Βικιπαίδεια

Μάρκος Αυρήλιος

Ρωμαίος αυτοκράτορας

Ο Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος Αύγουστος (Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus[8][9], 26 Απριλίου 121 - 17 Μαρτίου 180) ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 161 έως το 180. Κυβέρνησε ως συναυτοκράτορας με τον Λεύκιο Βέρο από το 161 έως τον θάνατο του Βέρου το 169. Ήταν ο τελευταίος από τους «Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες» και θεωρείται επίσης ως ένας από τους σημαντικότερους στωικούς φιλοσόφους.

Μάρκος Αυρήλιος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Marcus Aurelius Antoninus (Λατινικά)
Γέννηση26  Απριλίου 121 (μη καθορισμένο ημερολόγιο)[1]
Ρώμη
Θάνατος17  Μαρτίου 180 (μη καθορισμένο ημερολόγιο)[2][3]
Ουινδοβόνα
Αιτία θανάτουπανώλη
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΚάστρο Σαν Άντζελο
ΚατοικίαΡώμη
ΠαρατσούκλιVerissimus
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
ΘρησκείαΘρησκεία στην αρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΛατινικά[4]
Αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός
φιλόσοφος
συγγραφέας[5]
μονάρχης
Αξιοσημείωτο έργοΤα εις εαυτόν
Οικογένεια
ΣύζυγοςΦαυστίνα η Νεότερη[1]
ΣύντροφοςΚειονία Φαβία
ΤέκναΚόμμοδος
Μάρκος Άννιος Βήρος Καίσαρ
Αννία Γαλερία Αυρηλία Φαυστίνα
Φαδίλλα
Λουκίλλα
Αννία Κορνιφικία Φαυστίνα η Νεότερη
Βιβία Αυρηλία Σαβίνα
Titus Aurelius Fulvus Antoninus
Domitia Faustina
ΓονείςΜάρκος Άννιος Βήρος (πατέρας του Μάρκου Αυρηλίου)[6] και Αντωνίνος Πίος και Δομιτία Καλβίλα
ΑδέλφιαΑννία Κορνιφικία Φαυστίνα
ΣυγγενείςMalemnius (πρόγονος)
ΟικογένειαΔυναστεία των Αντωνίνων, Aurelies και Δυναστεία των Αντωνίνων
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΡωμαίος αυτοκράτορας (161–180)[7]
Ρωμαίος συγκλητικός
Ύπατος στην αρχαία Ρώμη
Ταμίας (Quaestor)[1]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία νίκησε την αναγεννημένη Παρθική Αυτοκρατορία στην Ανατολή. Επίσης πολέμησε εναντίον των γερμανικών φύλων στη Γαλατία και τον Δούναβη, ενώ σημειώθηκε και μία στάση εναντίον του, στην Ανατολή, από τον Αβίδιο Κάσσιο, η οποία απέτυχε.

Ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε το περίφημο έργο «Τα εις εαυτόν», στα ελληνικά, κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του. Ακόμη και σήμερα θεωρείται έργο μνημείο για μια διακυβέρνηση με γνώμονα το καθήκον και την εξυπηρέτηση του συνόλου.

Τα νεανικά του χρόνια

Επεξεργασία

Η οικογένεια

Επεξεργασία

Ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν ο μοναδικός γιος του Μάρκου Αννίου Βήρου του Νεότερου.[10] Ο πατέρας του ήταν ρωμαιοϊσπανικής καταγωγής, υπηρετούσε ως πραίτωρ και απεβίωσε όταν ο γιος του ήταν τριών ετών. Η Οικογένεια του Άννιοι ανήκε σε Ιταλούς Πληβείους αλλά κάποια στιγμή μετανάστευσε σε μια μικρή αποικία νοτιοανατολικά της Κόρδοβας στην Ιβηρική Βαιτική, σημερινή Ανδαλουσία. Οι Άννιοι ισχυρίζονταν ότι ο μυθικός τους προπάτορας ήταν ο θρυλικός δεύτερος Βασιλιάς της Ρώμης Νουμάς Πομπίλιος.[11][12] Οι Άννιοι Βήροι αναδείχτηκαν στην ηγεσία της αυτοκρατορίας στα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. Ο προπάππους του Μάρκος Άννιος Βήρος ήταν Ρωμαίος Συγκλητικός και Πραίτορας, ο παππούς του Μάρκος Άννιος Βήρος προβιβάστηκε σε Πατρίκιο (73-74 μ.Χ.).[13]

Η μητέρα του Δομιτία Καλβίλα, κόρη του πατρικίου Πούμπλιου Καλβίσιου Τούλου Ρούσο, καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Η μητέρα του όπως περιγράφει στις επιστολές του ο Πλίνιος ο Νεότερος κληρονόμησε μια τεράστια περιουσία η οποία περιείχε πολλές τοιχογραφίες στα περίχωρα της Ρώμης και μια βίλα στον Καίλιο λόφο.[14][15] Ο Μάρκος Αυρήλιος όταν αναφερόταν στον συγκεκριμένο λόφο τον αποκαλούσε "Ο Καίλιος μου".[16][17][18] Είχε και μία αδελφή, την Αννία Κορνιφικία Φαυστίνα, η οποία ήταν δύο χρόνια νεότερή του.[19] Η θεία του πατέρα του, (από την πλευρά της μητέρας εκείνου), ήταν η Βιβία Σαβίνα, σύζυγος του αυτοκράτορα Αδριανού. Η Ρουπιλία Φαυστίνα (η γιαγιά του από την πλευρά του πατέρα του) και η Βιβία Σαβίνα ήταν κόρες της Σαλονίας Ματιδίας, ανιψιάς του αυτοκράτορα Τραϊανού.[20][21] Η αδελφή του πατέρα του, η Φαυστίνα η Πρεσβύτερη, ήταν σύζυγος του αυτοκράτορα Αντωνίνου Πίου. Μετά το τέλος του πατέρα του, ο Μάρκος Αυρήλιος ανατράφηκε από τη μητέρα του και τον παππού του Μάρκο Άννιο Βήρο τον Πρεσβύτερο, με τους οποίους και μεγάλωσε. Ο παππούς του αυτός απεβίωσε το 138, σε ηλικία σχεδόν 90 ετών. Η θετή του οικογένεια των Αυρηλίων ήταν ένα αρχαίο Ρωμαικό γένος.[22] Ο θετός του πατέρας Αντωνίνος ο Ευσεβής καταγόταν από έναν κλάδο των Αυρηλίων που εγκαταστάθηκε στην Ρωμαϊκή Γαλατία.[23]

Παιδική ηλικία

Επεξεργασία

Ο πατέρας του πέθανε την διετία 125/126 μ.Χ. την εποχή που ο μικρός Μάρκος ήταν μόλις τριών ετών και ο ίδιος ήταν Πραίτορας. Η μητέρα του δεν παντρεύτηκε ξανά αλλά ακολούθησε τα αριστοκρατικά έθιμα και δεν βρισκόταν πολύ με τον μικρό της γιο.[24] Ο Μάρκος Αυρήλιος δεν είχε γνωρίσει τον πατέρα του, είχε επαρκή γνώμη ωστόσο για την σεμνότητα και την ανδρεία του όπως τόνισε στο έργο του "Οι Στοχασμοί".[25] Την ανατροφή του ανέλαβαν οι "παραμάνες του" αλλά και ο ίδιος ο παππούς του Μάρκος Άννιος Βήρος ο οποίος διατηρούσε την νομική εξουσία του Πάτρια Ποντεστά απέναντι στον γιο και τον εγγονό του.[26] O προπάππους του από την πλευρά της μητέρας του Λεύκιος Κατίλιος Σεβήρος συμμετείχε επίσης στην ανατροφή του.[27] Ο Μάρκος Αυρήλιος μεγάλωσε στο σπίτι των γονέων του στον Καιλιανό λόφο, μια εξοχική περιοχή με ελάχιστα δημόσια κτήρια αλλά με πολλές βίλες. Ο παππούς του είχε ένα παλάτι δίπλα από το Ανάκτορο του Λατερανού στο οποίο πέρασε τον περισσότερο χρόνο της παιδικής του ηλικίας.[28] Ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν ευγνώμων στον παππού του επειδή του έμαθε "να έχει καλό χαρακτήρα και να αποφεύγει να κάνει το κακό".[29] Οι σχέσεις του ωστόσο με την ερωμένη του παππού του Ρουπίλιας μετά τον θάνατο της γιαγιάς του ήταν άσχημες, ήταν ευχαριστημένος που δεν χρειαζόταν να ζήσει μαζί της περισσότερο από ότι χρειαζόταν.[30][31] Σε νεαρή ηλικία ο Μάρκος Αυρήλιος έδειξε έντονο ενδαφέρον για την Πάλη και την Πυγμαχία. Όταν έφτασε σε εφηβική ηλικία έμαθε να πολεμά με πανοπλία και εντάχθηκε στους Σάλιους ένα ιερό τάγμα αφιερωμένο στον θεό Μαρς υπεύθυνο για τις ιερές ασπίδες, ήταν υπεύθυνο για την έναρξη και τον τερματισμό της πολεμικής περιόδου. Ο Μάρκος Αυρήλιος εκπαιδεύτηκε στην οικία του σύμφωνα με τις αριστοκρατικές μεθόδους της εποχής, απέφυγε τις δημόσιες σχολές.[32][33] Ο Διόγνητος ο οποίος ήταν δάσκαλος του στην ζωγραφική τον εισήγαγε στον φιλοσοφικό τρόπο ζωής.[34] Με εντολή του Διόγνητου ο Μάρκος ασπάστηκε τον Απρίλιο του 132 την ενδυμασία και τις συνήθειες του φιλοσόφου, φορούσε έναν τραχύ Ελληνικό μανδύα και κοιμόταν στο έδαφος μέχρι τότε που τον έπεισε η μητέρα του να κοιμηθεί ξανά στο κρεβάτι.[35]

Διάδοχος στην αυτοκρατορία

Επεξεργασία
 
Προτομή του νεαρού Μάρκου Αυρήλιου. Καπιτωλιανό Μουσείο της Ρώμης

Ο Αδριανός αρρώστησε στα τέλη του 136 από Αιμορραγία, ανάρρωσε ωστόσο στην Έπαυλη του Αδριανού στην Τίβολι και επέλεξε διάδοχο και υιοθετημένο γιο του τον πεθερό του Μάρκου Λεύκιο Κειόνιο Κόμμοδο, "ενάντια στις επιθυμίες όλων".[36][37] Τα κίνητρα του δεν είναι γνωστά, ακούγεται ωστόσο ότι είχε στόχο να τον διαδεχτεί ο ίδιος ο Μάρκος Αυρήλιος.[38] Ο Κόμμοδος πήρε στα πλαίσια της νομοθεσίας το όνομα Λεύκιος Αίλιος Καίσαρ αλλά η υγεία του ήταν τόσο άσχημη που στην διάρκεια της τελετής δεν μπορούσε να σηκώσει μόνος του ούτε μια ασπίδα.[39] Ο Λεύκιος Αίλιος Καίσαρ έφτασε κατόπιν στην Ρώμη με στόχο την προγραμματισμένη ομιλία για την Πρωτοχρονιά του 138, την παραμονή αρρώστησε βαριά και πέθανε την ίδια μέρα από Αιμορραγία.[40] Ο Αδριανός υιοθέτησε κατόπιν ως διάδοχο του τον Αυρήλιο Αντωνίνο, σύζυγο της θείας του Μάρκου Φαυστίνας της Πρεσβύτερης.[41] Ο Αυρήλιος Αντωνίνος υιοθέτησε με την σειρά του τον ίδιο τον νεαρό Μάρκο και τον Λεύκιο Κόμμοδο γιο του αποθανόντος Λεύκιου Αίλιου.[42] Ο Μάρκος πήρε το όνομα Μάρκος Αίλιος Αυρήλιος Βήρος και ο Λεύκιος αντίστοιχα Λεύκος Αίλιος Αυρήλιος Κόμμοδος. Με αίτημα του Αδριανού η κόρη του Αντωνίνου Φαυστίνα η Νεότερη αρραβωνιάστηκε τον Λεύκο.[43] Ο Μάρκος φαίνεται ότι δέχτηκε με λύπη την είδηση ότι ο Αδριανός έγινε ο θετός του παππούς, με δυσκολία μετακόμισε από τον οίκο της μητέρας του στον Καιλανό λόφο στα ανάκτορα του Αδριανού.[44] Ο Αδριανός κάποια στιγμή (138) ζήτησε από την Γερουσία να εξαιρέσει τον Μάρκο από τον νόμο ο οποίος του απαγόρευε να γίνει Κοσμήτορας πριν τα 24 χρόνια. Η Γερουσία συμφώνησε και ο Μάρκος υπηρέτησε τον Αντωνίνο ως Ύπατος (139).[45] Η υιοθεσία απέσπασε τον Μάρκο από την επαγγελματική του σταδιοδρομία, υπηρέτησε κατόπιν ως Triumvir monetalis, μια σεβαστή θέση που αφορούσε την διοίκηση του αυτοκρατορκού νομισματοκοπείου. Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησε ως Τριβούνος των στρατιωτών, με τον βαθμό αυτό έγινε δεύτερος στην υπηρεσία των Λεγεώνων. Ο βιογράφος του σημειώνει ότι ο χαρακτήρας του δεν άλλαξε καθόλου "έδειχνε τον ίδιο σεβασμό σε συγγενείς και φίλους και διαχειριζόταν με μεγάλη οικονομία τα υπάρχοντα του την εποχή που ζούσε σε ξένα ανάκτορα".[46] Μετά από μια σειρά από απόπειρες αυτοκτονίας που διέκοψε ο Αντωνίνος ο Αδριανός πήγε να παραθερίσει σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στις ακτές της Καμπανίας. Την εποχή εκείνη εγκατέλειψε την δίαιτα σε φαγητό και ποτό που του είχαν συστήσει οι γιατροί, έτρωγε ασύδοτα με αποτέλεσμα να χειροτερέψει επικίνδυνα η υγεία του και να πεθάνει. Ο Αντωνίνος κλήθηκε να βρεθεί στο πλευρό του την ημέρα του θανάτου του (10 Ιουλίου 138), η σωρός του μεταφέρθηκε στο Ποτσουόλι.[47][48] Η διαδοχή έγινε ομαλά, ο Αντωνίνος σεβάστηκε τα προνόμια όλων των μελών της Γερουσίας και έδωσε χάρη σε πολλούς καταδίκους.[49] Η ευγενής συμπεριφορά που έδειξε όταν ανέβηκε στον θρόνο του έδωσε το προσωνύμιο "Πίος" δηλαδή "Ευσεβής".[50]

Ο Μάρκος Αυρήλιος διδάχθηκε από μερικούς από τους καλύτερους διανοούμενους της εποχής του. Ο Ευφορίων του δίδαξε λογοτεχνία, ο Γεμίνος το δράμα, ο Άνδρων τη Γεωμετρία, ο Κάνινος Κέλερ και ο Ηρώδης ο Αττικός την ελληνική ρητορική. Ο Αλέξανδρος ο Κοτυεύς τού δίδαξε την ελληνική γλώσσα και ο Μάρκος Κορνήλος Φρόντο τη λατινική γλώσσα. Λόγω της σχέσης τού Μάρκου Αυρήλιου με τον Φρόντωνα, σήμερα έχουμε πολλές πληροφορίες για την εποχή και τη βασιλεία του Αντωνίνου Πίου. Μέσα από αυτά τα γράμματα φαίνεται ότι ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν έξυπνος, σοβαρός και εργατικός νέος. Επίσης δείχνουν και το ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον τού μελλοντικού αυτοκράτορα για τη φιλοσοφία. Δείχνοντας ανυπομονησία για τα ατέλειωτα μαθήματα ελληνικών και λατινικών, έγινε υποστηρικτής των «Διατριβών» τού Επίκτητου, ενός σημαντικού ηθικού φιλοσόφου της Στωικής Φιλοσοφικής Σχολής. Ο Μάρκος Αυρήλιος επίσης μετείχε ολοένα και περισσότερο στον δημόσιο βίο δίπλα στον Αντωνίνο τον Ευσεβή, καθώς έγινε ύπατος το 140, το 145 και το 161. Το 145 νυμφεύτηκε την Άννα Γαλερία Φαυστίνα, που έμεινε στην ιστορία ως η Φαυστίνα η Νεότερη, κόρη τού Αντωνίνου Πίου και (από την πλευρά της μητέρας της) δική του εξαδέλφη από την πλευρά τού πατέρα του.

Αυτοκράτορας

Επεξεργασία

Συναυτοκράτορας

Επεξεργασία
 
Απεικόνιση των Συναυτοκρατόρων Μάρκου Αυρήλιου και Λεύκιου Βέρου

Με τον θάνατο του Αντωνίνου Πίου ο Μάρκος ορίστηκε τυπικά διάδοχος, η Γερουσία του έδωσε τους τίτλους του Αυγούστου και του αυτοκράτορα, κατόπιν εξελέγη Pontifex Maximus δηλαδή αρχιερέας των επισήμων λατρειών. Ο βιογράφος του Μάρκου περιγράφει ότι αντιστάθηκε, δεν ήθελε την αυτοκρατορική εξουσία πιθανότατα επειδή αισθανόταν ανίκανος να αναλάβει τόσο μεγάλες ευθύνες, προτιμούσε να ζει ως φιλόσοφος.[51] Η Στωική του εκπαίδευση είχε ωστόσο προβλέψει ότι σε κάθε περίπτωση ήταν καθήκον του να αναλάβει την θέση αφού του δόθηκε.[52] Το πρώτο καθήκον του με την άνοδο του στον θρόνο θεωρούσε ότι ήταν η επικύρωση της διαδοχής του και η εκλογή Συναυτοκράτορα σύμφωνα με τις επιθυμίες του Αντωνίνου Πίου.[53] Η Γερουσία σχεδίαζε να στέψει αυτοκράτορα μόνο τον Μάρκο, ο ίδιος αρνήθηκε την στέψη αν δεν έπαιρνε ο Λεύκιος παρόμοιες εξουσίες.[54] Η Γερουσία συμφώνησε και έδωσε στον Λεύκιο τους τίτλους του αυτοκράτορα και του Αυγούστου.[55] Ο Μάρκος πήρε το όνομα Αυτοκράτωρ Καίσαρας Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος Αύγουστος, ο Λεύκιος εγκατέλειψε το δικό του όνομα Κόμμοδος και πήρε το οικογενειακό όνομα του Μάρκου Αυτοκράτωρ Καίσαρας Λεύκιος Αυρήλιος Βέρος Αύγουστος.[56] Η περίοδος αυτή ήταν η πρώτη φορά που είχε επίσημα η Ρώμη δύο αυτοκράτορες.[57] Ο Μάρκος είχε ωστόσο περισσότερες εξουσίες αφού είχε διατελέσει μια φορά επιπλέον Ύπαρχος, είχε συγκυβερνήσει με τον Αντωνίνο και ήταν επίσημα pontifex maximus.[58] Το Ρωμαϊκό κοινό αναγνώρισε με σαφήνεια ποιος ήταν ανώτερος και σύμφωνα με τον βιογράφο του "o Βέρος έδειχνε υπακοή στον Μάρκο όπως ένας Υπολοχαγός σε έναν Ανθύπατο".[59] Για τη διοίκηση του στρατού χρειαζόταν ένα πολύ πειθαρχημένο και ηγετικό πρόσωπο. Αλλά κανένας δεν θα μπορούσε να βρίσκεται ταυτόχρονα στον Βορρά απέναντι στα γερμανικά φύλα και στη Μέση Ανατολή απέναντι στους Πάρθους. Ούτε μπορούσε να βάλει έναν αρχιστράτηγο για τις λεγεώνες του: ακόμη και οι παλαιότεροι και δημοφιλείς Ρωμαίοι στρατιωτικοί όπως ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Βεσπασιανός χρησιμοποίησαν τον στρατό, για να ρίξουν την κυβέρνηση και να γίνουν απόλυτοι ηγέτες.

Ο Μάρκος Αυρήλιος έλυσε το πρόβλημα, στέλνοντας τον Λεύκιο Βέρο στην ανατολή ως αρχιστράτηγο του ρωμαϊκού στρατού στην περιοχή. Ο Βέρος έμεινε πιστός στον Μάρκο Αυρήλιο έως το τέλος του, το 169. Αυτή η συγκυριαρχία θύμιζε πολύ το παλαιό σύστημα των δύο υπάτων της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, που δεν επέτρεπε σε ένα άτομο να κρατήσει την εξουσία μόνο για τον εαυτό του. Η συγκυριαρχία θα ξαναδημιουργηθεί αργότερα στα τέλη τού 3ου αιώνα από τον Διοκλητιανό, ο οποίος θα θεσπίσει συναύγουστο και διαδόχους (τετραρχία). Μόλις ανέλαβε τον θρόνο, ο Μάρκος Αυρήλιος έκανε ό,τι και οι προκάτοχοί του, δηλαδή μεταρρυθμίσεις στους νόμους της Αυτοκρατορίας. Ευνόησε με τους νόμους του κυρίως τις ασθενείς ομάδες της Αυτοκρατορίας, όπως τους δούλους, τις χήρες και τους ανήλικους. Αναγνώρισε την εξ αίματος σχέση ως κύριο χαρακτηριστικό της κληρονομιάς. Τους νόμους για τα εγκλήματα τους χώρισε σε δύο κατηγορίες, τους πιο «αυστηρούς» και τους «λιγότερο αυστηρούς». Υπό τη βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου, η κατάσταση των χριστιανών παρέμεινε η ίδια από την εποχή του Τραϊανού, δηλαδή κανονικά τιμωρούνταν από τον νόμο, αλλά στην πραγματικότητα σπάνια τους τιμωρούσε. Το 177 στη Λυών, μία ομάδα χριστιανών εκτελέστηκε, αν και αυτό θεωρείται περισσότερο ευθύνη του τοπικού διοικητή.

Προκλήσεις

Επεξεργασία

Παρθικοί Πόλεμοι

Επεξεργασία

Στην Ασία, η ενδυναμωμένη Παρθική Αυτοκρατορία αντεπιτέθηκε το 161, νικώντας δύο ρωμαϊκές στρατιές και εισβάλλοντας στη Συρία και στην Αρμενία. Ο Μάρκος Αυρήλιος έστειλε τον συναυτοκρατορά του, Λεύκιο Βέρο να αντιμετωπίσει αυτό τον κίνδυνο που προερχόταν από τη Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος τελείωσε επιτυχημένα για τη Ρώμη το 166, παρόλο που η επιτυχία πρέπει να αποδοθεί περισσότερο σε κατώτερους αξιωματικούς όπως ο Γάιος Αβίδιος Κάσσιος. Στην επιστροφή του στη Ρώμη, ο Βέρος ανταμείφθηκε με μία περίεργη παρέλαση θριάμβου, που συμπεριελάμβανε δύο αυτοκράτορες, τους γιούς τους και τις ανύπαντρες κόρες τους, και έμοιαζε σαν μία μεγάλη οικογενειακή γιορτή. Οι δύο γιοι του Μάρκου Αυρήλιου, ο Άννιος Βέρος και ο Κόμμοδος, τριών και πέντε ετών αντίστοιχα, έγιναν Καίσαρες για την περίσταση.

Η επιστροφή του Ρωμαϊκού Στρατού από το μέτωπο έφερε μια επιδημία, μετέπειτα γνωστή ως επιδημία του Αντωνίνου, ή επιδημία του Γαληνού, που επεκτάθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μεταξύ των ετών 165 και 180 μ.Χ. Η επιδημία έγινε πανδημία, και στο τέλος αφαίρεσε τις ζωές δύο αυτοκρατόρων, του Λεύκιου Βέρου, που πέθανε το 169, και του Μάρκου Αυρήλιου που πέθανε το 180. Το όνομα της οικογένειας του Μάρκου Αυρήλιου, Αντωνίνοι, δόθηκε στην επιδημία. Η επιδημία επανεμφανίστηκε εννέα χρόνια αργότερα, και ο Ρωμαίος ιστορικός Δίων Κάσσιος έγραψε ότι σκότωνε μέχρι και 2.000 άτομα στη Ρώμη κάθε μέρα. Οι συνολικοί θάνατοι υπολογίζονται σε πέντε εκατομμύρια.

Γερμανία και Δούναβης

Επεξεργασία
 
Ο Μάρκος Αυρήλιος γιορτάζει στην Ρώμη τον θρίαμβο του απέναντι στους εχθρούς της αυτοκρατορίας (176)

Στις αρχές της δεκαετίας του 160 ο Βικτωρίνος διορίστηκε απεσταλμένος στην Γερμανία, μετακινήθηκε εκεί με την οικογένεια του.[60] Η κατάσταση στα βόρεια ήταν κρίσιμη, ένα συνοριακό φυλάκιο καταστράφηκε και οι Γερμανικοί λαοί στα βόρεια βρέθηκαν σε αναταραχή. Η διαφορά των αξιωματούχων ήταν μεγάλη, ο Βικτωρίνος αναγκάστηκε να ζητήσει την παραίτηση ενός απεσταλμένου Λεγεωνάριου που δωροδοκούσε.[61] Οι μέχρι τότε έμπειροι κυβερνήτες αντικαταστάθηκαν από συγγενείς και φίλους της αυτοκρατορικής οικογένειας. Την δεκαετία του 160 πολλά Γερμανικά φύλα και άλλοι νομαδικοί λαοί ξεκίνησαν επιδρομές στα βόρεια σύνορα, ιδιαίτερα στην Γαλατία και τα βόρεια του Δούναβη χάρη στις πιέσεις που δέχτηκαν από νέα Τουρκικά φύλλα που ήρθαν από τα ανατολικά. Η πρώτη εισβολή στο Σατί, στην Άνω Γερμανία αποκρούστηκε το 162.[62] Πολύ πιο επικίνδυνη αποδείχθηκε η εισβολή των Μαρκομάνων από τη Βοημία, που ήταν υποτελείς στην Αυτοκρατορία από το 19 μ.Χ., και διέσχισαν τον Δούναβη το 166, μαζί με τους Λογγοβάρδους και άλλα γερμανικά φύλα.[63] Την ίδια εποχή, οι Σαρμάτες επιτέθηκαν στις περιοχές μεταξύ των ποταμών Δούναβη και Τίσα.[64]

Οι Ρωμαίοι ηττήθηκαν από τους Κουάδους και τους Μαρκομάνους, οι οποίοι πέρασαν τις Άλπεις και πολιόρκησαν την κύρια Ρωμαϊκή πόλη στη βορειοανατολική Ιταλία, την Ακυληία. Οι Κοστοβώκοι μια άλλη Θρακική φυλή με προέλευση από τα Καρπάθια Όρη εισέβαλαν στην Μοισία, την Μακεδονία και την Ελλάδα, ο Μάρκος Αυρήλιος μπόρεσε να αποκρούσει τους εισβολείς. Πολλά γερμανικά φύλα εγκαταστάθηκαν στη Δακία, στην Παννονία, στη Γερμανία και στην Ιταλία. Αυτό δεν ήταν κάτι το καινούριο, καθώς ο μεγάλος αριθμός των φύλων που εγκαταστάθηκαν δημιουργούσε την ανάγκη για τη δημιουργία νέων συνοριακών επαρχιών στην αριστερή πλευρά του Δούναβη, στη Σαρματία και στη Μαρκομανία, συμπεριλαμβανομένων των σημερινών περιοχών της Βοημίας και Ουγγαρίας. Οι Γερμανικές φυλές που βρέθηκαν στην Ραβέννα επαναστάτησαν και κατέλαβαν την πόλη, ο Μάρκος Αυρήλιος διέταξε την διακοπή μεταφοράς εποίκων στην Ιταλία και ανάκληση πολλών που είχαν πάει ήδη.[65] Λόγω της κατάστασης στα ανατολικά της Αυτοκρατορίας μόνο μία αποφασιστική εκστρατεία θα μπορούσε να σταματήσει τον κίνδυνο. Ο Μάρκος Αυρήλιος και ο Λεύκιος Βέρος την ανέλαβαν από κοινού. Ο Λεύκιος ωστόσο κατά την διάρκεια της προετοιμασίας αρρώστησε και πέθανε στις αρχές του 169 από την επιδημία πανώλης, ο Μάρκος Αυρήλιος αναγκάστηκε να αναλάβει μόνος την εκστρατεία.[66]

Την ίδια χρονιά ο Μάρκος Αυρήλιος προχώρησε ξανά σε εκστρατεία βόρεια του Δούναβη (169 μ.Χ.), ίδρυσε ένα αρχηγείο ανάμεσα στην Βιέννη και την Μπρατισλάβα από το οποίο δεχόταν αντιπροσωπείες λαών που ζούσαν βόρεια. Σε πολλούς Γερμανούς τους επέτρεψε να εγκατασταθούν μόνιμα στα όρια της αυτοκρατορίας, άλλοι από αυτούς στρατολογήθηκαν στον ίδιο τον Ρωμαϊκό στρατό. Οι Κουάδοι προχώρησαν σε ειρηνική συμφωνία (171 μ.Χ.), επέστρεψαν στους Ρωμαίους τους λιποτάκτες και 13.000 αιχμαλώτους πολέμου, παρέδωσαν άλογα, βοοειδή και υποσχέθηκαν να μην επιτρέψουν στους Μαρκομάννους να περάσουν από τα εδάφη τους. Η ειρήνη έσπασε (173 μ.Χ.) όταν οι Κουάδοι επαναστάτησαν ξανά και έδιωξαν τον διορισμένο από τους Ρωμαίους βασιλιά Φούρτιο.[67][68] Σε μια μεγάλη μάχη που ξέσπασε κατόπιν (174 μ.Χ.) οι Ρωμαίοι αρχικά ηττήθηκαν από τους Κουάδους αλλά μια ξαφνική καταιγίδα τους επέτρεψε να προχωρήσουν σε αντεπίθεση και να αναστρέψουν το αποτέλεσμα της μάχης.[67] Το περιστατικό έκανε γνωστό ο Δίων Κάσσιος σε μια επιγραφή του στην Στήλη του Μάρκου Αυρηλίου στη Ρώμη.[68] Το ιππικό των Μαρκομάννων και των Κουάδων αποχώρησε για την Μέση Ανατολή (175 μ.Χ.), ο Μάρκος Αυρήλιος και ο γιος του Κόμμοδος γιόρτασαν την μεγάλη νίκη επί των Κουαδών και των Σαρματών (176 μ.Χ.).[67] Τα επόμενα χρόνια η κατάσταση ήταν διαταραγμένη, οι Ρωμαίοι κήρυξαν ξανά τον πόλεμο (177 μ.Χ.) και ξεκίνησαν νέα εκστρατεία απέναντι στους Μαρκομάννους, τους Κουάδους και τους Σαρμάτες (178 μ.Χ.).[69] Οι Ρωμαίοι υπό την διοίκηση του επιτρόπου Μάρκου Βαλέριου Μαξιμιανού πέτυχαν απέναντι τους στο Τρέντσιν της Σλοβακίας μια αποφασιστική νίκη (179 μ.Χ.).[68] Οι Κουάδοι και νο Μαρκομάννοι βρέθηκαν σε κατάσταση κατοχής (180 μ.Χ.), στις δύο χώρες τοποθετήθηκαν Ρωμαϊκές φρουρές 20.000 ανδρών, οι Ρωμαίοι μπλόκαραν επίσης τα ορεινά περάσματα ώστε να μην μπορέσουν να μετακινηθούν βόρεια και ενωθούν με τους Σέμνονες. Ο Μάρκος Αυρήλιος σκέφτηκε να ιδρύσει μια νέα Ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα "Μαρκομαννία" αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος (180 μ.Χ.).[70][71] Ο Ευτρόπιος συνέκρινε τον πόλεμο και την επιτυχία του Αυρήλιου εναντίον των Μαρκομάννων και των συμμάχων τους, με τους Καρχηδονικούς Πολέμους. Η σύγκριση ήταν εύστοχη στο ότι ο πόλεμος σηματοδότησε μία καμπή, είχε σημαντικές ρωμαϊκές ήττες και προκάλεσε τον θάνατο δύο διοικητών της Πραιτωριανής Φρουράς. Ο γιος του Κόμμοδος δεν συνέχισε τα σχέδια του πατέρα του για την ίδρυση της επαρχίας, μερικοί Μαρκομαννοί μετανάστευσαν στην Ιταλία και σε άλλα μέρη της αυτοκρατορίας, άλλοι υπηρέτησαν τον Ρωμαϊκό στρατό.[72]

Η επανάσταση του Κάσσιου

Επεξεργασία

Μία επανάσταση ξέσπασε στην Ανατολή, με επικεφαλής τον Αβίδιο Κάσσιο, ο οποίος διέδωσε ότι ο αυτοκράτορας πέθανε μετά από ασθένεια. Από τις ανατολικές επαρχίες, μόνο η Βιθυνία και η Καππαδοκία δεν συμμάχησαν με τους επαναστάτες. Όταν έγινε γνωστό ότι ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν ζωντανός, η μοίρα του Κάσσιου άλλαξε, και δολοφονήθηκε από τα στρατεύματά του μετά από μόνο εκατό μέρες στην εξουσία. Μαζί με τη σύζυγό του Φαυστίνα, ο Μάρκος Αυρήλιος επισκέφθηκε τις ανατολικές επαρχίες μέχρι το 173. Επισκέφθηκε την Αθήνα, ανακηρύσσοντας τον εαυτό του προστάτη της φιλοσοφίας. Μετά τον θρίαμβό του στη Ρώμη, έκανε εκστρατεία και πάλι προς τα σύνορα στον Δούναβη. Μετά από μία αποφασιστική νίκη το 178, το σχέδιό του να καταλάβει τη Βοημία ματαιώθηκε, διότι αρρώστησε και πάλι το 180.

Κίνα των Χαν

Επεξεργασία

Το 97, ο Μπάο Χαν, στρατηγός των δυτικών επαρχιών της δυναστείας των Χαν της Κίνας (220 π.Χ. - 220 μ.Χ.), έστειλε τον υποτελή του Γκαν Γιν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο οποίος όμως συνελήφθη από τους Πάρθους κάπου κοντά στον Περσικό Κόλπο. Μπόρεσε πάντως να γράψει μία έκθεση για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, από αυτά που άκουγε στα ταξίδια του. Παρ' όλα αυτά ένα κινέζικο βιβλίο του 5ου αιώνα μ.Χ., το Βιβλίο του αείμνηστου Χαν, γραμμένο από τον ιστορικό Φαν Γε, λέει ότι Ρωμαίοι επισκέπτες που έφτασαν στην Κίνα μέσω του θαλάσσιου δρόμου της Νότιας Θάλασσας της Κίνας, επισκέφτηκαν τον αυτοκράτορα Χουάν της δυναστείας των Χαν (βασίλεψε μεταξύ των ετών, 146-168 μ.Χ.) στη Λουογιάνγκ και του έφεραν δώρα φιλίας το 166. Το κινέζικο βιβλίο λέει ότι έφεραν τα δώρα εκ μέρους του Αντωνίνου (Αντούν), αν και ο ιστορικός Ράφε ντε Κρεσπινί λέει ότι πιθανώς ήταν Ρωμαίοι έμποροι και όχι απαραίτητα διπλωμάτες του Μάρκου Αυρήλιου Αντωνίνου.

Θάνατος και διαδοχή

Επεξεργασία
 
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την εποχή του θανάτου του Μάρκου Αυρήλιου

Ο Μάρκος Αυρήλιος πέθανε στις 17 Μαρτίου του 180 μ.Χ. στην πόλη της Ουινδόβονας (σημερινή Βιέννη), και ο γιος και διάδοχός του Κόμμοδος, ήταν μαζί του.[73] Θεοποιήθηκε και οι στάχτες του μεταφέρθηκαν πίσω στη Ρώμη, και έμειναν στο Μαυσωλείο του Αδριανού σημερινό Καστέλ Σαντ'Άντζελο μέχρι την Άλωση της Ρώμης (410) από τους Βησιγότθους. Οι εκστρατείες του εναντίον των γερμανικών φύλων και των Σαρμάτων μνημονεύτηκαν από μία στήλη και έναν ναό που φτιάχτηκε προς τιμήν τους.[74] Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι ο θάνατος του ήταν η λήξη της Pax Romana.[75]

Ο Μάρκος Αυρήλιος έκανε τον γιο και διάδοχό του Κόμμοδο, Καίσαρα το 166 και συναυτοκράτορα το 177.[76] Η απόφασή του να σταματήσει την εξ υιοθεσίας διαδοχή ήταν εξαιρετικά ατυχής και υπήρξε αντικείμενο κριτικής από τους μετέπειτα ιστορικούς.[76][77] Η συγκεκριμένη μορφή διαδοχής έγινε για δεύτερη φορά στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η πρώτη ήταν όταν διαδέχθηκε τον Βεσπασιανό ο γιος του Τίτος. Ο Κόμμοδος υπήρξε κακός αυτοκράτορας και στρατηγός, ένας εγωιστής με ψυχονευρωτικά προβλήματα. Η απόφαση του να ορίσει τον Κόμμοδο διάδοχό του ήταν μάλλον λόγω της απουσίας ικανών διαδόχων και της προσπάθειας του να αποφύγει η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εμφύλιους πολέμους διαδοχής. Ο ιστορικός Μάικλ Γκραντ στο βιβλίο του The Climax of Rome (1968) λέει όσον αφορά τον Κόμμοδο, «η νεανική του ζωή ήταν τόσο απογοητευτική και μη παραδοσιακή, που η καταστροφή ήταν πραγματικά αναπόφευκτη. Αλλά είτε το ήξερε αυτό ο Μάρκος είτε όχι, η επιλογή κάποιου άλλου θα σήμαινε σίγουρα εμφύλιο πόλεμο όπως οι πολυάριθμοι που έγιναν στο μέλλον». Ο Δίων Κάσσιος έγραψε ένα εγκώμιο στον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο δηλώνοντας την θλίψη του για το γεγονός ότι τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο Κόμμοδος.[78]

Γάμος και παιδιά

Επεξεργασία

Ο Μάρκος Αυρήλιος παντρεύτηκε τη Φαυστίνα τη Νεότερη το 145, και στη διάρκεια των τριάντα ετών του γάμου τους απέκτησε 14 παιδιά. Μόνο ένας γιος και τέσσερις κόρες έζησαν μετά το τέλος του:

Το συγγραφικό του έργο

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια εκστρατειών μεταξύ του 170 και του 180, ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε Τα εις εαυτόν στα ελληνικά, ως πηγή για τη βελτίωση του χαρακτήρα και του πνεύματός του. Ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν εκπρόσωπος της στωικής φιλοσοφίας και τα Εις εαυτόν θεωρούνται εξαιρετικό έργο, κλασικό δείγμα της φιλοσοφίας αυτής. Το βιβλίο τυπώθηκε το 1558 στη Ζυρίχη, από ένα αντίγραφο χειρογράφου που τώρα έχει χαθεί. Ένα ακόμη αντίγραφο του χειρογράφου, το μοναδικό σωζόμενο, βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Βατικανού.

Η σημασία του θανάτου ήταν πολύ βασική στη φιλοσοφία του Μάρκου Αυρήλιου. Δεν πίστευε στη μετά θάνατο ζωή. Έγραφε ότι «Εμείς ζούμε για μία στιγμή, μόνο για να ξεχαστούμε μετά σε μία τέλεια άγνοια». «Δες πόσοι έχουν περάσει τη ζωή τους σε μίση, πάθη, υποψίες... και τώρα είναι νεκροί, μόνο στάχτη». Σύμφωνα με τον Μάρκο Αυρήλιο, όλα θα μπορούσαν να γίνουν σχεδόν θρύλοι. «Από τη ζωή του ανθρώπου η διάρκεια είναι ένα σημείο, αλλά η ουσία ξεφεύγει, όλα τα σώματα είναι προκαθορισμένα να καταστραφούν, και η ψυχή αβέβαιη και η φήμη άγνωστη. Σε έναν κόσμο που όλα τα υλικά σώματα είναι σαν ένα ποτάμι και όλα τα ψυχικά και πνευματικά σαν ένα όνειρο άυλο, η ζωή είναι ένας πόλεμος και η μετά θάνατον φήμη είναι κάτι που θα ξεχαστεί». «Όλα υπάρχουν για να πεθάνουν». Η διάρκεια της ζωής κάποιου δεν έχει σημασία. Για τον Μάρκο Αυρήλιο, ο θάνατος ήταν θεμιτός, επειδή βάζει ένα τέλος σε όλες τις επιθυμίες.

Τα έργα του σε νεοελληνική μετάφραση

Επεξεργασία
  • Επικτήτου Εγχειρίδιον. Μάρκου Αυρηλίου Τα εις εαυτόν. Κλεάνθους Ύμνος εις Δία. Παράφραση [= μετάφραση] Στέφανου Δέλτα. Αθήνα, 1935. Επανέκδοση: Αθήνα: Εκδόσεις Εστία, 2002, με προλογικό σημείωμα Αλ. Π. Ζάννα.
  • Μάρκος Αυρήλιος. Τα εις εαυτόν. Μτφρ. A.S.L. Farquharson, 1944, Βικιθηκη, [1]
  • Μάρκος Αυρήλιος. Τα εις εαυτόν. Μτφρ. Γιάννης Αβραμίδης. Αθήνα: Εκδόσεις Θύραθεν, 2009.
  • Μάρκος Αυρήλιος. Τα εις εαυτόν. Μτφρ. Felix De Giorgio. Αθήνα: Εκδόσεις Δαίδαλος-Ζαχαρόπουλος, χ.χ.
  • Μάρκος Αυρήλιος. Επιλογή από τα Εις εαυτόν. Μτφρ. Ν.Μ.Σκουτερόπουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Στιγμή, 2007.
  • Μάρκος Αυρήλιος. Άπαντα. 2 τόμ. Μτφρ. Φιλολογική ομάδα Κάκτου. Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος, 1998.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Antoninus» (Ρωσικά)
  2. ↑ «Марк-Аврелий, Антонин» (Ρωσικά)
  3. ↑ «Antoninus» (Ρωσικά)
  4. ↑ CONOR.SI. 6923107.
  5. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  6. ↑ 6,0 6,1 Paul von Rohden: «Annius 91» (Γερμανικά) 1894. Ανακτήθηκε στις 26  Μαρτίου 2024.
  7. ↑ «Antoninus» (Ρωσικά)
  8. ↑ Στη λατινική επιγραφική το όνομα του Αυρήλιου θα γραφόταν ως MARCVS AVRELIVS ANTONINVS AVGVSTVS
  9. ↑ Το αρχικό του όνομα ήταν Μάρκος Άννιος Κατίλιος Σεβήρος (ή ίσως Μάρκος Κατίλιος Σεβήρος). Όταν παντρεύτηκε πήρε το όνομα Μάρκος Άννιος Βέρος, και όταν έγινε αυτοκράτορας πήρε το όνομα Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος.
  10. ↑ Knight, Charles (1856). The English Cyclopædia: A New Dictionary of Universal Knowledge. Biography. Bradbury & Evans. σ. 439
  11. ↑ Sánchez, σ. 165
  12. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 29; McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, σ. 14
  13. ↑ HA Marcus i. 2, 4; Birley, Marcus Aurelius, σ. 28; McLynn, Marcus Aurelius: A Life, σ. 14
  14. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 29, citing Pliny, Epistulae 8.18
  15. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 30
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20190415121534/http://www.thelatinlibrary.com/fronto.html
  17. ↑ l. Richardson, jr; Richardson, Professor of Latin (Emeritus) L. (October 1992). A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. JHU Press. σ. 198
  18. ↑ Ad Marcum Caesarem ii. 8.2 (= Haines 1.142), qtd. and tr. Birley, Marcus Aurelius, σ. 31
  19. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σσ. 31, 44
  20. ↑ Giacosa, σ. 8
  21. ↑ Levick, σσ. 161, 163
  22. ↑ Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, Τομ. 1, σ. 436
  23. ↑ Bury, σ. 523
  24. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 31
  25. ↑ Meditations 1.1, qtd. and tr. Birley, Marcus Aurelius, σ. 31
  26. ↑ HA Marcus ii. 1 and Meditations v. 4, qtd. in Birley, Marcus Aurelius, σ. 32
  27. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 33
  28. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σσ. 31–32
  29. ↑ Meditations i. 1, qtd. and tr. Birley, Marcus Aurelius, σ. 35
  30. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 35
  31. ↑ Meditations i. 17.2; Farquharson, 1.102; McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, σ. 23; cf. Meditations i. 17.11; Farquharson, 1.103
  32. ↑ McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, 20–21
  33. ↑ Meditations 1.4; McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, σ. 20
  34. ↑ HA Marcus ii. 2, iv. 9; Meditations i. 3; Birley, Marcus Aurelius, σ. 37; McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, σσ. 21–22
  35. ↑ HA Marcus ii. 6; Birley, Marcus Aurelius, σ. 38; McLynn, Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor, σ. 21
  36. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σσ. 41–42
  37. ↑ HA Hadrian xiii. 10, qtd. in Birley, Marcus Aurelius, σ. 42
  38. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 42
  39. ↑ HA Aelius vi. 2–3
  40. ↑ HA Hadrian xxiii. 15–16; Birley, Marcus Aurelius, σ. 45
  41. ↑ Birley, Marcus Aurelius, p. 46. Date: Birley, 'Hadrian to the Antonines', σ. 148
  42. ↑ https://web.archive.org/web/20120503141042/http://www.roman-emperors.org/tonypis.htm
  43. ↑ Dio 69.21.1; HA Hadrian xxiv. 1; HA Aelius vi. 9; HA Antoninus Pius iv. 6–7; Birley, Marcus Aurelius, σσ. 48–49
  44. ↑ HA Marcus v. 3; Birley, Marcus Aurelius, σ. 49
  45. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σσ. 49–50
  46. ↑ HA Marcus v. 6–8, qtd. and tr. Birley, Marcus Aurelius, σ. 50
  47. ↑ Dio 69.22.4; HA Hadrian xxv. 5–6; Birley, Marcus Aurelius, σσ. 50–51
  48. ↑ HA Hadrian xxv. 7; Birley, Marcus Aurelius, σ. 53
  49. ↑ HA Antoninus Pius v. 3, vi. 3; Birley, Marcus Aurelius, pp. 55–56; 'Hadrian to the Antonines', σ. 151
  50. ↑ Birley, Marcus Aurelius, p. 55; 'Hadrian to the Antonines', σ. 151
  51. ↑ HA Marcus vii. 5, qtd. and tr. Birley, Marcus Aurelius, σ. 116
  52. ↑ Birley, Marcus Aurelius, p. 116. Birley takes the phrase horror imperii from HA Pert. xiii. 1 and xv. 8
  53. ↑ Birley, 'Hadrian to the Antonines', σ. 156
  54. ↑ HA Verus iii.8; Birley, Marcus Aurelius, p. 116; 'Hadrian to the Antonines', σ. 156
  55. ↑ HA Verus iv.1; Marcus vii.5; Birley, Marcus Aurelius, σ. 116
  56. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σσ. 116–117
  57. ↑ Birley, Marcus Aurelius, σ. 117
  58. ↑ Christer Bruun, J. C. Edmondson (2015). The Oxford Handbook of Roman Epigraphy. Oxford University Press. σ. 191
  59. ↑ HA Verus iv.2, tr. Magie, cited in Birley, Marcus Aurelius, σσ. 117, 278
  60. ↑ Dio 72.11.3–4; Ad amicos 1.12 (= Haines 2.173); Birley, Marcus Aurelius, σ. 132
  61. ↑ Dio, lxxii. 11.3–4; Birley, Marcus Aurelius, σ. 132
  62. ↑ McLynn, Marcus Aurelius: A Life, σσ. 323–324
  63. ↑ Le Bohec, σ. 56
  64. ↑ Grant, The Antonines: The Roman Empire in Transition, σ. 29
  65. ↑ Dio, lxxii.11.4–5; Birley, Marcus Aurelius, σ. 253
  66. ↑ Bishop, M. C. (2018). Lucius Verus and the Roman Defence of the East. Pen and Sword. σσ. 120–122
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 Kehne 2001b, σσ. 311–312
  68. ↑ 68,0 68,1 68,2 Kolník 2003, σ. 633
  69. ↑ Kehne 2001b, σ. 314
  70. ↑ Kehne 2001b, σ. 313
  71. ↑ Kolník 2003, σσ. 633–634
  72. ↑ Kehne 2001a, σ. 298
  73. ↑ Dio 72.33
  74. ↑ Kleiner, σ. 230
  75. ↑ Merrony, σ. 85
  76. ↑ 76,0 76,1 Birley, 'Hadrian to the Antonines', σσ. 186–191
  77. ↑ Kemezis, σ. 451
  78. ↑ Tr. Cary, ad loc

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Forstater Mark, Οι πνευματικές διδασκαλίες του Μάρκου Αυρήλιου, Μετάφραση. Ειρήνη-Δανιήλ Ντούτσουλη, εκδ.Κυβέλη, Αθήνα, 2007.
  • Τα «Eις εαυτόν στο πρωτότυπο», "Marcus Aurelius, M. Antonius Imperator Ad Se Ipsum, Jan Hendrik Leopold, Ed.", απο την Perseus Digital Library.
  • Ackermann, Marsha E.; Schroeder, Michael J.; Terry, Jancie J.; Lo Upshur, Jiu-Hwa; Whitters, Mark F. Encyclopedia of World History, Ackerman-Schroeder-Terry-Hwa Lo, 2008: Encyclopedia of World History[permanent dead link]. New York: Facts on File, 2008.
  • Adams, Geoff W. Marcus Aurelius in the Historia Augusta and Beyond. Lanham, MD: Lexington Books, 2013.
  • An, Jiayao. 'When Glass Was Treasured in China'. Annette L. Juliano and Judith A. Lerner (eds), Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, 79–94. Turnhout, Belgium: Brepols Publishers, 2002.
  • Astarita, Maria L. Avidio Cassio (in Italian). Rome: Edizione di Storia e Letteratura, 1983.
  • Ball, Warwick. Rome in the East: The Transformation of an Empire, 2nd edition. London: Routledge, 2016.
  • Barnes, Timothy D. 'Hadrian and Lucius Verus'. Journal of Roman Studies 57:1–2 (1967): 65–79.
  • Barnes, Timothy D. 'Legislation against the Christians'. Journal of Roman Studies, Τομ. 58 (1968): 32–50.
  • Barnes, Timothy D. 'Some Persons in the Historia Augusta', Phoenix 26:2 (1972): 140–182.
  • Birley, Anthony R. Marcus Aurelius: a biography. London: Routledge, 1966, rev. 1987.
  • Birley, Anthony R. 'Hadrian to the Antonines'. In The Cambridge Ancient History Volume 11, The High Empire, AD 70–192, edited by Alan Bowman, Peter Garnsey, and Dominic Rathbone, 132–194. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Bowman, John L. A Reference Guide to Stoicism. Bloomington, IN: Author House, 2014.
  • Bury, John Bagnell. The Student's Roman Empire: A History of the Roman Empire from Its Foundation to the Death of Marcus Aurelius (27 B.C.–180 A.D.). New York: Harper, 1893.
  • Champlin, Edward. 'The Chronology of Fronto'. Journal of Roman Studies 64 (1974): 136–159.
  • Champlin, Edward. Fronto and Antonine Rome. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1980.
  • Collins, Desmond. Background to Archaeology: Britain in its European Setting. Cambridge: Cambridge University Press Archive, 1973.
  • De Crespigny, Rafe. A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD). Boston: Brill, 2007.
  • Duncan-Jones, Richard. Structure and Scale in the Roman Economy. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
  • 'Equestrian Statue of Marcus Aurelius' Archived 5 September 2018 at the Wayback Machine. Musei Capitolini.
  • Gagarin, Michael. The Oxford encyclopaedia of ancient Greece and Rome. Volume 7, Temples – Zoology. Oxford: Oxford University Press, 2010.
  • Giacosa, Giorgio. Women of the Caesars: their lives and portraits on coins. Translated from Italian by R. Ross Holloway. Milan: Edizioni Arte e Moneta, 1977.
  • Gilliam, J. F. 'The Plague under Marcus Aurelius'. American Journal of Philology 82.3 (1961): 225–251.
  • Gnecchi, Francesco. I medaglioni Romani, 3 Vols, Milan, 1912.
  • Grant, Michael. The Antonines: the Roman Empire in transition. London: Routledge, 2016.
  • Grant, Michael. The Climax Of Rome. London: Orion, 2011.
  • Haas, Charles. The Antonine plague Archived 28 April 2020 at the Wayback Machine (in French). Bulletin de l'Académie Nationale de Médecine. Académie nationale de médecine. 190 (2006): 1093–1098.
  • Hadot, Pierre. The inner citadel: the Meditations of Marcus Aurelius. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1998.
  • Hays, Gregory. Meditations. London: Weidenfeld & Nicolson, 2003.
  • Holiday, Ryan; Hanselman, Stephen (2020). "Marcus Aurelius the Philosopher King". Lives of the Stoics. New York: Portfolio/Penguin. σσ. 279–299.
  • Irvine, William B. A Guide to the Good Life: The Ancient Art of Stoic Joy. Oxford University Press, 2009.
  • Kemezis, Adam M. Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian. Cambridge University Press, 2014.
  • Kleiner, Fred S. Gardner's art through the ages. Volume II: the western perspective. Mason, OH: Cengage Learning, 2008.
  • Le Bohec, Yann. The Imperial Roman Army. Routledge, 2013.
  • Levick, Barbara M. Faustina I and II: Imperial Women of the Golden Age. New York: Oxford University Press, 2014.
  • Magill, Frank N. Dictionary of World Biography. London: Routledge, 2003.
  • Mattingly, Harold; Sydenham, Edward A. The Roman imperial coinage. Vol. III, Antoninus Pius to Commodus. London: Spink & Son, 1930.
  • Mellor, Ronald, review of Edward Champlin's Fronto and Antonine Rome, American Journal of Philology 103:4 (1982).
  • Merrony, Mark. The Plight of Rome in the Fifth Century AD Archived 19 January 2023 at the Wayback Machine. London: Routledge, 2017.
  • McLaughlin, Raoul. Rome and the Distant East: Trade Routes to the Ancient Lands of Arabia, India, and China. London & New York: Continuum, 2010.
  • McLynn, Frank. Marcus Aurelius: A Life. New York: Da Capo Press, 2009.
  • McLynn, Frank. Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor. London: Bodley Head, 2009.
  • Millar, Fergus. The Roman Near East, 31 B.C.–A.D. 337 Archived 19 March 2023 at the Wayback Machine. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993.
  • Pulleyblank, Edwin G.; Leslie, D. D.; Gardiner, K. H. J. 'The Roman Empire as Known to Han China'. Journal of the American Oriental Society, 1999. 119 (1).
  • Reed, J. Eugene. The Lives of the Roman Emperors and Their Associates from Julius Cæsar (B.C. 100) to Agustulus (A.D. 476). Philadelphia, PA: Gebbie & Company, 1883.
  • Robertson, D. How to Think Like a Roman Emperor: The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius Archived 4 August 2019 at the Wayback Machine. New York: St. Martin's Press, 2019.
  • Rohrbacher, David. The Play of Allusion in the Historia Augusta. Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2016.
  • Sánchez, Jorge Pisa. Breve historia de Hispania: La fascinante historia de Hispania, desde Viriato hasta el esplendor con los emperadores Trajano y Adriano. Los protagonistas, la cultura, la religión y el desarrollo económico y social de una de las provincias más ricas del Imperio romano [Brief history of Hispania: the fascinating history of Hispania, from Viriato to the splendor with the Emperors Trajan and Hadrian. The protagonists, culture, religion, and the economic and social development of one of the richest provinces of the Roman Empire][permanent dead link] (in Spanish). Ediciones Nowtilus S.L., 2010.
  • Stephens, William O. Marcus Aurelius: A Guide for the Perplexed Archived 1 June 2014 at the Wayback Machine. London: Continuum, 2012.
  • Stertz, Stephen A. 'Marcus Aurelius as Ideal Emperor in Late-Antique Greek Thought'. The Classical World 70:7 (1977): 433–439.
  • Syme, Ronald. 'The Ummidii'. Historia 17:1 (1968): 72–105.
  • Van Ackeren, Marcel. A Companion to Marcus Aurelius Archived 9 September 2023 at the Wayback Machine. New York: Malden, MA : Wiley-Blackwell, 2012.
  • Young, Gary K. Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy 31 BC – AD 305. London: Routledge, 2003.

Δείτε επίσης

Επεξεργασία
Προκάτοχος:
Αντωνίνος ο Ευσεβής 		Αυτοκράτορας της Ρώμης
Συναυτοκράτορας: 161-180 		Διάδοχος:
Κόμμοδος
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάρκος_Αυρήλιος&oldid=11124574"