Βικιπαίδεια

Κιργιζία

κράτος στην Κεντρική Ασία
(Ανακατεύθυνση από Κιργκιστάν)

Συντεταγμένες: 41°16′00″N 74°59′00″E / 41.2667°N 74.9833°E / 41.2667; 74.9833

Η Κιργιζική Δημοκρατία (κιργιζικά: Кыргыз Республикасы‎‎, ρωσικά: Кыргызская Республика‎‎) ή Κιργιζία είναι περίκλειστο κράτος της κεντρικής Ασίας το οποίο συνορεύει με την Κίνα, το Καζακστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Πρωτεύουσά της είναι η Μπισκέκ. Υπήρξε δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης από την οποία ανεξαρτητοποιήθηκε το 1991. Έχει έκταση 198.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 7.161.900 κατοίκους,[2] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η Κιργιζική (μια τουρκική γλώσσα) και η Ρωσική.

Κιργιζική Δημοκρατία
Кыргыз Республикасы
Kyrgyz Respublikasy
Кыргызская Республика
Kyrgyzskaya Respublika

Σημαία
Εθνόσημο
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Η θέση της Κιργιζίας (πράσινο)
και μεγαλύτερη πόληΜπισκέκ
42°52′N 75°36′E / 42.867°N 75.600°E / 42.867; 75.600 (Μπισκέκ)
Κιργιζική (κρατική)
Ρωσική (επίσημη)
Ημιπροεδρικό σύστημα
Σαντίρ Τζαπάροφ
Ουλούκμπεκ Μαρίποφ
Ανεξαρτησία
• Από τη Σοβιετική Ένωση


• Ισχύον Σύνταγμα
κηρύχθηκε στις 31 Αυγούστου 1991, ολοκληρώθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991
5 Μαΐου 2021[1]
 • Σύνολο
 • % Νερό
 • Σύνορα
199.900 km2 (87η)
3,6
3.051 km
Πληθυσμός
 • Εκτίμηση 1-2024 
 • Απογραφή 2009 
 • Πυκνότητα 
7.161.900[2] (107η) 
5.362.800  
35,8 κατ./km2 (180η) 
ΑΕΠ (ΙΑΔ)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 
21,504 δισ. $[3]  
3.521 $[3]  
ΑΕΠ (ονομαστικό)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 
6,551 δισ. $[3]  
1.072 $[3]  
ΔΑΑ (2021)Αύξηση 0,692[4] (118η) – μεσαίος
ΝόμισμαΣομ (KGS)
KGT (UTC +6)
Internet TLD.kg
Οδηγούν σταδεξιά
Κωδικός κλήσης+996

Η Κιργιζία, με καταγεγραμμένη ιστορία που ξεπερνά τα 2.000 χρόνια, περιλαμβάνει ποικιλία πολιτισμών και αυτοκρατοριών και έχει βρεθεί στα σταυροδρόμια μεγάλων πολιτισμών ως μέρος του δρόμου του μεταξιού και άλλων εμπορικών και πολιτιστικών διαδρόμων. Η γεωγραφική της απομόνωση λόγω των υψηλών οροσειρών της χώρας έχει συμβάλει στη διατήρηση αρχαίων πολιτισμών. Καθώς έχει κατοικηθεί από διάφορες ανεξάρτητες φυλές, έχει κατά καιρούς περιέλθει υπό ξένη κυριαρχία και έγινε ανεξάρτητο μόνο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.

Από την ανεξαρτησία και μετά η Κιργιζία είναι τυπικά μεν ενιαίο κράτος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ωστόσο συχνά βιώνει εθνικές συγκρούσεις,[5][6] επαναστάσεις,[7] οικονομικά προβλήματα,[8][9] μεταβατικές κυβερνήσεις[10] και πολιτικές συγκρούσεις.[11] Αποτελεί κράτος μέλος της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης, του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, του Διεθνούς Οργανισμού Τουρκικού Πολιτισμού (Türksoy) και των Ηνωμένων Εθνών.

Οι Κιργίζιοι αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού της χώρας, ακολουθούμενοι από ευμεγέθεις μειονότητες Ουζμπέκων και Ρώσων. Η Κιργιζική έχει στενότερη σχέση με άλλες τουρκικές γλώσσες, ενώ η Ρωσική ομιλείται από σημαντικό μέρος του πληθυσμού και αποτελεί επίσημη γλώσσα ως αποτέλεσμα της κληρονομιάς ενός αιώνα εκρωσισμού. Θρησκευτικά η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.[12] Εκτός από την τουρκική προέλευση, ο κιργιζικός πολιτισμός έχει στοιχεία περσικής, μογγολικής και ρωσικής επιρροής.

Ετυμολογία

Επεξεργασία

Πιστεύεται ότι η λέξη «Κιργκίζ» είναι τουρκική λέξη που σημαίνει «Σαράντα», σε αναφορά στις σαράντα φυλές του Μανάς, ενός θρυλικού ήρωα που ένωσε σαράντα τοπικές φυλές κατά των Ουιγούρων. Κυριολεκτικά, η λέξη Κιργκίζ σημαίνει «Είμαστε σαράντα». Εκείνη την εποχή, τον 9ο αιώνα μ.Χ., οι Ουιγούροι κατέκτησαν μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας (συμπεριλαμβανομένου του Κιργιστάν, και τμημάτων της Ρωσίας και της Κίνας.[13]

Ο σαραντάκτινος ήλιος της σημαίας του Κιργιστάν είναι μια αναφορά στις συγκεκριμένες σαράντα φυλές και το γραφικό στοιχείο στο κέντρο του ήλιου απεικονίζει το ξύλινο στέμμα, που ονομάζεται τουντούκ, ενός γιουρτ (φορητής κατοικίας που χρησιμοποιείτο παραδοσιακά από τους νομάδες στις στέπες της Κεντρικής Ασίας).

Ιστορία

Επεξεργασία

Αρχαιότητα

Επεξεργασία
 
Το Τουρκικό Χαγανάτο

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σ. Κινγκ οι Σκύθες ήταν οι πρώτοι εποικιστές στο σημερινό Κιργιστάν.

Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ ήταν μία ενδιάμεση στάση στον Δρόμο του Μεταξιού, μιας διαδρομής για εμπόρους και άλλους ταξιδιώτες από την Άπω Ανατολή στην Ευρώπη.

Πρώιμη ιστορία

Επεξεργασία

Το Κιργιστάν έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του μετά τη νίκη του απέναντι στο Χανάτο των Ουιγούρων το 840 μ.Χ. και την επέκτασή του μέχρι την οροσειρά Τιαν Σαν. Η κυριαρχία της Κιργιζίας σε αυτή την περιοχή κράτησε για 200 περίπου χρόνια.[14][15]

Τον 12ο αιώνα όμως, η Κιργιζία σταδιακά περιορίστηκε στις οροσειρές Αλτάι και Σαγιάν ως συνέπεια της μογγολικής εξάπλωσης. Με τη Μογγολική αυτοκρατορία να ακμάζει τον 13ο αιώνα, οι πληθυσμοί μετοίκησαν προς τα νότια, και τελικά κατακτήθηκαν από τον Τζένγκις Χαν το 1207.

Κινεζικές και μουσουλμανικές ιστορικές πηγές περιγράφουν την Κιργιζία μεταξύ του 7ου και του 12ου αιώνα ως χώρα με πληθυσμό με κόκκινα μαλλιά, λευκό δέρμα και γαλάζια μάτια, χαρακτηριστικά που αποδίδονταν σε σλαβική καταγωγή[16][17]. Λόγω των διαδοχικών μεταναστεύσεων, κατακτήσεων, φυλετικών αναμίξεων και προσαρμογής, πολλοί από τους Κιργίζιους που κατοικούν σήμερα στην κεντρική και νοτιοδυτική Ασία έχουν μικτά χαρακτηριστικά, συχνά προερχόμενα από διαφορετικές φυλές, αν και μιλούν συναφείς διαλέκτους.[18][19][20]

Τον 17ο αιώνα οι κιργιζικές φυλές λεηλατήθηκαν από τους Μογγόλους, και στα μέσα του 18ου αιώνα από τη μαντσουριανή Δυναστεία Τσινγκ. Στις αρχές του 19ου αιώνα, το νότιο τμήμα της σημερινής Κιργιζίας πέρασε στον έλεγχο του Χανάτου του Κοκάνδης[21].

Η ρωσική κατάκτηση

Επεξεργασία

Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, το ανατολικό τμήμα του σημερινού Κιργιζιστάν, κυρίως η περιοχή Ισσύκ-Κουλ, παραχωρήθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία από τη Δυναστεία Τσινγκ μέσω της Συνθήκης του Ταρμπαγκατάι.[22] Τα εδάφη αυτά, γνωστά εκείνη την εποχή στα ρωσικά ως "Κιργιζία", ενσωματώθηκε επίσημα στη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1876. Ακολούθησαν τοπικές εξεγέρσεις ενάντια στην τσαρική εξουσία που οδήγησαν στη μετανάστευση πολλών κατοίκων προς το Παμίρ και το Αφγανιστάν.

Παράλληλα, η καταστολή της επανάστασης στην Κεντρική Ασία το 1916 προκάλεσε τη μετανάστευση αρκετών Κιργιζίων στην Κίνα.[23]

Σοβιετική Κιργιζία (1919–1991)

Επεξεργασία

Η σοβιετική εξουσία εγκαθιδρύθηκε στην περιοχή το 1919 και η Καρα-Κιργιζική Αυτόνομη Περιφέρεια δημιουργήθηκε εντός της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Η φράση Μαυρο-Κιργίζιοι (Kara-Kirghiz) χρησιμοποιήθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 από τους Ρώσους για να τους ξεχωρίσουν από τους Καζάκους, οι οποίοι αναφέρονταν και ως Κιργίζιοι. Στις 5 Δεκεμβρίου 1936, η Κιργιζική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία ιδρύθηκε ως συστατική ενωσιακή Δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης. Μετά τον ρωσικό εμφύλιο, ξεκίνησε η περίοδος της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ), η οποία διήρκεσε περίπου μέχρι το 1928.[24] Οι Μπολσεβίκοι κατέβαλαν προσπάθεια να καθιερώσουν ένα τυποποιημένο φορολογικό σύστημα με υψηλότερους φόρους για τους νομάδες, για να αποθαρρύνουν τον νομαδικό τρόπο ζωής, χωρίζοντας την περιοχή της Κεντρικής Ασίας σε πέντε έθνη κράτη.[24][25]

Το Κιργιστάν σημείωσε αξιοσημείωτη ανάπτυξη στην πολιτιστική, εκπαιδευτική και κοινωνική ζωή, ενώ ο αλφαβητισμός καταπολεμήθηκε συστηματικά. Επί Στάλιν δόθηκε μεγάλη έμφαση στην Κιργιζική εθνική ταυτότητα, και το σοβιετικό κράτος πολεμούσε τον φυλετισμό καθώς η κοινωνική του οργάνωση που βασιζόταν στην πατρογραμμική συγγένεια έρχονταν σε αντίθεση με την έννοια του σύγχρονου εθνικού κράτους.[26] Από την οπτική των ντόπιων όμως θεωρήθηκε ως μια δύσκολη και αμφίθυμη διαδικασία οικοδόμησης εθνών, σε μια περιοχή που δεν γνώριζε εθνικούς θεσμούς ή συνείδηση κατά το παρελθόν.[27] Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, η Σοβιετική Ένωση ανέπτυξε μια σειρά πενταετών σχεδίων, με επίκεντρο την εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση της γεωργίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας τεράστιων συστημάτων συλλογικής γεωργίας, τα επονομαζόμενα «κολχόζ», που απαιτούνται για τη διατροφή των νέων εργαζομένων στις βιομηχανίες.[28] Λόγω της εξάρτησης του σχεδίου από την ταχύτητα του εγχειρήματος, έπρεπε να συμβούν μεγάλες οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές, οι οποίες οδήγησαν σε συγκρούσεις. Στο Κιργιστάν, οι Ρώσοι άποικοι απέκτησαν τα καλύτερα βοσκοτόπια, δημιουργώντας πολλές δυσκολίες για τους περισσότερους από τους αρχικούς κατοίκους του, Καζάκους, Κιργίζιους και Τουρκμένους νομάδες, οι οποίοι επίσης αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν σε έδαφος που δεν είχε αρκετό γεωργικό δυναμικό. Οι αλλαγές προκάλεσαν αναταραχή και μεταξύ 1928 και 1932, νομάδες και αγρότες κατέστησαν σαφές μέσω μεθόδων όπως η παθητική αντίσταση ότι δεν συμφωνούσαν με αυτές τις πολιτικές, ενώ δεν έλειψαν και τα ένοπλα επεισόδια.[27][24][29]

Τα πρώτα χρόνια της Γκλάσνοστ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, είχαν μικρή επίδραση στο πολιτικό κλίμα στην Κιργιζία. Ωστόσο, ο Τύπος της Δημοκρατίας επετράπη να υιοθετήσει μια πιο φιλελεύθερη στάση και επετράπη να λειτουργήσουν αρκετές ομάδες που εμφανίστηκαν το 1989 για να αντιμετωπίσουν την οξεία στεγαστική κρίση.

Σύμφωνα με την τελευταία σοβιετική απογραφή το 1989, οι Κιργίζιοι αποτελούσαν μόνο το 22% των κατοίκων της βόρειας πόλης Φρούνζε (τώρα Μπισκέκ), ενώ περισσότερο από το 60% ήταν Ρώσοι, Ουκρανοί και άνθρωποι από άλλα σλαβικά έθνη. Σχεδόν το 10% του πληθυσμού της πρωτεύουσας ήταν Εβραίοι (ένα μάλλον μοναδικό γεγονός, για σχεδόν οποιοδήποτε μέρος στη Σοβιετική Ένωση, εκτός από το Εβραϊκό Αυτόνομο Όμπλαστ.

Τον Ιούνιο του 1990, εθνοτικές εντάσεις μεταξύ Ουζμπέκων και Κιργιζίων εμφανίστηκαν στην περιοχή του Ος (νότιο Κιργιστάν), όπου οι Ουζμπέκοι αποτελούν μια μειοψηφία του πληθυσμού [30] Οι εντάσεις μεταξύ Κιργιζίων και Ουζμπέκων στο Ός οδήγησαν σε 186 θανάτους.[31] Αυτό οδήγησε στην κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης και απαγόρευσης της κυκλοφορίας [32] και την εκλογή του Ασκάρ Ακάγιεφ ως προέδρου της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου 1990, το Ανώτατο Σοβιέτ ψήφισε την αλλαγή του ονόματος της δημοκρατίας σε Δημοκρατία του Κιργιζιστάν. Τον επόμενο Ιανουάριο, ο Ακάγιεφ εισήγαγε νέες κυβερνητικές δομές και διόρισε ένα νέο υπουργικό συμβούλιο αποτελούμενο κυρίως από νεότερους, προσανατολισμένους στις μεταρρυθμίσεις πολιτικούς. Τον Φεβρουάριο του 1991, σε μια ακόμη συμβολική κίνηση, το όνομα της πρωτεύουσας, Φρούνζε, άλλαξε στο προεπαναστατικό της όνομα, Μπισκέκ.[33]

Παρά αυτές τις πολιτικές κινήσεις προς την ανεξαρτησία, η οικονομική πραγματικότητα φαινόταν να λειτουργεί ενάντια στην απόσχιση από τη Σοβιετική Ένωση. Σε ένα δημοψήφισμα για τη διατήρηση της Σοβιετικής Ένωσης τον Μάρτιο του 1991, το 88,7% των ψηφοφόρων ενέκρινε την πρόταση να παραμείνει η Σοβιετική Ένωση ως «ανανεωμένη ομοσπονδία». Ωστόσο, οι αποσχιστικές δυνάμεις ώθησαν την ανεξαρτησία της Κιργιζίας τον Αύγουστο του ίδιου έτους.

Στις 19 Αυγούστου 1991, όταν η Κρατική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης ανέλαβε την εξουσία στη Μόσχα, έγινε μια προσπάθεια καθαίρεσης του Ακάγιεφ στο Κιργιστάν. Μετά την κατάρρευση του πραξικοπήματος την επόμενη εβδομάδα, ο Ακάγιεφ και ο αντιπρόεδρος Κουζνέτσοφ ανακοίνωσαν την παραίτησή τους από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (CPSU) και ολόκληρο το πολιτικό γραφείο και η γραμματεία παραιτήθηκαν.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρίας Gallup, το 2013, το 62% των Κιργιζίων εκτιμούσε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έβλαψε τη χώρα τους, ενώ μόνο το 16% ότι η κατάρρευση την ωφέλησε.[34]

Ανατροπή του προέδρου Μπακίγιεφ 2010

Επεξεργασία

Στις 6 Απριλίου 2010, σε μια διαδήλωση στο Ταλάς οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διαμαρτυρήθηκαν κατά της διαφθοράς της κυβέρνησης και για το αυξημένο κόστος διαβίωσης. Οι διαμαρτυρίες εξελίχθηκαν σε βίαιες συγκρούσεις και εξαπλώθηκαν σ' όλη τη χώρα. Υπήρξαν αντικρουόμενες πληροφορίες για την τύχη του υπουργού Εσωτερικών Μολντομούσα Κονγκατίγιεφ ότι είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των ταραχών. Στις 7 Απριλίου 2010 οι διαδηλωτές έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το αρχηγείο της εσωτερικής ασφάλειας (πρώην αρχηγείο της KGB) και ένα κρατικό τηλεοπτικό κανάλι στην πρωτεύουσα, Μπισκέκ. Στις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας σκοτώθηκαν τουλάχιστον 41 άτομα.[35] Ο πρωθυπουργός Ουσένοφ κατηγόρησε τη Ρωσία για την υποστήριξη αυτών των διαδηλώσεων, κάτι που αρνήθηκε ο τότε πρωθυπουργός της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Τα μέλη της αντιπολίτευσης ζήτησαν επίσης το κλείσιμο της υπό αμερικανικό έλεγχο στρατιωτικής βάσης στο Μανάτ.[36] Ο πρόεδρος Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ έφυγε από τη χώρα[37]. Την ίδια ημέρα (7 Απριλίου 2010) επιλέχθηκε ως προσωρινή αρχηγός κυβέρνησης η Ρόζα Οτουνμπάγιεβα.

Καθώς συνεχίστηκαν οι βίαιες διαδηλώσεις από υποστηρικτές του έκπτωτου προέδρου στο Τζαλάλ-Αμπάντ, ανακοινώθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση στις 19 Μαΐου 2010 ότι αναβάλλονται οι εκλογές έως το 2011 και η Οτουνμπάγιεβα διορίστηκε πρόεδρος. Ωστόσο, η τελευταία δεν ήταν υποψήφια στις προεδρικές εκλογές και η θητεία της έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2011.[38]

Συνοριακές διαμάχες

Επεξεργασία

Στα τέλη Απριλίου 2021, μια διαμάχη για τη διαχείριση των περιορισμένων υδάτινων πόρων κλιμακώθηκε σε μία από τις πιο σοβαρές συνοριακές συγκρούσεις μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν από την ανεξαρτησία των δυο χωρών, το 1991.[39][40]

Τον Σεπτέμβριο του 2022, νέες ένοπλες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυροβολικού, ξέσπασαν κατά μήκος μεγάλου μέρους των συνόρων μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν.[41]Κιργίζιοι αξιωματούχοι ανέφεραν ότι οι συγκρούσεις κλιμακώθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου 2022, με τις δυνάμεις του Τατζικιστάν να χρησιμοποιούν τανκς, APC και όλμους για να εισέλθουν σε τουλάχιστον ένα χωριό του Κιργιστάν και να βομβαρδίζουν το αεροδρόμιο της πόλης Μπατκέν και τις παρακείμενες περιοχές.[42] Και τα δύο έθνη κατηγόρησαν το ένα το άλλο για τις συγκρούσεις.[43] Η σύγκρουση στα σύνορα συνεχίστηκε για δύο ημέρες, μετά από τις οποίες τα δυο μέρη μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός τη νύχτα της 16ης Σεπτεμβρίου 2022,[44] που κράτησε μόνο για περίπου μία ημέρα.[45][46]Στις 20 Σεπτεμβρίου 2022, το Τατζικιστάν και η Κιργιστάν υπέγραψαν συμφωνία περί προσφυγής σε ειρηνικά μέσα για την επίλυση της διαφοράς.[47]

Πολιτική

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Πολιτική της Κιργιζίας

Από το 2010 το Κιργιστάν είναι η πρώτη χώρα με πολίτευμα που συνδυάζει Ημιπροεδρικό σύστημα και Κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Κεντρική Ασία. Αρχηγός Κράτους στη χώρα είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της χώρας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο πρόεδρος προσωποποιεί την ενότητα των τοπικών εθνοτήτων και την κρατική εξουσία. Ο πρόεδρος εκλέγεται για 6 χρόνια με ψηφοδέλτια όλων των εκλογικών πολιτών της χώρας. Σύμφωνα με τον νόμο, απαγορεύεται το ίδιο πρόσωπο να είναι υποψήφιος για την προεδρία και να εκλεγεί για δύο θητείες. Κάθε πολίτης της Δημοκρατίας του Κιργιστάν έχει δικαίωμα να εκλεγεί ως πρόεδρος εφόσον είναι άνω των 35 και κάτω των 70 ετών, μπορεί να μιλά την κρατική γλώσσα και να διαμένει στη χώρα για τουλάχιστον 15 έτη συνολικά. Οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές της Δημοκρατίας του Κιργιστάν διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2020 και ο 6ος Πρόεδρος του Κιργιστάν, επί του παρόντος, είναι ο Σαντίρ Τζαπάροφ (Sadyr Japarov). Το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας του Κιργιστάν (Jogorku Kenesh), είναι το ανώτατο αντιπροσωπευτικό όργανο που ασκεί νομοθετική εξουσία και εποπτικά καθήκοντα στο πλαίσιο της εντολής του. Αποτελείται από 120 μέλη που εκλέγονται για θητεία 5 ετών σύμφωνα με το αναλογικό σύστημα σε μια ενιαία εκλογική περιφέρεια. Στο αποτέλεσμα των εκλογών, κανένα πολιτικό κόμμα δεν έχει το δικαίωμα να διαθέτει περισσότερες από 65 έδρες στη Βουλή. Κάθε πολίτης της χώρας, που είναι 21 ετών την ημέρα των εκλογών και δεν του έχει αφαιρεθεί το εκλογικό δικαίωμα, μπορεί να εκλεγεί ως μέλος του κοινοβουλίου.

Στρατός

Επεξεργασία
 
Κιργίζιοι στρατιώτες πραγματοποιούν ασκήσεις εύρεσης ναρκών
Κύριο λήμμα: Ένοπλες Δυνάμεις της Δημοκρατίας της Κιργιζίας

Οι ένοπλες δυνάμεις του Κιργιστάν σχηματίστηκαν μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και αποτελούνται από τις Χερσαίες Δυνάμεις, την Πολεμική Αεροπορία, τις Εσωτερικές Δυνάμεις, την Εθνοφρουρά και τη Συνοριοφυλακή. Ο στρατός συνεργάζεται με τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ. Οι τελευταίες νοίκιαζαν μια εγκατάσταση, το Κέντρο Διέλευσης στο Μανάτ στο Διεθνές Αεροδρόμιο Μανάτ κοντά στην Μπισκέκ, μέχρι τον Ιούνιο του 2014.[48] Τα τελευταία χρόνια, οι ένοπλες δυνάμεις έχουν αναπτύξει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, και υπογράφηκε μία συμφωνία εκσυγχρονισμού, με κόστος 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης, οι Κιργιζικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετέχουν σε περισσότερες ασκήσεις μαζί με ρωσικές δυνάμεις.[49] Το Γραφείο της Εθνικής Ασφάλειας συνεργάζεται με τον στρατό και έχει παρόμοιους σκοπούς με τη σοβιετική προκάτοχό του, την KGB. Επίσης, έχει μία ειδική αντιτρομοκρατική ομάδα γνωστή ως «Άλφα», που έχει το ίδιο όνομα με άλλες πρώην σοβιετικές χώρες, συμπεριλαμβάνοντας τη Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν. Η αστυνομία και η συνοριοφυλακή διευθύνονται από το Υπουργείο Εσωτερικών.

Διοικητική διαίρεση

Επεξεργασία
Κύρια λήμματα: Περιφέρειες του Κιργιστάν και Επαρχίες του Κιργιστάν

Το Κιργιστάν διαιρείται σε εφτά περιφέρειες (ενικός: oblast (область), πληθυντικός: oblasttar (областтар)) που κυβερνώνται από διορισμένους κυβερνήτες. Η πρωτεύουσα, Μπισκέκ, και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη, το Ος, είναι διοικητικά ανεξάρτητες πόλεις (shaar) με καθεστώς ισοδύναμο με μια περιφέρεια.

Οι περιφέρειες, και οι ανεξάρτητες πόλεις είναι οι εξής:

  1. Μπισκέκ
  2. Περιφέρεια Μπατκέν
  3. Περιφέρεια Τσούι
  4. Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ
  5. Περιφέρεια Ναρίν
  6. Περιφέρεια Ος
  7. Περιφέρεια Ταλάς
  8. Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ
  9. Πόλη Ος

Κάθε περιφέρεια αποτελείται από έναν αριθμό επαρχιών (ραγιόν), και διοικούνται από αξιωματούχους διορισμένους από την κυβέρνηση («ακίμ»). Οι αγροτικές κοινότητες («ayıl ökmötü»), αποτελούνται από μέχρι 20 μικρούς οικισμούς, και έχουν δικούς τους εκλεγμένους δημάρχους και συμβούλια.

Γεωγραφία

Επεξεργασία
 
Ένας χάρτης του Κιργιστάν
 
Τοπογραφικός χάρτης του Κιργιστάν
 
Χάρτης του Κιργιστάν σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν
 
Η οροσειρά Τιεν Σαν στο Κιργιστάν
 
Η νότια ακτή της Λίμνης Ισσύκ-Κολ, στην περιφέρεια Ισσύκ-Κολ
Κύριο λήμμα: Γεωγραφία της Κιργιζίας

Το Κιργιστάν είναι ένα μεσόγειο κράτος στην Κεντρική Ασία, και συνορεύει με το Καζακστάν, την Κίνα, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Βρίσκεται μεταξύ του 39ου και 44ου παράλληλου βόρεια, και μεταξύ του 69ου και 81ου μεσημβρινού ανατολικά. Έχει τη μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα, και όλοι οι ποταμοί της Κιργιζίας είναι ενδορρεϊκοί, δηλαδή δεν καταλήγουν στη θάλασσα. Η οροσειρά Τιαν Σαν καλύπτει πάνω από το 80% της χώρας (περιστασιακά αναφέρεται ως «Ελβετία της Κεντρικής Ασίας»).[50]

Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ, ή Ysyk-Köl στα Κιργιζικά, στα βορειοανατολικά Τιαν Σαν, είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Κιργιζία και η δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή λίμνη στον κόσμο, μετά την Τιτικάκα. Οι μεγαλύτερες κορυφές βρίσκονται στην οροσειρά Κακσαάλ-Τόο, και σχηματίζουν τα κινεζικά σύνορα. Η κορυφή Τζενγκίς Τσόκουσου, που βρίσκεται στα 7.439 μέτρα, είναι το υψηλότερο σημείο και προσδιορίζεται από γεωλόγους ότι είναι η βορειότερη κορυφή με υψόμετρο πάνω από 7.000 μέτρα. Η βαριά χιονόπτωση και οι πλημμύρες την άνοιξη προκαλούν σοβαρές ζημιές στη χώρα. Η απορροή από τα βουνά χρησιμοποιείται επίσης για υδροηλεκτρισμό.

Το Κιργιστάν έχει σημαντικά αποθέματα μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων του χρυσού και σπάνιων μετάλλων. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος της χώρας είναι ορεινό, λιγότερο από το 8% της χώρας καλλιεργείται, και συγκεντρώνεται κυρίως στις βόρειες πεδιάδες και στην Κοιλάδα Φεργκάνα.

Το 2015, ο πληθυσμός της Μπισκέκ, της πρωτεύουσας της χώρας, ανερχόταν στα 937.400 άτομα. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη είναι η αρχαία πόλη Ος, που βρίσκεται στην κοιλάδα Φεργκάνα, κοντά στα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν. Ο κύριος ποταμός είναι ο Κάρα Ντάρια, που ρέει δυτικά διαμέσου της Κοιλάδας Φεργκάνα στο Ουζμπεκιστάν. Απέναντι από τα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν, συναντιέται με έναν μεγάλο κιργιζικό ποταμό, τον Ναρίν. Η συμβολή των δύο σχηματίζει τον Συρ Ντάρια, που αρχικά κυλούσε μέχρι τη λίμνη Αράλη. Το 2010, πλέον δεν φτάνει τη θάλασσα, καθώς τα νερά του χρησιμοποιούνται για να ποτίσουν φυτείες βαμβακιού στο Τατζικιστάν, στο Ουζμπεκιστάν και στο νότιο Καζακστάν. Ο ποταμός Τσου ρέει για λίγο στο Κιργιστάν πριν μπει στο Καζακστάν.

Εκλογές

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Εκλογές στην Κιργιζία

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.[51]

Δημογραφία

Επεξεργασία
 
Μια πληθυσμιακή πυραμίδα που δείχνει την ηλικιακή κατανομή της Κιργιζίας (2005)
Κύριο λήμμα: Δημογραφία της Κιργιζίας

Ο πληθυσμός του Κιργιστάν εκτιμόταν στα 6.586.600 εκατομμύρια τον Αύγουστο του 2020.[52]. Από αυτούς, το 34,4% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 και το 6,2% του πληθυσμού είναι άνω των 65. Η χώρα είναι αγροτική: περίπου το ένα τρίτο ζει σε αστικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού είναι 25 κάτοικοι ανά τ.χλμ.

Εθνικές ομάδες

Επεξεργασία

Η μεγαλύτερη εθνική ομάδα της χώρας είναι οι Κιργίζιοι, ένα τουρκικό φύλο, που αποτελεί το 74,1% του πληθυσμού (εκτίμηση του 2021). Στις άλλες εθνικές ομάδες συμπεριλαμβάνονται οι Ρώσοι (5,0%) που συγκεντρώνονται στα βόρεια, και οι Ουζμπέκοι (14,8%) και είναι συγκεντρωμένοι στα δυτικά. Επίσης, υπάρχουν μικρές αλλά αξιοσημείωτες μειονότητες Ντουγκάνων (1,1%), Ουιγούρων (0,9 %), Τατζίκων (0,9%), Καζάκων (0,6%), και Ουκρανών (0,1%) και άλλες μικρότερες εθνικές μειονότητες (2,7%). Η χώρα έχει πάνω από 80 εθνικές ομάδες.[53]

Ιστορικά, οι Κιργίζιοι είναι ημινομαδικοί κτηνοτρόφοι, που ζουν σε κυκλικές σκηνές που ονομάζονται γιουρτ, και εκτρέφουν πρόβατα, άλογα και γιακ. Αυτή η νομαδική δραστηριότητα συνεχίζει εποχιακά, καθώς οι κτηνοτροφικές οικογένειες επιστρέφουν στη βοσκή στα ψηλά βουνά (ή τζαϊλόο) το καλοκαίρι. Οι Ουζμπέκοι και οι Τατζίκοι παραδοσιακά έχουν αρδευόμενη γη στην Κοιλάδα Φεργκάνα.[54]

Το Κιργιστάν έχει μια σημαντική αλλαγή στην εθνική του σύνθεση μετά από την ανεξαρτησία του.[55][56][57] Το ποσοστό των Κιργίζιων έχει αυξηθεί από περίπου 50% το 1979, σε πάνω από 70% το 2013, ενώ οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί, οι Γερμανοί και οι Τάταροι έχουν μειωθεί από το 35% γύρω στο 7%.[52] Από το 1991, ένας μεγάλος αριθμός Γερμανών, αν και αριθμούσαν 101.000 κατοίκους το 1989, έχουν μεταναστεύσει στη Γερμανία.[58]


Πληθυσμός του Κιργιστάν σύμφωνα με την εθνική ομάδα (1926-2021)
Ethnic
group 		1926 απογραφή[59] 1959 απογραφή[60] 1989 απογραφή[61] 1999 απογραφή[62] 2018 απογραφή[63] 2021 απογραφή[64] 2022 εκτίμηση
Number % Number % Number % Number % Number % Number % Number %
Κιργίζιοι 661,171 66.6 836,831 40.5 2,229,663 52.4 3,128,147 64.9 4,587,430 73.3 4,995,900 74.1 5,379,000 77.5
Ουζμπέκοι 110,463 11.1 218,640 10.6 550,096 12.9 664,950 13.8 918,262 14.6 999,300 14.8 986,900 14.2
Ρώσοι 116,436 11.7 623,562 30.2 916,558 21.5 603,201 12.5 352,960 5.6 335,200 5.0 282,800 4.1
Ουκρανοί 64,128 6.5 137,031 6.6 108,027 2.5 50,442 1.0 11,252 0.2

Γλώσσες

Επεξεργασία

Το Κιργιστάν είναι η μία από τις δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην Κεντρική Ασία που διατήρησαν τα Ρωσικά ως επίσημη γλώσσα, ενώ η άλλη χώρα είναι το γειτονικό Καζακστάν. Τα Κιργιζικά προστέθηκαν ως επίσημη γλώσσα τον Σεπτέμβριο του 1991, κάνοντάς την Κιργιζία δίγλωσσο κράτος.

Τα Κιργιζικά είναι μία Τουρκική γλώσσα του κλάδου Κιπτσάκ, στενότερα σχετιζόμενη με τα Καζακικά, τα Καρακαλπακικά, και τα Νογκάι Ταταρικά. Τα Κιργιζικά γράφονταν με το αραβικό αλφάβητο μέχρι τον 20ο αιώνα. Το λατινικό αλφάβητο εισήχθη και υιοθετήθηκε το 1928, και αντικαταστάθηκε με το κυριλλικό αλφάβητο το 1941.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2009,[65] 4,1 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Κιργιζικά ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα και 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Ρώσικα ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα. Τα Ουζμπεκικά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη γλώσσα σε αριθμό ομιλητών στην Κιργιζία, και ακολουθείται από τα Ρωσικά. Τα Ρώσικα είναι η μεγαλύτερη πιο ομιλούμενη δεύτερη γλώσσα, και ακολουθείται από τα Κιργιζικά και τα Ουζμπεκικά.

Τα ρωσικά τηλεοπτικά κανάλια τυγχάνουν μεγάλης δημοτικότητας στην Κιργιζία, ειδικά στη σε μεγάλο βαθμό εκρωσισμένη πόλη της Μπισκέκ και την περιφέρεια Τσούι (γύρω από την Μπισκέκ), που το 1989 η Μπισκέκ είχε πλειοψηφία Ρώσων. Τα ρωσόφωνα μέσα ενημέρωσης ασκούν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στην Κιργιζία, ειδικά σε πεδία όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις,[66] ενώ η ρωσική έκδοση της Βικιπαίδειας είναι η δημοφιλέστερη στη χώρα.

Επίσης, αρκετές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τη Ρώσικη γλώσσα. Μέχρι πρόσφατα, τα Κιργιζικά ήταν μία γλώσσα που ομιλούταν στο σπίτι και χρησιμοποιούταν σπανίως σε συναντήσεις ή άλλα γεγονότα. Ωστόσο, σήμερα οι περισσότερες βουλευτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα στα Κιργιζικά, με διαθέσιμη ταυτόχρονη διερμηνεία για αυτούς που δεν μπορούν να μιλήσουν τα Κιργιζικά.

Γλώσσα Μητρικοί ομιλητές Ομιλητές που τη χρησιμοποιούν ως δεύτερη γλώσσα Συνολικοί ομιλητές
Κιργιζικά 3.830.556 271.187 4.121.743
Ρωσικά 482.243 2.109.393 2.591.636
Ουζμπεκικά 772.561 97.753 870.314
Αγγλικά 28.416 28.416
Γαλλικά 641 641
Γερμανικά 10 10
Άλλες 277.433 31.411

Πληθυσμιακά κέντρα

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Κατάλογος πόλεων της Κιργιζίας
Μεγαλύτερες πόλεις ή περιοχές (Κιργιστάν) geonames.org
Κατάταξη Όνομα Περιφέρεια Πληθ.
1 Μπισκέκ Μπισκέκ 1,074,075
2 Ος Περιφέρεια Ος 322,164
3 Τζαλάλ-Αμπάντ Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ 123,239
4 Καρακόλ Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ 84,351
5 Τοκμάκ Περιφέρεια Τσούι 71,443
6 Ουζγκέν Περιφέρεια Ος 62,802
7 Καρά-Μπαλτά Περιφέρεια Τσούι 48,278
8 Μπαλικτσί Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ 42,875
9 Ναρίν Περιφέρεια Ναρίν 41,178
10 Ταλάς (Κιργιζία) Περιφέρεια Ταλάς 40,308

Θρησκεία

Επεξεργασία
Θρησκείες του Κιργιστάν
Ισλάμ
  
 88%
Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
  
 9%
Άλλες θρησκείες
  
 3%
Κύριο λήμμα: Θρησκεία στην Κιργιζία
 
Το Τζαμί Καρακόλ Ντουνγκάν

Το Ισλάμ είναι η κυρίαρχη θρησκεία της Κιργιζίας, καθώς το 88% των Κιργίζιων είναι Μουσουλμάνοι, ενώ το 9% είναι Ρώσοι Ορθόδοξοι και το 3% ακολουθεί άλλες θρησκείες.[67] Μία αναφορά του κέντρου Pew Research αναφέρει ένα μεγαλύτερο ποσοστό Μουσουλμάνων, με το 88,9% των κατοίκων της Κιργιζίας να είναι μουσουλμάνοι.[68] Η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων, είναι Σουνίτες.[69] Υπάρχουν μερικοί Μουσουλμάνοι Αχμαντίγια, αν και δεν είναι κρατικά αναγνωρισμένοι.[70]

Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, ο κρατικός αθεϊσμός ενισχύθηκε. Ωστόσο, σήμερα το Κιργιστάν είναι ένα κοσμικό κράτος, καθώς το Ισλάμ έχει μια αυξανόμενη επιρροή στην πολιτική και στην κοινωνία της χώρας.[71] Για παράδειγμα, έχει γίνει προσπάθεια ώστε οι αξιωματούχοι να ταξιδέψουν στο Χατζ (το προσκύνημα στη Μέκκα), χωρίς φόρους.[71]

Το 2021, υπήρχαν περίπου 3.000 ισλαμικές θρησκευτικές οντότητες στο Κιργιστάν, ενώ πληθαίνουν οι αναφορές για άνθηση παρανόμως λειτουργούντων χώρων προσευχής και θρησκευτικής εκπαίδευσης.[72]

Στις 8 Αυγούστου 2023, οι κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας έκλεισαν 39 τζαμιά και 21 ισλαμικά σχολεία στην περιοχή του Ος στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης μαζικής επιθεώρησης σε θρησκευτικά ιδρύματα. Στη σχετική δήλωσή της, η Κρατική Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας (GKNB), ανέφερε διάφορους λόγους για το κλείσιμο, που κυμαίνονταν από την αποτροπή του θρησκευτικού εξτρεμισμού (οι δάσκαλοι που εργάζονταν σε μια σειρά από αυτούς τους μεντρεσέδες δεν είχαν τα απαιτούμενα τυπικά προσόντα κληρικής εκπαίδευσης και παρείχαν ανεπίτρεπτη θρησκευτική εκπαίδευση στα παιδιά, πέρα από τα όρια του εγκεκριμένου από το κράτος Ισλάμ) έως και τη μη τήρηση των κανονισμών πυρασφάλειας ή την η παράνομη ανέγερση κτιρίων σε δημόσια γη.[73] Τον Ιούνιο του 2023, το GKNB στην Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ, είχε αναφέρει ότι εντόπισε 60 τζαμιά που λειτουργούσαν χωρίς σχετική άδεια από την κρατική επιτροπή θρησκευτικών υποθέσεων.[74] Ένα μήνα νωρίτερα, οι υπηρεσίες ασφαλείας έκλεισαν δύο υπόγεια θρησκευτικές σχολές στην επαρχία Σουζάκ της περιφέρειας Τζαλάλ-Αμπάντ. Τα παιδιά που φοιτούσαν εκεί διαπιστώθηκε ότι δεν φοιτούσαν σε κανονικό σχολείο, ανέφερε το GKNB.[75]

 
Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Μπισκέκ
 
Τζαμί υπό κατασκευή στην Κιργιζία

Επίσης, στη χώρα εξασκείται η Ρωσική Ορθοδοξία και η Ουκρανική Ορθοδοξία, και εξασκούνται κυρίως από τους Ρώσους και τους Ουκρανούς, αντίστοιχα. Επίσης, υπάρχει μια κοινότητα Μαρτύρων του Ιεχωβά, και αποτελείται από 5.000 έως 10.000 ανθρώπους.[76][77] Μια μικρή μειονότητα Γερμανών είναι Χριστιανοί, κυρίως Λουθηριανοί και και Αναβαπτιστές. Επίσης, υπάρχει μια μικρή ρωμαιοκαθολική κοινότητα.[78][79]

Σήμερα, στη χώρα επιβιώνουν μερικές ανιμιστικές παραδόσεις.[80] Επίσης, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Μπουχαριανών Εβραίων που ζουν στην Κιργιζία, αλλά κατά τη διάρκεια της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης οι περισσότεροι μετανάστευσαν σε άλλες χώρες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Εβραίων Ασκενάζι, που μετανάστευσαν στη χώρα από την Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[81]

Στις 6 Νοεμβρίου 2008, το κοινοβούλιο της χώρας ψήφισε - ομόφωνα - νόμο που αυξάνει τον ελάχιστο αριθμό πιστών για την αναγνώριση μιας θρησκείας από 10 σε 200. Επίσης απαγόρευσε την «επιθετική δράση με στόχο τον προσηλυτισμό», απαγόρευσε τη θρησκευτική δραστηριότητα στα σχολεία καθώς και κάθε δραστηριότητα από μη εγγεγραμμένες οργανώσεις. Ο σχετικός νόμος υπεγράφη από τον Πρόεδρο Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ στις 12 Ιανουαρίου 2009.[82]

Έκτοτε έχουν αναφερθεί αρκετές επιδρομές της αστυνομίας εναντίον ειρηνικών θρησκευτικών συναθροίσεων μειονοτήτων [83], αλλά και ορισμένες δικαστικές αποφάσεις υπέρ των θρησκευτικών μειονοτήτων.[84]

Υγεία

Επεξεργασία

Το 2008 στη χώρα ξέσπασε σκάνδαλο με δεκάδες βρέφη και παιδιά μολυσμένα από τον ιό HIV τον οποίο μετέδωσαν και στις μητέρες τους μέσω του θηλασμού.[85] Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 74,2 χρόνια (70,7 χρόνια οι άνδρες και 77,3 οι γυναίκες).[86]

Επικοινωνίες και μεταφορές

Επεξεργασία

Από τον Απρίλιο του 2009 η ΕΕ συμπεριέλαβε τη χώρα στον κατάλογο με τους αερομεταφορείς που απαγορεύεται να εκτελούν πτήσεις προς τα 28 κράτη μέλη, για λόγους ασφαλείας.[87] [88] Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ World Statesmen
  2. ↑ 2,0 2,1 «Population». National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Κιργιζία». ΔΝΤ. Απρίλιος 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017. 
  4. ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. 
  5. ↑ «Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business». The Economist. 2011-05-12. http://www.economist.com/node/18682522. Ανακτήθηκε στις 2013-03-26. 
  6. ↑ «Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'». EurasiaNet.org. 15 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  7. ↑ «Kyrgyz private armies incite "permanent revolution" — RT». Rt.com. 17 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  8. ↑ «Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge». Globaledge.msu.edu. 20 Δεκεμβρίου 1998. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  9. ↑ «Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption». Heritage.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  10. ↑ «BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline». Bbc.co.uk. 10 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  11. ↑ «Kyrgyz Unrest». EurasiaNet.org. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  12. ↑ "Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9-8-2012. Retrieved 4-9-2013
  13. ↑ Forty tribes and the 40-ray sun on the flag of Kyrgyzstan Αρχειοθετήθηκε 2009-10-07 στο Wayback Machine., SRAS–The School of Russian and Asian Studies
  14. ↑ King, David C (2005). Kyrgyzstan. Marshall Cavendish. σελ. 144. ISBN 0-7614-2013-4. 
  15. ↑ «Kyrgyzstan timeline». BBC News. 12-6-2010. http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1296570.stm. 
  16. ↑ Mirfatyh Zakiev, Origins of the Turks and Tatars, Part Two, Third Chapter, sections 109–100, 2002. Retrieved on 15-5-2009
  17. ↑ V.V. Bartold, The Kyrgyz: A Historical Essay, Frunze, 1927. Reprinted in V.V. Bartold, Collected Works, Volume II, Part 1, Izd. Vostochnoi Literatury, Moscow, 1963, p. 480 (Ρωσικά)
  18. ↑ Wells, R. S.; Yuldasheva, N.; Ruzibakiev, R.; Underhill, P. A.; Evseeva, I.; Blue-Smith, J.; Jin, L.; Su, B. και άλλοι. (2001). «The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity». Proceedings of the National Academy of Sciences 98 (18): 10244–10249. doi:10.1073/pnas.171305098. PMID 11526236. 
  19. ↑ «Kyrgyzstan». Encyclopædia Britannica. 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2010. 
  20. ↑ Zerjal, T.; Wells, R. S.; Yuldasheva, N.; Ruzibakiev, R.; Tyler-Smith, C. (2002). «A Genetic Landscape Reshaped by Recent Events: Y-Chromosomal Insights into Central Asia». The American Journal of Human Genetics 71 (3): 466–82. doi:10.1086/342096. PMID 12145751. PMC 419996. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2002-09_71_3/page/466. 
  21. ↑ "Kyrgyzstan–Mongol Domination" Library of Congress Country Studies
  22. ↑ «Chinese Empire». www.davidrumsey.com. 
  23. ↑ "Uzbekistan – The Jadidists and Basmachis". Library of Congress Country Studies.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Thomas, Alun (2019). Nomads and Soviet Rule: Central Asia under Lenin and Stalin (Paperback έκδοση). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1350143685. 
  25. ↑ Stolberg, Eva-Maria (2004). Book review - Edgar, Adrienne Lynn: Tribal Nation. The Making of Soviet Turkmenistan, Princeton 2004: Princeton University Press. Fachinformation für die Geschichtswissenschaften. Princeton University Press. ISBN 9780691117751. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2022. 
  26. ↑ Shelestyuk, Elena (4 November 2019). «National in Form, Socialist in Content: USSR National and Language Policies in the Early Period». SHS Web of Conferences 69: 00104. doi:10.1051/shsconf/20196900104. https://www.shs-conferences.org/articles/shsconf/abs/2019/10/shsconf_cildiah2019_00104/shsconf_cildiah2019_00104.html. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Edgar 2004 296.
  28. ↑ «1929» (στα αγγλικά). Seventeen Moments in Soviet History. 2015-06-17. http://soviethistory.msu.edu/1929-2/. Ανακτήθηκε στις 2018-03-25. 
  29. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Britannica 1.
  30. ↑ «KYRGYZSTAN: Economic disparities driving inter-ethnic conflict». IRIN Asia. 15 February 2006. http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=33728. 
  31. ↑ «Kyrgyzstan». Kyrgyzstan | Communist Crimes (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020. 
  32. ↑ "Ethnic Uzbeks in Kyrgyzstan Voice Complaints Over Discrimination, Corruption Αρχειοθετήθηκε 14 June 2010 στο Wayback Machine.". EurasiaNet.org. 24 January 2006.
  33. ↑ http://www.refworld.org/docid/469f38b01e.html
  34. ↑ Esipova, Neli· Ray, Julie (19 Δεκεμβρίου 2013). «Former Soviet Countries See More Harm From Breakup». Gallup (στα Αγγλικά). 
  35. ↑ Upheaval in Kyrgyzstan Could Imperil Key U.S. Base - NYTimes.com
  36. ↑ Peter Leonard (7 Απριλίου 2010). «Kyrgyz Opposition Controls Government Building». ABC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  37. ↑ Crisis in Kyrgyzstan - The Big Picture - Boston.com
  38. ↑ «Kyrgyzstan's interim leader named president until end of 2011». Xinhua. 20-05-2010. http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2010-05/20/c_13304393.htm. Ανακτήθηκε στις 20-05-2010. 
  39. ↑ «Kyrgyz, Tajik security forces clash at border in water dispute». Reuters. 29 April 2021. https://www.reuters.com/article/kyrgyzstan-tajikistan-border-clashes-idUSL8N2MM5JM. 
  40. ↑ «After Kyrgyzstan-Tajikistan Border Conflict, Time For a Human Rights Agenda». Human Rights Watch. 21 May 2021. https://www.hrw.org/news/2021/05/21/after-kyrgyzstan-tajikistan-border-conflict-time-human-rights-agenda. 
  41. ↑ «Armed clashes erupted all along the border of Kyrgyzstan and Tajikistan, Kyrgyz government sources reported on September 16th». Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2022. 
  42. ↑ Dzyubenko, Olga (2022-09-16). «Kyrgyzstan reports heavy fighting with Tajikistan, 24 people killed» (στα αγγλικά). Bishkek: Reuters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-09-18. https://web.archive.org/web/20220918175421/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyzstan-says-border-outposts-under-tajik-fire-again-2022-09-16/. Ανακτήθηκε στις 2022-09-18. 
  43. ↑ «24 killed, scores wounded in clashes on Kyrgyz-Tajik border». Associated Press (στα Αγγλικά). 16 Σεπτεμβρίου 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2022. 
  44. ↑ «Kyrgyzstan and Tajikistan agree to border conflict ceasefire – TASS». Reuters. September 16, 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 September 2022. https://web.archive.org/web/20220916132409/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyzstan-tajikistan-agree-border-conflict-ceasefire-tass-2022-09-16/. Ανακτήθηκε στις 18 September 2022. 
  45. ↑ Bernardini, Matt (17 Σεπτεμβρίου 2022). «Temporary cease-fire halts clash between Tajikistan and Kyrgyzstan». UPI (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2022. 
  46. ↑ Usmanov, Danil (18 September 2022). «Kyrgyzstan-Tajikistan border conflict death toll nearly 100». The Globe and Mail. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 September 2022. https://web.archive.org/web/20220918192230/https://www.theglobeandmail.com/world/article-kyrgyzstan-tajikistan-border-conflict-death-toll-nearly-100/. Ανακτήθηκε στις 18 September 2022. 
  47. ↑ «Tajikistan and Kyrgyzstan sign peace deal after deadly border clashes». Euronews. 20 September 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 September 2022. https://web.archive.org/web/20220922024137/https://www.euronews.com/2022/09/20/tajikistan-and-kyrgyzstan-sign-peace-deal-after-deadly-border-clashes. Ανακτήθηκε στις 21 September 2022. 
  48. ↑ Vandiver, John (5 Φεβρουαρίου 2014). «First troops move through new US transit point in Romania». www.stripes.com. Stars and Stripes. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2014. 
  49. ↑ Ott, Stephanie (18 Σεπτεμβρίου 2014). «Russia tightens control over Kyrgyzstan». The Guardian. 
  50. ↑ Escobar, Pepe (26 Μαρτίου 2005). «The Tulip Revolution takes root». Asia Times Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Μαΐου 2017. 
  51. ↑ Kyrgyzstan Αρχειοθετήθηκε 2015-11-27 στο Wayback Machine. CIA World Factbook
  52. ↑ 52,0 52,1 «Основные итоги естественного движения населения январе-августе 2020г. Εθνική σύνθεση του Κιργιστάν». www.stat.kg. 
  53. ↑ «10 Things You Need To Know About The Ethnic Unrest In Kyrgyzstan». RFERL. 14 Ιουνίου 2010. 
  54. ↑ "Kyrgyzstan – population". Library of Congress Country Studies.   Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
  55. ↑ «KYRGYZSTAN: Focus on post-Akayev Russian exodus». IRIN Asia. 19 Απριλίου 2005. 
  56. ↑ Spoorenberg, Thomas (2013). «Fertility changes in Central Asia since 1980». Asian Population Studies 9 (1): 50–77. doi:10.1080/17441730.2012.752238. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17441730.2012.752238#.VW9dTc_BzRY. 
  57. ↑ Spoorenberg, Thomas (2015). «Explaining recent fertility increase in Central Asia». Asian Population Studies (Routledge). doi:10.1080/17441730.2015.1027275. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17441730.2015.1027275. 
  58. ↑ Kokaisl, Petr· Kokaislova, Pavla (2009). The Kyrgyz – Children of Manas. Кыргыздар – Манастын балдары. NOSTALGIE Praha. σελ. 132. ISBN 978-80-254-6365-9. 
  59. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам РСФСР» [All-Union Census of 1926. The national composition of the population in the republics of the USSR]. Демоскоп Weekly (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  60. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам СССР» [All-Union Census of 1959. The national composition of the population in the republics of the USSR]. Демоскоп Weekly (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  61. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам СССР» [All-Union Census of 1989. The national composition of the population in the republics of the USSR]. Демоскоп Weekly (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  62. ↑ «5.01.00.03 Национальный состав населения» [5.01.00.03 National composition of the population] (PDF) (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2013. 
  63. ↑ «Total population by nationality - Open Data - Statistics of the Kyrgyz Republic» (XLS). 
  64. ↑ «2021 Cencus Results» (PDF). www.stat.kg. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2022. 
  65. ↑ «Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики (Population and Housing Census of the Kyrgyz Republic), 2009». NSC of Kyrgyzstan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2012. 
  66. ↑ «Major Russian TV Channel Sidelined in Kyrgyzstan». jamestown.org. 
  67. ↑ «Kyrgyzstan». State.gov. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2010. 
  68. ↑ MAPPING THE GLOBAL MUSLIM POPULATION Αρχειοθετήθηκε 2011-05-19 στο Wayback Machine.. A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population. Pew Research Center. October 2009
  69. ↑ Pew Forum on Religious & Public life. 9 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2013.
  70. ↑ «Kyrgyz Officials Reject Muslim Sect». RFE/RL. 6 Ιανουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2014. 
  71. ↑ 71,0 71,1 «ISN Security Watch – Islam exerts growing influence on Kyrgyz politics». Isn.ethz.ch. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2010. 
  72. ↑ http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/430711
  73. ↑ Kyrgyzstan: 60 mosques, madrasas shuttered in Osh region
  74. ↑ Αποκαλύφθηκαν 60 παράνομα τζαμιά στην περιοχή Τζαλάλ-Αμπάντ
  75. ↑ Η δραστηριότητα δύο υπόγειων μαντρασά (hujras) της περιοχής Σουζάκ κατεστάλη
  76. ↑ «2015 Yearbook of Jehovah's Witnesses, page 182». Watchtower Bible & Tract Society. 21 Δεκεμβρίου 2015. 
  77. ↑ «Congregation Meetings of Jehovah's Witnesses». Watchtower Bible & Tract Society. 21 Δεκεμβρίου 2015. 
  78. ↑ «Kirguistán la Iglesia renace con 600 católicos». ZENIT. 2 Οκτωβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2008. 
  79. ↑ «Religion in Kyrgyzstan». Asia.msu.edu. 4 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2010. 
  80. ↑ Shaikh Muhammad Bin Jamil Zeno, Muhammad Bin Jamil Zeno, 2006, pg. 264
  81. ↑ http://folkways.today/jewish-bishkek-brief-history-guide/
  82. ↑ «Human Rights Activists Condemn New Religion Law». Eurasianet.org. 16 Ιανουαρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2010. 
  83. ↑ «KYRGYZSTAN: "His screams of terror and pain could be heard throughout the building"». Forum 18 News Service. 21 Δεκεμβρίου 2015. 
  84. ↑ «Kyrgyzstan Court Upholds Acquittal of Two Women Convicted Under False Charges». Watch Tower Bible and Tract Society. 3 Ιουνίου 2011. 
  85. ↑ «Σκάνδαλο με δεκάδες μητέρες και παιδιά μολυσμένα από HIV στο Κιργιστάν». in.gr. 10 Απριλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2008. 
  86. ↑ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
  87. ↑ «Benin joins EU aviation blacklist». BBC News. 8 Απριλίου 2009. 
  88. ↑ Top 5: Οι χώρες με τις περισσότερες απαγορευμένες αεροπορικές εταιρείες στην ΕΕ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κιργιζία&oldid=10817499"