Αϊτή

Η Δημοκρατία της Αϊτής (γαλλικά: République d'Haïti‎‎) αποτελεί χώρα που καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νησιού της Ισπανιόλας στην Καραϊβική. Στη δικαιοδοσία της περιλαμβάνει και τα μικρότερα νησιά Γκονάβ, Τορτούγα, Λε Καγιεμίτ και Ιλ α Βας, ενώ το ακατοίκητο νησί Ναβάσα διεκδικείται τόσο από τη χώρα αυτή όσο και από τις ΗΠΑ.

Δημοκρατία της Αϊτής République d'Haïti Repiblik Ayiti
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: L'Union Fait La Force Η ένωση δημιουργεί δύναμη
Εθνικός ύμνος: La Dessalinienne Το Τραγούδι του Ντεσαλίν
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο Η θέση της Αϊτής (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Πορτ-ο-Πρενς 18°32′N 72°20′W
Επίσημες γλώσσες	Γαλλικά, Αϊτινή κρεολή
Πολίτευμα	Ημιπροεδρική Δημοκρατία
Πρόεδρος Υπηρεσιακός Πρωθυπουργός	Μεταβατικό Προεδρικό Συμβούλιο Λέσλι Βολτέρ (Πρόεδρος) Εντγκάρ Λεμπλαν Φιλ, Φριτς Ζαν, Λοράν Σεν Σιρ, Εμανιέλ Βερτιλέρ, Σμιθ Ογκιστέν, Λουί Ζεράλντ Ζιλ Γκαρί Κονίλ
Ανεξαρτησία Από τη Γαλλία Σύνταγμα	1 Ιανουαρίου 1804 29 Μαρτίου 1987α
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	27.750 km2 (146η) 0,7 360 km 1.771 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2024   • Πυκνότητα	12.394.537 (79η)  446,6 κατ./km2 (31η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	19,354 δισ. $ (136η)   1.784 $ (158η)
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	8,257 δισ. $ (813η)   761 $ (150η)
ΔΑΑ (2021)	0,535 (163η) – χαμηλός
Νόμισμα	Γκουρντ (HTG)
Ζώνη ώρας	(UTC -5)
Internet TLD	.ht
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+509
α Η ισχύς του Συντάγματος ανεστάλη την περίοδο από τον Ιούνιο του 1988 ως τον Μάρτιο του 1989

Η Αϊτή μοιράζεται το νησί της Ισπανιόλας με τη Δομινικανή Δημοκρατία. Το χερσαίο τμήμα της Αϊτής καταλαμβάνει 27.750 τ.χλμ.. Ο πληθυσμός της είναι 12.394.537 κάτοικοι, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024.

Η πρωτεύουσα της Αϊτής είναι το Πορτ-ο-Πρενς (γαλλικά: Port-au-Prince‎‎), που βρίσκεται στο κύριο νησί, την Ισπανιόλα. Πρώην γαλλική κτήση, η Αϊτή ήταν η δεύτερη χώρα στο δυτικό ημισφαίριο, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που διακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1804. Η χώρα έγινε η πρώτη ανεξάρτητη δημοκρατία Αφροαμερικανών και το μόνο κράτος που γεννήθηκε έπειτα από επιτυχημένη επανάσταση των δούλων. Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας έγινε την 1η Ιανουαρίου 1804.

Ετυμολογία

Το όνομα Αϊτή προέρχεται από τη γλώσσα των ιθαγενών Ταΐνο και σημαίνει «γη των ψηλών βουνών». Το όνομα Αϊτή ήταν το ιθαγενές όνομα για ολόκληρο το νησί της Ισπανιόλας. Το όνομα αποκαταστάθηκε από τον επαναστάτη της Αϊτής Ζαν-Ζακ Ντεσαλίν ως το επίσημο όνομα του ανεξάρτητου Σαιν Ντομένγκ (γαλλικά: Saint-Domingue‎‎), ως φόρο τιμής στους αμερινδιάνους ιθαγενείς.

Ιστορία

Οι λευκοί έφτασαν στη χώρα για πρώτη φορά με τον Χριστόφορο Κολόμβο, το 1493 και βρήκαν εκεί πολλούς ιθαγενείς κατοίκους. Αυτός ονόμασε το νησί Ισπανιόλα. Οι νέοι άρχοντες του νησιού αποδεκάτισαν τον πληθυσμό των αυτοχθόνων μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Τον 16ο αιώνα οι λευκοί έφεραν στο νησί δούλους από την Αφρική. Η εγκατάσταση των Γάλλων στα δυτικά της χώρας συντελέστηκε το 1697. Το 1749 οι Γάλλοι ίδρυσαν και τη σημερινή πρωτεύουσα, Πορτ-ο-Πρενς, η οποία έγινε το 1770 πρωτεύουσα της αποικίας του Αγίου Δομίνικου, σε αντικατάσταση της Καπ Αϊσιέν. Έπειτα από τη Γαλλική Επανάσταση οι Νέγροι άρχισαν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Η αποχώρηση των Γάλλων έγινε το 1803 και το 1804 η χώρα έγινε ανεξάρτητη, με πρώτο Αυτοκράτορα τον Ζαν-Ζακ Ντεσαλίν. Η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Μόλις τελείωσε τον δικό της απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, κατεστραμμένη οικονομικά, έστειλε στο Παρίσι, στον Αδαμάντιο Κοραή, 25 τόνους καφέ να εκποιηθούν, για να αγορασθούν όπλα για τον ελληνικό αγώνα.

Οι αρχές στο νεαρό κράτος φρόντισαν να εκδιωχθούν οι Γάλλοι, με ειδικό θέσπισμα. Έπειτα από περίοδο ταραχών και επαναστάσεων, την εξουσία ανέλαβε ο Ανρί Κριστόφ. Το 1858 η χώρα έγινε δημοκρατία. Το 1915 καταλήφθηκε από τις ΗΠΑ και η κατοχή διατηρήθηκε μέχρι το 1934. Ακολούθησαν εσωτερικές ταραχές και το 1957 ανέλαβε πρόεδρος ο απολυταρχικός Φρανσουά Ντυβαλιέ, ο οποίος έμεινε γνωστός ως «Πάπα Ντοκ».

Το 1986 ανατράπηκε ο γιος του, Ζαν Κλοντ Ντυβαλιέ και μέσα σε μία τετραετία άλλαξαν πέντε διαφορετικές κυβερνήσεις. Ο Ζαν-Μπερτράν Αριστίντ έγινε δημοκρατικός Πρόεδρος, ανατράπηκε όμως με πραξικόπημα το 1991 και αποκαταστάθηκε στην προεδρία το 1994, έπειτα από επέμβαση του ΟΗΕ.

Στις 7 Φεβρουαρίου 2002 ορκίστηκε Πρόεδρος ο Αριστίντ για μία ακόμα πενταετία και υποχρεώθηκε να παραιτηθεί το 2004, έπειτα από εμφύλιες συγκρούσεις, οι οποίες προκάλεσαν για μία ακόμη φορά επέμβαση των Ευρωπαίων και Αμερικανών. Έπειτα από μεταβατική εξουσία του Μπονιφάς Αλεξάντρ, πρόεδρος αναδείχθηκε το 2006 ο Ρενέ Πρεβάλ.

Ισπανική κυριαρχία

Ως απαρχή της ιστορίας της θεωρείται η ανακάλυψή της από τον Χριστόφορο Κολόμβο, στις 6 Δεκεμβρίου 1492. Ο Γενουάτης θαλασσοπόρος έδωσε στο νησί το όνομα Νησί της Ισπανίας (Ισπανιόλα). Τα επόμενα χρόνια, η κυριαρχία των Ισπανών εδραιώθηκε στο νησί και συνοδεύτηκε από ωμότητα και βαρβαρότητα, με μαζική θανάτωση των ιθαγενών και τη χρησιμοποίηση κάποιων από αυτούς ως δούλων. Η φοβερή εκείνη γενοκτονία αποστέρησε τους λευκούς από εργατικά χέρια, τα οποία ήταν απαραίτητα για τις εργασίες στις φυτείες και στα ορυχεία. Γύρω στο 1517 άρχισε η μαζική εισαγωγή σκλάβων, προερχόμενων από την Αφρική.

Κυριαρχία Γάλλων

Γάλλοι πειρατές εγκαταστάθηκαν στο νησί τον 17ο αιώνα και ίδρυσαν μόνιμους σταθμούς, όπως το περίφημο ορμητήριο στο Νησί της Χελώνας (Τορτούγα). Το 1697 με την υπογραφή της συνθήκης του Ρίσβικ, το δυτικό τμήμα του νησιού παραχωρήθηκε από την Ισπανία στη Γαλλία. Έτσι, το ανατολικό τμήμα πήγε στην Ισπανία και μετεξελίχθηκε στο σημερινό κράτος της Δομινικανής Δημοκρατίας. Και οι δύο αποικίες (γαλλική και ισπανική) που σχηματίστηκαν τότε ονομάζονταν Άγιος Δομίνικος (Σαιν Ντομένγκ και Σάντο Ντομίνγκο).

Αντιαποικιακός αγώνας και Επανάσταση

Η γαλλική αποικία αποτέλεσε σύντομα το κέντρο του Νέου Κόσμου. Ωστόσο, έκδηλες ήταν οι κοινωνικές αντιθέσεις, αφού το σύνολο σχεδόν του πλούτου ήταν συγκεντρωμένο στα χέρια μιας μειοψηφίας λευκών γαιοκτημόνων, η οποία με την αυταρχικότητά της προκάλεσε την αντίδραση των Νέγρων, που κορυφώθηκε με την εξέγερση του 1791, οπότε επί διετία οι Νέγροι επιδόθηκαν σε σφαγές και εκτοπισμούς όλων των λευκών στη χώρα. Την περίοδο αυτή αναδείχθηκε ως επικεφαλής της Επανάστασης ο Τουσέν Λ' Ουβερτίρ. Το 1794 καταργήθηκε η δουλεία και τρία χρόνια αργότερα ο Λ' Ουβερτίρ ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής του νησιού Ισπανιόλα, το οποίο στο μεταξύ είχε ενοποιηθεί μετά την παραχώρηση από τους Ισπανούς του ανατολικού τμήματος στο νέο καθεστώς. Το 1801 συγκλήθηκε Εθνοσυνέλευση και ο Λ' Ουβερτίρ έγινε ισόβιος Πρόεδρος. Η διακυβέρνησή του ήταν πολύ σημαντική και φρόντισε να προβεί σε μέτρα για τον εκσυγχρονισμό του υπό σύσταση κράτους, όπως η θεσμοθέτηση της πλήρους κατάργησης κάθε φυλετικής ή άλλης διάκρισης. Επίσης, καθιερώθηκε η ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των πολιτών.

Ανεξαρτησία και απόσχιση του Νότου

Το 1802 οι Γάλλοι επιχείρησαν να ανακαταλάβουν το νησί και τελικά ο Λ' Ουβερτίρ παραδόθηκε και αιχμαλωτίστηκε, για να πεθάνει στην Μπεζανσόν της Γαλλίας. Οι κάτοικοι του νησιού όμως κατάφεραν να εκδιώξουν τους Γάλλους εισβολείς και ίδρυσαν το πρώτο ανεξάρτητο κράτος εγχρώμων στον Νέο Κόσμο, την πρώτη μέρα του 1804. Πρώτος Πρόεδρος του κράτους ανέλαβε ο αυταρχικός Ζαν-Ζακ Ντεσαλίν, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας με το όνομα Ιάκωβος Α΄ και δολοφονήθηκε στη διάρκεια εξέγερσης, το 1806. Τον διαδέχθηκε στην εξουσία ο Ανρί Κριστόφ, μετέπειτα Βασιλιάς Ερρίκος Α΄, επίσης τυραννικός, επί των ημερών του οποίου συντελέστηκε η απόσχιση των νότιων περιοχών και η ανακήρυξή τους σε ανεξάρτητο κράτος, με Πρόεδρο τον συνετό Στρατηγό Πετιόν (1807). Την ίδια περίοδο οι Ισπανοί εγκαταστάθηκαν ξανά στα ανατολικά του νησιού. Ο Πετιόν κυβέρνησε στον Νότο με σύνεση και βασικός συνεργάτης του ήταν ο μιγάς Ζαν Πιερ Μπουαγιέ, ο οποίος και τον διαδέχθηκε, μετά τον θάνατό του, στο αξίωμα του ισόβιου Προέδρου στον Νότο.

Το έργο του Μπουαγιέ

Ο Μπουαγιέ εμπνεύστηκε την εξέγερση του 1820 κατά του διεφθαρμένου καθεστώτος του Βορρά. Τότε ο Ανρί Κριστόφ αυτοκτόνησε και η Αϊτή ενοποιήθηκε ξανά. Το 1821 ο Μπουαγιέ συνέβαλε στην επιτυχία της επανάστασης που είχε εκδηλωθεί στις κατεχόμενες από την Ισπανία ανατολικές περιοχές. Το 1822 οι περιοχές αυτές ενσωματώθηκαν στο κράτος. Ο ηγέτης αυτός, που φρόντισε να ανασυγκροτήσει το κράτος του οικονομικά και κοινωνικά, αλληλογραφούσε με τον Αδαμάντιο Κοραή και πρώτος από όλους τους πολιτικούς ηγέτες του κόσμου, αναγνώρισε το δίκαιο του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα και την υπόσταση της Ελλάδας ως μέλους της Διεθνούς Κοινότητας (1822). Το 1825 προχώρησε στην αποκατάσταση των σχέσεων με τη Γαλλία και θεωρήθηκε ενδοτικός σε βαθμό τέτοιο, που αναγκάστηκε να παραιτηθεί έπειτα από εξέγερση (1843) και να αναχωρήσει στο εξωτερικό, αφήνοντας στην εξουσία τον αντίπαλό του Στρατηγό Σαρλ Ριβιέρ Εράρ. Ακολούθησε νέα ταραχώδης περίοδος και η οριστική απόσχιση των ανατολικών περιοχών του νησιού. Αυτές αποτέλεσαν τη Δομινικανή Δημοκρατία, το 1844.

Ταραχώδης περίοδος και εισβολή των ΗΠΑ

Έπειτα από ταραχές, το 1847 κατέλαβε την εξουσία ο Στρατηγός Φοστέν Σολούκ, μετέπειτα Αυτοκράτορας Φωστέν Α΄ (1849- 1859), ο οποίος ήταν τυραννικός και ανατράπηκε σε πραξικόπημα του στρατού, το 1859 από τον Φαμπρ Ζεράρ, ο οποίος έγινε ισόβιος Πρόεδρος και ανατράπηκε επίσης με πραξικόπημα (1867).

Στη συνέχεια, ανέλαβαν στην εξουσία διάφοροι πολιτικοί και στρατιωτικοί, οι οποίοι εισήγαγαν πάρα πολλές συνταγματικές αλλαγές. Το 1910 ανατράπηκε ο πρόεδρος Σιμόν και το 1912 δολοφονήθηκε ο Πρόεδρος Λεκόντ, το 1913 πέθανε ο πρόεδρος Ογκίστ, το 1914 ανέλαβαν διαδοχικά την εξουσία οι Στρατηγοί Ζαμόρ και Νταλμιβάρ και το 1915 ανατράπηκε και λυντσαρίστηκε από τον όχλο ο πρόεδρος Γκιγιόμ Σαμ.

Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύτηκαν οι ΗΠΑ, που επενέβησαν στρατιωτικά, τον Σεπτέμβριο του 1915 και κατέστησαν τη χώρα συγκαλυμμένο προτεκτοράτο. Την εξουσία ανέλαβαν οι υπόλογοι στις ΗΠΑ Φιλίπ Νταρντιγκενάβ (1915-1922) και Λουί Μπορνό (1922-1930). Κατά τη μεταβατική κυβέρνηση του Εζέν Ρουά και εξαιτίας της ανόδου των εθνικιστών, που απείλησαν τους Αμερικανούς, οι Αμερικανοί αποχώρησαν από το νησί (1934).

Η διακυβέρνηση από τους Ντιβαλιέ

Ο Ρουά κυβέρνησε ως το 1941 και τον διαδέχθηκε ο Ελί Λεσκό, ο οποίος φρόντισε να πάρει το μέρος των Συμμάχων κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1946 έπειτα από κινητοποιήσεις, ο Λεσκό παραιτήθηκε και η τριμελής χούντα που στο μεταξύ κατέλαβε την εξουσία όρισε πρόεδρο τον Ντιμαρσέ Εστιμέ, ο οποίος ανατράπηκε το 1950 από την τριμελή χούντα που τον είχε διορίσει και διατηρήσει στην εξουσία.

Έπειτα από διαβουλεύσεις ανάμεσα στους στρατιωτικούς, νέος Πρόεδρος ανέλαβε ο Συνταγματάρχης Πολ Μαγκλουάρ, ο οποίος θέσπισε νέο Σύνταγμα (1950) και επιχείρησε να κάνει οικονομικές αλλαγές χωρίς αποτέλεσμα. Ο Μαγκλουάρ αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να φύγει από τη χώρα, το 1956. Τον διαδέχθηκε ο μεταβατικός Πρόεδρος Ζοζέφ Νεμούμ Πιερ Λουί (1956-57) και ο Φρανκ Σιλβέν, ο οποίος διενήργησε εκλογές τον Σεπτέμβριο του 1957. Νικητής των εκλογών αναδείχθηκε ο Νέγρος γιατρός Φρανσουά Ντιβαλιέ, που είχε υποσχεθεί κοινωνική δικαιοσύνη και πρόοδο. Οι προσδοκίες αυτές όμως διαψεύστηκαν.

Ο Ντιβαλιέ εγκατέστησε ένα προσωποπαγές καθεστώς που στηρίχθηκε στη βία και στη διαφθορά, με τη χρήση της παραστρατιωτικής οργάνωσης «Το Τον Μακούτ». Επικαλούμενος τον κομμουνιστικό κίνδυνο, εξαπέλυσε διώξεις εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του και μεθόδευσε εκλογές (1961) με ένα μόνο ψηφοδέλτιο, που εξασφάλισαν την επανεκλογή του για εξαετία. Επί των ημερών του, επιδεινώθηκαν οι σχέσεις της χώρας με τις ΗΠΑ και κυρίως με τη γειτονική Δομινικανή Δημοκρατία. Το 1965, ο από το 1964 ισόβιος Πρόεδρος Ντιβαλιέ, αναγκάστηκε να υποκύψει σε αμερικανικές πιέσεις και να αποκαταστήσει ομαλότερες σχέσεις με τη Δομινικανή Δημοκρατία. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες απόπειρες ανατροπής του Ντιβαλιέ και καταγγέλθηκε διεθνώς η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς του. Ο «Πάπα Ντοκ», όπως ονομαζόταν ο δικτάτορας, πέθανε στις 22 Απριλίου 1971 και τον διαδέχθηκε στην εξουσία ο «Μπέιμπι Ντοκ», Ζαν Κλοντ Ντιβαλιέ.

Επί προεδρίας του Ζαν Ντιβαλιέ, η χώρα έφτασε στο χειρότερο σημείο της οικονομικής κρίσης και θεωρούνταν η φτωχότερη του Δυτικού Ημισφαιρίου. Το 1985 ο υιός Ντιβαλιέ αναγκάστηκε να προβεί σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Τον Φεβρουάριο του 1986 ανατράπηκε ο Ντιβαλιέ έπειτα από εξέγερση του λαού και κατέφυγε στη Γαλλία. Τον διαδέχθηκε στην εξουσία ο στρατηγός Ανρί Ναμφί, ο οποίος φρόντισε να ψηφιστεί με δημοψήφισμα (Μάρτιος 1987) ένα νέο, φιλελεύθερο Σύνταγμα. Ακολούθησαν όμως εσωτερικές ταραχές, έπειτα από την ακύρωση των εκλογών του Νοεμβρίου του 1987. Στις νέες εκλογές (Ιανουάριος 1988) δε συμμετείχαν τα περισσότερα κόμματα και αναδείχθηκε πρόεδρος ο Λεσλί Μανιγκά. Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο νέος ηγέτης ανατράπηκε με πραξικόπημα από τον Ναμφί και τον Δεκέμβριο ο Ναμφί ανατράπηκε κι αυτός με πραξικόπημα από τον στρατηγό Προσπέρ Αβρίλ. Ο Αβρίλ παραιτήθηκε το 1990.

Η διακυβέρνηση του Αριστίντ και η δεύτερη αμερικανική επέμβαση

Το 1990 εξελέγη πρόεδρος ο Ζαν Μπερτράντ Αριστίντ στις εκλογές εκείνης της χρονιάς. Το 1991 ο Αριστίντ ανατράπηκε με πραξικόπημα από τον στρατηγό Ραούλ Σεντράς. Το πραξικόπημα προκάλεσε κύμα χιλιάδων προσφύγων, οι οποίοι εγκατέλειψαν τη χώρα.

Οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις κατά του νέου καθεστώτος και τον Σεπτέμβριο του 1994 πραγματοποιήθηκε η δεύτερη εισβολή των Αμερικανών στο νησί. Ο Αριστίντ επαναφέρθηκε στην εξουσία και το 1995 διεξήχθησαν προεδρικές εκλογές στις οποίες δεν έλαβε μέρος ο Αριστίντ. Κέρδισε ο Ρενέ Πρεβάλ, με την υποστήριξη του Αριστίντ, που επανεξελέγη το 2000, σε εκλογές που αμφισβητήθηκαν από την αντιπολίτευση.

Εμφύλιες συγκρούσεις, ανατροπή Αριστίντ και νέες εκλογές

Διεθνείς Οργανισμοί, όπως η ΕΕ αρνήθηκαν να παράσχουν οικονομική βοήθεια και έκαναν λόγο για μη σεβασμό των δημοκρατικών διαδικασιών στις εκλογές του 2000. Το 2003 ξέσπασαν ταραχές και αυξήθηκαν οι φωνές που ζητούσαν την παραίτηση του Αριστίντ.

Στις 17 Δεκεμβρίου 2001 εκδηλώθηκε απόπειρα πραξικοπήματος με στρατιώτες να επιχειρούν να καταλάβουν το Προεδρικό Μέγαρο και να ανατρέψουν τον πρόεδρο, εκτοξεύοντας μια χειροβομβίδα πριν εξουδετερωθούν από τις δυνάμεις ασφαλείας, με 4 νεκρούς, ανάμεσά τους δύο περαστικούς. Ο Αριστίντ βρισκόταν στο σπίτι του με την οικογένειά του, την ώρα της απόπειρας ανατροπής του. Η επίθεση στο Προεδρικό Μέγαρο ήταν έργο του Γκι Φιλίπ, πρώην ανωτάτου στελέχους της αστυνομίας, τον οποίο είχε απολύσει ο προηγούμενος Πρόεδρος Ρενέ Πρεβάλ, κατηγορώντας τον για απόπειρα πραξικοπήματος.

Ένοπλοι αντάρτες, με επικεφαλής τον Γκι Φιλίπ, κατέλαβαν τις πόλεις Γκονάιβ και Καπ Αϊσιέν, τον Φεβρουάριο του 2004. Προς τα τέλη του μήνα έφτασαν και στην πρωτεύουσα και ο Αριστίντ παραιτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου και διέφυγε στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Την ίδια στιγμή, στρατιωτικές δυνάμεις της Γαλλίας, των ΗΠΑ και του Καναδά αναπτύχθηκαν στη χώρα, για την αποκατάσταση της τάξης. Ακολούθησαν οι προεδρικές εκλογές του 2006, στις οποίες Πρόεδρος εξελέγη ο Ρενέ Πρεβάλ.

Ταραχές 2008

Την άνοιξη του 2008 ξέσπασαν ταραχές στη χώρα, για τη ραγδαία άνοδο των τιμών των τροφίμων. Στις 9 Απριλίου ο πρόεδρος Ρενέ Πρεβάλ απηύθυνε διάγγελμα και προσπάθησε να καθησυχάσει τους κατοίκους. Τουλάχιστον 5 άτομα βρήκαν τον θάνατο στις ταραχές, ενώ εξαγριωμένα πλήθη λεηλάτησαν σούπερ μάρκετ. Λίγες ημέρες μετά, και σε μια προσπάθεια για εκτόνωση της κατάστασης, η Γερουσία με 16 ψήφους υπέρ ψήφισε υπέρ της αποπομπής του πρωθυπουργού Ζακ-Εντουάρ Αλεξίς, στις 12 Απριλίου του 2008.

Στις 27 Απριλίου 2008 ο πρόεδρος Πρεβάλ διόρισε νέο πρωθυπουργό τον Ερίκ Πιερ. Τον Μάιο του ιδίου χρόνου, ο διορισμός του Πιερ εγκρίθηκε μεν από τη Γερουσία στις 7 Μαΐου, απορρίφθηκε όμως από τη Βουλή στις 12 Μαΐου 2008 με 51 κατά και 35 υπέρ.

Το 2008 ο ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι από την αρχή της χρονιάς έως τον Μάιο, περισσότεροι από 150 άνθρωποι είχαν πέσει θύματα απαγωγής για λύτρα στην αμερικανική χώρα.

Σεισμός 2010

Στις 12 Ιανουαρίου 2010 στις 21:53 UTC, η Αϊτή χτυπήθηκε από ένα σεισμό 7,0 βαθμών Ρίχτερ, τον μεγαλύτερο σεισμό στη χώρα τα τελευταία 200 χρόνια. Το επίκεντρο του σεισμού ήταν λίγο έξω από την πρωτεύουσα Πορτ-ο-Πρενς.

Το αποτέλεσμα του σεισμού ήταν εκτεταμένες καταστροφές, με την πλειοψηφία των κτιρίων συντετριμμένα λόγω κακού σχεδιασμού. Το πρωί μετά τον σεισμό (13 Ιανουαρίου) ο πρόεδρος της Αϊτής Ζαν-Μαξ Μπελρίβ είπε, σε ζωντανή συνέντευξη στο CNN, ότι εκτιμούσε τον αριθμό των νεκρών «σε 200.000», ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει αναφερθεί είναι 316.000 νεκροί.

Αρκετοί επώνυμοι και κυρίως ανώνυμοι βοήθησαν την Αϊτή με οικονομική συνδρομή.

Φυσική Γεωγραφία

Τοπογραφικός χάρτης της Αϊτής

Η χώρα της Αϊτής καταλαμβάνει τα δυτικά τρία όγδοα της νήσου Ισπανιόλας, του δεύτερου μεγαλύτερου νησιού στις Μεγάλες Αντίλλες. Η νήσος Ισπανιόλα βρίσκεται μεταξύ των νησιών της Κούβας και του Πουέρτο Ρίκο. Με έκταση 27.750 τ.χλμ. η Αϊτή είναι η τρίτη μεγαλύτερη χώρα στην Καραϊβική μετά από την Κούβα και τη Δομινικανή Δημοκρατία, με την οποία μοιράζεται σύνορα μήκους 360 χιλιομέτρων. Τα σύνορα ανάμεσα στις δύο χώρες δημιουργήθηκαν έπειτα από μία σειρά συμφωνιών. Η χώρα έχει σχήμα, περίπου, πετάλου και εξαιτίας αυτού έχει μια δυσανάλογα μεγάλη ακτογραμμή 1.771 χλμ., δεύτερη σε μήκος στις Μεγάλες Αντίλλες, πίσω από την Κούβα.

Η Αϊτή είναι η πιο ορεινή χώρα της Καραϊβικής και το έδαφός της αποτελείται από διάσπαρτα βουνά με μικρές παράκτιες πεδιάδες και κοιλάδες ποταμών. Το κλίμα είναι τροπικό, με κάποιες διακυμάνσεις ανάλογα με το υψόμετρο. Το ψηλότερο σημείο της Αϊτής είναι το Πικ λα Σελ, με ύψος 2.680 μέτρα, ενώ ο κυριότερος ποταμός είναι ο Αρτιμπονίτ με μήκος 321 χλμ. (253 χλμ. στην Αϊτή και 68 χλμ. στη Δομινικανή Δημοκρατία).

Κλίμα

Κλιματικοί τύποι Κέππεν της Αϊτής

Το κλίμα της Αϊτής είναι τροπικό με κάποιες διακυμάνσεις ανάλογα με το υψόμετρο. Η θερμοκρασία στο Πορτ-ο-Πρενς κυμαίνεται τον Ιανουάριο από μια μέση ελάχιστη θερμοκρασία 23 °C έως μια μέση μέγιστη θερμοκρασία 31 °C, ενώ τον Ιούλιο, από 25–35 °C. Το μοτίβο βροχοπτώσεων ποικίλλει, με εντονότερες βροχές σε ορισμένες από τις πεδινές περιοχές και τις βόρειες και ανατολικές πλαγιές των βουνών. Η ξηρή περίοδος της Αϊτής διαρκεί από τον Νοέμβριο έως τον Ιανουάριο.

Το Πορτ-ο-Πρενς δέχεται μέση ετήσια βροχόπτωση 1.370 χιλιοστά. Υπάρχουν δύο περίοδοι βροχών, Απρίλιος-Ιούνιος και Οκτώβριος-Νοέμβριος. Η Αϊτή υπόκειται σε περιοδικές ξηρασίες και πλημμύρες, οι οποίες γίνονται πιο έντονες λόγω της αποψίλωσης των δασών. Οι τυφώνες αποτελούν απειλή και η χώρα είναι επίσης επιρρεπής σε πλημμύρες και σεισμούς. Το 1963 στη διάρκεια τυφώνα, έχασαν τη ζωή τους περίπου 5.000 άνθρωποι.

Δημογραφία

Η ανάπτυξη του πληθυσμού (1961-2003) από στοιχεία του FAOSTAT

Ο πληθυσμός της χώρας ήταν 12.394.537 κάτοικοι, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού είναι 1,22% (εκτίμηση 2021). Ο ρυθμός γεννήσεων είναι 21,4 γεννήσεις/1000 πληθυσμού και θανάτου 7,29 θάνατοι/1000 πληθυσμού (εκτίμηση 2021).

Οι απόγονοι των πρώτων ανθρώπινων ομάδων που ζούσαν στην Ισπανιόλα αφανίστηκαν από τον λευκό πληθυσμό. Είναι όμως γνωστό ότι η χώρα κατοικήθηκε από λαούς συγγενικούς με τους Αραουάκους και υπάρχουν ίχνη των Ταΐνων (συγγενείς με τους αυτόχθονες της Κούβας).

Η μέση πληθυσμιακή πυκνότητα της χώρας ανέρχεται στους 417 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (στοιχεία του 2019), ωστόσο η κατανομή του πληθυσμού είναι άνιση. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση ανθρώπων γίνεται στο νησί Γκονάβ. Ο αγροτικός πληθυσμός συνεχίζει να ζει σε ξύλινες κατοικίες.

Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Αφροαμερικανοί, απόγονοι των δούλων που εισήχθησαν από τους λευκούς και προέρχονταν από χώρες της Αφρικής (κυρίως από τη Γουινέα). Αυτοί αποτελούν και τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα στη νησιωτική χώρα. Το 30% του πληθυσμού είναι μιγάδες, δηλ. απόγονοι των Γάλλων αποίκων (οι οποίοι εξόντωσαν τους ιθαγενείς Ίντιος και εκδιώχθηκαν αργότερα) και το 10% είναι λευκοί. Η «ελίτ» των κατοίκων είναι οι μιγάδες, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την αριστοκρατία της χώρας, σε αντίθεση με τους «μελαψούς» (bruns) όπως κατ' ευφημισμόν ονομάζονται οι φτωχοί Αφροαμερικανοί.

Ο πληθυσμός του νησιού μιλάει τη γαλλική ως επίσημη γλώσσα, όπως και την Κρεολική της Αϊτής, με βάση το Σύνταγμα του 1987. Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 64,1 χρόνια (63,3 χρόνια οι άνδρες και 64,8 οι γυναίκες).

Από άποψη θρησκεύματος, το 80% των κατοίκων είναι Καθολικοί Χριστιανοί και το 16% είναι Προτεστάντες. Στην ύπαιθρο όμως και στους κατοίκους των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων η κυρίαρχη θρησκεία είναι η βουντού, που χρησιμοποιείται από την ιθύνουσα τάξη για πολιτικούς σκοπούς και περιλαμβάνει ακόμη και τελετές μαύρης μαγείας. Το βουντού προέρχεται από τη Δαχομέη (σημερινό Μπενίν) και έχει καθαρά αφρικανικές ρίζες. Επίσης, υπάρχουν 19.301 Μάρτυρες του Ιεχωβά και 19.216 Μορμόνοι της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών.

Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Πορτ-ο-Πρενς, η οποία βρίσκεται στη δυτική ακτή του νησιού Ισπανιόλα και σημαίνει «Πριγκιπικό Λιμάνι». Η πόλη αποτελεί αξιόλογο τουριστικό και βιομηχανικό κέντρο, με λιμάνι και αεροδρόμιο. Άλλες σημαντικές πόλεις είναι η Καπ Αϊσιέν, η οποία είναι και πρωτεύουσα του Βόρειου Διαμερίσματος, η Λε Καγί, η Ζερεμί, η Ζοκμέλ και η Πορ ντε Πε.

Διακυβέρνηση

Η χώρα είναι Ημιπροεδρική Δημοκρατία, με Αρχηγό Κράτους τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος ασκεί εκτελεστική εξουσία και έχει πολλές αρμοδιότητες. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, αποτελούμενη από 83 μέλη, τα οποία εκλέγονται για θητεία τετραετή, καθώς επίσης και από την 27μελή Γερουσία. Το 2016 Πρόεδρος εξελέγη στον πρώτο γύρο και ανέλαβε καθήκοντα στις 7 Φεβρουαρίου ο Ζοβενέλ Μοΐζ, ο οποίος δολοφονήθηκε τον Ιούλιο του 2021. Η ψηφοφορία είναι καθολική για όσους και όσες είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.

Διοικητική Διαίρεση

Διοικητική διαίρεση της Αϊτής

Η χώρα διαιρείται σε 10 διαμερίσματα, τα οποία διαιρούνται επιπλέον σε δήμους με αιρετά όργανα:

• Αρτιμπονίτ
• Βόρειο Διαμέρισμα
• Βορειοανατολικό Διαμέρισμα
• Βορειοδυτικό Διαμέρισμα
• Γκραντ Ανς
• Δυτικό Διαμέρισμα
• Κεντρικό Διαμέρισμα
• Νότιο Διαμέρισμα
• Νοτιοανατολικό Διαμέρισμα
• Νιπς

Οικονομία

Το ΑΕΠ της χώρας είναι 6,908 δισ. $ (133η στον κόσμο) και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι 772 $ (στοιχεία 2009).

Η κυριότερη ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία (80%) και κατά δεύτερο λόγο οι εξορύξεις και ο τουρισμός.

Ειδικότερα, στον τομέα της αγροτικής παραγωγής, η χώρα παράγει καφέ, ζαχαροκάλαμο, βαμβάκι, σιζάλ, μπανάνες και άλλα προϊόντα. Ορυκτά προϊόντα είναι ο βωξίτης, ο χαλκός και το μαγνήσιο. Το 70% των εξαγωγών καλύπτονται από τον καφέ. Ελάχιστα αναπτυγμένη είναι η βιομηχανία, ενώ μεγάλη ανάπτυξη έχει τα τελευταία χρόνια και ο τουρισμός, ο οποίος συμμετέχει όλο και με μεγαλύτερο ποσοστό στο εθνικό εισόδημα. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και η υλοτομία.

Πολύ κοινό φαινόμενο είναι οι κοινωνικές διαφορές στη χώρα. Το χάσμα ανάμεσα στους υπαλλήλους της δημόσιας διοίκησης, οι οποίοι αποτελούν και τα πλουσιότερα άτομα στη χώρα, και στους χωρικούς είναι πολύ μεγάλο. Η ασταθής πολιτική κατάσταση είχε επίσης άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία. Ο κύριος επενδυτής στην Αϊτή είναι οι ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί βοήθησαν επίσης στη δημιουργία συγκροτημάτων για τη μεταποίηση γεωργικών προϊόντων, όπως εργοστάσια ζάχαρης, επεξεργασίας καπνού, οινοπνευματωδών ποτών και βυρσοδεψίας. Στην πρωτεύουσα είναι αναπτυγμένο το εμπόριο γεωργικών και ζωοτεχνικών προϊόντων της ευρύτερης περιοχής.

Αρκετές εγκαταστάσεις παρέχουν υδροηλεκτρική ενέργεια, όπως αυτή στον ποταμό Αρτιμπονίτ.

Νόμισμα της χώρας είναι το Γκουρντ Αϊτής.

Επικοινωνίες και Μεταφορές

Το οδικό δίκτυο είναι επισφαλές, καθώς πολύ μικρό τμήμα του είναι ασφαλτοστρωμένο. Το 1999 το μήκος των δρόμων ξεπέρασε τα 4.100 χλμ. Για τη μεταφορά της ζάχαρης χρησιμοποιούνται σύντομες σιδηροδρομικές γραμμές. Οι εσωτερικές πτήσεις εξυπηρετούνται από την εταιρεία Αιρ Ιντέρ, που είναι κρατική. Σήμερα λειτουργούν 12 αεροδρόμια. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Πολιτισμός και Αξιοθέατα

Στην πρωτεύουσα μπορεί κάποιος να θαυμάσει κτήρια όπως το Κρατικό Πανεπιστήμιο (1920), το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Κέντρο Τεχνών, την Εθνική Βιβλιοθήκη, τη βασιλική της Νοτρ Νταμ και την παλαιά γαλλική αποβάθρα του 1780.

Στην Καπ Αϊσιέν αξιοθέατα είναι το οχυρό των πάλαι ποτέ αποικιοκρατών Γάλλων, του 17ου αιώνα και το ανάκτορο Σαν Σουσί του Βασιλέα Ανρί Κριστόφ (1810-13), το οποίο καταστράφηκε από σεισμό κατά μεγάλο μέρος, το 1842. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα ερείπια του ανακτόρου της Παυλίνας Μποργκέζε.

Τα περισσότερα μνημεία και αξιοθέατα στο νησί χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και αντανακλούν τους αγώνες των Νέγρων για ανεξαρτησία. Το οχυρό του Ανρί Κριστόφ (1805- 1820) είναι ένα τέτοιο μνημείο, ενώ εντυπωσιακά είναι και τα ανάκτορα του Σαν Σουσί, τα οποία έχουν ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO, το 1982. Ωραία κτήρια υπάρχουν και στην πόλη Ζακμέλ, όπως και στη Ραμιέρ. Το Εθνικό Ιστορικό πάρκο στην Καπ Αϊσιέν έχει έμβλημα την καλοδιατηρημένη της ακρόπολη.

Η μουσική έχει αφρικανική επίδραση και στηρίζεται κυρίως στα κρουστά. Σήμερα υπάρχουν και επιδράσεις από τις νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ και είναι διαδεδομένη η τζαζ. Οι στίχοι των τραγουδιών είναι στην πατουά και πολλές φορές είναι εμπνευσμένοι από ιστορικά γεγονότα. Οι ορχήστρες του χορευτικού ρυθμού μερένγκε αποτελούνται από πνευστά όργανα, εμπνευσμένα από τη μουσική παράδοση της Ευρώπης.

Πηγές

• Συλλογικό έργο, Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία, τόμος 2, σελ. 79-81, εκδ. Μαλλιάρης - Παιδεία, 2006.
• Συλλογικό Έργο, Παγκόσμια Ιστορία, τόμος Α΄, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 47-49.
• Συλλογικό έργο, Παγκόσμιος Γεωγραφικός Άτλας, εκδόσεις ΔΟΜΗ, τόμος 6, 2006.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Εξάντας: Ζόμπι (μέρος 1ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Εξάντας: Ζόμπι (μέρος 2ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Εξάντας: Ζόμπι (μέρος 3ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Εξάντας: Ζόμπι (μέρος 4ο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)