώνα», Το Βήμα της Κυριακής, 30/05/2004 [20]
• Σπουδαστηρίο Nέου Ελληνισμού - Εργογραφία K. Θ. Δημαρά [21]
• Παραθέματα Κ. Θ. Δημαρά: [22]
• Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης O K. Θ. Δημαράς και οι νεοελληνικές έρευνες [23]
• Γιώργος Θεοτοκάς, «Κ. Θ.Δημαράς Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» [βιβλιοκρισία] Νέα Εστία, τομ. 45, τ/χ.521 (15 Μαρτίου 1949), σελ.382-384 [24] Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine.
• Κωνσταντίνος Άμαντος, «Κ.Θ.Δημαράς Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας»[βιβλιοκρισία] Νέα Εστία, τομ. 47, τ/χ. 541, (15 Ιανουαρίου 1950), σελ.131-132 [25] Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine.
• Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Κ. Θ. Δημαράς: η μακρά πορεία ενός διαφωτιστή», Η Αυγή 23 Μαρτίου 1985 [26]
• Κώστας Σταματίου, Ο Κ. Θ. Δημαράς ανακάλυψε το πρώτο ελληνικό ... πορνό: η αληθής ιστορία του ανωνύμου του 1789 [27]
• Η ιδεολογική προπαρασκευή της επανάστασης του 1821. Ο Κ. Θ. Δημαράς και ο Φίλιππος Ηλιού συζητούν στο Α΄ Πρόγραμμα για την ιδεολογική προπαρασκευή της Επανάστασης του 1821 [28]
• ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ - Κ.Θ.ΔΗΜΑΡΑΣ [29]