Ντιέγκο Μαραντόνα
Ο Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα (ισπανικά: Diego Armando Maradona, 30 Οκτωβρίου 1960 – 25 Νοεμβρίου 2020) ήταν Αργεντινός ποδοσφαιριστής και προπονητής ποδοσφαίρου. Θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών.[1][2][3][4][5] Στις εκλογές της IFFHS ψηφίστηκε πέμπτος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα,[6] ενώ κατέλαβε τη δεύτερη θέση σε ειδική ψηφοφορία του περιοδικού France Football, ανάμεσα στους νικητές της Χρυσής Μπάλας το 1999.[7] Ακόμη, βραβεύτηκε από τη FIFA το 2000 ως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα μαζί με τον Πελέ.[8]
Με το Παγκόσμιο Κύπελλο το 1986 | |||||||||||||||||||||||||
Προσωπικές πληροφορίες | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Πλήρες όνομα | Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα | ||||||||||||||||||||||||
Ημερ. γέννησης | 30 Οκτωβρίου 1960 | ||||||||||||||||||||||||
Τόπος γέννησης | Λανούς, Λανούς Παρτίδο, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή | ||||||||||||||||||||||||
Ημερ. θανάτου | 25 Νοεμβρίου 2020 (60 ετών) | ||||||||||||||||||||||||
Τόπος θανάτου | Ντίκιε Λουχάν, Τίγρε Παρτίδο, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή | ||||||||||||||||||||||||
Ύψος | 1,65 μ. | ||||||||||||||||||||||||
Θέση | Μέσος Επιθετικός | ||||||||||||||||||||||||
Νούμερο φανέλας | 10 | ||||||||||||||||||||||||
Ομάδες νέων | |||||||||||||||||||||||||
1975–1976 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | ||||||||||||||||||||||||
Επαγγελματική καριέρα* | |||||||||||||||||||||||||
Περίοδος | Ομάδα | Συμμ.† | (Γκ.)† | ||||||||||||||||||||||
1976–1981 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 166 | (116) | ||||||||||||||||||||||
1981–1982 | Μπόκα Τζούνιορς | 40 | (28) | ||||||||||||||||||||||
1982–1984 | Μπαρτσελόνα | 36 | (22) | ||||||||||||||||||||||
1984–1991 | ΣΣΚ Νάπολι | 188 | (81) | ||||||||||||||||||||||
1992–1993 | Σεβίλλη ΦΚ | 26 | (5) | ||||||||||||||||||||||
1993–1994 | Νιούελς Ολντ Μπόις | 5 | (0) | ||||||||||||||||||||||
1995–1997 | Μπόκα Τζούνιορς | 30 | (7) | ||||||||||||||||||||||
Σύνολο | 491 | (259) | |||||||||||||||||||||||
Εθνική ομάδα | |||||||||||||||||||||||||
Περίοδος | Ομάδα | Συμμ.† | (Γκ.)† | ||||||||||||||||||||||
1977–1979 | Αργεντινή Κ-20 | 25 | (14) | ||||||||||||||||||||||
1977–1994 | Αργεντινή | 91 | (34) | ||||||||||||||||||||||
Προπονητική καριέρα | |||||||||||||||||||||||||
Περίοδος | Ομάδα | ||||||||||||||||||||||||
1994 | Τεξτίλ Μαντιγιού (D/R) | ||||||||||||||||||||||||
1995 | Ράσινγκ Κλουμπ | ||||||||||||||||||||||||
2008–2010 | Αργεντινή | ||||||||||||||||||||||||
2011–2012 | Αλ Γουάσλ | ||||||||||||||||||||||||
2017–2018 | Αλ Φουτζέιρα | ||||||||||||||||||||||||
2018–2019 | Ντοράδος δε Σιναλόα | ||||||||||||||||||||||||
2019–2020 | Χιμνάσια ι Εσγρίμα ντε Λα Πλάτα | ||||||||||||||||||||||||
Τίτλοι
| |||||||||||||||||||||||||
* Οι συμμετοχές και τα γκολ στις προηγούμενες ομάδες υπολογίζονται μόνο για τα εγχώρια πρωταθλήματα. † Συμμετοχές (Γκολ). |
Υπήρξε ο πρώτος ποδοσφαιριστής στην ιστορία του αθλήματος που κατέρριψε το ρεκόρ της πιο ακριβής μεταγραφής δύο φορές, την πρώτη όταν έπαιξε στη Μπαρτσελόνα για τρία εκατομμύρια αγγλικές λίρες και τη δεύτερη, όταν αγωνίστηκε στη Νάπολι για πέντε εκατομμύρια λίρες.[9] Είχε αγωνιστεί στους Αρχεντίνος Τζούνιορς, Μπόκα Τζούνιορς, Μπαρτσελόνα, Νάπολι, όπου πέρασε τα πιο ένδοξα χρόνια του, Σεβίλλη και στο τέλος της καριέρας του, στη Νιούελς Ολντ Μπόις και τελικά μετά από παύση ενός έτους από το ποδόσφαιρο έκλεισε την καριέρα του στη Μπόκα Τζούνιορς το 1997. Στην καριέρα του με την Εθνική Αργεντινής, σημείωσε 34 τέρματα σε 91 εμφανίσεις.[10]
Αν και ξεκίνησε την καριέρα του ως επιθετικός, καθιερώθηκε ως επιθετικός μέσος.[11][12] Η διεισδυτικότητα του Μαραντόνα, η εφευρετικότητα, οι πάσες του, οι εντυπωσιακές τεχνικές του ικανότητες, η ταχύτητα, τα αντανακλαστικά και ο χρόνος αντίδρασης συνδυάστηκαν με το μικρό του ανάστημα (1,65 μέτρα).[13][14] Το χαμηλό κέντρο βάρους τον βοηθούσε στην κατοχή και τον χειρισμό της μπάλας, διαθέτοντας κορυφαία τεχνική με το αριστερό του πόδι. Γοήτευσε τους οπαδούς σε όλο τον κόσμο σε μια καριέρα δύο δεκαετιών με ένα μαγευτικό τρόπο παιχνιδιού που ήταν ξεχωριστά δικό του και αρκετοί στο άθλημα και κυρίως φίλαθλοι τον θεωρούν ως τον καλύτερο όλων των εποχών.[15][16][17] Η παρουσία του στο γήπεδο είχε μεγάλη επίδραση στη γενική απόδοση της ομάδας του. Το ταλέντο και οι ηγετικές του ικανότητες του έδωσαν το προσωνύμιο El Pibe de Oro («Το Χρυσό Αγόρι»).[18][19][20] Εξαιρετικά ευφυής, ο αγώνας του Μαραντόνα με τον εθισμό στα ναρκωτικά και το αλκοόλ αμαύρωσε την καριέρα του, αλλά με όλες τις αδυναμίες του, γοήτευσε τους φίλους του αθλήματος με τον τρόπο παιχνιδιού του και είναι ευρέως σεβαστός έχοντας προσφέρει στο άθλημα μερικές από τις πιο αξέχαστες στιγμές του, που αποτελούν και την ουσιαστική κληρονομιά του στο άθλημα.[21][22][23]
Έλαβε μέρος σε τέσσερα Παγκόσμια Κύπελλα, συμπεριλαμβανομένου του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1986 στο Μεξικό, όπου οδήγησε την ομάδα του στην κατάκτηση του τροπαίου με νίκη επί της Δυτικής Γερμανίας στον τελικό, συμβάλλοντας στην επιτυχία τόσο όσο κανένας άλλος πριν ή μετά από αυτόν σε οποιαδήποτε αντίστοιχη διοργάνωση.[24][25] Επίσης, κέρδισε τη Χρυσή Μπάλα ως ο καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης. Στον προ-ημιτελικό απέναντι στην Αγγλία, σημείωσε δύο γκολ, στη νίκη της ομάδας του με 2–1 που γράφτηκε στην ιστορία για δύο διαφορετικούς λόγους. Το πρώτο επιτεύχθηκε με χέρι του Μαραντόνα, γνωστό ως «Χέρι του Θεού», ενώ το δεύτερο υπήρξε προϊόν εκπληκτικής ατομικής προσπάθειας που ξεκίνησε πίσω από το κέντρο του γηπέδου.[26][27] Αυτό το γκολ επιλέχθηκε ως το καλύτερο στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπελλων από ψηφοφόρους της FIFA το 2002.[28] Το 1998 η FIFA τον εξέλεξε στην καλύτερη ενδεκάδα του 20ού αιώνα.[29][30]
Έγινε προπονητής της Εθνικής Αργεντινής τον Νοέμβριο του 2008, έχοντας την ευθύνη της ομάδας στο Παγκόσμιο Κύπελλο 2010, ενώ συνέχισε την προπονητική του σταδιοδρομία ως το τέλος της ζωής του, το οποίο ήρθε στις 25 Νοεμβρίου του 2020 σε ηλικία 60 ετών.[31]
Πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΟ Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1960 στο Λανούς, μέσου μεγέθους πόλη στην ομώνυμη επαρχία του Μπουένος Άιρες, αλλά μεγάλωσε στη Βίλα Φιορίτο, μια παραγκούπολη στα νότια προάστια του Μπουένος Άιρες, σε μια φτωχή οικογένεια όπου είχε μετακινηθεί από την επαρχία Κοριέντες.[32][33][34] Ήταν ο πρώτος γιος μετά από τρεις κόρες σε συνολικά οκτώ παιδιά. Είχε δύο νεότερα αδέρφια, τον Ούγκο και τον Ραούλ, και οι δύο επαγγελματίες ποδοσφαιριστές. Οι γονείς του ήταν ο Ντιέγκο Μαραντόνα «Τσιτόρο» (2015) και η Ντάλμα Σαλβαδόρα Φράνκο «Δόνια Τότα». Η μακρινή καταγωγή της οικογένειας ήταν από την ισπανική Γαλικία, έχοντας δεχθεί προσμίξεις ιταλικές και κροατικές.[35][36]
Έπαιζε ποδόσφαιρο στους δρόμους και στις παιδικές χαρές, έμαθε να αποφεύγει το στενό μαρκάρισμα σε παιχνίδια χωρίς διαιτητές και εμπιστεύονταν μόνο τον εαυτό του και τις ικανότητές του. Ο τρόπος παιχνιδιού του Τζορτζ Μπεστ αποτέλεσε την μεγαλύτερη έμπνευσή του.[37] Στην ηλικία των οκτώ ετών εντοπίστηκε από έναν ανιχνευτή ταλέντων ενώ έπαιζε στην γειτονιά του, το σύλλογο Εστρέλια Ρόχα.[34][38] Ο τότε προπονητής της ομάδας νέων Κορνέγιο είχε πει: «Όταν ο Ντιέγκο ήρθε στην Αρχεντίνος Τζούνιορς για δοκιμές, ήμουν πραγματικά τρελαμένος από το ταλέντο του και δεν μπορούσα να πιστέψω ότι ήταν μόλις οκτώ ετών. Τον ρωτήσαμε για την ταυτότητά του, ώστε να το ελέγξουμε, αφού παρόλο που είχε τη διάπλαση ενός παιδιού, έπαιζε σαν ενήλικας. Όταν ανακαλύψαμε ότι μας είπε την αλήθεια αποφασίσαμε να αφιερώσουμε τον εαυτό μας καθαρά σε αυτόν».[35][39] Έτσι, από την ηλικία των 10 ετών έγινε βασικό μέλος της εφηβικής ομάδας των Αρχεντίνος Τζούνιορς του Μπουένος Άιρες, συλλόγου που ενδιαφερόταν για την προώθηση νέων ταλέντων.[40][41] Μέχρι τα 14 του έπαιζε στις ακαδημίες με την ομάδα να λέγεται Σεμπολίτας (Cebollitas), που σε κυριολεκτική μετάφραση σημαίνει «κρεμμυδάκια». Μέσα σε τρία χρόνια, η ομάδα κατάφερε να μείνει στην ιστορία ως η πιο διάσημη και πετυχημένη παιδική ομάδα της Αργεντινής.[42][43][44] Στα 12 χρόνια του διασκέδαζε τους θεατές δείχνοντας τη μαγεία του με την μπάλα κατά τη διάρκεια των διακοπών του ημιχρόνου των παιχνιδιών πρώτης κατηγορίας καταφέρνοντας να κερδίσει το θαυμασμό του κοινού. Οι περίτεχνες ενέργειες του μάλιστα απέκτησαν και δημοσιότητα.[45][46]
Αρχεντίνος Τζούνιορς
ΕπεξεργασίαΣε ηλικία 15 ετών, 10 μηνών και 20 ημερών αγωνίστηκε για πρώτη φορά στους Αρχεντίνος Τζούνιορς ως επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, ο νεότερος στην ιστορία του πρωταθλήματος της χώρας.[32][47][48] Στις 20 Οκτωβρίου 1976 έκανε το ντεμπούτο του στην πρώτη ομάδα, 10 ημέρες πριν από τα γενέθλιά του, αγωνιζόμενος σαν αλλαγή για 10 λεπτά πριν από το τέλος της συνάντησης με την Ταγιέρες στον αγώνα πρωταθλήματος της Αργεντινής. Παρά το γεγονός ότι οι αποκαλούμενοι Red Beetles (Ρεντ Μπιτλς, προσωνύμιο της Αρχεντίνος που δεν συμπεριλαμβάνονταν στις μεγάλους συλλόγους της χώρας) έχασαν αυτόν τον αγώνα (1–0) οι πρώτες εντυπώσεις ήταν πολύ καλές.[41][48][49] Στις 14 Νοεμβρίου 1976 σημειώνει το πρώτο του γκολ ως επαγγελματίας. Εναντίον της Κλουμπ Ατλέτικο Σαν Λορένσο (Μαρ ντε Πλάτα - Club Atlético San Lorenzo "Mar del Plata") στο γήπεδο «Στρατηγού Σαν Μαρτίν» σε αγώνα που έληξε με 5–2 υπέρ της Αρχεντίνος σημείωσε δύο τέρματα στο 42ο και 52ο λεπτό.[41][50] Στην πρώτη χρονιά συμμετείχε σε 11 αγώνες και σημείωσε δύο γκολ.[39]
Την αγωνιστική περίοδο 1977–78 αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος με 22 γκολ και η ομάδα κατατάσσεται πέμπτη στο πρωτάθλημα Μετροπολιτάνο. Την επόμενη χρονιά ο τίτλος του πρώτου σκόρερ ήταν πάλι δικός του με 22 τέρματα και η ομάδα ανέρχεται στη δεύτερη θέση του πρωταθλήματος. Όμως στον κρίσιμο αγώνα των πλέι οφ ήταν τιμωρημένος λόγω αποβολής του σε προηγούμενο φιλικό αγώνα και η Αρχεντίνος χάνει με 4–0 από τη Βέλες Σάρσφιλντ και οι προσδοκίες σταματούν εκεί. Οι εμφανίσεις του προσέλκυσαν γρήγορα το ενδιαφέρον των μεγάλων συλλόγων της χώρας με το σώμα του να πετυχαίνει να κρατήσει τον ταλαντούχο παίκτη πάση θυσία.[39][46] Ήδη το 1978 η Σέφιλντ Γιουνάιτεντ, ομάδα δεύτερης κατηγορίας στην Αγγλία, προσέγγισε το μεγαλύτερο ταλέντο της παγκόσμιας πρωταθλήτριας αλλά παρά το χαμηλό αντίτιμο η συμφωνία δεν ολοκληρώθηκε.[51][52] Το 1980 είναι πάλι κορυφαίος σκόρερ του πρωταθλήματος αλλά και πάλι η δεύτερη θέση στο πρωτάθλημα Μετροπολιτάνο είναι η οροφή για το σύλλογο. Εκείνη τη σεζόν σκόραρε σε 14 συνεχόμενους αγώνες πρωταθλήματος σημειώνοντας 19 γκολ, επίδοση που παραμένει ρεκόρ όλων των εποχών στην Αργεντινή.[53] Στις 9 Νοεμβρίου 1980 σε αγώνα για το πρωτάθλημα Νασιονάλ σημείωσε τέσσερα γκολ εναντίον της Μπόκα Τζούνιορς - που έμελλε να είναι ο επόμενος σταθμός της καριέρας του - στη νίκη με 5–3.[54][55][56] Τα δύο από αυτά με απ' ευθείας εκτελέσεις φάουλ. Αυτή η εξαιρετική εμφάνιση άφησε ανεξίτηλο στίγμα στην ιστορία του αργεντίνικου ποδοσφαίρου, ο αγώνας επιβεβαίωσε αυτό που πολλοί είχαν ήδη υποψιαστεί: ο Μαραντόνα προορίζονταν να γίνει θρύλος.[57] Την ίδια χρονιά ήταν πρώτος σκόρερ όλων των πρωταθλημάτων του κόσμου με 42 τέρματα.[58][59]
Στις 19 Φεβρουαρίου 1980 σε φιλικό αγώνα της Αρχεντίνος με την Ντεπορτίβο Περέιρα στην Κολομβία (4–4) σημείωσε ένα από τα πιο εντυπωσιακά γκολ της καριέρας του στο 75ο λεπτό, με ατομική προσπάθεια ξεκινώντας από το κέντρο του γηπέδου και προσπερνώντας όποιον έβρισκε μπροστά του, φτάνοντας σχεδόν έως τα ανυπεράσπιστα δίχτυα. Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει μετά από χρόνια και έχοντας κληθεί να επιλέξει το καλύτερο γκολ που πέτυχε ποτέ, απάντησε ότι ήταν το συγκεκριμένο.[60][61] Γνήσιο ταλέντο, ο Μαραντόνα συνδύαζε τη φινέτσα και τη δύναμη σε εκπληκτικό βαθμό. Η κυριαρχία του στη μπάλα ήταν απόλυτη, η δύναμή του του επέτρεπε να απομακρύνει τα τάκλιν που δεν μπορούσε να αποφύγει με την αριστοτεχνική τεχνική και την ταχύτητά του. Η χρήση της μπάλας ήταν επιδέξια και εφευρετική.[62] Εξαιρετική ήταν και η ικανότητά του στις απευθείας εκτελέσεις φάουλ, όπου με 62 παραμένει στους 10 κορυφαίους όλων των εποχών.[63][64] Οι εμφανίσεις του σε αυτά τα χρόνια ήταν τόσο εντυπωσιακές που οι ειδήμονες στη χώρα του θεωρούσαν ότι ήταν τέτοια η προοπτική του για την Αργεντινή που μόνο με τον θρυλικό Χοσέ Μανουέλ Μορένο θα μπορούσε να συγκριθεί.[65]
Εθνική ομάδα
ΕπεξεργασίαΟι εντυπωσιακές του εμφανίσεις κίνησαν γρήγορα το ενδιαφέρον του ομοσπονδιακού προπονητή Σέσαρ Λουίς Μενότι που τον κάλεσε στην εθνική ομάδα με το ντεμπούτο του να υλοποιείται στις 27 Φεβρουάριου του 1977 σε φιλικό αγώνα με την Ουγγαρία (5–1) σε ηλικία 16 ετών και 4 μηνών, όπου μπήκε στο δεύτερο ημίχρονο σαν αλλαγή, ο νεότερος παίκτης μέχρι τότε στην ιστορία της εθνικής ομάδας.[47][66][67] Στις 3 Απριλίου 1977 έκανε το ντεμπούτο του ως παίκτης της ομάδας νέων της Αργεντινής, με την οποία έπαιξε στο Πρωτάθλημα Νέων της Νότιας Αμερικής, που πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονιά στη Βενεζουέλα. Εκεί, οι Αργεντινοί κατέλαβαν τη δεύτερη θέση, χάνοντας μόνο από τους οικοδεσπότες της διοργάνωσης, Ουρουγουάη Κ-20.[68]
Όταν η Αργεντινή διοργάνωσε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978, δεν έλαβε μέρος, καθώς δεν είχε κλείσει καν τα 18 χρόνια του και θεωρήθηκε πολύ μικρός για να παίξει στην εθνική σε μία τόσο μεγάλη διοργάνωση. Ήταν μάλιστα ένας από τους τρεις τελευταίους παίκτες που αποκλείστηκαν από την ομάδα, μόλις 13 ημέρες πριν από την έναρξη της διοργάνωσης.[66][69][70]
Αγωνίστηκε επίσης στην εθνική ελπίδων και του δόθηκε η ευκαιρία να εμφανιστεί σε μεγάλη διοργάνωση το 1979 στο Παγκόσμιο Κύπελλο Νέων στην Ιαπωνία, όπου ήταν αρχηγός της ομάδας και κατέκτησε τίτλο για πρώτη φορά στη σταδιοδρομία του, τον πρώτο από τους 12 συνολικά.[38][71] Στις 26 Αυγούστου 1979 έκανε το ντεμπούτο του στο Παγκόσμιο Κύπελλο Νέων απέναντι στην Ινδονησία, το οποίο τελείωσε με νίκη για τους Αργεντινούς με 5–0. Ακολούθησαν δύο νίκες απέναντι στη Γιουγκοσλαβία (1–0) και την Πολωνία (4–1). Η ομάδα προκρίθηκε στον τελικό αφού νίκησε στον προημιτελικά την Αλγερία με 5–0 και την Εθνική Ουρουγουάης με 2–0 στον ημιτελικό. Η Αργεντινή κυριάρχησε στον τελικό της διοργάνωσης νικώντας τη προηγούμενη πρωταθλήτρια Σοβιετική Ένωση με 3–1, ο Μαραντόνα σημείωσε ένα γκολ, συνολικά έξι στη διοργάνωση, αναδεικνυόμενος δεύτερος σκόρερ και ψηφίστηκε ως καλύτερος παίκτης του Κυπέλλου.[42][66][72] Σύμφωνα με τον ίδιο, η ομάδα νέων του 1979 ήταν η καλύτερη ομάδα σε όλη την καριέρα του στην οποία έπαιξε ποτέ. Τη χρονιά εκείνη ψηφίστηκε καλύτερος ποδοσφαιριστής της χρονιάς στην Αργεντινή και στη Νότια Αμερική και καλύτερος αθλητής της χώρας από τους αθλητικούς συντάκτες, και οι δύο διακρίσεις για πρώτη φορά στην καριέρα του.[42][73][74]
Οι εμφανίσεις του στη διοργάνωση ήταν εντυπωσιακές και πολλοί αθλητικοί συντάκτες και φίλαθλοι άρχισαν τις συγκρίσεις με τον Πελέ, γεγονός που τον ακολούθησε ακόμα και δεκαετίες μετά το τέλος της καριέρας του.[75][76][77] Οι δυο τους είχαν συναντηθεί στις 9 Απριλίου 1979, όταν ο Μαραντόνα ταξίδεψε στο Ρίο ντε Τζανέιρο για να δει τον Πελέ. «Ο βασιλιάς» υποσχέθηκε να τον δει να παίζει στο Μπουένος Άιρες και του έδωσε συμβουλές. Ο Μαραντόνα είπε μετά: «Ήξερα ότι ήταν θεός ως παίκτης. Τώρα, είναι και ως άτομο. Πόσα παιδιά σαν κι εμένα θέλουν να τον δουν, να τον αγγίξουν, να αλλάξουν λίγα λόγια μαζί του. Και είχα το προνόμιο ότι μου έδωσε ακόμη συμβουλές. Είδα ότι ο Πελέ πλησίαζε και δεν μπορούσα να το πιστέψω».[78][79][80] Συμμετείχε επίσης με την εθνική ανδρών στο Κόπα Αμέρικα του 1979 με πλήρη αποτυχία της ομάδας που αποκλείστηκε στον πρώτο γύρο κατατασσόμενη τρίτη σε όμιλο μαζί με τη Βραζιλία και τη Βολιβία. Ο Μαραντόνα σημείωσε ένα γκολ σε δύο αγώνες, όμως η ομάδα είχε λίγους από τους παγκόσμιους πρωταθλητές της προηγούμενης χρονιάς στη σύνθεσή της.[81]
Η Ευρώπη γνώρισε τον εκκολάπτοντα αστέρα το 1979, όταν η εθνική Αργεντινής ξεκίνησε θερινή περιοδεία στην Ευρώπη, αποφασισμένη να δείξει ότι ήταν άξιοι παγκόσμιοι πρωταθλητές μετά τον (κατά πολλούς) αμφιλεγόμενο θρίαμβο του Παγκόσμιου Κυπέλλου στην έδρα της ένα χρόνο νωρίτερα.[82][83] Η πρώτη συνάντηση ήταν με τη Σκωτία την οποία και νίκησε με 3–1 στη Γλασκώβη, στην οποία ο Μαραντόνα σημείωσε το πρώτο του διεθνές γκολ. Μετά τον αγώνα της 2ας Ιουνίου η βρετανική εφημερίδα The Guardian έγραψε για το νέο «βασιλιά» του ποδοσφαίρου: «Η λέξη ότι είναι ο νέος Πελέ θέλει σκεπτικισμό, αλλά πολύ πριν από το μισό στάδιο του βασανισμού της Σκωτίας το ξέραμε ότι ήταν αλήθεια».[84] Την επομένη χρονιά η Ευρώπη ξαναείδε τον Αργεντινό σε νέα περιοδεία της εθνικής του ομάδας. Παίζοντας στα Βρετανικά νησιά νίκησε την Ιρλανδία (1–0) στο Δουβλίνο και έχασε από την Αγγλία με 3–1 αφήνοντας ανεξίτηλες εντυπώσεις,[85] ιδιαίτερα στη συνάντηση με την Αγγλία, όπου απέτυχε να σημείωσε γκολ σε μια προσπάθειά του, που όσοι είχαν την ευκαιρία να δουν τη συνάντηση θεωρούν ότι θα έμενε στην ιστορία ως το γκολ του αιώνα.[86][87] Ακολούθησε μία νίκη με 5–1 στη Βιέννη επί της Αυστρίας με τρία γκολ να συνοδεύουν την καθ' όλα εντυπωσιακή εμφάνισή του.[88]
Μεγάλη πρόκληση για τη διεθνή καταξίωση του 20χρονου Μαραντόνα ήταν το Μουντιαλίτο (επίσης γνωστό ως Copa de Oro - «Χρυσό Κύπελλο»), μια διοργάνωση για τον εορτασμό της 50ής επετείου του θεσμού του Παγκόσμιου Κυπέλλου. Η Ουρουγουάη, που είχε φιλοξενήσει το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο, ήταν οι οικοδεσπότες αυτής της μοναδικής διοργάνωσης, που επρόκειτο να περιλαμβάνει όλους τους προηγούμενους νικητές του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η Αργεντινή βρέθηκε στον όμιλο με τη Βραζιλία και τη Δυτική Γερμανία. Μετά από τη νίκη επί των Δυτικογερμανών με 2–1, η Αργεντινή αντιμετώπισε τη Βραζιλία σε συνάντηση που έληξε με 1–1 με τον Μαραντόνα να ανοίγει το σκορ. Τις εντυπώσεις τελικά έκλεψαν οι Ουρουγουανοί που νίκησαν στον τελικό τη Βραζιλία με 2–1.[89][90]
Μπόκα Τζούνιορς
ΕπεξεργασίαΜετά από πέντε ιδιαίτερα επιτυχημένα χρόνια στην Αρχεντίνος και 116 γκολ σε 166 αγώνες πρωταθλήματος (έστω και χωρίς τίτλους σε ομαδικό επίπεδο),[23][91] εντάσσεται στο δυναμικό της Μπόκα Τζούνιορς κατόπιν έντονης επιθυμίας του ιδίου με τη μορφή δανεισμού και σταδιακή αποπληρωμή, παρά το γεγονός ότι η Ρίβερ Πλέιτ είχε κάνει οικονομικά πιο συμφέρουσα προσφορά.[54][92][93] Η Μπόκα οργάνωσε το ίδιο βράδυ της συμφωνίας φιλικό με την Αρχεντίνος Τζούνιορς, με τον νεαρό Ντιεγκίτο να παίζει στο πρώτο ημίχρονο με την παλιά του ομάδα και στο δεύτερο ημίχρονο με τη Μπόκα. Το φιλικό εκείνο έληξε με 3–2 υπέρ της Αρχεντίνος, με τον Μαραντόνα να σκοράρει απέναντι στην πρώην ομάδα του με πέναλτι, ενώ δύο ημέρες αργότερα πραγματοποίησε το επίσημο ντεμπούτο του με τη Μπόκα να επικρατεί με 4–1 της Ταγιέρες ντε Κόρδοβα και τον ίδιο να σημειώνει δύο τέρματα.[94][95][96] Με την Μπόκα κέρδισε τον πρώτο συλλογικό του τίτλο, το πρωτάθλημα του 1981, τον μοναδικό που κέρδισε στην πατρίδα του, ενώ ήταν και πρώτος σκόρερ με 28 γκολ.[97][98] Την χρονιά εκείνη ψηφίστηκε δεύτερος καλύτερος ποδοσφαιριστής στη Νότια Αμερική.[99] Ήταν αυτός που έδωσε την ασίστ για ένα από τα θρυλικότερα γκολ στην ιστορία του συλλόγου στο συμπαίκτη του Ούγκο Περότι στη νίκη με 1–0 επί της Οέστε στην 32η αγωνιστική εξασφαλίζοντας το τίτλο από την αντίπαλό της με διαφορά ενός βαθμού. Το γκολ έμεινε στην ιστορία ως «η χιονοστιβάδα του Περότι» και η Μπόκα κατέκτησε το πρωτάθλημα για πρώτη φορά από το 1976.[100] Στο πρωτάθλημα της Αργεντινής ήταν για πέντε συνεχόμενες χρονιές πρώτος σκόρερ, επίδοση ρεκόρ που ακόμα παραμένει.[101] Το 1979 και το 1980 ψηφίστηκε ως ο καλύτερος ποδοσφαιριστής της Νότιας Αμερικής.[46][102] Σε αυτά τα χρόνια της καριέρας του στην Αργεντινή ο Μαραντόνα σημείωσε 144 γκολ πρωταθλήματος σε 207 αγώνες.[46]
Από την αρχή του 1982, η Μπόκα Τζούνιορς βρέθηκε σε δύσκολη οικονομική θέση, μη δυνάμενη να κρατήσει το νεαρό σούπερ αστέρα στη δύναμη της, παρά τη συμμετοχή σε πολλούς φιλικούς αγώνες σε Ευρώπη και Ασία εκμεταλλευόμενη την ανερχόμενη δημοφιλία του αστέρα της για αύξηση των εσόδων της και ξεκίνησε μυστικά διαπραγματεύσεις για την πώλησή του σε ευρωπαϊκό σύλλογο.[32][103] Διαπραγματεύσεις για την πώληση στη Ευρώπη είχε κάνει και η Αρχεντίνος το 1980 ερχόμενη κατ' αρχάς σε συμφωνία με την Μπαρτσελόνα, αλλά με τη συμφωνία να ενεργοποιείται μετά το επόμενο Παγκόσμιο Κύπελλο.[104] Ο ίδιος ο Μαραντόνα δεν ήθελε να πάει στην Ιταλία (η Γιουβέντους έδειξε έντονο ενδιαφέρον από την προηγούμενη χρονιά και με υψηλότερη οικονομική προσφορά[105]) και έτσι προτίμησε την Μπαρτσελόνα.[106] Η συμφωνία ανακοινώθηκε λίγο πριν το επερχόμενο Παγκόσμιο Κύπελλο με τη Μπόκα να εισπράττει το 1/3 των χρημάτων και την Αρχεντίνος τα υπόλοιπα.[107]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1982
ΕπεξεργασίαΣτο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1982 στην Ισπανία, ο Μαραντόνα ξεκίνησε τη διοργάνωση προερχόμενος από τραυματισμό. Ο προπονητής Μενότι είχε προσαρμόσει το αγωνιστικό στυλ της παγκόσμιας πρωταθλήτριας Εθνική ομάδα της Αργεντινής γύρω από το ταλέντο του νεαρού παίκτη, χρησιμοποιώντας τον ως επιθετικό μέσο.[108][109] Στην πρεμιέρα η Αργεντινή αντιμετώπισε τη δευτεραθλήτρια Ευρώπης Εθνική Βελγίου και η επιτυχημένη επιλογή της ευρωπαϊκής ομάδας να μην τον αντιμετωπίσει σε προσωπικό επίπεδο οδήγησε σε νίκη έκπληξη (1–0). Η εθνική έφτασε μέχρι την προημιτελική φάση, όπου αποκλείστηκε από τη Ιταλία, μελλοντική νικήτρια της διοργάνωσης.[62][110] Ο Μαραντόνα έπαιξε και στους πέντε αγώνες της ομάδας του, χωρίς να φτάσει σε υψηλά επίπεδα απόδοσης,[111][112] σκόραρε δύο φορές σε αγώνα της πρώτης φάσης με αντίπαλο την Ουγγαρία (4–1),[113] όμως αντιμετωπίστηκε ιδιαίτερα σκληρά: στον αγώνα με την Ιταλία κέρδισε τον αριθμό ρεκόρ των 23 φάουλ πολύ στενά μαρκαρισμένος από τον Κλαούντιο Τζεντίλε[114][115] και συνολικά 36.[116] Δέχθηκε οξύτατη κριτική για την αποβολή του στη τελευταία συνάντηση με αντίπαλο τη Βραζιλία.[107][117] Η ομάδα δεν είχε σημαντικές διαφοροποιήσεις από αυτή του 1978 και με την προσθήκη του Μαραντόνα υπήρχαν υψηλές προσδοκίες των οπαδών της, ξεκίνησε από την αρχή άσχημα και τελικά δεν κατάφερε να προκριθεί στους τέσσερις της διοργάνωσης, αγωνιζόμενη στη δεύτερη φάση σε όμιλο πολύ δύσκολο με Βραζιλία και Ιταλία και γνωρίζοντας ισάριθμες ήττες.[110][118][119]
Μετά τη διοργάνωση η αλλαγή στην τεχνική ηγεσία της εθνικής, οδήγησε το Μαραντόνα εκτός ομάδας, με το νέο ομοσπονδιακό προπονητή Κάρλος Μπιλάρδο να προσκαλεί παίκτες αποκλειστικά από το πρωτάθλημα της χώρας, κάτι που απομάκρυνε το Μαραντόνα για 24 συνεχόμενους αγώνες μέχρι το 1985. Επέστρεψε στην εθνική ομάδα στις 28 Φεβρουαρίου σε συνάντηση με τη Βενεζουέλα για τα προκριματικά του επερχόμενου Παγκοσμίου Κυπέλλου. Πρωτύτερα, είχε συμμετάσχει σε δύο φιλικά με την Παραγουάη και τη Χιλή.[10][120]
Ευρωπαϊκή καριέρα
ΕπεξεργασίαΜπαρτσελόνα
ΕπεξεργασίαΗ Μπαρτσελόνα ανακοίνωσε διθυραμβικά την απόκτησή του και κλείνοντας συμβόλαιο ύψους ρεκόρ στην ποδοσφαιρική ιστορία.[34][121] Ο Μαραντόνα έγινε παίκτης της ομάδας της Καταλονίας από το 1982 μέχρι το 1984 αγωνιζόμενος περισσότερο ως επιθετικός μέσος και δημιουργίας παιχνιδιού παρά ως γνήσιος επιθετικός όπως ξεκίνησε την καριέρα του, σημείωσε 38 γκολ συνολικά σε 58 επίσημους αγώνες, ενώ έδωσε και 24 ασίστ.[122][123] Έκανε το ντεμπούτο του στις 4 Αυγούστου σε αγώνα προετοιμασίας με την Μέπεν στη Δυτική Γερμανία (0–5) και σκόραρε στον πρώτο του αγώνα στο πρωτάθλημα απέναντι στη Βαλένθια (4 Σεπτεμβρίου, ήττα με 2–1).[124] Σημείωσε χατ τρικ στην πρώτη του συμμετοχή στο Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης με αντίπαλο τον Απόλλωνα Λεμεσού και δύο ακόμα γκολ μέσα στο Βελιγράδι στον δεύτερο γύρο επί του Ερυθρού Αστέρα.[107] Ωστόσο την περίοδο αυτή η υγεία του κλονίστηκε (ηπατίτιδα) με αποτέλεσμα να απουσιάσει σχεδόν για τέσσερις μήνες την περίοδο 1982–83 και 14 αγώνες πρωταθλήματος.[123][125] Στις 26 Ιουνίου 1983 γνώρισε την αποθέωση από τους οπαδούς της Ρεάλ Μαδρίτης για το γκολ του που άνοιξε το σκορ στο Στάδιο Σαντιάγκο Μπερναμπέου σε αγώνα του Κυπέλλου χειροκροτούμενος για ένα λεπτό από το κοινό (ο αγώνας έληξε ισόπαλος).[126][127]
Ένας σοβαρός τραυματισμός στις 24 Σεπτέμβριο του 1983 σε αγώνα με την Αθλέτικ Μπιλμπάο τον άφησε εκτός αγωνιστικών χώρων για χρονικό διάστημα τριών μηνών.[128][129][130] Τη δεύτερη χρονιά ο σύλλογος άλλαξε προπονητή με τη πρόσληψη του Λουίς Μενότι, που είχε υπό τις οδηγίες του το Μαραντόνα στην ομάδα που κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο Νέων του 1979. Παρά τη δημόσια καλή εικόνα της σχέσης μεταξύ τους, αναπτύχθηκαν προβλήματα που σχετίζοταν με το πρόγραμμα προπονήσεων. Τελικά, η αντιπαράθεση οδήγησε τον παγκόσμιο πρωταθλητή τεχνικό να ζητήσει την εκδίωξη του παίκτη θεωρώντας ότι έτσι μόνο θα κατάφερνε η ομάδα να κατακτήσει το πολυπόθητο πρωτάθλημα που τελευταία φορά είχε πανηγυρίσει το 1974.[131] Συνολικά έτσι οι εντυπώσεις του Μαραντόνα από την Ισπανία ήταν αρνητικές (παρά τη δημοφιλία του): η ομάδα κατέκτησε μόνο ένα Κύπελλο Ισπανίας και ένα Σούπερ Κύπελλο την πρώτη χρονιά, ενώ ο ίδιος θεωρήθηκε ως κύριος υπεύθυνος των εκτεταμένων επεισοδίων μεταξύ ποδοσφαιριστών στον αγωνιστικό χώρο του Σαντιάγκο Μπερναμπέου στον τελικό του Κυπέλλου Ισπανίας στις 5 Μαΐου του 1984 απέναντι στην Αθλέτικ Μπιλμπάο.[107][130][132][133] Το αποτέλεσμα ήταν η απόλυση του προπονητή μετά την απώλεια του πρωταθλήματος, η οικονομική κατάσταση της εταιρείας που είχε δημιουργήσει ο παίκτης δεν ήταν καλή και η ανάγκη ανεύρεσης νέας επαγγελματικής στέγης ήταν επιτακτική. Ήδη υπήρχαν ενδείξεις για κακή εξωγηπεδική ζωή του νεαρού αστέρα (συμπεριλαμβανομένης τη χρήσης ναρκωτικών), γεγονός που ελαχιστοποίησε την οποία υποστήριξη από την πλευρά της διοίκησης.[69][134][135] Η ιστορία δικαίωσε το Μενότι αφού η καταλανική ομάδα ήταν πρωταθλήτρια την επόμενη χρονιά.
Νάπολι
ΕπεξεργασίαΚατέληξε στην Ιταλία και τη Νάπολι, την ομάδα της οποίας με τη συνεισφορά του συνέβαλε να μετατραπεί από μία μικρή ομάδα (που την τελευταία χρονιά προτού τον ερχομό του είχε γλιτώσει τον υποβιβασμό για ένα βαθμό) σε μια από τις πιο αγαπητές τότε στον κόσμο έχοντας αποκτήσει με τη πάροδο του χρόνου πολλούς οπαδούς.[136][137][138] Μία από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας είχε μόλις υπογράψει τον πιο ακριβό παίκτη στον κόσμο. Όπως το έθεσε μια τοπική εφημερίδα εκείνη την εποχή, «η πόλη δεν είχε δήμαρχο, σπίτια, σχολεία, δουλειά, λεωφορεία, και αποχέτευση, αλλά κανένα από αυτά δεν έχει σημασία επειδή έχουμε το Μαραντόνα».[139][140] 75.000 Ναπολιτάνοι, κάτοικοι μιας πόλης που πάντα αγαπούσε πολύ το ποδόσφαιρο αλλά ουδέποτε είχε δει μεγάλες χαρές από αυτό και που από τη φύση τους είχαν την προσμονή ενός μεσσία τον υποδέχθηκαν πανηγυρικά στο Σαν Πάολο, το γήπεδο της ομάδας στις 5 Ιουλίου 1984.[141][142][143] Η μεταγραφή ήταν ουσιαστικά έκπληξη λόγω των οικονομικών δυνατοτήτων του συλλόγου και δημιούργησε μακροχρόνιες υποψίες για ανάμειξη της Μαφίας στη διαδικασία, κάτι που διέψευσε ο τότε πρόεδρος της ομάδας χρόνια αργότερα, παραδεχόμενος ότι η Καμόρα επανειλημμένα αποπειράθηκε να εμπλακεί στη Νάπολι αλλά κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη.[144] Οι διανοούμενοι της πόλης ήταν λιγότερο εντυπωσιασμένοι, με πάνω από 100 να υπογράφουν μια αίτηση διαμαρτυρίας για την ανηθικότητα τέτοιων δαπανών σε μια πόλη που δεν είχε ουσιαστικές δομές.[142] Στη Νάπολη, έφτασε στο απόγειο της επαγγελματικής καριέρας του και γρήγορα έγινε το πιο υπέρλαμπρο αστέρι μεταξύ των οπαδών του συλλόγου και όχι μόνο.[145][146] Στην εποχή του η ομάδα είχε την πιο επιτυχημένη πορεία της ιστορίας της, ακόμα και αν συμπεριληφθούν περισσότερες από τρεις μεταγενέστερες δεκαετίες (ο επόμενος τίτλος πρωταθλήματος ήρθε για το σύλλογο το 2023[147]). Το γήπεδο ήταν ασφυκτικά γεμάτο με περισσότερους από 70.000 οπαδούς σε κάθε εντός έδρας αγώνα με αριθμούς σε μεταγενέστερες εποχές στο μισό.[148][149]
Ο Αργεντινός έπαιξε στη Νάπολι σε μία περίοδο κατά την οποία οι εντάσεις Βορρά - Νότου στην Ιταλία έφθασαν στην αιχμή τους εξαιτίας ποικίλων ζητημάτων, ιδίως των οικονομικών διαφορών μεταξύ των δύο.[136][142] Ο Μαραντόνα ενσωμάτωνε τέλεια αυτό το πνεύμα, δεδομένης της ταπεινής καταγωγής του και της αρχικής χαμηλής κοινωνικής του κατάστασης: τα πολλαπλά κέρδη από το άθλημα δεν τον έκαναν να χάσει τους τρόπους έκφρασης και το λεξιλόγιο των λιγότερο εύρρωστων τμημάτων του πληθυσμού, ακόμα και του περιθωρίου. Το ντεμπούτο στο πρωτάθλημα έγινε στις 16 Σεπτεμβρίου 1984 εναντίον της Ελλάς Βερόνα, με ήττα 3–1.[150][151][152] Η ομάδα δεν μπόρεσε να βρει τον δρόμο της και στον πρώτο γύρο πήρε μόνο 9 βαθμούς. Ωστόσο, στο δεύτερο γύρο ανέκαμψε και πήρε 24 ακόμη και αναρριχήθηκε στην όγδοη θέση στο πρωτάθλημα. Οι συμπαίκτες του Αργεντινού ήταν Ιταλοί, ορισμένοι διεθνείς, χωρίς κανένας να αποτελεί σημαντικής αξίας στη χώρα του.[153] Ο Μαραντόνα κατέλαβε την τρίτη θέση στον πίνακα των σκόρερ με 14 γκολ. Από την πρώτη αγωνιστική περίοδο παρουσίασε όλες τις πτυχές του ταλέντου του με κορυφαία έκφραση στον αγώνα εναντίον της Λάτσιο στις 24 Φεβρουαρίου 1985 στο Σαν Πάολο, όπου σημείωσε και τα τρία γκολ της Νάπολι στο τελικό 3–0, ένα από τα οποία θεωρείται από τα καλύτερα της σταδιοδρομίας του.[154][155]
Το 1985–86 η καλή πορεία της ομάδας διασφαλίστηκε με δύο μεταγραφές, ο Αργεντινός βρήκε 11 φορές τα δίχτυα των αντιπάλων, ενώ η Νάπολι κατέκτησε την τρίτη θέση στο πρωτάθλημα, γεγονός που της έδωσε τη δυνατότητα να συμμετάσχει στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ της επόμενης αγωνιστικής περιόδου.[140] Στις 3 Νοεμβρίου 1985 η Νάπολι νίκησε τη Γιουβέντους με 1–0 για πρώτη φορά με γκολ του Μαραντόνα (που θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα της καριέρας του[156][157]), ένας τηλεσχολιαστής ανακοίνωσε την κατάρρευση πέντε ατόμων και καρδιακών προσβολών δύο από τους οποίους στο γήπεδο. «Αυτός ο στόχος ήταν για τους ανθρώπους της Νάπολης», συνέχισε.[148][158] Με επικεφαλής τον Αργεντινό, η Νάπολι κέρδισε το πρώτο ιταλικό πρωτάθλημα της το 1986–87, 61 χρόνια μετά την ίδρυσή της, ενώ μέχρι τότε είχε μόνο δύο τίτλους Κυπέλλου στην τροπαιοθήκη της.[9][159][160] Από την αρχή της χρονιάς φάνηκε η ισχύς της ομάδας: ξεκίνησε με νίκη επί της Μπρέσια με γκολ του Μαραντόνα και από την έβδομη αγωνιστική που πέρασε στην κορυφή μετά από ένα ακόμη δικό του γκολ (1–0 την Ρόμα στην πρωτεύουσα), δεν έπεσε από εκεί. Παρέμεινε αήττητη στους 12 πρώτους αγώνες και νικώντας τις πρωταθλήτριες των δύο προηγούμενων ετών Γιουβέντους και τη Ρόμα (την πρώτη και στους δύο αγώνες).[161][162] Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ακολουθήθηκε από την κατάκτηση του Κυπέλλου με νίκη επί της Αταλάντα με 4–0 με δύο τέρματα του Αργεντινού, που ήταν τότε ο μόνος ξένος παίκτης της ομάδας.[163] Η Νάπολι έγραψε την σημαντικότερη στιγμή στην ιστορία της κατακτώντας το νταμπλ, κάτι που μόνο τρεις άλλοι σύλλογοι είχαν καταφέρει μέχρι τότε (Γιουβέντους, Τορίνο, Ίντερ), και οι τρεις της βόρειας χώρας. Ο Μαραντόνα σημείωσε 10 γκολ στο πρωτάθλημα και 7 στο Κύπελλο, όπου η ομάδα κατέκτησε το τρόπαιο νικώντας σε όλους τους αγώνες (13), ρεκόρ που παραμένει μέχρι σήμερα.[162][164][165] Στον τελικό του Κυπέλλου ο Μαραντόνα σημείωσε δύο από τα γκολ στο 4–0 επί της Αταλάντα κάνοντας το νταμπλ.[163] «Η μεγαλύτερη σειρά πανηγυρισμών που έγινε ποτέ για πρωτάθλημα στην ιστορία», αναφέρει ο Τζον Φουτ στο βιβλίο του Calcio: A History of Italian Football.[160] Σύντομα, η φωτογραφία του Μαραντόνα κρεμάστηκε δίπλα στον Ιησού στα μισά σπίτια της πόλης.[148] Τοιχογραφίες του Ντιέγκο ζωγραφίστηκαν παντού ακόμα και στα αρχαία κτίρια της πόλης και τα νεογέννητα παιδιά ονομάζονταν προς τιμήν του.[166][167] Ήρθε σε σύγκρουση και με τον Πάπα, για την οποία είχε δηλώσει μετά την επίσκεψή του στο Βατικανό (9 Νοεμβρίου 1985): «Ναι, τσακώθηκα με τον Πάπα. Τσακώθηκα με τον Πάπα επειδή ήμουν στο Βατικανό και είδα χρυσές στέγες και μετά άκουσα τον Ποντίφικα να λέει ότι η Εκκλησία ανησυχεί για τα φτωχά παιδιά. Τότε πούλα τις στέγες φίλε, κάνε κάτι!»[67][168]
Την επόμενη αγωνιστική περίοδο (1987–88), το παραγωγικό επιθετικό τρίο της ομάδας, που σχηματίστηκε από τους Μαραντόνα, Μπρούνο Τζορντάνο και τον νεοαποκτηθέντα Καρέκα, τρίο που αργότερα μετονομάστηκε σε Ma-Gi-Ca (μαγική) πρώτη γραμμή.[169][170] Η πρώτη συμμετοχή στο Κύπελλο Πρωταθλητριών ήταν αποτυχημένη με την ομάδα να αποκλείεται από τη Ρεάλ Μαδρίτης στη φάση των "16".[171] Στο πρωτάθλημα η Νάπολι στην 25η αγωνιστική (από τις 30) ήταν μπροστά με τέσσερις βαθμούς διαφορά από τη Μίλαν, τα στοιχήματα υπέρ της κατάκτησης και δεύτερου συνεχόμενου τίτλου ήταν στα ύψη, αλλά η ήττα από τη Γιουβέντους και η ισοπαλία με τη Βερόνα με 1–1 (το γκολ ο Μαραντόνα) έφεραν στην τελευταία αγωνιστική αντιμέτωπους τους δύο διεκδικητές στο Μιλάνο με τους Ναπολιτάνους ένα βαθμό μπροστά. Το σκληρό παιχνίδι έληξε με νίκη των γηπεδούχων με 3–2 με το γκολ της ισοφάρισης του Αργεντινού να αποδεικνύεται πολύ λίγο. Οι πολίτες της Νάπολης έχασαν μεγάλα ποσά καθώς οι αποδόσεις των στοιχημάτων ήταν πολύ υψηλές και η Καμόρα που έλεγχε κυρίως τα παράνομα στοιχήματα (totonero) αποκόμισε μεγάλα κέρδη, ενώ την προηγούμενη χρονιά είχε συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Αργότερα, στις 12 Ιανουαρίου 1995 εκδόθηκε από την Εισαγγελία της Νάπολης ένταλμα σύλληψης δύο μελών της παράνομης οργάνωσης για το στοιχηματισμό εκείνης της περιόδου με τον τότε οδηγό και σωματοφύλακα του Αργεντινού να δηλώνει ότι «Ο Μαραντόνα πούλησε το πρωτάθλημα της σεζόν 1987–1988 για λογαριασμό της Καμόρα, τη χρονιά στην οποία η Νάπολι είχε προβάδισμα πέντε βαθμών και το πρωτάθλημα κέρδισε τελικά η Μίλαν». Ο ίδιος ο Μαραντόνα το διέψευσε τότε κατηγορηματικά.[160] Ο Αργεντινός τελείωσε τη χρονιά ως πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος με 15 τέρματα.[172]
Οι υποψίες που καλλιεργήθηκαν έφεραν σε δύσκολη θέση το Μαραντόνα, ο οποίος ζούσε προκλητικά πλούσια σε σχέση με τα εισοδήματα που προέκυπταν από το συμβόλαιο που είχε. Η υποστήριξη των οπαδών σε ακραίο επίπεδο στο πρόσωπό του όμως δεν κάμφθηκε.[45] Την επόμενη χρονιά και σε μία από τις καλύτερες εμφανίσεις της Νάπολι όλων των εποχών (27 Νοεμβρίου 1988), η ομάδα διέλυσε με 4–1 τη πανίσχυρη Μίλαν, μια ομάδα που εφτά μήνες αργότερα έμελλε να κατακτήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Ο Μαραντόνα πέτυχε το πρώτο γκολ της καριέρας του σε βάρος των «ροσονέρι». Η Μίλαν τελικά κατέκτησε το πρωτάθλημα και εκείνη τη χρονιά αφήνοντας τη Νάπολι δεύτερη.[173]
Στη Νάπολη, μία πόλη όπου το ποδόσφαιρο είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία της,[174] ο Μαραντόνα λατρεύτηκε σαν «θεός»,[175][176] αν και οι φήμες για την εξωγηπεδική ζωή του οργίαζαν, με σημαντικότερη τη χρήση κοκαΐνης μετά τους αγώνες της ομάδας που στο τέλος έγιναν κοινό μυστικό.[159][177][178] Με το σύλλογο της νότιας Ιταλίας κατέκτησε δύο πρωταθλήματα, το Κύπελλο Ιταλίας, το Σούπερ Κύπελλο της χώρας καθώς και το Κύπελλο UEFA της χρονιάς 1988–1989.[114][179]
Το Κύπελλο UEFA της αγωνιστικής περιόδου 1988–89 ήταν ο πρώτος και τελευταίος διεθνής τίτλος του συλλόγου και του αρχηγού της στην Ευρώπη. Στον πρώτο γύρο απέκλεισε τον ΠΑΟΚ (1–0 και 1–1) και στη συνέχεια Λοκομοτιβ Λειψίας και Μπορντό.[180][181][182] Ο δρόμος στη συνέχεια ήταν δύσκολος έχοντας να αντιμετωπίσει στα προημιτελικά τη Γιουβέντους από την οποία είχαν χάσει με 2–0 στην πρώτη αναμέτρηση. Μπροστά σε ένα φανατισμένο πλήθος στο στάδιο Σαν Πάολο (γεγονός που ήταν συνυφασμένο με την παρουσία του) ο Μαραντόνα - σε μία πολύ καλή ατομική εμφάνιση - σκόραρε στο 10ο λεπτό και στη συνέχεια πάσαρε ένα ακόμα γκολ του συμπαίκτη του Αντρέα Καρνεβάλε. Έτσι παρέμεινε το αποτέλεσμα στην κανονική διάρκεια, και η πρόκριση κρίθηκε στην παράταση με ένα ακόμα τέρμα της Νάπολι. Στα ημιτελικά ούτε η Μπάγερν Μονάχου κατάφερε να σταματήσει τους ναπολιτάνους που κέρδισαν στην έδρα τους με 2–0 και πήραν την επιθυμητή ισοπαλία στο Μόναχο με 2–2 με δύο γκολ του Καρέκα από τελικές πάσες του Αργεντινού.[161][163] Στον τελικό αντιμετώπισε τη Στουτγκάρδη την οποία νίκησε στην Νάπολη με 2–1 (με ασίστ του Μαραντόνα στο νικητήριο τέρμα) και ήρθε ισόπαλη με 3–3 στη Δυτική Γερμανία.[181][183] Στον αγώνα του Σούπερ Κυπέλλου Ιταλίας το 1990 (1 Σεπτεμβρίου) η Νάπολι συνέτριψε τη Γιουβέντους με 5–1 σε μία συνάντηση που έγινε στη Νάπολη, με το Μαραντόνα να έχει δύο τελικές πάσες (ασίστ) και που του πρόσφερε τον τελευταίο τίτλο του στην Ευρώπη.[184][185]
Στη σεζόν 1989–90 η Νάπολι κυνηγούσε τον τίτλο και μπροστά της είχε τη Μίλαν. Οι Ναπολιτάνοι επικράτησαν 2–4 της Μπολόνια (22 Απριλίου), με το Μαραντόνα να σκοράρει για 16η και τελευταία φορά στο πρωτάθλημα. Λίγο αργότερα η Μίλαν γνώριζε ήττα έκπληξη από τη Βερόνα και την επόμενη - τελευταία αγωνιστική στις 29 Απριλίου η Νάπολι νίκησε τη Λάτσιο με 1–0 και κατέκτησε το δεύτερο πρωτάθλημα.[186][187]
Όπως και το 1987–88, έτσι και το 1990–91 η Νάπολι απέτυχε στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, αποκλειόμενη αυτή τη φορά στο δεύτερο γύρο από τη Σπαρτάκ Μόσχας, με τον Μαραντόνα να μην ακολουθεί την αποστολή της ρεβάνς στη Μόσχα, με δημοσιογραφικά στοιχεία να αναφέρουν εξωαγωνιστικές δραστηριότητές του να καθιστούν αδύνατη τη μετάβασή του με την υπόλοιπη ομάδα. Τελικά, αγωνίστηκε στο δεύτερο ημίχρονο της συνάντησης χωρίς αξιοσημείωτη παρουσία και η Νάπολι αποκλείστηκε στα πέναλτι.[188] Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο μεγάλος ποδοσφαιριστής ήταν ασυνεπής στις επαγγελματικές του υποχρεώσεις οδηγώντας σε πρόστιμα τη διοίκηση του συλλόγου και σε δυσμενή σχόλια του τύπου.[189] Λίγο πριν την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου στην Ιταλία ήταν και πάλι στο προσκήνιο με αρνητικό τρόπο όταν, στο προπονητικό στρατόπεδο στην Τριγκόρια, αυτός και ο αδερφός του επιτέθηκαν άγρια σε έναν φρουρό, αφού ο αδελφός είχε συλληφθεί, οδηγώντας παράνομα το αυτοκίνητο του Μαραντόνα.[128]
Η νέα αγωνιστική περίοδος ξεκίνησε μέτρια για την ομάδα και ο Μαραντόνα απουσίαζε, αλλά η επάνοδος άλλαξε την πορεία για την ομάδα που φαινόταν ότι θα διεκδικούμε πάλι το πρωτάθλημα, αλλά ο Αργεντινός ήταν μέτριος έχοντας σκοράρει έξι τέρματα, όλα με πέναλτι στις 18 εμφανίσεις του στο πρωτάθλημα.[190] Τον Μάρτιο του 1991 βρέθηκε θετικός σε κοκαΐνη[38][191] σε ντόπινγκ τεστ που πραγματοποιήθηκε μετά τον αγώνα Νάπολι - Μπάρι. Έφυγε στην πατρίδα του και στις 26 Απριλίου 1991 ο Αργεντινός συνελήφθη σε διαμέρισμα στο Μπουένος Άιρες με ποσότητες κοκαΐνης.[192] Η καριέρα του στην Ιταλία τελείωσε εκεί ως πρώτος σκόρερ στην ιστορία της Νάπολι με 115 τέρματα σε 259 επίσημους αγώνες, ενώ μοίρασε και 78 ασίστ.[152][193] Στις 6 Απριλίου τιμωρήθηκε από την Πειθαρχική Επιτροπή της Ιταλικής Ομοσπονδίας με αποκλεισμό 15 μηνών (η ποινή δεν αφορούσε μόνο την Ιταλία, αλλά επεκτάθηκε από τη FIFA οπουδήποτε υπήρχε επαγγελματικό ποδόσφαιρο).[191][194] Στις 6 Μαΐου η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Αργεντινής τιμώρησε το «χρυσό» παιδί της με 14 μήνες για χρήση απαγορευμένων ουσιών.[195] «Ναι, έκανα χρήση κοκαΐνης. Ήθελα να ξεπεράσω το στρες και την πίεση από τη σωματική και ψυχολογική κόπωση. Έκανα πολλά λάθη στη ζωή μου. Πίστεψα ότι η κοκαΐνη θα με ανακούφιζε. Δεν είχα δίκιο, αλλά δεν είχα και τις ηθικές δυνάμεις να αντισταθώ», παραδέχθηκε ο Μαραντόνα.[192] Από τους αντιπάλους του στην Ιταλία, ο Μισέλ Πλατινί δήλωσε τότε ότι «αυτά που μπορώ να κάνω με τη μπάλα, τα κάνει ο Μαραντόνα με ένα πορτοκάλι»,[196] και ο κορυφαίος Ιταλός αμυντικός της Μίλαν Πάολο Μαλντίνι τον υπέδειξε ως τον δυσκολότερο αντίπαλο που είχε αντιμετωπίσει ποτέ.[159][197]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1986
ΕπεξεργασίαΤο 1986 ο Μαραντόνα κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Μεξικό με την ομάδα της Αργεντινής. Ήταν αρχηγός της εθνικής ομάδας στη διοργάνωση, επιβεβαιώνοντας την κυριαρχία του σε βαθμό που δεν είχε παρουσιαστεί μέχρι τότε σε ανάλογη διοργάνωση. Τα γκολ του με αντιπάλους την Αγγλία και το Βέλγιο, η ασίστ στον Μπουρουσάγα στον τελικό, αλλά και το γκολ με «Το χέρι του Θεού», εκτίναξαν τη δημοτικότητά του και την αναγνώρισή του στην ιστορία του αθλήματος.[198][199][200][201] Έπαιξε κάθε λεπτό κάθε παιχνιδιού της Αργεντινής, σημειώνοντας πέντε γκολ και δίνοντας πέντε τελικές πάσες, τρεις από αυτές στον εναρκτήριο αγώνα με τη Νότια Κορέα στην πόλη του Μεξικού.[117][202] Οι ατομικές επιδεξιότητές του (ίσως οι καλύτερες όλων των εποχών) κυριάρχησαν στους σημαντικότερους αγώνες της διοργάνωσης.[36][45][91][203]
Το πρώτο τέρμα στη διοργάνωση ήρθε με αντίπαλο την Ιταλία στο δεύτερο παιχνίδι της ομάδας που έληξε ισόπαλο με 1–1. Ήταν η μόνη ισοπαλία της ομάδας στη διοργάνωση μένοντας αήττητη ως το τέλος: νίκησε τη Νότια Κορέα (3–1) και τη Βουλγαρία (2–0). Η Αργεντινή κατετάγη πρώτη στον όμιλό της και απέκλεισε την Ουρουγουάη στον πρώτο γύρο νοκ-άουτ στην Πουέμπλα.[112][204][205][206] Εκτός του αρχηγού της, η εθνική διέθετε ορισμένους καταξιωμένους διεθνώς ποδοσφαιριστές, ξεκινώντας από τον αρχηγό της ομάδας που κέρδισε το προηγούμενο Παγκόσμιο Κύπελλο Ντανιέλ Πασαρέλα (έστω και αν δεν αγωνίστηκε σε αυτή τη διοργάνωση), το Χόρχε Βαλντάνο βασικό στέλεχος της Ρεάλ Μαδρίτης και το Χόρχε Μπουρουτσάγα (καλύτερο παίκτη στο γαλλικό πρωτάθλημα εκείνη τη χρονιά) που δημιουργούσαν ένα δυνατό σύνολο ικανό να πρωταγωνιστήσει, χωρίς όμως αρχικά να θεωρείται από τα φαβορί της διοργάνωσης.[207][208][209][210] Η ομάδα όμως δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένη (αν και όπως η Βραζιλία το 1970 ήταν η πρώτη που έφθασε στο Μεξικό για να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες συνθήκες[211]), εφάρμοσε ένα σύστημα 3–5–2, ασυνήθιστο μέχρι τότε στην ιστορία της που έδινε τη δυνατότητα στο Μαραντόνα να πρωταγωνιστήσει, αλλά ο Μπιλάρδο είχε δεχθεί έντονη κριτική για τις επιλογές του. Ο Μαραντόνα χρίστηκε αρχηγός στη θέση του Πασαρέλα, απόφαση που λειτούργησε θετικά στο φρόνημα της ομάδας.[109][212][213] Σύμφωνα με τον ίδιο το Μαραντόνα, κλειδί ήταν το ομαδικό πνεύμα.[214]
Στα προημιτελικά στις 22 Ιουνίου 1986, η Αργεντινή αντιμετώπισε την Αγγλία στο Στάδιο Αζτέκα της πόλης του Μεξικού μπροστά σε 115.000 θεατές, σε μία σύγκρουση με έμελλε να μείνει στην ιστορία. Είχαν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από τον πόλεμο των Φώκλαντ, κάτι που κατά κοινή διαπίστωση είχε δημιουργήσει ένταση μεταξύ των δύο εθνών, που μεταφέρθηκε και σε αυτή τη σύγκρουση.[215][216] Τα πρώτα 45 λεπτά έληξαν χωρίς τέρματα. Το πρώτο τέρμα του Μαραντόνα στο 51ο λεπτό σημειώθηκε εμφανώς με το χέρι μετά από ψηλή κόντρα στο ύψος της μεγάλης περιοχής που έστειλε τη μπάλα στο ύψος της μικρής περιοχής και στην εναέρια μονομαχία ο Αργεντινός ήξερε ότι δεν θα μπορούσε να νικήσει στον αέρα τον τερματοφύλακα Πίτερ Σίλτον. Ο έμπειρος Άγγλος αρχηγός ήταν 18 εκατοστά ψηλότερος και είχε και το πλεονέκτημα των απλωμένων του χεριών. Σηκώνεται από το έδαφος σκοπεύοντας να την απομακρύνει με το χέρι, την ίδια στιγμή που ο Ντιέγο πηδάει όσο ψηλότερα μπορούσε με τεντωμένο το αριστερό του χέρι, κοντά όμως στο κεφάλι του. Κλάσματα του δευτερολέπτου πριν ο Σίλτον χτυπήσει τη μπάλα με τη γροθιά του, ο Μαραντόνα προλαβαίνει να την αγγίξει με το χέρι του και να τη στείλει στα αγγλικά δίχτυα, ανοίγοντας το σκορ. Ο Αργεντινός ποδοσφαιριστής κοίταξε αμέσως τον διαιτητή και τον επόπτη και μόλις τους βλέπει να δείχνουν σέντρα, αρχίζει να πανηγυρίζει. Μετά τον αγώνα ο Αργεντινός δήλωσε: «Το γκολ αυτό μπήκε λίγο από το κεφάλι του Μαραντόνα και λίγο από το χέρι του Θεού». Έτσι καθιερώθηκε ως το «χέρι του Θεού» (La mano de Dios).[118][217][218][219][220] Ο Τυνήσιος διαιτητής κατακύρωσε το τέρμα, υποστηρίζοντας αργότερα ότι μη έχοντας την καλύτερη δυνατή οπτική γωνία δεν είχε δει καλά τη φάση και νόμισε ότι ο Μαραντόνα είχε χτυπήσει τη μπάλα με κεφαλιά, ενώ στη συνέχεια περίμενε την αντίδραση του αρμόδιου επόπτη, που ποτέ δεν υπήρξε, και έτσι έκανε ένα από τα μεγαλύτερα λάθη στην ιστορία του αθλήματος.[200][221][222] Το δεύτερο γκολ σημειώθηκε τέσσερα λεπτά αργότερα και προήλθε σε μία επέλαση 51 μέτρων μακριά από το αντίπαλο τέρμα και διάρκειας 11 δευτερολέπτων, πέρασε πέντε παίκτες της Αγγλίας μαζί με τον τερματοφύλακα.[91][223][224][225][226] Η γαλλική εφημερίδα L'Équipe περιέγραψε το Μαραντόνα σε εκείνο το παιχνίδι ως «μισός διάολος, μισός άγγελος».[227][228] Η μείωση του σκορ στο 81ο λεπτό από τον πρώτο σκόρερ της διοργάνωσης Γκάρι Λίνεκερ δεν άλλαξε τον ρου της ιστορίας, ενώ μία ακόμη μεγάλη ευκαιρία του ιδίου είχε ανεπιτυχή κατάληξη. Ο αγώνας ώθησε το Μαραντόνα προς την αναγνώριση ως τον υπέρλαμπρο αστέρα του αθλήματος, καθιστώντας τον ως τον πιο συναρπαστικό αντι-ήρωα του παιχνιδιού.[26][200][222][229] Ως φόρο τιμής στην απόδοση του Μαραντόνα, οι αρχές στο Στάδιο Αζτέκα τοποθέτησαν άγαλμά του, αφιερωμένο στο «Γκολ του Αιώνα» στην είσοδο του σταδίου.[230] Η φανέλα του Μαραντόνα από εκείνο το παιχνίδι δανείστηκε μακροπρόθεσμα στο Εθνικό Μουσείο Ποδοσφαίρου της Αγγλίας και εκθέτονταν από το 2002.[231] Σε ψηφοφορία ειδικών του βρετανικού περιοδικού World Soccer το 2007 το δεύτερο γκολ του Μαραντόνα ψηφίστηκε ως το καλύτερο όλων των εποχών σε Παγκόσμια Κύπελλα.[232][233]
Η εμφάνισή του στον ημιτελικό απέναντι στην Εθνική Βελγίου (25 Ιουνίου), με τελικό σκορ 2–0, ήταν μνημειώδης και έχει χαρακτηριστεί και βαθμολογηθεί από ειδικούς του αθλήματος ως η καλύτερη ενός ποδοσφαιριστή σε αγώνα τελικής φάσης Παγκοσμίου Κυπέλλου. Και πάλι σημείωσε και τα δύο τέρματα στο δεύτερο ημίχρονο, με το δεύτερο γκολ να μην υστερεί σε δεξιοτεχνία από το αντίστοιχο απέναντι στην Αγγλία.[86][234][235][236] Στον τελικό της 29ης Ιουνίου, η Δυτική Γερμανία προσπάθησε να τον συγκρατήσει με διπλή φρούρηση, κάτι που έγινε με επιτυχία, το κύριο καθήκον ανήκε στο Λόταρ Ματέους, αλλά ωστόσο βρήκε τους χώρους και έδωσε την ασίστ της νίκης στο Μπουρουσάγα που σημείωσε το 3–2.[112][237][238] Η Αργεντινή προηγήθηκε στο πρώτο ημίχρονο με 2–0, αλλά ισοφαρίστηκε από τους Δυτικογερμανούς μέχρι να έρθει η λύτρωση για τους Λατινοαμερικάνους. Η απόδοση του Μαραντόνα στον τελικό ήταν λιγότερο εντυπωσιακή, αλλά όχι λιγότερο χρήσιμη σε σχέση με τις προηγηθείσες συναντήσεις, γεγονός που επιβεβαίωσε την άποψη ότι η Αργεντινή ήταν δίκαια παγκόσμια πρωταθλήτρια και δεν είχε μόνο έναν σούπερ αστέρα, ισχυρισμοί που είχαν υποστηρικτές μετά κυρίως τους δύο προηγούμενους αγώνες της ομάδας.[119][239] Κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης ο Μαραντόνα πραγματοποίησε 90 ντρίμπλες, δηλαδή τρεις φορές περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο παίκτη, και ανακόπηκε 53 φορές (αριθμός ρεκόρ στην ιστορία του θεσμού - οι 10 στον αγώνα με τη Νότια Κορέα) κερδίζοντας για την ομάδα του δύο φορές περισσότερα φάουλ από οποιονδήποτε άλλο.[116][240][241] Έκανε 53 επιτυχημένες ντρίμπλες και δημιούργησε 27 ευκαιρίες για τους συμπαίκτες του.[224][240] Συμμετείχε σε 10 από τα 14 γκολ της Αργεντινής, ενώ ήταν και δεύτερος σκόρερ της διοργάνωσης με πέντε τέρματα, ενώ έδωσε και πέντε ασίστ.[239][242][243] Ψηφίστηκε καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης και στην καλύτερη ενδεκάδα.[9][244] Ήταν ο πρώτος από τους δύο μόνο παίκτες που κέρδισαν τον τίτλο του πολυτιμότερου παίκτη τόσο σε Παγκόσμιο Κύπελλο ανδρών, όσο και νέων.[9] Εκείνη τη χρονιά ψηφίστηκε καλύτερος ποδοσφαιριστής της χρονιάς στη χώρα του για τέταρτη φορά και καλύτερος αθλητής για δεύτερη φορά.[245] Τέλος, επελέγη από τη γαλλική εφημερίδα L'Équipe ως αθλητής / αθλήτρια της χρονιάς όλων των αθλημάτων (γαλλικά: Champion des champions de L'Équipe) για το 1986, ένας από τους πέντε μόνο ποδοσφαιριστές που έχουν πετύχει κάτι τέτοιο από το 1980 που δημιουργήθηκε ο θεσμός.[246]
Κόπα Αμέρικα 1987 και 1989
ΕπεξεργασίαΤο Κόπα Αμέρικα του 1987 διοργανώθηκε στην Αργεντινή και η Παγκόσμια Πρωταθλήτρια ήταν λογικά το μεγάλο φαβορί. Στον πρώτο γύρο αντιμετώπισε το Περού με το οποίο ήρθε ισόπαλη 1–1, με τον Μαραντόνα να ανοίγει το σκορ, χωρίς αυτό να είναι όμως αρκετό. Στο δεύτερο αγώνα σημείωσε δύο γκολ στη νίκη με 3–2 επί του Ισημερινού. Στον ημιτελικό αντιμετώπισε την κάτοχο του τίτλου Ουρουγουάη χάνοντας με 1–0. Η Αργεντινή απέτυχε και στον μικρό τελικό χάνοντας από την Κολομβία με 2–1.[81][247] Στη διοργάνωση του 1989 στη Βραζιλία, η Αργεντινή προχώρησε στο δεύτερο γύρο παρά την εμφανή επιθετική της αδυναμία (σε τέσσερις συναντήσεις πέτυχε μόλις δύο γκολ). Η απόδοση του Μαραντόνα ήταν σημαντικά κατώτερη του αναμενόμενου, δεδομένου ότι είχε πολύ καλή χρονιά στην Ιταλία. Ακολούθησαν δύο ήττες από τις άλλες δύο μεγάλες λατινοαμερικάνικες δυνάμεις, Βραζιλία και Ουρουγουάη, με το ίδιο σκορ (2–0) και η ομάδα κατετάγη τελικά τρίτη.[247][248] Παρά την αποτυχία κατάκτησης τίτλου στη διοργάνωση, το 2011 η ΚΟΝΜΕΜΠΟΛ τον επέλεξε στην καλύτερη ενδεκάδα στην ιστορία του Κόπα Αμέρικα.[249][250]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1990
ΕπεξεργασίαΤέσσερα χρόνια αργότερα, ήταν και πάλι φιναλίστ (ανέλπιστα) στον τελικό με τη Δυτική Γερμανία, σε μια διοργάνωση που η ηγετική του παρουσία ήταν το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του. Η ομάδα δεν είχε στις τάξεις της ορισμένα από τα βασικά στελέχη που την οδήγησαν στον τίτλο το 1986, ήταν λιγότερο ταλαντούχα, όμως ποιο έμπειρη αλλά ο τρόπος παιχνιδιού ήταν προσανατολισμένος στην καλή αμυντική παρουσία, παίζοντας συνολικά κακό ποδόσφαιρο και ανάλογα κινήθηκε και ο Μαραντόνα.[251][252] Ο ίδιος ο Μαραντόνα τη χαρακτήρισε «ένα κομμάτι αυτού που κάποτε ήταν ομάδα».[111] Η δήλωση του προπονητή Κάρλος Μπιλάρδο για την σύνθεση της ομάδας ότι είναι «ο Μαραντόνα και άλλοι 10» είναι χαρακτηριστική.[253] Και σε αυτή τη διοργάνωση αντιμετωπίστηκε ιδιαίτερα σκληρά κερδίζοντας 50 φάουλ.[254] Βρίσκονταν στο απόγειο της δημοφιλίας του, έχοντας κερδίσει με την Νάπολι το δεύτερο πρωτάθλημα της ιστορίας της. Στον πρώτο γύρο η Αργεντινή έχασε από το Καμερούν στην πρεμιέρα με 1–0, νίκησε τη Σοβιετική Ένωση και ήρθε ισόπαλη με τη Ρουμανία και έτσι κατετάγη μόλις τρίτη στον όμιλό της. Αυτή η πορεία δεν την εμπόδισε να φτάσει στον τελικό, σε ένα από τα χειρότερα από πλευράς θεάματος Παγκόσμιο Κύπελλα όλων των εποχών.[255][256][257] Στο δεύτερο αγώνα με τη Σοβιετική Ένωση και ενώ το σκορ ήταν 0–0, ο Μαραντόνα χρησιμοποίησε (κατά πολλούς εσκεμμένα) το χέρι του για να σώσει από βέβαιο γκολ το τέρμα του πάνω στη γραμμή σε προσπάθεια των Σοβιετικών. Παρά την ευνοϊκή θέση του διαιτητή, ο τελευταίος δεν καταλόγισε την παράβαση.[258][259] Στον δεύτερο γύρο, η Αργεντινή αντιμετώπισε τη Βραζιλία που ήταν το φαβορί της συνάντησης και πίεσε την άμυνα των γειτόνων για 81 λεπτά, αλλά δεν έβρισκε στόχο, έχοντας τρία δοκάρια. Μέχρι τότε ο Μαραντόνα δεν έκανε επιθετικά τίποτα, αλλά σε μία αντεπίθεση πέρασε τρεις αντιπάλους και περιτριγυρισμένος από αμυντικούς έδωσε εξαιρετική ασίστ στον Κλάουδιο Κανίγια που έδωσε την πρόκριση στην ομάδα του.[260][261][262]
Στον προημιτελικό, Αργεντινή και Γιουγκοσλαβία έμειναν στο 0–0, με την πρώτη να προκρίνεται στα πέναλτι, με το Μαραντόνα να χάνει το δικό του.[263][264][265] Στον ημιτελικό της 3ης Ιουλίου, όπου η Αργεντινή αντιμετώπισε την Ιταλία, στο στάδιο της Νάπολι, οι φίλαθλοι αντί για την εθνική Ιταλίας εμψύχωναν τον Αργεντίνο, ο οποίος για άλλη μία φορά κατέκρινε την αντίθεση του βορρά - νότου της χώρας και είχε ζητήσει δημόσια την υποστήριξη της ομάδας του από τους Ιταλούς φιλάθλους.[266][267] Φίλαθλοι (μειοψηφία στο σύνολο) φώναζαν «η Νάπολη δεν είναι Ιταλία» διχάζοντας μια χώρα δεκάδων εκατομμυρίων.[268][269] Στην σκιά αυτής της διχόνοιας, η Ιταλία ευτύχησε να προηγηθεί στο 17ο λεπτό με γκολ – οφσάιντ του μετέπειτα πρώτου σκόρερ της διοργάνωσης, Σαλβατόρε Σκιλάτσι. Αυτό το άδικο γκολ πείσμωσε την «αλμπισελέστε», η οποία έπαιξε το καλύτερο παιχνίδι της στην διοργάνωση. Ισοφάρισε με τον Κλαούντιο Κανίγια και οδήγησε τη συνάντηση στην παράταση, όπου άντεξε μέχρι τέλους, παρ' ότι στο 103ο λεπτό έμεινε με δέκα παίκτες. Στα πέναλτι οι δύο ομάδες ευστόχησαν στις πρώτες έξι εκτελέσεις και, στη συνέχεια ο τερματοφύλακας Γκοϊκοετσέα απέκρουσε δύο πέναλτι, ενδιάμεσα ο Μαραντόνα σκόραρε και έτσι οι Λατινοαμερικάνοι προκρίθηκαν.[162][167][270] Το παιχνίδι αυτό ήταν καθοριστικό για την μετέπειτα παρουσία του Αργεντινού ποδοσφαιριστή στην Ιταλία. Όντας ήρωας σε μια χώρα που τον «φιλοξενούσε» για τόσο καιρό, έγινε persona non grata (ανεπιθύμητο πρόσωπο) σχεδόν σε μία νύχτα, συντελώντας στο να μεταφερθεί στην υφήλιο η εικόνα ενός διχασμένου λαού που σε καιρό ειρήνης εν μέρει δεν υποστήριζε τη χώρα του.[267][271] Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης του επιτέθηκαν εντονότατα, ενώ σε δημοσκόπηση μετά τη διοργάνωση, ψηφίστηκε ως ο πιο μισητός άνθρωπος στην Ιταλία. Αυτή η εξέλιξη πολλοί θεωρούν ότι ήταν μέρος ενός ενορχηστρωμένου σχεδίου για την κατάρρευση του Αργεντινού.[272]
Στον τελικό, η Δυτική Γερμανία ήταν πλήρης, ο Κανίγια τιμωρημένος και έτσι η Αργεντινή περιορίστηκε και πάλι σε αμυντικό ρόλο, κάτι που είχε συνηθίσει κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης, καθώς σε έξι παιχνίδια είχε σημειώσει μόλις πέντε τέρματα.[269][263] Ο αγώνας της 8ης Ιουλίου στη Ρώμη δεν είχε θέαμα με τους Δυτικογερμανούς να κερδίζουν σε μια μάχη αρνητισμού. Σε κάθε προσπάθειά του ο Μαραντόνα αποδοκιμάζονταν.[21] Ήταν περιορισμένος επιθετικά και παρόλο που η Αργεντινή είχε μείνει με εννέα παίκτες λόγω δύο αποβολών,[273][274] χρειάστηκε ένα έντονα αμφισβητούμενο πέναλτι στο 84ο λεπτό για να νικήσει η Δυτική Γερμανία με 1–0.[274][275][276] Ο Μαραντόνα ψηφίστηκε τρίτος καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης και στην καλύτερη ενδεκάδα για δεύτερη φορά.[244][277]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1994
ΕπεξεργασίαΗ πρόκριση της Αργεντινής στην τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου των Η.Π.Α. κρίθηκε σε αγώνες μπαράζ με την Αυστραλία με την επανεμφάνιση του Μαραντόνα στον πρώτο αγώνα στις 31 Οκτωβρίου 1993 (1–1) στο Σίδνεϊ και μετέπειτα νίκη στο Μπουένος Άιρες με 1–0.[278] Οι εμφανίσεις της ομάδας στην προκριματική φάση ήταν απογοητευτική συμπεριλαμβανομένης μίας ήττας με 5–0 στο Μπουένος Άιρες από την Κολομβία.[153] Θορυβημένη η Ομοσπονδία και η τεχνική ηγεσία κάλεσαν το Μαραντόνα να βοηθήσει, ο οποίος στρατολογήθηκε σε ένα αγρόκτημα και υποβλήθηκε σε αυστηρή διατροφή και προπόνηση, έχασε 15 κιλά και επέστρεψε δείχνοντας σε άριστη κατάσταση, με την ομάδα να φαίνεται σαν ένα από τα φαβορί.[128][279]
Πρεμιέρα στο Κύπελλο η εθνική Αργεντινής κάνει στις 21 Ιουνίου με αντίπαλο την Ελλάδα, με τον Γκαμπριέλ Μπατιστούτα να σημειώνει χατ τρικ και το Μαραντόνα να προσθέτει άλλο ένα γκολ μετά από εντυπωσιακό συνδυασμό (τελικό αποτέλεσμα 4–0). Μετά το γκολ, ο Μαραντόνα είχε έναν από τους πιο διάσημους εορτασμούς γκολ στο Παγκόσμιο Κύπελλο, καθώς έτρεξε προς μια από τις κάμερες που περιστρέφονταν με ένα παραμορφωμένο πρόσωπο και γουρλωμένα μάτια.[12][280] Ακολούθησε νίκη επί της Νιγηρίας με 2–1. Όλα άλλαξαν με την αποκάλυψη στις 29 Ιουνίου (πέντε ημέρες μετά τον αγώνα) ότι ο Μαραντόνα ήταν ντοπαρισμένος (χρήση εφεδρίνης - ουσία που χρησιμοποιείται συνήθως για απώλεια βάρους, αλλά και για ύφεση συμπτωμάτων κοινής γρίπης). Τιμωρήθηκε με αποκλεισμό 15 μηνών.[71][195] Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι είχε την έγκριση να χρησιμοποιήσει το φάρμακο πριν τη διοργάνωση για να τον βοηθήσει στην απώλεια βάρους, στόχος που επιτεύχθηκε αγωνιζόμενος στα σχεδόν 75 κιλά, όπως στη διοργάνωση του Μεξικού.[281][282][283]
Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν το τελευταίο διεθνές τέρμα και η τελευταία εμφάνιση για τη χώρα του που ήταν ταυτόχρονα ρεκόρ επίτευξης τερμάτων και συμμετοχών για την εθνική Αργεντινής.[163][284][285] Συμμετέχοντας σε τέσσερα Παγκόσμια Κύπελλα αγωνίστηκε σε 21 αγώνες (επίδοση που ισοφάριζε το τότε ρεκόρ), σε 16 ήταν αρχηγός (επίδοση τότε ρεκόρ), σημείωσε 8 τέρματα και είχε ισάριθμες ασίστ[113][283][286] και ψηφίστηκε αργότερα δύο φορές (1994, 2014) ως ο δεύτερος καλύτερος ποδοσφαιριστής που αγωνίστηκε στην κορυφαία διοργάνωση πίσω από τον Πελέ.[287][288] Κέρδισε συνολικά 165 φάουλ και έκανε 105 ντρίμπλες, ενώ προκάλεσε 12 κίτρινες κάρτες αντιπάλων. Τα ρεκόρ των καρτών και των φάουλ παραμένουν,[9][116][289] ενώ το ρεκόρ στις ντρίπλες καταρρίφθηκε το 2018.[290]
Τα τελευταία χρόνια ενεργού δράσης
ΕπεξεργασίαΜετά την τιμωρία των 15 μηνών, επέστρεψε στην Αργεντινή, όπου του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 14 μηνών για κατοχή ναρκωτικών κατά τη διάρκεια αστυνομικού ελέγχου λίγες εβδομάδες αργότερα.[35][291] Παρά το συγκρατημένο ενδιαφέρον μεγάλων συλλόγων, έπαιξε για ένα χρόνο στη Σεβίλλη.[292] Η επαρχιακή ομάδα που δεν έχει κατακτήσει τίποτα για 45 χρόνια και έχει τερματίσει 12η την προηγούμενη αγωνιστική περίοδο, μετατρέπεται σε «παράσταση», όπου και αν ταξίδευε. Η διοίκηση κανόνισε ταξίδια για φιλικά παιχνίδια σε Μπουένος Άιρες και Κωνσταντινούπολη, όπου γίνεται το αδιαχώρητο στο αεροδρόμιο κατά την άφιξη της αποστολής. Ο Μαραντόνα έκανε ντεμπούτο στο πρωτάθλημα στην πέμπτη αγωνιστική, στην εκτός έδρας συνάντηση με την Αθλέτικ Μπιλμπάο (4 Οκτωβρίου 1992).[293] Υπό εκκωφαντικές αποδοκιμασίες – λόγω των επεισοδίων στα οποία είχε πρωταγωνιστήσει στον τελικό κυπέλλου της Μπιλμπάο με τη Μπαρτσελόνα το 1984 και της «βεντέτας» του με τον Άντονι Γκοϊκοετσέα – έδωσε την ασίστ για το γκολ της ομάδας του στην ήττα με 2–1. Στο ντεμπούτο του στο «Σαντσέθ Πιθχουάν», το 1–0 διαμορφώθηκε με δικό του εύστοχο πέναλτι.[294][295]
Προϊόντος του χρόνου ο 32χρονος Μαραντόνα χάνει 10 κιλά, βρίσκει τη φόρμα του και ανά στιγμές στο γήπεδο θυμίζει τις παλιές καλές εποχές, ενώ το κάνει σε όλη τη διάρκεια στον εντός έδρας αγώνα με τη Ρεάλ, οδηγώντας σε μεγάλη νίκη με 2–0.[292] Με πέντε γκολ και επτά ασίστ στη Λα Λίγκα, ο Μαραντόνα ήταν ο ηγέτης μιας ομάδας που διεκδικεί έξοδο στην Ευρώπη, σε ένα από τα κορυφαία πρωταθλήματα του κόσμου. Η εξαιρετική του παρουσία επιβραβεύεται με τον έκτο τίτλο καλύτερου ποδοσφαιριστή της Νότιας Αμερικής.[102] Μάλιστα, το Φεβρουάριο του 1993 επανήλθε για δύο αγώνες με την εθνική Αργεντινής που διεξήχθησαν στη χώρα του, ο πρώτος για τα 100χρονα της Ομοσπονδιακής Ποδοσφαίρου της Αργεντινής με αντίπαλο τη Βραζιλία (1–1) και ο δεύτερος στις 24 του μήνα με αντίπαλο τη Δανία, πρωταθλήτρια Ευρώπης την προηγούμενη χρονιά, με νίκη των γηπεδούχων στα πέναλτι κατακτώντας το Κύπελλο Αρτέμιο Φράνκι.[10][71][296]
Οι καλές στιγμές όμως δε διαρκούν πολύ. Από τα μέσα της χρονιάς και έπειτα επιστρέφει στις κακές συνήθειες: αρχίζει να ξενυχτά και να αργεί στις προπονήσεις, αναγκάζοντας τον προπονητή Μπιλάρδο να μεταφέρει κάποιες από αυτές τα απογεύματα για να τις προλαβαίνει από την αρχή. Στον τοπικό τύπο κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα σκάνδαλα, όπως νυχτερινοί καυγάδες, ενώ ήρθε και σε σύγκρουση με τον Μπιλάρδο.[295][297] Τελικά, η Σεβίλλη κατατάσσεται στην έβδομη θέση του πρωταθλήματος, είχε σημαντικό οικονομικό όφελος αλλά το διαζύγιο ανάμεσα στις δύο πλευρές ήταν αναπόφευκτο.[294]
Αργότερα στη χρονιά επέστρεψε στην πατρίδα του και αγωνίστηκε αρχικά για πέντε μόνο παιχνίδια με τη Νιούελς Ολντ Μπόις.[23] Μετά από την αναμενόμενη υποδοχή ήρωα έκανε το ντεμπούτο του σε φιλικό απέναντι στην Έμελεκ του Ισημερινού, στις 7 Οκτωβρίου 1993, σημειώνοντας το νικητήριο γκολ. Το επίσημο ντεμπούτο ήταν τρεις μέρες αργότερα με την Ιντεπεντιέντε, στην ήττα με 3–1.[296] Η Νιούελς έλυσε τη συνεργασία μαζί του γιατί δεν προσέρχονταν στις προπονήσεις. Όταν πολιορκείται από δημοσιογράφους στο σπίτι του, πυροβολεί με αεροβόλο, τραυματίζοντας τέσσερις.[21][71] Τιμωρήθηκε με διετή φυλάκιση με αναστολή και χρηματική αποζημίωση των τραυματισθέντων δημοσιογράφων το 1998.[91][298]
Το 1995 μετά το τέλος και της δεύτερης τιμωρίας του, αγωνίστηκε για δύο χρόνια με την Μπόκα Τζούνιορς.[301] Ήταν μακροχρόνια επιθυμία του να επιστρέψει στην ομάδα, και έκανε το ντεμπούτο στις 7 Οκτωβρίου 1995, σε έναν αγώνα με αντίπαλο την Κλουμπ Ατλέτικο Κολόν για την έναρξη του πρωταθλήματος του ίδιου έτους (νίκη της Μπόκα με 1–0). Η χρονιά έκλεισε με την ομάδα να χάνει στο τέλος το πρωτάθλημα από τη Βέλες Σάρσφιλντ.[302] Η συνολική απόδοσή του ήταν κατώτερη των δυνατοτήτων του με χαρακτηριστική την απώλεια πέντε συνεχόμενων πέναλτι.[23][303] Ομολόγησε για πρώτη φορά τον εθισμό του στην κοκαΐνη τον Ιανουάριο του 1996 στο περιοδικό Gente. Οι δηλώσεις του έγιναν στο πλαίσιο της εκστρατείας του «Ήλιου χωρίς ναρκωτικά», την οποία η κυβέρνηση της χώρας ξεκίνησε εκείνο το καλοκαίρι με το Μαραντόνα ως την κύρια μορφή.[43] Ολοκλήρωσε την ποδοσφαιρική του σταδιοδρομία το 1997 σε ηλικία 37 ετών: σε έναν αγώνα με την Κόλο-Κόλο υπέστη τραυματισμό που θα τον κρατούσε αδρανή για αρκετές ημέρες. Επανήλθε για να παίξει στις 25 Οκτωβρίου 1997, στην αναμέτρηση της Μπόκα με την αιώνια αντίπαλο Ρίβερ Πλέιτ, αλλά αντικαταστάθηκε στο ημίχρονο. Ο αγώνας έληξε με νίκη της Μπόκα με 2–1 και αυτό θα ήταν και το τελευταίο επίσημο παιχνίδι του, καθώς ανακοίνωσε την αποχώρησή του από την ενεργό δράση την ίδια ημέρα των 37ων γενεθλίων του, στις 30 Οκτωβρίου,[41][44][304] έχοντας σημειώσει 359 τέρματα σε 705 επίσημους αγώνες, ενώ συμπεριλαμβανομένων και των φιλικών 558 τέρματα.[305] Συχνά αντιμετωπίστηκε σκληρά από τους αμυντικούς της εποχής του (ιδιαίτερα στην Ιταλία), αλλά το καλά δομημένο κορμί του άντεξε σε μια περίοδο που η στοιχειώδης προστασία των μεγάλων αστέρων ήταν άγνωστη.[19][306][307][308]
Οι ψηφοφορίες της FIFA
ΕπεξεργασίαΤο 2000, κέρδισε το βραβείο της FIFA ως ο καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα, το οποίο πραγματοποιήθηκε με ψηφοφορία στην επίσημη ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας, στο επίσημο περιοδικό της και σε μεγάλη κριτική επιτροπή. Ο Μαραντόνα κέρδισε τη δημοσκόπηση με βάση το διαδίκτυο, συγκεντρώνοντας το 53,6 % των ψήφων έναντι 18,5 % του Πελέ που ήταν δεύτερος.[8][309] Στη ψηφοφορία συμμετείχαν 145.500 άτομα περίπου.[310] Παρά ταύτα, και λίγο πριν την τελετή, η FIFA πρόσθεσε ένα δεύτερο βραβείο και όρισε μια επιτροπή «ποδοσφαιρικής οικογένειας» που αποτελούνταν από δημοσιογράφους, οι οποίοι ψήφισαν τον Πελέ ως τον καλύτερο παίκτη του αιώνα με ποσοστό 72,7 %, ο Αργεντινός κατατάχθηκε τρίτος με 6 % πίσω και από τον Αλφρέδο Ντι Στέφανο (9,7 %) και έτσι ο τίτλος μοιράστηκε.[33][311][312] Ο Μαραντόνα διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την αλλαγή στη διαδικασία και δήλωσε πως δεν θα παρευρεθεί στην τελετή εάν πάρει ο Πελέ το βραβείο. Τελικά, αποφασίστηκε να απονεμηθούν δύο βραβεία, ένα για τον καθένα. Ο Μαραντόνα δέχθηκε το βραβείο του, αλλά έφυγε από την τελετή χωρίς να δει τον Πελέ να παραλαμβάνει το δικό του.[178][311] Το γεγονός αυτό υπήρξε η αρχή για συχνές επιθέσεις του Αργεντινού μέσω των Μ.Μ.Ε. στον Βραζιλιάνο, ενώ μέχρι τότε δεν υπήρχε (ουσιαστικά) διαμάχη μεταξύ τους, με τον τύπο της Αργεντινής να αναγνωρίζει (μέχρι και σήμερα) τον Πελέ ως τον κορυφαίο όλων των εποχών,[313][314] όπως και ο υπόλοιπος κόσμος.[311][312][315][316] Ακόμα, ο Μαραντόνα εκλέχθηκε δεύτερος καλύτερος του 20ού αιώνα σε ειδική ψηφοφορία του περιοδικού France Football, ανάμεσα στους νικητές της Χρυσής Μπάλας το 1999 με 65 ψήφους έναντι 122 του πρώτου Πελέ, ενώ ήταν επίσης δεύτερος στις ψηφοφορίες του βρετανικού World Soccer, του ιταλικού Guerin Sportivo, του βραζιλιάνικου Placar και του αμερικανικού Sports Illustrated, πάντα πίσω από τον Πελέ.[317][318] Τέλος, στη διαδικτυακή ψηφοφορία της FIFA το 2002 για την ανάδειξη της καλύτερης ομάδας των Παγκοσμίων Κύπελλων ήταν πρώτος στην ψηφοφορία.[319][320]
Προπονητής
ΕπεξεργασίαΗ προπονητική καριέρα του ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990 προτού εγκαταλείψει την ενεργό δράση κατά τη διάρκεια της δεύτερης τιμωρίας του, αναλαμβάνοντας δύο φορές για μικρό χρονικό διάστημα (μηνών) ομάδες στη χώρα του ανεπίσημα, καθώς δεν διέθετε την απαραίτητη άδεια.[321] Το Νοέμβριο του 2008, ανέλαβε την τεχνική ηγεσία της εθνικής Αργεντινής νικώντας τη Σκωτία στο ντεμπούτο του με 1–0.[253] Οδήγησε την Αργεντινή στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2010, έχοντας τρεις συνεχόμενες νίκες στη αρχή, αλλά η ήττα από τη Βενεζουέλα με 6–1 επισκίασε τις πρώτες ελπιδοφόρες εντυπώσεις. Παρέμεινε στην τεχνική ηγεσία μέχρι τον Ιούλιο αποχωρώντας μετά την συντριβή της ομάδας του από τη Γερμανία με 4–0.[31][322][323]
Τον Μάιο του 2011, ο Μαραντόνα ανέλαβε την τεχνική ηγεσία της Αλ Γουάσλ, ομάδας από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου έμεινε για ένα χρόνο.[324] Επανήλθε στα Εμιράτα το 2017 για μία ακόμη χρονιά με την Αλ Φουτζέιρα. Το 2019 επέστρεψε στην πατρίδα του ως προπονητής αναλαμβάνοντας τη Χιμνάσια ι Εσγρίμα ντε Λα Πλάτα όπου παρέμεινε ως προπονητής μέχρι τον θάνατό του.[325][326] Ο τελευταίος εκτός έδρας αγώνας του ως προπονητής, ήταν εναντίον της Μπόκα Τζούνιορς.[327]
Μετά την αποχώρηση
ΕπεξεργασίαΣτα τελευταία χρόνια του 20ού αιώνα, μία σειρά από τιμητικές διακρίσεις ήρθαν προτού να πει το τυπικό αντίο στην ενεργό δράση. Το 1990 το ίδρυμα Konex του απένειμε το διαμαντένιο βραβείο (την ανώτατη διάκριση) ως του κορυφαίου ποδοσφαιριστή στην ιστορία της Αργεντινής.[328][329] Τον Φεβρουάριο του 1993, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια της Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου της Αργεντινής (AFA), επιλέχθηκε ως ο καλύτερος Αργεντινός ποδοσφαιριστής του αιώνα.[43] Στις 3 Ιανουαρίου 1995, το γαλλικό περιοδικό France Football που απονέμει το βραβείο της Χρυσής Μπάλας τίμησε τον Αργεντίνο με το βραβείο για την προσφορά του στο άθλημα λαμβάνοντας υπόψη την αδυναμία του παίκτη να είναι υποψήφιος όλα τα χρόνια της καριέρας του, όπως όριζαν οι μέχρι τότε κανόνες απονομής.[198][330] Το 1999 οι αθλητικοί συντάκτες της Αργεντινής τον ψήφισαν ως καλύτερο αθλητή του αιώνα της χώρας.[245]
Μετά το τέλος της ποδοσφαιρικής σταδιοδρομίας του ασχολήθηκε σε περισσότερες από μία δραστηριότητες και μεταξύ πολλών άλλων, υπήρξε ένας σχολιαστής αθλητικών, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ποδοσφαίρου της Μπόκα Τζούνιορς και τηλεοπτικές παρουσιάσεις.[122] Αυτό το στάδιο της ζωής του επηρεάστηκε επίσης από σοβαρά προβλήματα υγείας που προκλήθηκαν από τον εθισμό του στα ναρκωτικά (δύο καρδιακά επεισόδια), γεγονός που τον οδήγησε να πραγματοποιήσει, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, μακρές διαδικασίες αποκατάστασης, τόσο στην Αργεντινή όσο και στην Κούβα, όπου έμεινε σε αυτές για τέσσερα χρόνια, έως το 2004.[17][168][331] Υπήρχαν όμως ενδείξεις ότι δεν υπήρξε ιδιαίτερα συνεπής αντιμετωπίζοντας σποραδικά στο μέλλον και άλλα προβλήματα με την υγεία του.[31][67]
Τον Σεπτέμβριο του 2000 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία του με τίτλο Yo soy el Diego («Εγώ, ο Ντιέγκο»),[35][332] στην οποία αναθεώρησε την ποδοσφαιρική του πορεία και ομολόγησε την εξάρτηση του από τις ναρκωτικές ουσίες. Επίσης, παραδέχθηκε για πρώτη φορά δημόσια ότι είχε χρησιμοποιήσει το αριστερό χέρι του για να σπρώξει τη μπάλα στην εστία του Σίλτον. «Τώρα πια μπορώ να πω αυτό που δεν μπορούσα εκείνα τα χρόνια. Να μιλήσω για εκείνο το χέρι του Θεού. Μα, ποιο χέρι του Θεού, ήταν το χέρι του Ντιέγο! Και χάρηκα που για μια ακόμα φορά καταφέραμε να κλέψουμε τους Άγγλους».[142] Και σε μετέπειτα δηλώσεις και συνεντεύξεις του παραδέχθηκε τη χρήση ναρκωτικών και την αρνητική επίδραση που είχε η εξάρτησή του από αυτά.[333][334]
Το 2000 η Νάπολι απέσυρε τη φανέλα με το νούμερο 10 προς τιμήν του.[335][336] Ο αποχαιρετιστήριος αγώνας διεξήχθη μεταξύ της εθνικής Αργεντινής και ομάδας Μικτής Κόσμου το Νοέμβριο του 2001 στο Μπουένος Άιρες μπροστά σε 50.000 θεατές και έληξε με 6–3 υπέρ της Αργεντινής με δύο γκολ του Μαραντόνα.[337] Στις 26 Δεκεμβρίου 2003 η Αρχεντίνος Τζούνιορς μετονόμασε το στάδιό της σε «Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα».[17][338]
Η απομάκρυνση από τις αθλητικές δραστηριότητες συνοδεύτηκε από μεγάλη αύξηση του βάρους του και χρειάστηκαν δύο επεμβάσεις γαστρικής παράκαμψης για να διατηρηθεί το βάρος του σε ικανοποιητικό επίπεδο.[21][339]
Το 2008 ο πολυβραβευμένος Σέρβος σκηνοθέτης Εμίρ Κουστουρίτσα γύρισε ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μαραντόνα», διάρκειας μιάμισης ώρας, φιλμ που παρουσιάστηκε και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.[340] Η απήχηση που προκάλεσε ο Μαραντόνα έχει επίσης απαθανατιστεί και σε άλλες ταινίες, όπως οι Maradona, La Mano de Dios (2007), El Camino de San Diego (2006) και Amando a Maradona (2005).[341] Το 2019 παρουσιάστηκε ταινία - ντοκιμαντέρ για τη ζωή του από τον κορυφαίο σύγχρονο βιογράφο του κινηματογράφου Ασίφ Καπάντια.[35][342]
Το 2011 ήταν ένα από τα 15 πρώτα μέλη που εισήχθησαν στην Αίθουσα Φήμης του Ποδοσφαίρου (Salón de la Fama del Fútbol) στην Πατσούκα, της πολιτείας Ιδάλγο του Μεξικού.[343][344] Το σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε έχει αγοραστεί από τον Αλμπέρτο Πέρες, προπονητή του στην εποχή που αγωνιζόταν στην Αρχεντίνος Τζούνιορς και έχει μετατραπεί σε μουσείο από το 2016. Περιέχει περίπου 2.000 προσωπικά αντικείμενα του ποδοσφαιριστή, πολλά από τα οποία παραχώρησε ο ίδιος. Μία διαφορετική απεικόνιση του Μυστικού δείπνου, όπου στο κέντρο είναι ο ίδιος είναι από τα πιο αξιοπρόσεκτα εκθέματα.[345] Τον Μάιο του 2018 ανέλαβε πρόεδρος για τρία χρόνια της ομάδας της Λευκορωσίας Ντιναμό Μπρεστ.[323][346]
Στην προσωπική του ζωή είχε παντρευτεί το 1989 την Κλαούδια Βιγιαφάνε μετά από μακροχρόνια σχέση, από την οποία χώρισε το 2006, έχοντας αποκτήσει δύο κόρες.[58][122] Το 2016 αναγνώρισε εξώγαμο γιο του που απέκτησε στη Ιταλία και αργότερα και άλλα παιδιά εκτός έγγαμου βίου.[347]
Στις 2 Νοεμβρίου 2020, ο Μαραντόνα εισήχθη σε νοσοκομείο στη Λα Πλάτα όπου την επόμενη μέρα υποβλήθηκε σε επείγουσα χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο για την αντιμετώπιση υποσκληρίδιου αιματώματος. Στις 25 Νοεμβρίου 2020, σε ηλικία 60 ετών, πέθανε από οξύ καρδιακό επεισόδιο με επακόλουθο πνευμονικό οίδημα στο σπίτι του στο Τίγρε του Μπουένος Άιρες.[348][349] Στην Αργεντινή κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.[350] Η γαλλική L'Équipe τιτλοφόρησε την είδηση στις 26 Νοεμβρίου ως “Dieu est mort” («Ο Θεός είναι νεκρός»).[351][352] Το Μαραντόνα «αποχαιρέτησε» με τον προσήκοντα σεβασμό ο Πελέ διαδικτυακά, δηλώνοντας: «Κάποια μέρα θα παίξουμε μαζί μπάλα στον ουρανό».[80][353] Ο πρόεδρος της FIFA Τζάνι Ινφαντίνο τον αποχαιρέτησε επίσημα, τονίζοντας ότι «αυτό που έδωσε ο Ντιέγκο στο ποδόσφαιρο, σε όλους εμάς που αγαπάμε το ποδόσφαιρο, είναι μοναδικό. Ο Ντιέγκο αξίζει την αιώνια ευγνωμοσύνη μας για αυτό».[354] Ετάφη στη Μπέλα Βίστα, παρουσία μίας μικρής ομάδας μελών της οικογένειας και φίλων.[355]
Προς τιμή του, η Νάπολι μετονόμασε το στάδιο της σε «Στάδιο Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα» με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης στις 4 Δεκεμβρίου του 2020 και εναρκτήριο αγώνα στις 10 Δεκεμβρίου.[356][357]
Στις 4 Μαΐου του 2022 η φανέλα του από τον προημιτελικό της Εθνικής Αργεντινής με την αντίστοιχη της Αγγλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1986 πωλήθηκε σε δημοπρασία στο Λονδίνο έναντι 7.142.500 λιρών (αντιστοιχεί σε 8,5 εκατομμύρια ευρώ) και έγινε η ακριβότερη της ιστορίας που έχει φορεθεί σε αθλητικό αγώνα.[358][359] Τη φανέλα είχε κρατήσει ο Στιβ Χοτζ μετά την καθιερωμένη αλλαγή φανέλων μετά το τέλος του αγώνα και φυλάσσονταν στο Εθνικό Μουσείο Ποδοσφαίρου της Αγγλίας και εκθέτονταν από το 2002.[18][360]
Ο Μαραντόνα ως είδωλο
ΕπεξεργασίαΓεννημένος για να ζήσει μια αντισυμβατική ζωή, ο Μαραντόνα πήγαινε συχνά κόντρα σε όλους και σε όλα και συχνά πλήρωσε γι' αυτό. Τα «πιστεύω» του πολλές φορές προκάλεσαν, αλλά ο ίδιος ήταν πάντα αποφασισμένος να τα υπερασπιστεί μέχρι τέλους.[361] Πολλά από τα λεγόμενά του κρίθηκαν υπερβολικά με τον ίδιο να διευκρινίζει ότι «εάν κατά καιρούς θυμώνω ή παραπονιέμαι, είναι επειδή δεν ξέρω πως να συγκρατήσω τα συναισθήματά μου. Και δεν θέλω να μάθω».[189] Κατά τη διάρκεια ενός τετάρτου του αιώνα, είχε επηρεάσει πλήθος ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους μελλοντικούς καλύτερους ποδοσφαιριστές. Κατάφερνε ο κόσμος να συγχωρεί τα σφάλματά του ξεπερνώντας τους ηθικούς φραγμούς για όλες τις αμαρτίες. Η προσωπική του ζωή είναι γεμάτη σκοτεινές ιστορίες, καταχρήσεις και παρεκτροπές και η υπέρμετρη αναίδεια έναντι των ισχυρών αξιωματούχων της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου και άλλων σημαντικών παραγόντων του χώρου, αλλά και εκτός του αθλήματος ήταν μέσα στο μεγαλύτερο μέρος του ποδοσφαιρικού του βίου.[203][272][362][363][364] Η φράση του που ίσως να εξηγεί τον βίο του ήταν «Το μόνο που ήθελα ήταν να ζήσω την ζωή μου όπως θέλω εγώ. Ποτέ δεν ήθελα να είμαι το παράδειγμα».[365]
Τόσο στην Αργεντινή, όσο και στη Νάπολη, ο Μαραντόνα έγινε σύμβολο, αθλητικός ήρωας, «θεός».[149][175][366][367] Μεγάλωσε στις παραγκουπόλεις του Μπουένος Άιρες, όπου ο όρος viveza criolla- «εγγενής πονηριά» και η ικανότητα να ξεγελάσει αυτούς που είχαν την εξουσία θεωρείται ως θετικό ποιοτικό στοιχείο.[281] Σε χώρες όπως η Αργεντινή το ποδόσφαιρο δεν είναι «άθλημα», ξεριζωμένο από την πολιτική, τον πολιτισμό και τη θρησκεία.[368] Στην Ιταλία 20.000 άτομα έγραψαν το Viva Maradona στις ψήφους τους στα τέλη της δεκαετίας του 1980, λίγες τρίχες από το κεφάλι του φυλάσσεται με ασφάλεια σε ειδική τοποθεσία. Η παρουσία του στο σύνολό της (με όλα τα πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες - ακόμα και τις οφθαλμοφανώς αρνητικές) και όχι μόνο τα αθλητικά επιτεύγματα ήταν τέτοια που οδήγησε σε εκδηλώσεις λατρείας δυσανάλογες με τις ακραίες ικανότητές του.[151][340][366]
Ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο έγραψε: «Ο Ντιέγκο Μαραντόνα δεν λατρεύτηκε μόνο για τα μοναδικά ζογκλερικά του, αλλά επειδή ήταν ένας θεός βρώμικος, αμαρτωλός. Ο πιο ανθρώπινος από τους θεούς».[12] Τραγούδια γράφτηκαν προς τιμή του, θεατρικές παραστάσεις βασίστηκαν στα αθλητικά επιτεύγματά του, τοιχογραφίες προς τιμήν του εμφανίζονται σε όλο τον κόσμο, ακόμα περισσότερα μετά το θάνατό του. Αγάλματά του υπάρχουν σε πόλεις όπου δεν είχε καμία αθλητική παρουσία, όπως αυτό στην Καλκούτα της Ινδίας, που εγκαινίασε ο ίδιος το 2017.[341][369]
Από την ειδωλολατρία που υπάρχει στην Αργεντινή, ο πρώην συμπαίκτης του Χόρχε Βαλντάνο δήλωσε τον Ιούνιο του 2006, στη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung: «Ο Μαραντόνα ήταν κάτι περισσότερο από ένα μεγάλο ποδοσφαιριστή. Ήταν ένας εξαιρετικός παράγοντας αποζημίωσης για μία χώρα που σε λίγα χρόνια γνώρισε αρκετές στρατιωτικές δικτατορίες και κοινωνικές απογοητεύσεις κάθε είδους. Ο Μαραντόνα προσέφερε στους Αργεντινούς μια διέξοδο από τη συλλογική απογοήτευσή του και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι τον λατρεύουν εκεί ως θεϊκή φιγούρα».[370] Η άποψη αυτή διατυπώνεται καθώς ποτέ ένας αθλητής δεν ενσάρκωσε την ιδέα της χώρας του περισσότερο από τον Μαραντόνα με την Αργεντινή.[82][371]
Ένα παράδειγμα αυτής της ειδωλολατρίας, είναι η Μαραδονική Εκκλησία, ιδρυθείσα το 1998 στο Ροζάριο.[163] Στην Αργεντινή και σε διάφορα μέρη του κόσμου υπάρχει αυτή η παρωδία της θρησκείας που σχετίζεται με τη λατρεία του Μαραντόνα ως θεού. Τα ιδρυτικά μέλη υπολογίστηκαν σε 200.[372] Σύμφωνα με τους πιστούς, το 1961 είναι το έτος 1 DD, «μετά τον Ντιέγκο» και σηματοδοτεί την αρχή της «μαραδονικής εποχής». Επίσης, κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του το 2004, πολλοί οπαδοί του παίκτη έφτασαν στις πόρτες της κλινικής και κρεμούσαν αφίσες με μηνύματα υποστήριξης στους τοίχους. Μεταξύ αυτών ήταν μηνύματα όπως «ο Θεός δεν θέλει ανταγωνισμό» ή «ο Ιησούς αναστήθηκε μία φορά. Εσύ χιλιάδες».[373]
Στατιστική
ΕπεξεργασίαΓενικά στατιστικά στοιχεία επίσημων αγώνων σε συλλόγους
Επεξεργασία
Ομάδα |
Περίοδος |
Πρωτάθλημα |
Κύπελλο |
Διεθνείς διοργανώσεις |
Σύνολο | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
αγώνες | γκολ | αγώνες | γκολ | αγώνες | γκολ | αγώνες | γκολ | ||
Αρχεντίνος Τζούνιορς | 1976—1981 | 166 | 116 | - | - | - | - | 166 | 116 |
Μπαρτσελόνα | 1982—1984 | 36 | 22 | 15 | 8 | 7 | 8 | 58 | 38 |
Νάπολι | 1984—1991 | 188 | 81 | 46 | 29 | 25 | 5 | 259 | 115 |
Σεβίλλη | 1992—1993 | 26 | 5 | 4 | 2 | - | - | 30 | 7 |
Νιούελς Ολντ Μπόις | 1993—1994 | 5 | 0 | - | - | - | - | 5 | 0 |
Μπόκα Τζούνιορς | 1981—1982, 1994—1997 | 70 | 35 | - | - | 1 | 0 | 71 | 35 |
Σύνολα | 491 | 259 | 65 | 40 | 33 | 13 | 589 | 311 |
Πηγές: RSSSF, Soccerway, BDFA
Εθνική ομάδα
ΕπεξεργασίαΕπίσημοι διεθνείς αγώνες, τέρματα και ασίστ ανά έτος
Εθνική Αργεντινής | |||
---|---|---|---|
Έτος | Συμμετοχές | Τέρματα | Ασίστ |
1977 | 3 | 0 | 0 |
1978 | 1 | 0 | 0 |
1979 | 8 | 3 | 3 |
1980 | 10 | 7 | 6 |
1981 | 2 | 1 | 0 |
1982 | 10 | 2 | 2 |
1983 | 0 | 0 | 0 |
1984 | 0 | 0 | 0 |
1985 | 10 | 6 | 3 |
1986 | 10 | 7 | 5 |
1987 | 6 | 4 | 1 |
1988 | 3 | 1 | 0 |
1989 | 7 | 0 | 1 |
1990 | 10 | 1 | 4 |
1991 | 0 | 0 | 0 |
1992 | 0 | 0 | 0 |
1993 | 4 | 0 | 1 |
1994 | 7 | 2 | 3 |
Σύνολο | 91 | 34 | 29 |
Πηγή: RSSSF
Ειδικά στατιστικά στοιχεία επίσημων αγώνων
ΕπεξεργασίαΧρονιά | Ομάδα | Αγώνες | Γκολ | Ασίστ |
---|---|---|---|---|
1976 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 11 | 2 | 5 |
1977 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 49 | 19 | 16 |
1978 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 35 | 26 | 11 |
1979 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 26 | 26 | 13 |
1980 | Αρχεντίνος Τζούνιορς | 45 | 43 | 20 |
1981 | Μπόκα Τζούνιορς | 40 | 28 | 17 |
1982–83 | Μπαρτσελόνα | 35 | 23 | 18 |
1983–84 | Μπαρτσελόνα | 23 | 15 | 6 |
1984–85 | ΣΣΚ Νάπολι | 36 | 17 | 8 |
1985–86 | ΣΣΚ Νάπολι | 31 | 13 | 5 |
1986–87 | ΣΣΚ Νάπολι | 41 | 17 | 7 |
1987–88 | ΣΣΚ Νάπολι | 39 | 21 | 16 |
1988–89 | ΣΣΚ Νάπολι | 43 | 34 | 24 |
1989–90 | ΣΣΚ Νάπολι | 50 | 19 | 20 |
1990–91 | ΣΣΚ Νάπολι | 36 | 18 | 14 |
1991–92 | ΣΣΚ Νάπολι | 26 | 10 | 8 |
1992–93 | Σεβίλλη ΚΦ | 30 | 7 | 13 |
1993–94 | Νιούελς Ολντ Μπόις | 5 | 0 | 1 |
1995 | Μπόκα Τζούνιορς | 24 | 5 | 8 |
1996 | Μπόκα Τζούνιορς | 1 | 0 | 1 |
1997 | Μπόκα Τζούνιορς | 6 | 2 | 1 |
Σύνολα συλλόγων | 589 | 311 | 208 | |
1977–79 | Εθνική Αργεντινής Κ-21 | 25 | 14 | 22 |
1977–94 | Εθνική Αργεντινής | 91 | 34 | 29 |
1979–86 | Επίλεκτες ομάδες | 2 | 2 | 0 |
Γενικό σύνολο | 707 | 361 | 259 |
Πηγές: RSSSF, Soccerway, FIFA
Τίτλοι
ΕπεξεργασίαΣε συλλόγους
ΕπεξεργασίαΜπόκα Τζούνιορς
Μπαρτσελόνα
Νάπολι
- Πρωτάθλημα Ιταλίας (2) : 1987 , 1990
- Κύπελλο Ιταλίας : 1987
- Κύπελλο UEFA : 1989
- Σούπερ Κύπελλο Ιταλίας : 1990
Εθνικό επίπεδο
ΕπεξεργασίαΑργεντινή
Ατομικές διακρίσεις
Επεξεργασία- Πρώτος σκόρερ πρωταθλήματος Αργεντινής (5) : 1978 , 1979 , 1980 , 1981 , 1982
- Πρώτος σκόρερ των πρωταθλημάτων στον κόσμο : 1982
- Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Νέων : 1979 Χρυσή Μπάλα
- Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Νέων : 1979 Αργυρό παπούτσι
- Ποδοσφαιριστής της χρονιάς στην Αργεντινή (4) : 1979 , 1980 , 1981 , 1986
- Καλύτερος αθλητής της χρονιάς στην Αργεντινή (2) : 1979 , 1986
- Ποδοσφαιριστής της Χρονιάς της Νότιας Αμερικής - εφημερίδα El Mundo (Καράκας) (6) : 1979 , 1980 , 1986 , 1989 , 1990 , 1992
- Δεύτερη θέση : 1981
- Τρίτη θέση : 1982
- Guerin d'Oro (ποδοσφαιριστής της χρονιάς) : 1985
- UNICEF Ευρωπαίος ποδοσφαιριστής της σεζόν : 1989–90
- Παγκόσμιο Κύπελλο Χρυσή Μπάλα : 1986
- Παγκόσμιο Κύπελλο Χάλκινο Παπούτσι : 1986
- Παγκόσμιο Κύπελλο καλύτερη ομάδα (2) : 1986 , 1990
- Onze d'Or (καλύτερος ποδοσφαιριστής της χρονιάς) (2) : 1986 , 1987
- L'Équipe Πρωταθλητής Πρωταθλητών : 1986
- United Press Διεθνές Βραβείο Αθλητή της Χρονιάς : 1986
- World Soccer περιοδικό - Ποδοσφαιριστής της χρονιάς : 1986
- Πρώτος σκόρερ του Ιταλικού πρωταθλήματος : 1987–88
- Πρώτος σκόρερ Ιταλικού Κυπέλλου : 1987–88
- Παγκόσμιο Κύπελλο μπρούτζινη μπάλα : 1990
- Καλύτερη ομάδα Παγκόσμιων Κυπέλλων : 1994
- Ομάδα της χρονιάς της Νότιας Αμερικής: 1995
- Χρυσή Μπάλα (Ballon d'Or) για την προσφορά του στο ποδόσφαιρο (France Football): 1996
- France Football περιοδικό - Κορυφαίοι ποδοσφαιριστές του αιώνα : 2η θέση
- France Football περιοδικό : Καλύτεροι ποδοσφαιριστές Παγκοσμίου Κυπέλλου 1930–1990 : 2η θέση
- Παγκόσμια Ομάδα του 20ού αιώνα : 1998
- IFFHS : Παγκόσμια Ομάδα του 20ού αιώνα
- World Soccer περιοδικό : Μεγαλύτεροι παίκτες του 20ού αιώνα : 2η θέση, 1999
- Αθλητής του Αιώνα στην Αργεντινή : 1999
- Marca Leyenda : 1999
- FIFA ποδοσφαιριστής του αιώνα : 2000
- Το καλύτερο γκολ της FIFA του αιώνα (για το δεύτερο γκολ κατά της Αγγλίας το 1986) : 2002
- Golden Foot : 2003, ως θρύλος του ποδοσφαίρου
- FIFA 100
- CONMEBOL : Καλύτερη ενδεκάδα στην ιστορία του Κόπα Αμέρικα, 2011
- Μεγαλύτεροι ποδοσφαιριστές στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου : Νο. 1, από την εφημερίδα The Times, 2010
- Magnificent Seven της εθνικής αθλητικής ιστορίας : περιοδικό Guerin Sportivo
- Diario Clarin : Καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα
- Corriere Dello Sport - Stadio : Καλύτερος αθλητής όλων των εποχών, 2012
- Βραβείο Σταδιοδρομίας Globe Soccer Player : 2012
- Οι καλύτεροι ΧΙ όλων των εποχών του περιοδικού World Soccer : 2013
- Ομάδα AFA όλων των εποχών : 2015
- IFFHS Καλύτεροι ποδοσφαιριστές του αιώνα : 5η θέση
- IFFHS : Θρύλοι
- CONMEBOL : Καλύτερη ομάδα στην ιστορία του Κόπα Αμέρικα 2011
- France Football : Ballon d'or Dream Team 2020
- IFFHS Παγκόσμια Ομάδα - Όνειρο Όλων των Εποχών : 2021
- Ο αριθμός 10 αποσύρθηκε από την ομάδα ποδοσφαίρου της Νάπολι : 2000
- Konex Diamond Award : 1990
- Ειδικός Πρέσβης της UNICEF : 1985
- Αργεντινής Γερουσία Domingo Faustino Sarmiento αναγνώριση για τα επιτεύγματα της ζωής: 2005
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «FIFA : World of football to honour Diego Armando Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «CONMEBOL : Brasil y Argentina campeones del Mundo en el mismo día» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2023.
- ↑ «Diego Maradona, one of the greatest footballers the game has ever seen – obituary» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «FRANCE FOOTBALL : Un France Football collector spécial Diego Maradona cette semaine» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Murió Pelé, un símbolo supremo del fútbol espectáculo» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ «IFFHS XXth CENTURY (1901-2000) WORLD PLAYER - PELE NUMBER 1» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022.
- ↑ «France Football player of the Century» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020.
- ↑ 8,0 8,1 «FIFA Drops Ball in Mess Between Pele, Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 «FIFA : A tribute to Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 «Diego Armando Maradona : International appearances» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «Maradona the coach can learn from experience of Maradona the player» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 «From spectacular to scandalous: Maradona's World Cup legacy» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ «FIFA : Small is beautiful» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2020.
- ↑ «Seven Most Naturally God Gifted Footballers Ever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουνίου 2024. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ «Late Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ «Maradona, l'Assoluto» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 «Diego Maradona: Obituary - Argentina's flawed football icon» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 18,0 18,1 «FIFA : Hodge, Maradona and the 'Hand of God' shirt» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2018.
- ↑ 19,0 19,1 «Appreciation: Diego Maradona lived the way he played, with reckless joy» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «The origins of Maradona's many nicknames: El Pelusa, El Cebollita...» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 «The New York Times : Diego Maradona, One of Soccer's Greatest Players, Is Dead at 60» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «L'eredità di Maradona» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 «Diego Maradona: Genius, entertainer, bull, demi-god, greatest» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona: With astonishing ball control and a ferocious will to win, he was as brave as he was skilful» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «Top 10 player performances in World Cup history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.
- ↑ 26,0 26,1 «FIFA : The most polarising performance in history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2021.
- ↑ «100 greatest sporting results» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2002. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Diego Maradona goal voted the FIFA World Cup™ Goal of the Century» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «World Team of the 20th Century» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2021.
- ↑ «Η καλύτερη 11άδα του 20ού αιώνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021.
- ↑ 31,0 31,1 31,2 «Argentine football legend Diego Maradona dies at 60» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ 32,0 32,1 32,2 «Diego Maradona: Footballer who dominated the game like a god» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2022.
- ↑ 33,0 33,1 «Diego Maradona biography» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
- ↑ 34,0 34,1 34,2 «Diego Armando Maradona» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
- ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 ««Έφυγε» ο θρύλος του παγκόσμιου ποδοσφαίρου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022.
- ↑ 36,0 36,1 «THE TIMES : Diego Maradona obituary» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2021.
- ↑ «Maradona - the greatest street footballer» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ 38,0 38,1 38,2 «Diego Maradona: A Tribute» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2021.
- ↑ 39,0 39,1 39,2 «THE FIVE YEARS AT ARGENTINOS JUNIORS THAT PROPELLED DIEGO MARADONA TO GREATNESS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «Argentinos Juniors: The 'Argentinean Ajax' where Diego Maradona emerged» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
- ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 «A summary of Maradona's life» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ 42,0 42,1 42,2 «FIFA MUSEUM : Diego Armando Maradona: "The King of Soccer"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2022.
- ↑ 43,0 43,1 43,2 «El jugador, el mito - Maradona: 60 años, 60 historias imperdibles» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 44,0 44,1 «FIFA : El argentino que conquistó el mundo» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 45,0 45,1 45,2 «How adulation and organised crime transformed Diego Maradona from soul of Naples to a drug-addled outcast» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 «The Hand of God» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2021.
- ↑ 47,0 47,1 «10 schoolboy footballers who debuted in the men's game – and what happened to them» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2023.
- ↑ 48,0 48,1 «MARADONA: ASÍ FUE SU DEBUT» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «El debut de Maradona en Primera ante Talleres» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020.
- ↑ «El error sobre un gol histórico de Maradona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020.
- ↑ «When Diego Maradona nearly joined Sheffield United and real reason deal didn't happen» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Ο Αλεχάντρο Σαμπέγια άλλαξε την μοίρα του Μαραντόνα!». Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «EL RÉCORD DE MARADONA QUE BUSCA BLAS ARMOA» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 54,0 54,1 «Μαραντόνα: Όταν διέλυσε την Μπόκα και της έβαλε 4 γκολ». Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «Jogos Eternos - Argentinos Juniors 5x3 Boca Juniors 1980» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
- ↑ «The best single game performances by the 6 greatest football/soccer players of all time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2023.
- ↑ «LE JOUR OÙ DIEGO RÉPONDAIT À GATTI» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 58,0 58,1 «Ντιέγκο Μαραντόνα: Η ζωή και ο θρύλος του κορυφαίου ποδοσφαιριστή». Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022.
- ↑ «World League Topscorers 1889-2005» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
- ↑ «¡HABLA MEMORIA! EL MEJOR GOL DE MARADONA, NO FUE A LOS INGLESES» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Μαραντόνα: Το καλύτερο γκολ που πέτυχε στην καριέρα του». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ 62,0 62,1 «Diego Maradona, Argentina's refulgent star» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ «Lionel Messi leads the list for most free-kick goals by active footballers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2023.
- ↑ «Footballers with most free-kick goals ever (ranked)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ «Diego Maradona, le prince héritier : la première fois que FF a parlé d'El Pibe de Oro en 1979» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ 66,0 66,1 66,2 «Argentina '78: el primer Mundial en el que a Maradona le cortaron las piernas» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 67,0 67,1 67,2 «Diego Maradona, mesmerizing soccer star and Argentine legend, dies at 60» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ «IX Sudamericano Juvenil 1979 (Uruguay)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2020.
- ↑ 69,0 69,1 «A Tribute To... Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «UN TELEGRAMA Y UN DESEO DE DIEGO MARADONA» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 «The life and times of Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Maradona's first World Cup: How Diego was used by Argentina's murderous dictatorship» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2020.
- ↑ «7 BEST TEENAGE FOOTBALLERS OF ALL TIME» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «Diego Maradona - Awards And Accomplishments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Maradona e Pelè, fuoriclasse per sempre» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ «FIFA World Cup 2022: From Pele to Maradona, 10 stars who set the stage alight» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Even Maradona thought Pele was the greatest soccer player of all time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ «El día que Diego conoció a Pelé» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «EL DÍA QUE MARADONA CONOCIÓ A PELÉ» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ 80,0 80,1 «Όταν ο Πελέ αποδέχτηκε την πρόκληση του Μαραντόνα». Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ 81,0 81,1 «FIFA MUSEUM : In good company: Messi's Copa woes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2023.
- ↑ 82,0 82,1 «The legacy of Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2021.
- ↑ «Παγκόσμιο Κύπελλο 1978: Το Μουντιάλ - ντροπή της αργεντίνικης χούντας». Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «June 2, 1979: The day Diego Maradona announced his arrival as the greatest player in the world» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2021.
- ↑ «Diego Maradona in Dublin: the flicks, the tricks and the unusual circumstances behind it» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2020.
- ↑ 86,0 86,1 «DISSECTING DIEGO MARADONA'S ASTOUNDING GOAL AGAINST BELGIUM IN 1986» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Le 7 cose che non sai su Diego Armando Maradona» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Recordado triplete de Maradona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «THE 1980 MUNDIALITO» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
- ↑ «Mundialito 1980 (Copa de Oro)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2021.
- ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 «'22 Goals': Diego Maradona, 1986 World Cup in Mexico» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Maradona at 60: In search of the real Diego - Guillem Balague column» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Maradona: Twenty memorable quotes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «EXCLUSIVO: EL DEBUT DE DIEGO MARADONA EN BOCA» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «Μαραντόνα : Η Βίβλος του Θεού του Ποδοσφαίρου». Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2020.
- ↑ «Maradona y la noche que jugó para dos equipos» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona recordó dos momentos importantes de su vida como futbolista en la Argentina» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Χρόνια Πολλά, Ντιέγκο Μαραντόνα». Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2021.
- ↑ «South American Player of the Year 1981» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2023.
- ↑ «1981, el mejor año de Diego en Argentina» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ «Argentina : List of top scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
- ↑ 102,0 102,1 «South American Coach and Player of the Year» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2020.
- ↑ «6 historias poco conocidas de Diego Maradona en el Boca campeón de 1981» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «HERE'S THE NEW PELÉ» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Maradona fra Napoli e Juventus» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «The deals that could have been» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020.
- ↑ 107,0 107,1 107,2 107,3 «Το ματς που έστειλε τον Μαραντόνα στη Νάπολη». Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
- ↑ «The political power of Diego Maradona through five World Cups – Part 1» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ 109,0 109,1 «How Maradona and Argentina won the World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2021.
- ↑ 110,0 110,1 «DIEGO MARADONA AT WORLD CUP 1982: THE INNOCENT DEVIL» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 111,0 111,1 «All-time Top 20: No. 2 Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 112,0 112,1 112,2 «DIEGO MARADONA AT WORLD CUP 1986: THE ARCHANGEL» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
- ↑ 113,0 113,1 «Diego Maradona en los Mundiales de Fútbol» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 114,0 114,1 «Μαραντόνα: Η απόδειξη πως υπάρχει θεός!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
- ↑ «Claudio Gentile and the story of the Diego Maradona first World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 116,0 116,1 116,2 «Diego Maradona en el Mundial '86: la durísima historia de las patadas que pocos recuerdan en su obra cumbre» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
- ↑ 117,0 117,1 «Castrol World Cup legends : Diego Maradona 1986» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2020.
- ↑ 118,0 118,1 «Diego Maradona (Argentine), nouvel épisode de nos 100 joueurs qui ont marqué l'histoire de la Coupe du monde» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 119,0 119,1 «Maradona marcó la década: del fracaso del 82 a la gloria del 86» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Μαραντόνα: Το Νο10 της Αργεντινής θα είναι πάντα δικό μου». Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Όταν ο Μαραντόνα φόρεσε την φανέλα της Μπαρτσελόνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 122,0 122,1 122,2 «That's one hell of a diet, Diego» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 123,0 123,1 «MARADONA, EL MORTAL: A 40 AÑOS DE LA LESIÓN MÁS GRAVE DE SU CARRERA» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ «La Liga 82/83 : Valencia - Barça 2-1)» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «EN PROFUNDIDAD: Los años de Maradona en el Barça» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Aquel gol del Maradona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2020.
- ↑ «5 ways soccer star Maradona captured the world's imagination» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2021.
- ↑ 128,0 128,1 128,2 «Maradona memorias» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2022.
- ↑ «Five Injuries That Changed Football History» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2020.
- ↑ 130,0 130,1 «ANDONI GOIKOETXEA: THE BUTCHER OF BILBAO» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Why did Menotti kick Maradona out of Barça» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Copa del Rey final 1984» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Copa del Rey: La batalla del Bernabeu» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «NÚÑEZ, MARADONA AND VENABLES: THE BARCELONA YEARS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2021.
- ↑ «El documental sobre Diego Maradona sacó a la luz una verdad desconocida» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 136,0 136,1 «Maradona brings success to Napoli» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Un túnel excavado, un camión frigorífico, un periodista expulsado: el día que nació el Dios napolitano» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2024. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2024.
- ↑ «Ballon d'Or : et si le vote avait été ouvert aux non Européens avant 1995 ?» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
- ↑ «Juventus vs. Napoli: The Fixture Where Diego Maradona Vanquished Michel Platini» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ 140,0 140,1 «Ο Ντιέγκο Μαραντόνα της Νάπολι». Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «The city where Diego Maradona rose from the dead» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
- ↑ 142,0 142,1 142,2 142,3 «Η ιερή και βέβηλη Νάπολη…». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2023.
- ↑ «Diego Maradona Biography, Childhood, Career, Personal Life» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona cost twice as much as Cristiano Ronaldo - ex-Napoli president» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020.
- ↑ «Napoli 1986/87-Napoli 1989-90: vince l'allegria del primo Napoli» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «For Napoli fans the team is a religion and Maradona is God» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «Napoli win first Serie A title for 33 years after Osimhen earns 1-1 draw at Udinese» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2023.
- ↑ 148,0 148,1 148,2 «The god & his city: Life of Diego Maradona at Napoli and in Naples» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2020.
- ↑ 149,0 149,1 «Las otras historia Diego Maradona y Nápoles: detalles mágicos de un idilio perpetuo» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «EL DEBUT DE DIEGO MARADONA EN LA SERIE A» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ 151,0 151,1 «NAPLES: DANCING TO THE BEAT OF DIEGO MARADONA SINCE 1984» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 152,0 152,1 «"Ho visto Maradona": Cuando Diego logró el primer scudetto en Napoli, el título que cambió su vida para siempre» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ 153,0 153,1 «Análisis: Maradona, ¿el mejor de todos los tiempos?» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Μαραντόνα και γκολ είναι συνώνυμα. Το παστέλι όμως που είχε πετύχει με τη φανέλα της Νάπολι, δεν το ξεχνάς εύκολα, όσο κι αν προσπαθήσεις». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ «Classic Match: Napoli vs. Lazio 1984/85» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2020.
- ↑ «Del imposible al gol del siglo: los diez mejores goles de Diego Armando Maradona en vídeo» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2023.
- ↑ «Maradona's best goal: a sublime strike against Juventus» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Campionato Napoli 1985-1986» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2020.
- ↑ 159,0 159,1 159,2 «Diego Maradona Tributes (Part Two): Napoli and Serie A» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 160,0 160,1 160,2 «Όταν ο Μαραντόνα έμπλεκε με ναρκωτικά και στερούσε βέβαιο τίτλο της Νάπολι για το στοίχημα της Καμόρα». Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 161,0 161,1 «Νάπολι vs Γιουβέντους: Η μάχη δύο κόσμων». Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
- ↑ 162,0 162,1 162,2 «When Naples had "Diego in our hearts, Italy in our songs"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ 163,0 163,1 163,2 163,3 163,4 «Diego Maradona's best moments: the greatest player of all time?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «10/5/87 : Η Ιταλία ανήκει στη Νάπολι». Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2020.
- ↑ «Napoli news : Coppa Italia 1986-87» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2020.
- ↑ «El festejo de Diego Maradona por el título de Napoli: "Orgulloso de vos"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2020.
- ↑ 167,0 167,1 «3 Ιουλίου 1990: Η μέρα που ο Μαραντόνα χώρισε την Ιταλία στα δύο». Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 168,0 168,1 «Beyond soccer, here are some of the political causes, leaders, and movements Diego Maradona supported in his life» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021.
- ↑ «One that got away for Maradona and Napoli remains wrapped in suspicion» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Οι θρυλικές "Αγίες Τριάδες" του ποδοσφαίρου». Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ «Ο αγώνας που άλλαξε το πρόσωπο του Τσάμπιονς Λιγκ». Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Italy - Serie A Top Scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Τα 50 κορυφαία ματς όλων των εποχών (19): Νάπολι – Μίλαν 4-1 (1988)». Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2020.
- ↑ «The New York Times : VIEWS OF SPORT; A Nation Divided by a Common Passion» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2022.
- ↑ 175,0 175,1 «Buy a classic sport photograph: Maradona, the 'God of Naples'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2020.
- ↑ «When Maradona Became a God in the City of Naples» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Sex, drugs soccer and roll; The amazing life and crimes of.. DIEGO MARADONA» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2020.
- ↑ 178,0 178,1 «Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα - Ο Θεός». Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «'Maradona is immortal here' – Napoli fans 30 years after winning their first Scudetto» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «ΠΑΟΚ – Νάπολι: Όταν ο «Θεός» Ντιέγκο Μαραντόνα υποκλίθηκε στην Τούμπα». Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 181,0 181,1 «THE DIEGO MARADONA MAGIC THAT HELPED NAPOLI LIFT THE 1989 UEFA CUP» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Σαν Σήμερα: Όταν ο Μαραντόνα αγωνίστηκε στην Τούμπα». Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2021.
- ↑ «UEFA Cup history : Season 1988/89» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2020.
- ↑ «MEMORIA EMOTIVA : LA ÚLTIMA TARANTELA» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Accadde Oggi: 1° Settembre 1990 La Supercoppa Italiana Al Napoli, 5 -1 Sulla Juventus» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Σαν σήμερα: Το τελευταίο γκολ του Μαραντόνα και το δεύτερο Σκουντέτο». Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «DIOS SE DETUVO EN NÁPOLES» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «MARADONA'S NAPOLI MADE HISTORY BUT THERE IS A GREAT 'WHAT IF' ABOUT THEIR STORY» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020.
- ↑ 189,0 189,1 «PRIMA DONA» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «SERIE A 1990-1991» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2021.
- ↑ 191,0 191,1 «Sport e cocaina : dai campioni del calcio a quelli de boxe, atletica e ciclismo» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2020.
- ↑ 192,0 192,1 «Η θλιβερή ιστορία πίσω από τη σύλληψη του Ντιέγκο Μαραντόνα για ναρκωτικά». Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «LA MARCA DE MARADONA QUE LORENZO INSIGNE IGUALÓ EN NÁPOLES» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «VERDICT ON MARADONA 15-MONTH SUSPENSION» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 195,0 195,1 «The New York Times : After second test Maradona is out of the World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona: The God of Naples» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2022.
- ↑ «Paolo Maldini : Maradona and Ronaldo best ever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2020.
- ↑ 198,0 198,1 «Combien de Ballon(s) d'Or France Football aurait pu remporter Diego Maradona ?» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «The Best World Cup Players Of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2022.
- ↑ 200,0 200,1 200,2 «Diego Maradona: Cunning cheat or unplayable genius? Inside the Argentine's World Cup glory» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «FIFA MUSEUM : 240 years of Greatness» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2022.
- ↑ «FIFA : Watch Maradona's Mexican masterpiece» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ 203,0 203,1 «Passionate and outrageous, Maradona had cult status beyond the pitch» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ «Argentina Dominates South Korea, 3-1» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2024.
- ↑ «IOC : Argentina in FIFA World Cups: Of Diego Maradona's feat of gold and Leo Messi's redemption» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «History of the World Cup: 1986 – Maradona puts on a show in Mexico» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Cesar Luis MENOTTI talks Lionel MESSI, Argentina national team» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020.
- ↑ «The Argentina 1986 World Cup Squad was Much More than Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Ο «μύθος» ότι ο Ντιέγκο το πήρε μόνος του». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Olé! The chaotic story behind a 1986 World Cup which had everything» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Burru's lung-busting burst» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «El Capitán: the gamble that won the 1986 World Cup for Argentina» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «The Question: is 3-5-2 dead?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona: "You will never find me saying I'm the best"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Soccer: 10 Greatest Matches Ever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2020.
- ↑ «Le Monde : Diego Maradona, un « phénomène » individuel qui a sublimé des équipes moyennes» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Maradona, England and 'the hand of God'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Palabra de Maradona: 'Fue la mano de Dios' su frase inmortal» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «From the Archives, 1986: By the hand of God and head of Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2021.
- ↑ «Ντιέγκο Μαραντόνα 1986 (part I)». Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2020.
- ↑ «La mano di Maradona (Storia del calcio con l'instant replay - parte prima)» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022.
- ↑ 222,0 222,1 «'The Hand of God' is why Maradona was hated by some but loved by millions more» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2023.
- ↑ «FIFA : Maradona's immortal 11-second dash» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2021.
- ↑ 224,0 224,1 «86: EL AÑO QUE MARADONA SE CONVIRTIÓ EN LEYENDA DE LOS MUNDIALES» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ «FIFA : Maradona's goal of the century (100) - 100 great World Cup moments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Το γκολ του αιώνα». Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
- ↑ «FIFA : Diego versus England» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2021.
- ↑ «UEFA : 30 years on: Maradona's 'hand of God'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2023.
- ↑ «El día que Diego Maradona hizo "el gol del siglo" y se convirtió en villano por la "mano de Dios"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «TANGO ARGENTINO!» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Hodge, Maradona and the 'Hand of God' shirt» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «Brazil's 1970 winning team voted best of all time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
- ↑ «The New York Times : 1970 Brazilian Soccer Team Voted Best Ever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2011.
- ↑ «DIEGO MARADONA AND THE INCOMPARABLE SHOW OF INDIVIDUAL BRILLIANCE AGAINST BELGIUM IN 1986» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona: Argentina v Belgium 1986 – 90 World Cup Minutes In 90 Days» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «World Cup countdown: 50 days, Argentina moment number 26, Diego MARADONA» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021.
- ↑ «Reality bites or modern life is rubbish» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ «FIFA : Argentina crowned in Azteca thriller (86) - 100 great World Cup moments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ 239,0 239,1 «FIFA : #WorldCupAtHome: Argentina beat West Germany in Maradona's World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ 240,0 240,1 «Μουντιάλ, Μαραντόνα: Κι όμως, ο Ντιέγκο το 1986 ήταν ακόμα πιο εξωπραγματικός απ' όσο νομίζεις». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «FIFA : Argentina of '86 in numbers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Meet the Idols of the Football World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2021.
- ↑ «If we knew then what we know now» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2020.
- ↑ 244,0 244,1 «FIFA World Cup All-Star Team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 245,0 245,1 «El palmarés de Maradona» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «L'Équipe Champion of Champions Winners» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2022.
- ↑ 247,0 247,1 «Por qué Maradona no pudo ganar nunca la Copa America» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
- ↑ «Copa América 1989» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2022.
- ↑ «El equipo argentino de todos los tiempos» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2011.
- ↑ «Équipe historique de la Copa America» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ «FIFA World Cup hall of fame: Diego Maradona, none before him, none there after» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020.
- ↑ «Mythbuster: Ο Μέσι έχει φοβερούς συμπαίκτες, ο Μαραντόνα είχε «φίτσουλες»». Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ 253,0 253,1 «70 facts about Argentina legend Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Maradona: A Legend's World Cup Exploits in Numbers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022.
- ↑ «FIFA : Holders humbled in San Siro shock (39) - 100 great World Cup moments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Ten of the most memorable moments in World Cup history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2017.
- ↑ «IOC : FIFA World Cup upsets: Biggest shock results in history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «13 June 1990: Diego Maradona's other World Cup handball» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «WORLD CUP '90 : Argentina Beats Soviets Like a Drum, 2-0» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «WORLD CUP '90 : Argentina Surprises Brazil, 1-0 : Soccer: Maradona is stymied for 80 minutes, then sets up goal by Caniggia as defending champions advance» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2020.
- ↑ «Όταν ο Μαραντόνα «δηλητηρίασε» τη Βραζιλία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Maradona's Seleção switch» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ 263,0 263,1 «DIEGO MARADONA AT WORLD CUP 1990: THE WEEPING ANGEL» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «World Cup countdown: 50 days, Argentina moment number 8, Yugoslavia in 1990» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021.
- ↑ «Ντιέγκο Μαραντόνα vs Ιταλίας και Γιουγκοσλαβίας σε περιγραφή Γιάννη Διακογιάννη και Νίκου Κατσαρού». Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021.
- ↑ «The New York Times : World Cup 1990 - Argentina eliminates Italy on penalty kicks» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2020.
- ↑ 267,0 267,1 «Το δίλημμα που έθεσε ο Ντιέγκο Μαραντόνα στους Ναπολιτάνους». Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2020.
- ↑ «Maradona and Naples created an unearthly and sometimes dark magic. I was there» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2020.
- ↑ 269,0 269,1 «All hyped up – the myths and legacy of Italia '90» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
- ↑ «FIFA : The day Naples belonged to Argentina» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «"La Mano de dios": Όλη η ζωή του Ντιέγκο σε ένα τραγούδι». Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 272,0 272,1 «Diego Maradona : "Too Loud and Too Furious"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «The New York Times : SPORTS OF THE TIMES; Winning Ugly, Losing Ugly, Just Plain Ugly» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2020.
- ↑ 274,0 274,1 «El diario de Italia '90: la marca de Diego Maradona, ese gran secreto de Franz Beckenbauer en la final» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Argentina vs. Germany final referee controversy echoes, 24 years later» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Italia 90. La confesión de Matthaus: se equivocó Codesal y él no quiso patear el penal de la final contra Argentina» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2020.
- ↑ «FIFA Awards - World Cup 1990 "Golden Ball"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2020.
- ↑ «LA HISTÓRICA VUELTA DE MARADONA A LA SELECCIÓN» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «La Leyenda de Maradona | El D10S del Fútbol» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Ο Μαραντόνα σκοράρει επί της Ελλάδας στο Μundial του 1994». Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 281,0 281,1 «Diego Maradona Biography» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «A 25 años del último partido de Maradona en la Selección: la historia detrás del error de Diego que resultó fatal» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 283,0 283,1 «Murió Maradona: el día en que "le cortaron las piernas"» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ «Σαν σήμερα:Το τελευταίο γκολ του Ντιέγκο με την Αργεντινή κόντρα στην Ελλάδα!». Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Argentina national football team statistics and records: appearances» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ «WORLD CUP RECORDS (Part 29) - THE PLAYER WITH MOST GOAL INVOLVEMENTS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «France Football's World Cup Top 100 1930-1990» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2020.
- ↑ «The World Cup's top 100 footballers of all time – interactive» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Μαραντόνα: Τα επτά... θαύματα με την Αργεντινή σε Μουντιάλ!». Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ «Who Has the Most Assists in FIFA World Cup History?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «L'ÉQUIPE : Légende du football, Diego Maradona est mort à 60 ans» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2022.
- ↑ 292,0 292,1 «The best player ever played for Sevilla» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Η μέρα που ο Ντιέγκο Μαραντόνα επέστρεψε στα γήπεδα». Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 294,0 294,1 «DIEGO MARADONA: THE SEVILLA DIARIES» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020.
- ↑ 295,0 295,1 «Όταν τελείωσε η μαγεία: Η τελευταία προσπάθεια του Ντιέγκο για restart πνίγηκε στην αμαρτία». Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020.
- ↑ 296,0 296,1 «EL COLOSO MARADONA» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona. En Barcelona, Sevilla y Newell's: cuando la lámpara del genio no se iluminó» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Maradona, condenado» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020.
- ↑ «FIFA : Maradona, as others see him» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2013.
- ↑ «I am black and white. I'll never be grey in my life: The Maradona legacy» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2024.
- ↑ «ARGENTINA: SOCCER PLAYER DIEGO MARADONA SIGNS FOR NEW CLUB» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Hace 20 años, Maradona volvía a Boca» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2020.
- ↑ «The New York Times : Maradona to Quit Boca» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020.
- ↑ «21 years on from Maradona's final professional game» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Coming to Maradona's defence» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Is Lionel Messi the GOAT, or just the greatest right now? World Cup win ends debate for some, but not all agree» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Απριλίου 2024. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Messi es Messi: Does World Cup title finally pull Lionel Messi out of Maradona's shadow?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «FIFA Player of the Century» (PDF). touri.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2010.
- ↑ «Pele sad at Maradona snub» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2022.
- ↑ 311,0 311,1 311,2 «FIFA Drops Ball in Mess Between Pele, Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 312,0 312,1 «The 20th Century boys» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «Pelé asegura que hay muchos jugadores brasileños mejores que Maradona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2021.
- ↑ «Pelé cumple 80 años: el futbolista imposible que cambió para siempre la cultura popular» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2022.
- ↑ «The New York Times : The Greatest? For Century, Pele Eclipses Muhammad Ali» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Very suspect order in football's Hall of Fame» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2024. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2024.
- ↑ «"The Best of the Best"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ «CENTURY'S BEST : Work of art» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2023.
- ↑ «Maradona beats Pele and Beckenbauer in poll to decide all-time greatest team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022.
- ↑ «World All-Time Teams» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2024.
- ↑ «Diego Maradona en 1995 : «Ma liberté, je l'ai gagnée»» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Messi, Maradona and the World Cup That Set Argentina's Template for an Unfulfilling Decade» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 323,0 323,1 «Ντιέγκο Μαραντόνα: Οι δύο αντίθετοι δρόμοι του «θεού»». Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «DIEGO MARADONA: THE MANAGERIAL DIARIES» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona restera l'entraîneur du club argentin de Gimnasia encore une saison» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Αποθέωση του Μαραντόνα από τους οπαδούς της Χιμνάσια Λα Πλάτα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona Tributes (Part Three): Argentina Says Farewell» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021.
- ↑ «FUNDACION KONEX : Awards» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Los años locos de Maradona en Cuba: peleas, chicas desnudas y (al menos) tres hijos reconocidos» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «El día olvidado en que Diego Maradona ganó el Balón de Oro» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Gary Lineker interviews Diego» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2021.
- ↑ «Cassa de libro : Yo soy el Diego» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Maradona's most shocking confessions: Cocaine, rifles, fights and 'sucking it'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ «Μαραντόνα: «Βυθιζόμουν με τα ναρκωτικά...»». Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ «When should a football club retire a player's shirt number?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «Maradona's No. 10 jersey should be retired by all clubs - Villas-Boas» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «A forensic analysis of Maradona's 2001 testimonial: Higuita, Zanetti, Riquelme» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Argentinos Juniors modifica el nombre de su estadio Diego Armando Maradona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020.
- ↑ «Diego Maradona has gastric bypass surgery again in bid to lose weight» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ 340,0 340,1 «The Most Human of Immortals» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ 341,0 341,1 «FIFA : Maradona still providing emotion and inspiration» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ «Ντιέγκο Μαραντόνα». Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Pelé, Maradona y Sánchez entran en el salón de la fama de México» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
- ↑ «Hall of Fame of Soccer Mexico and World: World» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Το σπίτι που μεγάλωσε ο Μαραντόνα έγινε μουσείο». Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Diego Maradona's presentation as Dynamo Brest chairman was as bizarre as expected» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Ο Ντιέγκο Μαραντόνα αναγνώρισε τρία ακόμη παιδιά του!». Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Conmoción mundial: murió Diego Armando Maradona» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Le Monde : « Merci pour tout, Diego » : le monde du football rend hommage à Maradona» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «El gol de la vida: Argentina llora a su héroe y decreta tres días de luto» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ «Diego Maradona's passing dominates front pages around the world: 'In The Hands Of God'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ «L'ÉQUIPE : le journal 26 nov. 2020» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2022.
- ↑ «Μαραντόνα: Το συγκλονιστικό στεφάνι του Πελέ στην κηδεία του». Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : Le football en deuil suite au décès de Diego Maradona» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Ντιέγκο Μαραντόνα: «Σκεπασμένος» με τη σημαία της Αργεντινής στην τελευταία του κατοικία». Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Στάδιο... «Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα»». Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ ««Stadio Diego Armando Maradona»: Τα γήπεδα που πήραν ονόματα θρύλων του ποδοσφαίρου». Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Maradona's 'Hand of God' football jersey sets auction record» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022.
- ↑ «Έσπασε όλα τα ρεκόρ: Η φανέλα του Μαραντόνα από το Αγγλία-Αργεντινή πωλήθηκε με 8,5 εκατ. ευρώ!». agones.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2022.
- ↑ «LA HISTORIA DE LA CAMISETA AZUL CONTRA LOS INGLESES» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022.
- ↑ «Diego Maradona will be remembered as one of soccer's greatest, the sport's ultimate flawed genius» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2023.
- ↑ «The 10 football World Cup heroes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ «Μαραντόνα, ο θρύλος που εθίστηκε στην κοκαΐνη και κόντεψε να πεθάνει. Σκάνδαλα, καυγάδες και καταχρήσεις. Έβαλε στο ίδιο παιχνίδι το καλύτερο και το πιο κάλπικο γκολ του αιώνα». Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Ο Μαραντόνα διέλυσε τους ηθικούς φραγμούς για όλες τις αμαρτίες». Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ «Μαραντόνα: Τα δέκα... ευαγγέλια του Ντιέγκο!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021.
- ↑ 366,0 366,1 «THE TIMES : In the city where Diego Maradona is god, Napoli are writing a new fairytale at last» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2023.
- ↑ «Le Monde : En Argentine, l'icône Maradona brille toujours» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2020.
- ↑ «Le Monde : « Diego Maradona, c'est la raison du faible qui doit jouer dans les règles et avec les règles »» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «FIFA : One year without Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2021.
- ↑ «¿Es el sucesor natural?» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2020.
- ↑ «Olivier Guez : "Pelé est une révolution culturelle, Maradona un personnage shakespearien"» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Maradona in intensive care» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «La salud del idolo» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2020.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Soccer in sun and shadow - Eduardo H. Galeano and Mark Fried (tr.) ISBN 1859844235
- Brian Glanville : The Story of the World Cup (London: Faber & Faber) ISBN 978-0571325566
- Terry Crouch : The World Cup: The Complete History. (DeCoubertin Book, 2014) ISBN 978-1845131494
- Gigi Garanzini : Il minuto di silenzio. La storia del calcio attraverso i suoi eroi. (Mondadori, 2017). ISBN 978-8804673552
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Diego Maradona's home page
- Βιογραφία του Ντιέγκο Μαραντόνα
- Ο ποδοσφαιρικός λαϊκισμός του Μαραντόνα και η φαντασιακή εκδίκηση της περιφέρειας
- Νάπολη: Το φως του Ντιέγκο Μαραντόνα συνεχίζει να λάμπει στο μέρος που λατρεύτηκε
- Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα - Πενήντα καρέ του Θεού
- Ο Μαραντόνα όπως τον γνώρισε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο
- FIFA : They said it: Maradona (Αγγλικά)