Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας 1912

Η Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του 1912 ψηφίστηκε από την Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910, φέρνοντας σημαντικότατες αλλαγές στις τοπικές διοικήσεις. Με το Νόμο ΔΝΖ 1912 «Περί Δήμων και Κοινοτήτων» ορίστηκαν ως Δήμοι οι πρωτεύουσες των Νομών και οι πόλεις με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Αντίστοιχα κοινότητες ορίστηκαν όλοι οι συνοικισμοί με πληθυσμό πάνω από «300 κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαιδεύσεως», ενώ ακόμη και συνοικισμοί με λιγότερους από 300 κατοίκους με σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης μπορούσαν να γίνουν κοινότητες αρκεί να το ζητούσαν πάνω από το 50% των εκλογέων κατοίκων και ταυτόχρονα να είχαν περιουσία που να απέδιδε πάνω από 2.000 δραχμές εκείνη την εποχή, ή τέλος αν ήταν ήδη έδρες Δήμων. Αποτέλεσμα της διοικητικής διαίρεσης ήταν η δημιουργία μεγάλου αριθμού δήμων, αλλά και σημαντικότατου αριθμού κοινοτήτων.

Οι κοινότητες ως μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης καταργήθηκαν 98 χρόνια αργότερα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης και την διοικητική διαίρεση του 2011.

Στοιχεία

Στοιχεία για τη διοικητική διαίρεση δεν υπάρχουν στον νόμο ΔΝΖ του 1912, γιατί εκεί απλά περιγράφονται οι όροι ίδρυσης κοινοτήτων και δήμων. Οι κοινότητες και οι Δήμοι αναγνωρίστηκαν σταδιακά στα επόμενα χρόνια. Το 1920 εκδόθηκαν πίνακες των δήμων και κοινοτήτων του κράτους από τη Διεύθυνση κοινοτικής και δημοτικής διοικήσεως του υπουργείου εσωτερικών που περιείχαν:

• για τους 16 παλαιούς νομούς: 21 δήμους και 2743 κοινότητες
• για τις «νέες χώρες»: 16 δήμους, 1400 κοινότητες, 3 αστικούς δήμους και 602 αγροτικούς δήμους

σύμφωνα με όσα αναφέρονται σε έκθεση της Διεύθυνσης Στατιστικής του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας του 1922.

Στην έκδοση του 1923 «Λεξικόν των Δήμων, Κοινοτήτων και Συνοικισμών της Ελλάδος επί τη βάση της απογραφής του πληθυσμού του έτους 1920» της Στατιστικής Υπηρεσίας αναφέρονται αναλυτικά 40 δήμοι και 4.757 κοινότητες (χωρίς σε αυτές να περιλαμβάνεται η Θράκη που δεν είχε ακόμη αποκτήσει την ίδια δομή τοπικής αυτοδιοίκησης με την υπόλοιπη Ελλάδα).

Επίσημα στοιχεία για την διοικητική διαίρεση που προέκυψε μετά το 1912 φαίνονται στην απογραφή του 1920.

Στην απογραφή του 1928, αναφέρεται ότι στις 15-16 Μαΐου 1928, η Ελλάδα διαιρούνταν σε 38 νομούς, 141 επαρχίες, 53 δήμους και 4.990 κοινότητες, με συνολικό αριθμό πόλεων και χωριών 10.952.

Διοικητική διαίρεση

Οι πρώτοι 16 νομοί και οι επαρχίες της διοικητικής διαίρεσης που δημιουργήθηκαν με την Διοικητική Διαίρεση του 1909 ήταν οι εξής:

#	Νομός	Πρωτεύουσα Νομού	Επαρχίες
1	Νομός Αττικής και Βοιωτίας	Αθήνα	Επαρχία Αττικής Επαρχία Αίγινας Επαρχία Μεγαρίδας Επαρχία Λιβαδειάς Επαρχία Θηβών
2	Νομός Φθιώτιδας και Φωκίδας	Λαμία	Επαρχία Φθιώτιδας Επαρχία Λοκρίδας Επαρχία Παρνασσίδας Επαρχία Δωρίδας
3	Νομός Ακαρνανίας και Αιτωλίας	Μεσολόγγι	Επαρχία Μεσολογγίου Επαρχία Τριχωνίας Επαρχία Ναυπακτίας Επαρχία Βονίτσης και Ξηρομέρου Επαρχία Βάλτου Επαρχία Ευρυτανίας
4	Νομός Άρτης	Άρτα	Επαρχία Άρτης Επαρχία Τζουμέρκων
5	Νομός Τρικάλων	Τρίκαλα	Επαρχία Τρικάλων Επαρχία Καλαμπάκας Επαρχία Καρδίτσας
6	Νομός Λαρίσσης	Λάρισα	Επαρχία Λαρίσης Επαρχία Τυρνάβου Επαρχία Αγιάς Επαρχία Φαρσάλων Επαρχία Βόλου Επαρχία Αλμυρού Επαρχία Δομοκού
7	Νομός Εύβοιας	Χαλκίς	Επαρχία Χαλκίδας Επαρχία Ξηροχωρίου Επαρχία Καρυστίας Επαρχία Σκοπέλου
8	Νομός Αργολίδας και Κορινθίας	Ναύπλιο	Επαρχία Ναυπλίας Επαρχία Άργους Επαρχία Σπετσών και Ερμιονίδος Επαρχία Ύδρας Επαρχία Τροιζηνίας Επαρχία Κορινθίας Επαρχία Κυθήρων
9	Νομός Αρκαδίας	Τρίπολις	Επαρχία Μαντινείας Επαρχία Κυνουρίας Επαρχία Μεγαλοπόλεως Επαρχία Γόρτυνος
10	Νομός Αχαΐας και Ήλιδος	Πάτρα	Επαρχία Πατρών Επαρχία Καλαβρύτων Επαρχία Αιγιαλείας Επαρχία Ηλείας
11	Νομός Μεσσηνίας	Καλαμάτα	Επαρχία Καλαμών Επαρχία Μεσσηνίας Επαρχία Πυλίας Επαρχία Τριφυλίας Επαρχία Ολυμπίας
12	Νομός Λακωνίας	Σπάρτη	Επαρχία Λακεδαίμονος Επαρχία Επιδαύρου Λιμηράς Επαρχία Γυθείου Επαρχία Οιτύλου
13	Νομός Κερκύρας	Κέρκυρα	Επαρχία Κερκύρας Επαρχία Παξών Επαρχία Λευκάδος
14	Νομός Κεφαλληνίας	Αργοστόλιον	Επαρχία Κραναίας Επαρχία Πάλλης Επαρχία Σάμης Επαρχία Ιθάκης
15	Νομός Ζακύνθου	Ζάκυνθος	Επαρχία Ζακύνθου
16	Νομός Κυκλάδων	Σύρος	Επαρχία Σύρου Επαρχία Κέας Επαρχία Άνδρου Επαρχία Τήνου Επαρχία Νάξου Επαρχία Θήρας Επαρχία Μήλου

Μεταβολή του 1912

Το 1912 κι ενώ ήταν σε εξέλιξη οι Βαλκανικοί πόλεμοι τα απελευθερωμένα εδάφη διαιρέθηκαν προσωρινά με την διαταγή 587 της 26 Νοεμβρίου 1912 του Κωνσταντίνου Ρακτιβάν, σύμφωνα με αυτήν :

Νομός	Υποδιοικήσεις
Νομός Θεσσαλονίκης	Υποδιοίκηση Θεσσαλονίκης Υποδιοίκηση Βέροιας Υποδιοίκηση Γιαννιτσών Υποδιοίκηση Έδεσσας Υποδιοίκηση Καράτζοβας Υποδιοίκηση Λαγκαδά Υποδιοίκηση Κασάνδρας Υποδιοίκηση Αικατερίνης Υποδιοίκηση Αγίου Όρους
Νομός Κοζάνης	Υποδιοίκηση Ελασσόνας Υποδιοίκηση Σερβίων Υποδιοίκηση Κοζάνης Υποδιοίκηση Γρεβενών Υποδιοίκηση Ανασελίτσης
Νομός Δυτικής Μακεδονίας	καμία, ήταν ακόμα σε εξέλιξη οι πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή

Μεταβολή του 1913

Με την μεταβολή του 1913 ρυθμίστηκε η διοίκηση των εδαφών που προσαρτήθηκαν στο Ελληνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 και με τον νόμο Ν.ΔΡΔΑ' της 28 Φεβρουαρίου / 2 Μαρτίου 1913 περί "Διοικήσεως των στρατιωτικά κατεχομένων χωρών". Έτσι δημιουργήθηκαν οι : Γενική διοίκηση Μακεδονίας, Γενική διοίκηση Ηπείρου, Γενική διοίκηση Κρήτης, Γενική διοίκηση νησιών Αιγαίου, ιδιαιτερότητα αποτέλεσε η Σάμος η οποία παρέμεινε ηγεμονία με προσωρινή κυβέρνηση έως τον Ιούλιο του 1914 όταν και δημιουργήθηκε η Γενική διοίκηση Σάμου.

Πηγές

• Μπαμπαλιούτας, Λάμπρος (2003, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών), Ο θεσμός της διοικητικής αποκέντρωσης