Φαντασία (ταινία, 1940)

Η Φαντασία (πρωτότυπος τίτλος: Fantasia) είναι αμερικανική σπονδυλωτή ταινία κινουμένων σχεδίων που αναπτύχθηκε και κυκλοφόρησε από την Walt Disney Productions το 1940. Η επίβλεψη της ιστορίας έγινε από τους Τζο Γκραντ και Ντικ Χιούμερ, ενώ η επίβλεψη της παραγωγής από τους Ουώλτ Ντίσνεϋ και Μπεν Σάρπστιν. Πρόκειται για την τρίτη κινηματογραφική ταινία της Disney. Αποτελείται από οκτώ ιστορίες κινουμένων σχεδίων, η δημιουργία των οποίων είναι εμπνευσμένη από κομμάτια κλασικής μουσικής που ενορχηστρώθηκαν από τον Λίοπολντ Στοκόφσκυ, επτά από τα οποία εκτελέσθηκαν από την Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας. Την εισαγωγή σε κάθε ιστορία παρουσιάζει και περιγράφει ο κριτικός μουσικής και συνθέτης, Ντημς Τέυλορ.

Φαντασία Fantasia
Αφίσα της ταινίας.
Σκηνοθεσία	James Algar, Samuel Armstrong, Ford Beebe Jr., Νορμ Φέργκιουσον, Jim Handley, Τ. Χι, Ουίλφρεντ Τζάκσον, Χάμιλτον Λάσκε, Bill Roberts, Paul Satterfield, Ford Beebe και Μπεν Σάρπστιν
Παραγωγή	Γουόλτ Ντίσνεϊ
Σενάριο	Τζόε Γκραντ και Ντικ Χούμερ
Πρωταγωνιστές	Λίοπολντ Στοκόφσκι, Deems Taylor, Πολ Σμιθ, Τζίμι ΜακΝτόναλντ και Γουόλτ Ντίσνεϊ
Μουσική	Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, Πωλ Ντυκά, Ίγκορ Στραβίνσκι, Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, Αμιλκάρε Πονκιέλλι, Μοντέστ Μουσόργκσκι και Φραντς Σούμπερτ
Τραγούδι	Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας
Φωτογραφία	Τζέιμς Γούνγκ Χάου
Μοντάζ	Stephen Csillag
Εταιρεία παραγωγής	Walt Disney Pictures
Διανομή	RKO Pictures και Disney+
Πρώτη προβολή	13  Νοεμβρίου 1940 (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής)
Διάρκεια	120 λεπτά
Προέλευση	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Γλώσσα	Αγγλικά
Έπεται	Φαντασία 2000
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο ίδιος ο Ντίσνεϋ σκέφτηκε την ιδέα της ταινίας το 1938, καθώς η δουλειά στον Μαθητευόμενο Μάγο είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Αρχικά, αυτή η ιστορία είχε αποφασιστεί ότι θα είναι κομμάτι της σειράς κινουμένων σχεδίων Silly Symphony και θα σηματοδοτούσε την επιστροφή του Μίκυ Μάους, η δημοφιλία του οποίου είχε πρόσφατα πέσει. Καθώς το κόστος παραγωγής ξεπέρασε το ποσό των υπολογιζόμενων εισπράξεων, ο Ντίσνεϋ αποφάσισε να το συμπεριλάβει σε μια ταινία μεγάλου μήκους, αποτελούμενης από πολλαπλά τμήματα συνδυασμένα με κλασική μουσική, με τους Στοκόφσκυ και Τέυλορ ως συνεργάτες. Η μουσική της ταινίας ηχογραφήθηκε με τη χρήση πολλών καναλιών και αναπαράχθηκε με το Fantasound, ένα επαναστατικό σύστημα ήχου που αναπτύχθηκε από τη Disney και την RCA και έκανε τη Φαντασία την πρώτη εμπορική ταινία που προβλήθηκε σε στέρεο και έναν προάγγελο του surround ήχου.

Η Φαντασία προβλήθηκε ως θεατρική περιοδεία σε 14 αμερικανικές πόλεις μεταξύ του 1940 και του 1941. Η πρώτη προβολή έγινε στο Θέατρο Μπρόντγουεϋ της Νέας Υόρκης στις 13 Νοεμβρίου 1940. Ενώ απέσπασε θετική υποδοχή από τους κριτικούς, απέτυχε εμπορικά, εξαιτίας της αποκοπής της διανομής στην ευρωπαϊκή αγορά λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του υψηλού κόστους παραγωγής, των εξόδων για την κατασκευή του εξοπλισμού Fantavision και τέλος λόγω των εξόδων για τη μίσθωση των περιοδειών. Από το 1942, η ταινία έχει επανεκδοθεί πολλές φορές από την RKO Radio Pictures και τη Buena Vista Distribution, με το γνήσιο υλικό (εικόνα και ήχο) να έχουν διαγραφεί, τροποποιηθεί ή διορθωθεί σε κάθε εκδοχή. Με την προσαρμογή στον πληθωρισμό που μεσολάβησε, η Φαντασία είναι η 23η ταινία με τα μεγαλύτερα έσοδα όλων των εποχών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η φήμη της Φαντασίας είναι διαχρονική και έχει οδηγήσει στη δημιουργία ενός franchise που συμπεριλαμβάνει βιντεοπαιχνίδια, ατραξιόν στην Disneyland και μια σειρά ζωντανών συναυλιών. Στις 17 Δεκεμβρίου του 1999 προβλήθηκε στο Κάρνεγκυ Χωλ η συνέχεια της ταινίας με τίτλο Φαντασία 2000, που συγχρηματοδοτήθηκε από τον ανιψιό του Ουώλτ Ντίσνεϋ, Ρόυ Ε. Ντίσνεϋ. Το ταινία ξεκίνησε να προβάλλεται παγκοσμίως το 2000. Η Φαντασία θεωρείται ευρέως ως μία από τις σημαντικότερες ταινίες κινουμένων σχεδίων όλων των εποχών. Το 1998, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την κατέταξε στην 58η θέση ως καλύτερη αμερικανική ταινία στη λίστα 100 Χρόνια... 100 Ταινίες και 5η καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων στη λίστα 10 Top 10. Το 1990, η Φαντασία επιλέχθηκε για να διατηρηθεί στο αμερικανικό Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, καθώς θεωρείται "πολιτιστικά, ιστορικά, ή αισθητικά σημαντική".

Τμήματα

Καθεμιά ιστορία ξεκινά με τα μέλη της ορχήστρας σε μπλε φόντο να προετοιμάζονται, ενώ ο παρουσιαστής, Ντημς Τέυλορ, κάνει την εισαγωγή στην ιστορία:

Τοκάτα και Φούγκα σε Ρε ελάσσονα, BWV 565

Η ημιφωτισμένη ορχήστρα εμφανίζεται σε μπλε και χρυσό, σταδιακά δίνοντας τη θέση της σε αφηρημένα σχέδια που ακολουθούν τη μελωδία.

Ο Καρυοθραύστης

Έξι κομμάτια του κλασικού μπαλέτου συνοδεύουν την εναλλαγή των τεσσάρων εποχών με νεράιδες, ψάρια, μανιτάρια, λουλούδια και φύλλα να συμβολίζουν την καθεμιά εποχή.

Ο Μαθητευόμενος Μάγος

Το συμφωνικό ποίημα του Πωλ Ντυκά προσαρμόζεται στον ντισνεϋκό κόσμο, με το Μίκυ Μάους στο ρόλο του μαθητευόμενου του μάγου Γεν Σιντ να χρησιμοποιεί μαγεία που δεν μπορεί να ελέγξει.

Ιεροτελεστία της Άνοιξης

Η γένεση της Γης, ο σχηματισμός της, τα πρώτα έμβια όντα και η εποχή των δεινοσαύρων απεικονίζονται με το μουσικό χρωματισμό μερών του μπαλέτου του Ίγκορ Στραβίνσκυ.

Διάλειμμα / Γνωρίστε το Σάουντρακ

Οι μουσικοί αποχωρούν και η κάρτα με τον τίτλο της Φαντασίας αποκαλύπτεται. Μετά το διάλειμμα ξεκινά ένα μικρό jam session, ένα αυτοσχεδιαστικό κομμάτι τζαζ, από τον κλαρινετίστα, ενώ η ορχήστρα επιστρέφει. Το κομμάτι αυτό τελειώνει με μια χιουμοριστική παρουσίαση του soundtrack και του τρόπου που μοντάρεται στην ταινία.

Η Ποιμενική Συμφωνία

Σε ένα μυθικό βουκολικό τοπίο κένταυροι και κενταυρίδες, ερωτιδείς, φαύνοι και άλλα πλάσματα της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας συγκεντρώνονται για τη γιορτή του Βάκχου, η οποία όμως διακόπτεται από το Δία και τον Ήφαιστο.

Ο Χορός των Ωρών

Το μικρό μπαλέτο του Αμίλκαρε Πονκιέλλι από την όπερα Τζοκόντα ζωντανεύει από τη Μαντάμ Ουπάνοβα και τις στρουθοκαμήλους της (Πρωί), την Χάυασινθ Χίππο και τους υπηρέτες της (Μεσημέρι), την Ελεφανσίν και τους ελέφαντες με τις φυσαλίδες (Απόγευμα) και τον Μπεν Αλί Γκέιτορ με τους αλιγάτορές του (Νύχτα), που στο τέλος συναντώνται σε ένα τελευταίο κωμικό χορό.

Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό και Ave Maria

Κατά τη Βαλπουργιανή Νύχτα, ο γιγαντιαίος δαίμονας Τσέρναμπογκ ξυπνά και καλεί κακά πνεύματα και ψυχές νεκρών που δεν έχουν αναπαυθεί στο Φαλακρό Βουνό. Τον αλλόφρονα χορό τους διακόπτει η καμπάνα της εκκλησίας και τα πνεύματα εξαφανίζονται. Μια χορωδία μοναχών με φανούς ψάλλει το Άβε Μαρία και κατευθύνεται μέσα από το δάσος στα ερείπια του καθεδρικού ναού.

Ελληνική μεταγλώττιση (2010)

• Κωνσταντίνος Τσάκωνας: αφηγητής
• Πέτρος Σπυρόπουλος: Μίκυ Μάους
• Στέλιος Ψαρουδάκης: Λίοπολντ Στοκόφσκυ

Βιβλιογραφία

Βιβλία

• Allan, Robin (2000). Walt Disney and Europe: European Influences on the Animated Feature Films of Walt Disney. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21353-2. 
• Amernic, Joel Henry· Craig, Russell (2006). CEO-Speak: The Language of Corporate Leadership. McGill-Queen's Press. ISBN 978-0-7735-3037-9. 
• Barrier, Michael (1999). Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-516729-0. 
• Barrier, Michael (2008). The Animated Man: A Life of Walt Disney. University of California Press. ISBN 978-0-520-25619-4. 
• Butler, David (2002). Jazz Noir: Listening to Music from "Phantom Lady" to "The Last Seduction". Bloomsbury Academic. ISBN 978-0-275-97301-8. 
• Cohen, Karl F. (2004). Forbidden Animation: Censored Cartoons and Blacklisted Animators in America. McFarland. ISBN 978-0-7864-2032-2. 
• Culhane, John (1983). Walt Disney's Fantasia. Harry N. Abrams Inc. ISBN 978-3-8228-0393-6. 
• Denney, Jim· Williams, Pat (2004). How to Be Like Walt: Capturing the Disney Magic Every Day of Your Life. HCI. ISBN 978-0-7573-0231-2. 
• Ebert, Roger (1997). Questions for the Movie Answer Man. Andrews McMeel Publishing. ISBN 978-0-8362-2894-6. 
• Eagan, Daniel (2010). America's Film Legacy: The Authoritative Guide to the Landmark Movies in the National Film Registry. Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-2977-3. 
• Ehrbar, Greg· Hollis, Tim (2006). Mouse Tracks: The Story of Walt Disney Records. University Press of Mississippi. ISBN 978-1-57806-849-4. 
• Gabler, Neal (2006). Walt Disney: The Triumph of the American Imagination. New York: Vintage Books. ISBN 978-0-6797-5747-4. 
• Gelder, Peter Van (1990). That's Hollywood: A Behind-the-Scenes Look at 60 of the Greatest Films of All Time. Harper Collins. ISBN 978-0-06-096512-9. 
• Goldmark, Daniel· Taylor, Yuval (2002). The Cartoon Music Book. Chicago Review Press. ISBN 978-1-55652-473-8. 
• Grant, John (1998). The Encyclopedia of Walt Disney's Animated Characters: From Mickey Mouse to Hercules (3rd έκδοση). Hyperion Books. ISBN 978-0-7868-6336-5. 
• Hall, Sheldon· Neale, Stephen (2010). Epics, Spectacles, and Blockbusters: A Hollywood History. Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-3008-1. 
• Holden, Anthony (1993). Behind the Oscar: The Secret History of the Academy Awards. Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-70129-1. 
• Kenworthy, John (2001). The Hand Behind the Mouse: An Intimate Biography of Ub Iwerks. Disney Editions. ISBN 978-0-7868-5320-5. 
• Mosley, Leonard (1985). Disney's World: A Biography. Stein and Day. ISBN 978-0-812-83073-6. 
• Pegolotti, James A. (2003). Deems Taylor: A Biography. UPNE. ISBN 978-1-55553-587-2. 
• Pinsky, Mark I. (2004). The Gospel According to Disney: Faith, Trust, and Pixie Dust. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-23467-6. 
• Shepherd, Ashley (2003). Pro Tools for Video, Film and Multimedia. Cengage Learning. ISBN 978-1-59200-069-2. 
• Solomon, Charles (1995). The Disney That Never Was: The Stories and Art of Five Decades of Unproduced Animation. Hyperion. ISBN 978-0-7868-6037-1. 
• Telotte, Jean-Pierre (2008). The Mouse Machine: Disney and Technology. University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-07540-7. 
• Thomas, Bob (1994) [1976]. Walt Disney: An American Original. New York: Hyperion. ISBN 978-0-7857-5515-9. 
• Ward, Glenn (2010). Understand Postmodernism: Teach Yourself. Hachette UK. ISBN 978-1-4441-3398-1. 

Ακαδημαϊκά ντοκουμέντα

• Fernandez, Daniel (Μαΐου 2017). The Sorcerer's Apprentices: Authorship and Sound Aesthetics in Walt Disney's Fantasia (Διδακτορική διατριβή). Florida Atlantic University. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2023. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Φαντασία στην IMDb (Αγγλικά)
• Φαντασία στο AllMovie (Αγγλικά)
• Φαντασία στο Rotten Tomatoes (Αγγλικά)
• Φαντασία στο Metacritic (Αγγλικά)
• Φαντασία στο Box Office Mojo (Αγγλικά)
• Φαντασία στο TCMDB (Αγγλικά)
• Φαντασία στο AlloCine (Γαλλικά)
• Φαντασία στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου