Κόμμα Φιλελευθέρων (Ελλάδα)
Το Κόμμα Φιλελευθέρων (Κ.Φ.) ήταν ελληνικό πολιτικό κόμμα. Ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και κυβέρνησε την Ελλάδα για αρκετά χρόνια στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.[4] Ως σύμβολό του είχε την άγκυρα.
Κόμμα Φιλελευθέρων | |
---|---|
Πρόεδρος | Σοφοκλής Βενιζέλος |
Ιδρυτής | Ελευθέριος Βενιζέλος |
Ίδρυση | 22 Αυγούστου 1910 |
Διάλυση | 19 Σεπτεμβρίου 1961 |
Συγχωνεύθηκε σε | Ένωσις Κέντρου |
Έδρα | Αθήνα |
Πτέρυγα νεολαίας | Φιλελεύθερη Νεολαία |
Ιδεολογία | Φιλελευθερισμός Φιλελεύθερος εθνικισμός[1][2] Μικτή οικονομία[3] Αντί-Μοναρχισμός Βενιζελισμός Αντικομμουνισμός |
Πολιτικό φάσμα | Κέντρο |
Χρώματα | Κίτρινο |
Πολιτικό σύστημα Ελλάδας Πολιτικά κόμματα Εκλογές |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΠρώτη περίοδος: 1910-1922
ΕπεξεργασίαΙδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μετά την εκλογή του ως βουλευτή στις 22 Αυγούστου του 1910. Τον Οκτώβριο του 1910 σχημάτισε κυβέρνηση και προκήρυξε εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 28 Νοεμβρίου του 1910. Από τις εκλογές απείχαν όλα τα παλαιά κόμματα και έτσι κυριάρχησε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Η Βουλή αυτή ψήφισε νέο Σύνταγμα (1911) και το Μάρτιο του 1912 έγιναν νέες εκλογές με γενική συμμετοχή όλων των κομμάτων, στις οποίες οι Φιλελεύθεροι νίκησαν και πάλι.
Το Φεβρουάριο του 1915, μετά τη διαφωνία Βενιζέλου-Κωνσταντίνου σχετικά με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και προκηρύχθηκαν εκλογές για το Μάιο της ίδιας χρονιάς, όπου πάλι νίκησε το κόμμα των Φιλελευθέρων, με ποσοστό 58,2%. Μετά τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου, το κόμμα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δε συμμετείχε στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1915.
Μετά το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και την παραίτηση του βασιλέα Κωνσταντίνου, ο Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση. Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, το Κόμμα των Φιλελευθέρων νικήθηκε, λαμβάνοντας, λόγω του περίπλοκου εκλογικού συστήματος, λιγότερες έδρες στη Βουλή, παρόλο που είχε περισσότερες ψήφους από την Ηνωμένη Αντιπολίτευσις του Δημητρίου Γούναρη (50,23% έναντι 49,29%), και ο Βενιζέλος εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία.
Δεύτερη περίοδος: 1922-1935
ΕπεξεργασίαΜετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και το στρατιωτικό κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, ο Βενιζέλος εκπροσώπησε το 1923 την Ελλάδα, στις εργασίες που οδήγησαν στη Συνθήκη της Λωζάνης και επέστρεψε στη χώρα όπου σχημάτισε κυβέρνηση στις 11 Ιανουαρίου 1924, αλλά σύντομα παραιτήθηκε υποδεικνύοντας ως διάδοχό του τον Γεώργιο Καφαντάρη, και εγκατέλειψε ξανά την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Μετά τη δικτατορία του Πάγκαλου, το Κόμμα Φιλελευθέρων ήταν πρώτο κόμμα στην ελληνική πολιτική σκηνή, και ο Βενιζέλος βοήθησε να σχηματιστεί οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Μετά την παραίτηση της πρώτης κυβέρνησης, ο Βενιζέλος γύρισε στην Ελλάδα, όπου λόγω διαφωνιών για την οικονομική πολιτική, το Κόμμα Φιλελευθέρων διασπάστηκε και ο Βενιζέλος ανέλαβε πάλι την αρχηγία.
Τον Ιούλιο του 1928, η κυβέρνηση Ζαΐμη παραιτήθηκε. Μετά το σχηματισμό κυβέρνησης και τη μετατροπή του εκλογικού συστήματος από αναλογικό σε πλειοψηφικό, ο Βενιζέλος κέρδισε τις εκλογές στις 19 Αυγούστου 1928, με 46,9% και 178 (από τις 250) έδρες. Τον Μάιο του 1932 παραιτήθηκε, ωστόσο σχημάτισε εκ νέου κυβέρνηση έπειτα από δέκα ημέρες. Επανέφερε το εκλογικό σύστημα από πλειοψηφικό σε αναλογικό και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1932 έχασε την πλειοψηφία. Στήριξε την κυβέρνηση συνασπισμού Τσαλδάρη-Κονδύλη-Μεταξά, αλλά αργότερα την ανέτρεψε, σχημάτισε κυβέρνηση με άλλα κόμματα και μετέτρεψε εκ νέου το εκλογικό σύστημα από αναλογικό σε πλειοψηφικό, όμως στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933 ηττήθηκε εκ νέου. Το βράδυ της 5ης Μαρτίου εκδηλώθηκε πραξικόπημα από τον Νικόλαο Πλαστήρα υπέρ του Βενιζέλου, το οποίο απέτυχε. Νέα απόπειρα πραξικοπήματος την 1η Μαρτίου 1935, είχε σαν αποτέλεσμα την αποχώρηση του Γεωργίου Παπανδρέου από το Κόμμα Φιλελευθέρων, την έκδοση νόμων δίωξης των φιλοβενιζελικών και περιορισμού άρθρων του Συντάγματος, και την ερήμην καταδίκη σε θάνατο του Βενιζέλου και του Πλαστήρα.
Μετά τον Βενιζέλο
Επεξεργασία1935-1951
ΕπεξεργασίαΤο 1935, ύστερα από τη φυγή του Βενιζέλου, αρχηγός των Φιλελευθέρων έγινε ο Θεμιστοκλής Σοφούλης.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αρχηγός του κόμματος ανακηρύχθηκε ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, με υπαρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Το Φεβρουάριο του 1946, το Κόμμα διασπάστηκε. Οι Φιλελεύθεροι ενώθηκαν εκ νέου το 1947 και ο Σοφοκλής Βενιζέλος έγινε εκ νέου υπαρχηγός και κατόπιν αρχηγός του κόμματος τον Νοέμβριο του 1948. Από τον Αύγουστο του 1950 έως τον Οκτώβριο του 1951, ο Σοφοκλής Βενιζέλος σχημάτισε τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις, αρχικά σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη και τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, και κατόπιν σε συνεργασία με τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Νικόλαο Πλαστήρα, ως πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών.
Τον Ιανουάριο του 1950, λίγο πριν τις Εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, το Κόμμα Φιλελευθέρων παρουσιάζει το πρόγραμμά του που τιτλοφορείται «Η Αυριανή Ελλάς»[5]. Στο 30-σέλιδο πρόγραμμα πολλές από τις προτάσεις είναι πρωτοποριακές ακόμα και σήμερα και ορισμένες φορές το ζητούμενο των σύγχρονων προσπαθειών, όπως μεταξύ άλλων η πρόταση για την Παιδεία που αναφέρει λίγους μόλις μήνες από τη λήξη του Εμφυλίου, ότι το Κόμμα Φιλελευθέρων επιδιώκει «Διακομματική εκπαιδευτική πολιτική».
1952-1961
ΕπεξεργασίαΜετά την ήττα των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1952 από τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλεξάνδρου Παπάγου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος αποσύρθηκε προσωρινά από την πολιτική και την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Λίγο αργότερα, ωστόσο, το Κόμμα Φιλελευθέρων διασπάστηκε και πάλι, όταν ο Σοφοκλής Βενιζέλος, επανήλθε στην πολιτική, ιδρύοντας την Φιλελευθέρα Δημοκρατική Ένωση (ΦΔΕ)[6][7][8][9]. Στις εκλογές του 1956, τα δύο κόμματα αυτά, συμμετείχαν από κοινού στον εκλογικό συνασπισμό Δημοκρατική Ένωσις, όπου το Κόμμα των Φιλελευθέρων κατέλαβε τις 28 έδρες από τις συνολικά 132 έδρες που κατέκτησε ο συνασπισμός. Συμμετείχε αυτόνομα στις εκλογές του 1958, όπου εξελίσσεται σε θρίλερ για το Κόμμα των Φιλελευθέρων, αφού καταλαμβάνει την τρίτη θέση, με ποσοστό 20,67% καταλαμβάνοντας μόλις 36 έδρες. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους έλαβε χώρα συνέδριο για την εκλογή αρχηγού. Μετά την επανεκλογή του Σοφοκλή Βενιζέλου το κόμμα διασπάστηκε κι έτσι αποχώρησαν βασικά στελέχη όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γεώργιος Μαύρος, ο Ιωάννης Ζίγδης, κ.α. Το 1960 συμμετείχε μαζί με άλλα κόμματα στη «Κίνησις Εθνικής Αναδημιουργίας» με αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα. Το 1961 πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου και το Κόμμα Φιλελεύθερων ανέστειλε την λειτουργία του, μετά από 51 συναπτά έτη πολιτικής του παρουσίας.
Αποτελέσματα εκλογών
ΕπεξεργασίαΒουλή των Ελλήνων
ΕπεξεργασίαΓερουσία
ΕπεξεργασίαΈτος | Αρχηγός κόμματος | Αριθμός ψήφων | Ποσοστό ψήφων | Έδρες | Θέση |
---|---|---|---|---|---|
1929 | Ελευθέριος Βενιζέλος | 450.624 | 54,58% | 64 / 120
|
1ο κόμμα |
1932 | Ελευθέριος Βενιζέλος | 142.575 | 39,46% | 16 / 30
|
1ο κόμμα |
Διατελέσαντες πρόεδροι
ΕπεξεργασίαΟι διατελέσαντες πρόεδροι του Κόμματος των Φιλελευθέρων ήταν οι εξής:
# | Πρόεδρος | Εικόνα | Θητεία | Πρωθυπουργός | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ελευθέριος Βενιζέλος | 22 Αυγούστου 1910 | 6 Φεβρουαρίου 1924 | 1910-1915, 1915, 1917-1920, 1924 | ||
2 | Γεώργιος Καφαντάρης | 6 Φεβρουαρίου 1924 | 23 Μαΐου 1928 | 1924 | ||
– | Ελευθέριος Βενιζέλος | 23 Μαΐου 1928 | 17 Μαρτίου 1935 | 1928-1932, 1932, 1933 | ||
3 | Θεμιστοκλής Σοφούλης | 17 Μαρτίου 1935 | Νοέμβριος 1948 | 1945-1946, 1947-1948 | ||
4 | Σοφοκλής Βενιζέλος | Νοέμβριος 1948 | 7 Απριλίου 1954 | 1950, 1950-1951 | ||
5 | Γεώργιος Παπανδρέου | 6 Μαΐου 1953 | 2 Νοεμβρίου 1958 | - | ||
– | Σοφοκλής Βενιζέλος | 28 Φεβρουαρίου 1957 | 19 Σεπτεμβρίου 1961 | - |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Roudometof, Victor (2002). Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian Question. Praeger Publishers. σελ. p.98.
- ↑ «Greek nationalism, the "Megale Idea" and Venizelism to 1923». staff.lib.msu.edu. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2021.
- ↑ Paschalis M. Kitromilides, Eleftherios Venizelos: The Trials of Statesmanship, Edinburgh University Press 2008, p.285-306
- ↑ Βερέμης, Θάνος. Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο οραματιστής του εφικτού. Metaichmio Publications. σελ. 102. ISBN 978-618-03-1404-5.
- ↑ «Η Αυριανή Ελλάς: Πρόγραμμα του Κόμματος των Φιλελευθέρων» Αρχειοθετήθηκε 2017-12-15 στο Wayback Machine., Αθήνα, Ιανουάριος 1950
- ↑ «Λόγος του αρχηγού της Φιλελευθέρας Δημοκρατικής Ενώσεως κ. Σοφοκλή Βενιζέλου προς το Εθνικόν Συμβούλιον» Αρχειοθετήθηκε 2019-05-31 στο Wayback Machine., 16/7/1955
- ↑ «Σχέδιον Κανονισμού των εργασιών της ιδρυτικής συνελεύσεως της Φιλελευθέρας Δημοκρατικής Ενώσεως» Αρχειοθετήθηκε 2019-05-31 στο Wayback Machine., 5/6/1955
- ↑ «Σχέδιον Καταστατικού της Φιλελευθέρας Δημοκρατικής Ενώσεως», Αρχειοθετήθηκε 2017-12-15 στο Wayback Machine. Μάιος 1955
- ↑ «Κόμματα και Βουλευτικές Εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964», Ηλία Νικολόπουλου, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα 2000, σελ. 216 -217 και 471