Η οικογένεια Καγγελάρη ή Καγκελάρη (Cangelari) είναι μια από τις παλιότερες αρχοντικές οικογένειες της Κεφαλονιάς.[1][2][3][4]

Γενικά στοιχεία Επεξεργασία

Βυζαντινής, κατά την παράδοση, καταγωγής και οικογένεια στρατιωτικών και κληρικών στο ξεκίνημά της, θα διακριθεί αργότερα στο εμπόριο, τη ναυτιλία, τις τέχνες και τα γράμματα.[5][6] Το επώνυμό της απαντάται για πρώτη φορά στα μέσα του 12ου αι. στο πρόσωπο του μεγάλου βυζαντινού αγιογράφου της εποχής Λουκά Καγκελλάρη, στον οποίο αποδίδονται οι αρχαιότερες και καλύτερες εικόνες της Παναγίας και συχνά συγχέεται με τον απόστολο Λουκά.[7] Ετυμολογικά ανατρέχει στο λατινικό cancellarius, που σημαίνει αρχιγραμματεύς, είναι δηλωτικό λειτουργήματος και στην αρχική του μορφή πρέπει να ήταν Καγκελλάριος. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης κατέφυγαν στην Κέρκυρα,[8] από την οποία μετανάστευσαν στις αρχές του 16ου αιώνα, για να εγκατασταθούν στο Βαρύ της Ερίσσου, στην Κεφαλονιά, όπου ανέλαβαν τη στρατιωτική διοίκηση της περιοχής. Η εγγραφή τους στη Χρυσή Βίβλο αναφέρεται το 1652, μέλη της, όμως, μετείχαν ήδη προ του 1560 στο Συμβούλιο των Προκρίτων (Conseglio dei Primarii) και αργότερα στο Συμβούλιο της Κοινότητας (Conseglio della Communità) της Κεφαλονιάς.[9] Τον 16ο αι. θα εγκατασταθούν και σε άλλα μέρη του νησιού (Κάστρο Αγίου Γεωργίου, Πύργο, Πλαγιά, Βασιλικάδες, Άσσο, Κοθριά) και τον 17ο και 18ο αι. στη Σάμη (Αλευράτα, Γριζάτα, Ζερβάτα), το Ληξούρι (Μαντζαβινάτα) και το Αργοστόλι. Με την απελευθέρωση της Λευκάδας από τον οθωμανικό ζυγό, μέλη της θα μεταναστέψουν και εκεί (Άγια Μαύρα, Αμαξική, Άγιος Πέτρος), όπως επίσης και στην Πρέβεζα και την Άρτα. Τον 19ο αι. μέλη της θα εγκατασταθούν στον ελλαδικό χώρο (Αθήνα, Ανδραβίδα, Πάτρα κ.α.), στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (Κωνσταντινούπολη, Κίος, Πριγκηπόννησα), τη Ρουμανία (Βραΐλα), την Κριμαία (Κερτς) και την Αίγυπτο (Σουέζ, Αλεξάνδρεια). Τον 20ό αι. θα μεταναστέψουν στην Αφρική (Ασμάρα της Ερυθραίας, Βελγικό Κονγκό, Μπουρούντι κ.α.), τα Ιεροσόλυμα, την Κύπρο, τις Η.Π.Α., την Αυστραλία κ.α.[10] Η ιστορία, γενεαλογία και εραλδική της Οικογένειας Καγγελάρη αποτέλεσε αντικείμενο διδακτορικής διατριβής του Παναγιώτη Δ. Καγκελάρη από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο[11]

Κλάδοι Επεξεργασία

Γενάρχης της οικογένειας στην Κεφαλονιά και αρχηγός μακράς παράδοσης ιερωμένων φέρεται ο πρωτοπαπάς Γεώργης Καγγελάρης. Στην υπηρεσία της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας, μέλη της θα διοριστούν τον 16ο αι. στρατιωτικοί διοικητές της Ερίσσου και θα διακριθούν στην άμυνα της Κεφαλονιάς και στην κατασκόπευση των γειτονικών τουρκοκρατούμενων, τότε, περιοχών (Λευκάδα, Στερεά Ελλάς, Πελοπόννησος). Θα μετάσχουν και θα διακριθούν στις πολεμικές επιχειρήσεις της εποχής (και στη θάλασσα ως κουρσάροι), ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κρήτης (1645-1669) αρκετοί θα πέσουν μαχόμενοι ή θα πιαστούν σκλάβοι. Εκτός από τα στρατιωτικά και εκκλησιαστικά τους καθήκοντα, μέλη της θα εκλεγούν πρέσβεις της Κοινότητας, ή θα διοριστούν νοτάριοι, προεστοί, κάποι ή κοντόσταυλοι, αλλά και δάσκαλοι και γιατροί. Κατά τα μέσα του 17ου-18ου αι. θα δημιουργηθούν κλάδοι της οικογένειας με τα ακόλουθα νέα επώνυμα: Αλισανδράτος, Βαγγελάτος (ή Ευαγγελάτος), Βαλιανάτος, Βελισσαράτος, Γαλιατζάτος (ή Γαλιατσάτος), Γιακουμάτος, Γιαννάτος, Γιωργάτος, Δανάτος, Διακάτος, Ζαμάνης, Ζεππάτος (ή Ζεπάτος), Θεοδοσάτος, Θοδωράτος, Λιβιεράτος, Λιοσάτος, Λουράντος, Μαραγκός, Μαρκάτος, Ματιάτος, Μπατιστάτος, Παλούκης, Παπαδημητράτος, Παπασταθάτος, Παυλάτος, Πράσας, Ρισιάνος, Σάρας, Σταματάτος, Σταματελάτος, Σταφιέρης, Τακούνης, Τζουγανάτος και Ψαρός, πολλοί από τους οποίους υφίστανται μέχρι σήμερα στο νησί και αλλού. Επισημαίνεται ότι η συγγένεια όσων φέρουν επώνυμα με την κατάληξη "-άτος" αποδεικνύεται μόνο με την γενεαλογική έρευνα, καθότι αυτά μπορούν να προέρχονται από περισσότερες αρχικές οικογένειες. Ανάμεσα στις οικογενειακές συναδελφικές εκκλησίες περιλαμβάνονται και δύο σημαντικές της περιοχής της Ερίσσου, εκείνες της Παναγίας στα Κουγιάνα και του Αγίου Στεφάνου, στο Βαρύ.

Μέλη Επεξεργασία

  • Γεώργης Καγγελάρης (απεβ. περί το 1565), πρωτοπαπάς, γενάρχης της οικογένειας στην Κεφαλονιά
  • Σταμάτης Καγγελάρης (απεβ. το 1602), πρωτοπαπάς, πιθανώς μετέσχε στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) ως πνευματικός των Ορθοδόξων πληρωμάτων του συμμαχικού στόλου[12]
  • Δάνιας Καγγελάρης (απεβ. περί το 1572)[13] και ο ανηψιός του Μάρκος Καγγελάρης (απεβ. περί το 1570), καπετάνιοι, στρατιωτικοί διοικητές της Ερίσσου και πρέσβεις της Κοινότητας της Κεφαλονιάς στη Βενετία, διακρίθηκαν κατά την επιτυχή απόκρουση τουρκικής απόβασης στην Έρισσο (1561)
  • Καλογιάννης Καγγελάρης, κουρσάρος, πιάστηκε το 1566 σκλάβος
  • Φράγκος Καγγελάρης, νοτάριος, του οποίου το πρωτόκολλο (1564-1602) είναι το τρίτο αρχαιότερο σωζώμενο νοταριακό βιβλίο στην Κεφαλονιά[14]
  • Τζάννης Καγγελάρης (απεβ. προ του 1623), αλφιέρης του οικογενειακού στρατιωτικού σώματος με έδρα το μικρό κάστρο στην Πλαγιά της Ερίσσου, τον Πύργο, που έδωσε το όνομά του στο σημερινό χωριό του Πύργου
  • Παγουλίνα Καγγελάρη, κόρη του καπετάνιου Μάρκου και σύζυγος του Κωσταντή Γεράκη, πάππου του ομώνυμου ναυτόπουλου που αναδείχτηκε σε "πρωτοσύμβουλο" του βασιλιά του Σιάμ Ναράϊ και έμεινε γνωστός με το όνομα Constance Phaulkon[15][16]
  • Καίσαρης Καγγελάρης, ιατρός, ένας από τους πρώτους γνωστούς εμπειρικούς γιατρούς της Ερίσσου (1626)[17]
  • Ζέππος Καγγελάρης, γενάρχης του κλάδου των Ζεππάτων (ή Ζεπάτων), με συμμετοχή πέντε γενεών στο Συμβούλιο της Κοινότητας, εγγράφηκε το 1652 στη Χρυσή Βίβλο
  • Αντζουλέτος Καγγελάρης (απεβ. 1668), γιος του Ζέππου και ο κουνιάδος του Γιώργος Καγγελάρης (απεβ. 1669), έπεσαν μαχόμενοι στην Κρήτη, κατά την πολιορκία του Χάνδακα
  • Γιώργoς Καγγελάρης και ο αδελφός του Νικολός Καγγελάρης, πιάστηκαν σκλάβοι στον Πόλεμο της Κρήτης (ο πρώτος παρέμεινε σκλάβος τουλάχιστον μέχρι το 1672 και ο δεύτερος μέχρι το 1673)
  • Αντώνης Καγγελάρης (απεβ. 1697), γενάρχης κλάδου που αναφέρεται στη Χρυσή Βίβλο του 1799 με συμμετοχή πέντε γενεών στο Συμβούλιο της Κοινότητας της Κεφαλονιάς
  • Δημήτρης Καγγελάρης (απεβ. 1753), παπάς και δάσκαλος, γενάρχης του κλάδου των Παπαδημητράτων και γόνος κλάδου τεσσάρων γενεών κληρικών
  • Δανιήλ Καγγελάρης, ιερομόναχος, ιδρυτής και κτήτορας της μονής της Υ.Θ. Μυρτιδιώτισσας (ή Μυρτιώτισσας), στην Κέρκυρα (μέσα 18ου αι.)[18][19]
  • Βεντούρας Καγγελάρης, έμπορος, αναφέρεται στη Χρυσή Βίβλο του 1799 και είχε σημαντική εμπορική δραστηριότητα και παρουσία σε όλο το νησί με έδρα το Κάστρο Αγίου Γεωργίου
  • Γεράσιμος Καγγελάρης Λουράντος (1763-1843), δημιουργός οικογενειακής παράδοσης τεσσάρων γενεών ραφτάδων στο Κάστρο Αγίου Γεωργίου
  • Σπυρίδων Καγγελάρης (απεβ. 1869)[20][21][22][23] και ο γιος του Κωνσταντίνος Καγγελάρης (απεβ. 1881), υποπρόξενοι της Μεγάλης Βρεταννίας στην Κίο της Μικράς Ασίας
  • Τζαννέτος Καγγελάρης (1810-1886), ένας από τους πρώτους μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (1828), αποστρατεύθηκε το 1866 με το βαθμό του ταγματάρχη πυροβολικού[24][25][26]
  • Διονύσιος Καγγελάρης (1865-1952), έμπορος, δημιουργός εμπορικού καταστήματος στην οδό Ερμού, με παράδοση που διατηρήθηκε επί τρεις γενεές
  • Χρύσανθος Καγγελάρης (1868-1941), καλόγερος, ιδεολόγος λαϊκός αγωνιστής με επαναστατική ιδιοσυγκρασία, στενός συνεργάτης του Μαρίνου Αντύπα στην Κεφαλονιά[27]
  • Παναγής Καγκελάρης (1873-1936), έμπορος και διαμεταφορεύς, εγκαταστάθηκε στο Σουέζ της Αιγύπτου, όπου εργάστηκε στα καταστήματα "Bazar Universel et Bureau de Transit et d'Expéditions" και αργότερα ίδρυσε το κατάστημα νεωτερισμών "Bazar du Nil"
  • Κωνσταντίνος Καγγελάρης (1878-1923), κουρέας, μουσικοσυνθέτης και αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Σχολής Λειβαθούς και ιδρυτής της Φιλαρμονικής των Απόρων Παίδων Αργοστολίου
  • Βαλεντίνος Καγγελάρης (1883-1938), ανηψιός του καλόγερου Χρύσανθου, ιατρός, μπολσεβίκος επαναστάτης, ήρωας του ρωσσικού εμφυλίου πολέμου (1918-1920) παρασημοφορήθηκε δις με το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας επ' ανδραγαθία, στρατιωτικός σύμβουλος και αρχηγός του γενικού επιτελείου του Μογγολικού Στρατού (1925-1927), διοικητής της Στρατιωτικής Ιατρικής Ακαδημίας του Κόκκινου Στρατού (1930-1937), σοβιετικός υφυπουργός με βαθμό υποστράτηγου (1936) και βουλευτής (1937), έπεσε θύμα των σταλινικών εκκαθαριστικών δικών και εκτελέστηκε[28][29]
  • Βίκτωρ Καγγελάρης (1885-1938), αδελφός του Βαλεντίνου, μικροβιολόγος και χημικός, υπολοχαγός του Εθελοντικού Στρατού των "Λευκών" (1919-1920), αποφάσισε να παραμείνει στη Σοβιετική Ένωση, όπου εργάστηκε στο Χάρκοβο μέχρι να πέσει και αυτός θύμα των σταλινικών εκκαθαριστικών δικών και να εκτελεστεί
  • Χρήστος Καγγελάρης (1885-1976), αξιωματικός, ο οποίος εκτός των εκστρατειών, έλαβε μέρος και στον Μακεδονικό Αγώνα (1904) στο πλευρό του Παύλου Μελά και στον Βορειοηπειρωτικό Αγώνα (1914), όπου και διακρίθηκε[30]
  • Γεράσιμος Καγγελάρης (1889-1956), έμπορος, μετέσχε εθελοντικά και τραυματίστηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), ασχολήθηκε με την εκμετάλλευση μεγάλων φυτειών καφέ και την εξαγωγή ξυλείας από χώρες της Αφρικής και ίδρυσε τα καταστήματα "Bazar Universale" στην Ασμάρα, όπου διετέλεσε πρόεδρος της εκεί Ελληνικής Κοινότητος (1919-1935) και επίτιμος πρόξενος της Ελλάδος μέχρι τον εμπρησμό των καταστημάτων του από τις ιταλικές αρχές
  • Γεράσιμος Καγγελάρης (1890-1925), γαλλόφωνος ποιητής και εκδότης, καθώς και ερασιτέχνης ζωγράφος, εξέδωσε στην Αλεξάνδρεια την ποιητική του συλλογή "L'Assemblée Nationale" (1910) και στο Παρίσι την "Quand l'Aigle se réveilla ..." (1914), ενώ από το 1917 μέχρι τον πρόωρο θάνατό του εξέδιδε το περιοδικό "L'Orient Français". Τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος[31]
  • Ηλίας Καγγελάρης (1891-1934), δικηγόρος στα μικτά δικαστήρια της Αλεξάνδρειας και καθηγητής των νομικών στο "Collège des Écoles des Frères" (1930-1933) και στο "Lycée Français - Mission Laique Française" (1930-1933). Τιμήθηκε με το γαλλικό παράσημο "Οrdre des Palmes Académiques"
  • Γεράσιμος Καγκελάρης Λάντος (1892-1945), έφεδρος αξιωματικός και οπλαρχηγός, στρατιωτικός διοικητής Νοτιο-Δυτικής Λευκάδας των Ενόπλων Ομάδων Νοτίου Λευκάδος (Ε.Ο.Ν.Λ.), που έδρασαν στο πλαίσιο του Ε.Δ.Ε.Σ. Εκτελέστηκε από τον Ε.Λ.Α.Σ.[32][33]
  • Αλέξανδρος Καγγελάρης, αξιωματικός του εμπορικού ναυτικού, κατετάγη εθελοντής στο τμήμα μηχανικών του Ελληνικού Στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και έπεσε μαχόμενος έξω από τη Σμύρνη κατά την υποχώρηση (1922)
  • Αικατερίνη Καγγελάρη (1896-1958), διανοουμένη, λογοτέχνις και ερασιτέχνις του θεάτρου, δραστήριο στέλεχος φιλανθρωπικών σωματείων και ιδρύτρια του δεύτερου ελληνικού φιλολογικού σαλονιού στην Αλεξάνδρεια, της "Κυψέλης"[34][35][36][37][38]
  • Σταύρος Καγγελάρης (γεν. 1897), ανθυποπλοίαρχος, εξάδελφος του Κωνσταντίνου, αναδείχθηκε σε αρχιμουσικό του Στόλου (1928-1930 και 1939-1945) και του Β.Ν. (1936-1939 και 1941-1946) και παράλληλα διευθυντή της Σχολής Μουσικών του. Κατά τη διάρκεια του Β' Π.Π. υπηρέτησε επί του θωρηκτού "Αβέρωφ" στη Μέση Ανατολή, τον Ινδικό Ωκεανό και στην απελευθερωμένη Ελλάδα[39][40]
  • Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος Καγγελάρης, ποιητής, δημοσίευσε το έργο του με τα ψευδώνυμα Κωνσταντίνου Πολίτου, ΚΑΜΙΚΑ και Τ.Γ.Κ., με κορυφαία τη συλλογή του "Βενιζελιάς" (1920)
  • Νικόλαος Καγγελάρης και ο γιος του Ιωάννης Καγγελάρης, εφοπλιστές, είχαν στην πλοιοκτησία τους τα σλέπια "Αλεξάνδρα", "Λόρδος Βύρων", "Σοφία" και "Άμυνα", στην παραδουνάβια ναυσιπλοϊα με έδρα τη Βραΐλα της Ρουμανίας[41][42]
  • Στέφανος Καγγελάρης (1901-1992) και ο αδελφός του Σπύρος Καγγελάρης (1903-1989), γιοί και συνεχιστές της εμπορικής παράδοσης του Διονυσίου, πρωτοπόροι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές του ποδοσφαιρικού συλλόγου Hope και από τα ιδρυτικά στελέχη του Αθηναϊκού[43]
  • Κώστας Καγκελάρης (1916-1996), δημοσιογράφος και συγγραφέας, πρωτοπόρος ορειβάτης και χιονοδρόμος, έλαβε μέρος στον Ελληνο-Ιταλικό Πόλεμο 1940-41 με το νεοσύστατο Τάγμα Χιονοδρόμων και τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό Β' Τάξεως. Κατά την κατοχή εξορίστηκε από τις ιταλικές δυνάμεις στην Αμαλιάδα, λόγω της μαχητικής αρθρογραφίας του (1942). Αρθρογράφησε σε σειρά εφημερίδων της Πάτρας και των Αθηνών, εξελέγη πρόεδρος της "Ενώσεως Συντακτών Πελοποννήσου, Ηπείρου και Νήσων" (1946-1948) και γενικός γραμματέας της "Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών" (1983-1991). Υπήρξε πολιτικός συντάκτης της Ε.Ι.Ρ και της Ε.Ρ.Τ (1964-1982), διευθυντής του γραφείου τύπου του Υπουργείου Παιδείας (1956-1961) και σύμβουλος τύπου των κυβερνήσεων της περιόδου 1965-1967 μέχρι της καταλύσεως του δημοκρατικού πολιτεύματος. Εξέδωσε τα βιβλία "Πολεμικές Αναμνήσεις" (1943) και "Νότια Αφρική - Απαρτχάϊντ, Το Στίγμα" (1986 και 1988)
  • Ευάγγελος Καγγελάρης (1917-1997) και ο αδελφός του Μάρκος Καγγελάρης (1920-1984), επιχειρηματίες, δημιούργησαν δύο μεγάλα εμπορικά καταστήματα στην πρωτεύουσα του Μπουρούντι, Μπουζουμπούρα, όπου ο δεύτερος διετέλεσε γραμματέας και πρόεδρος της εκεί Ελληνικής Κοινότητος (1964-1976) και επίτιμος πρόξενος της Κύπρου (1968-1976)
  • Σπυρίδων Καγγελάρης (1921-1948), φοιτητής της νομικής και γραμματέας της Νεολαίας του Γεωργίου Παπανδρέου από το 1942, έλαβε μέρος στις μάχες του εμφυλίου πολέμου ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και έπεσε μαχόμενος στο Γράμμο (1948)
  • Σαράντης Καγκελάρης (1922-1989), σταδιοδρόμησε σε αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία των Ιεροσολύμων, όπου είχε την πρωτοβουλία και υπήρξε από τους ιδρυτές (1950) της Ελληνικής Κοινότητος Νέας Πόλεως, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος (1959-1981)
  • Δημήτριος Καγκελάρης (1922-1996), επιχειρηματίας στον τομέα της ναυτιλίας, των διεθνών μεταφορών και του τουρισμού, μετέσχε εθελοντικά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως ιπτάμενος στη 13η Μοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού στη Μέση Ανατολή, το Αιγαίο, την Ιταλία και τα Βαλκάνια (1942-1946) και υπήρξε ο πρώτος που συνέδεσε ατμοπλοϊκά τον Βόλο με την Tartous της Συρίας (1977)[44]
  • Διονύσιος Καγγελάρης (1922-2010), επιχειρηματίας στην Αφρική, ενεργό μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης "Ιερά Ταξιαρχία" από το 1942, τραυματίστηκε σοβαρά από τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής κατά τη διάρκεια αποστολής (1943)
  • Κώστας Καγγελάρης (1924-2002), νομαρχιακός υπάλληλος, διορίστηκε το 1946 αρχειοφύλαξ και χάρις στις προσπάθειές του διασώθηκε το Ιστορικό Αρχείο Κεφαλληνίας μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953. Κατά τη διάρκεια της κατοχής ανέπτυξε αντιστασιακή δράση και φυλακίστηκε από τους Ιταλούς (1943) και τους Γερμανούς (1944). Ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού μετέσχε των μαχών του εμφυλίου πολέμου και τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό Γ' Τάξεως. Εξελέγη δημοτικός και νομαρχιακός σύμβουλος και υπήρξε πρόεδρος της νομαρχιακής επιτροπής των κομμάτων της Νέας Δημοκρατίας και της Πολιτικής Άνοιξης. Διετέλεσε πρόεδρος του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κεφαλληνίας (1989-1991). Ο Δήμος Αργοστολίου έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλεως, στη συνοικία "Φαραώ"
  • Έρση Καγγελάρη (1927-2016), βιολονίστρια, σύζυγος του Τάτση Αποστολίδη (1928-2009), διαπρεπούς βιολονίστα, αρχιμουσικού, καθηγητή και υποδιευθυντή του Ωδείου Αθηνών, ιδρυτή του "Ελληνικού Κουαρτέτου" (1952) και της "Μικρής Ορχήστρας Εγχόρδων" (1979) και συγγραφέα του βιβλίου "Δεκαπέντε Ιστορίες και Μία Βόλτα με Ποδήλατο" (2001)[45][46]

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Πεντόγαλου: σελ.127
  2. Ζαπάντη: σελ.156
  3. Ζαρίδη: σσ.94, 108-9, 122-3, 208-9
  4. Καγκελάρη Ιστορία 2011, στο σύνολό του, όπου και αναλυτική αρχειακή και βιβλιογραφική καταγραφή των πηγών
  5. Sathas: σσ.5/190, 9/102-3
  6. Τσιτσέλη: σσ.283, 611-612, 926
  7. Ελευθερουδάκη: σελ.21
  8. Κόλλα: σσ.191-2, 260-1
  9. Καγκελάρη Καπετάνιοι 2007, σελ.138-139, 142-143
  10. Καγκελάρη Μεταναστεύσεις 1991, σελ.110-118
  11. Καγκελάρης, Παναγιώτης Δ. (ΕΚΤ Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών)
  12. Ζώη: σελ.265
  13. Μαυροειδή: σελ.269
  14. Σιφωνίου κ.λπ.: σσ.49, 71, 85, 88
  15. Καγκελάρη Γεράκης 2012, σελ.14-18
  16. Καγκελάρη Phaulkon: σσ.36-8
  17. Πεντόγαλου Ιατρική, σελ. 25 και 100
  18. Αμβροσίου, σελ.56-57 και 62
  19. Τζιβάρα-Καρύδη, σελ.20-21, 39 και 68
  20. Μήλλας Κτηματολόγιον: σελ.33-4, 66, 76, 106, 114-5, 155, 177
  21. Μήλλας Αναδρομή: σσ.203-5, 234-7, 265-7, 280-1, 283-5, 299, 310-1
  22. Μήλλας Πρίγκηπος: σσ.31, 228, 240, 254-265
  23. Μήλλας Χάλκη: σσ.389, 401, 406-8
  24. Λεξικόν, τόμ.4, σελ.273
  25. Καστάνης 1995, σελ.228, 237, 243, 255, 259
  26. Καγκελάρη Ευέλπιδες, σελ.21-24
  27. Πετράτου: σσ.379-408, 421-433, 443
  28. Akademia, σελ.21
  29. MERSH, σελ.229
  30. Σκενδέρη, σελ.240
  31. Καγκελάρη Διανοούμενοι 1976, σελ.23-24
  32. Μαραγκού, σελ.295, 300 και 329
  33. Κονιδάρη, σελ.84-98, 131-140 και 142-143
  34. Γιαλουράκη: σσ.525, 686
  35. Κωνσταντινίδου Διανοούμενες: σσ.42-3
  36. Κωνσταντινίδου Σαλόνια: σσ.9-11
  37. Καγκελάρη Σαλόνια 1991, σελ.364-366
  38. Καγκελάρη Διανοούμενοι 1976, σελ.23-25
  39. Βουνά, σελ.43
  40. Καγκελάρη Αρχιμουσικός: σσ.31-4
  41. Μαρκοπούλου: σσ.15, 17
  42. Φωκά: σσ.384-385, 393, 433
  43. Καραγκούνη-Μανίκα, σελ.14-16, 23, 29 και 195-196
  44. Μέρμηγκα, σελ.62-68
  45. Καλογερόπουλος: τόμ.1, σελ.203 και τόμ.2, σσ.491-2
  46. Λεούση: σσ.344, 384, 386