Βικιπαίδεια

Χρήστης:Idaeananvil/πρόχειρο

< Χρήστης:Idaeananvil
 Αυτή η σελίδα είναι το κύριο «πρόχειρο χρήστη» του Idaeananvil. Ένα «πρόχειρο χρήστη» είναι υποσελίδα της προσωπικής σελίδας του χρήστη στη Βικιπαίδεια. Εξυπηρετεί ως χώρος πειραματισμών και ανάπτυξης σελίδων και δεν είναι εγκυκλοπαιδικό λήμμα.
Επεξεργαστείτε ή δημιουργήστε το δικό σας πρόχειρο εδώ ή κάνετε δοκιμές στο κοινόχρηστο Πρόχειρο Βικιπαίδειας.
Ο Μεγάλος Κρητικός Πόλεμος (1645–1669)
Χρονολογία23 Ιουνίου 1645 - 5 Σεπτεμβρίου 1669
ΤόποςΧάνδακας
ΈκβασηΝίκη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Απώλειες
70.000 στην πλειοψηφία άμαχος πληθυσμός της Κρήτης
70.000 στρατιώτες

Κρητικός Πόλεμος του 1645 – 1669 γνωστός και ως Ο Μεγάλος Κρητικός Πόλεμος, καλείται η αναμέτρηση μεταξύ της δημοκρατίας της Βενετίας και των χριστιανικών δυνάμεων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και των φίλων προς αυτήν ισλαμικών κρατών. Έλαβε χώρα κυρίως έξω από τα τείχη του Χάνδακα αλλά και σε ολόκληρο το νησί και τις θάλασσες γύρω από την Κρήτη. Ήταν η τελευταία μεγάλη σύρραξη μεταξύ Ισλάμ και Χριστιανισμού. Ο Πάπας είπε τότε ‘’Στείλτε στρατιώτες, πλοία και εφόδια, υπερασπιστείτε τον Χριστιανισμό’’. Η πολιορκία του Χάνδακα ήταν η μακρότερη στην ιστορία. Ο λόρδος Βύρων υποκριτικά χαρακτήρισε τον Χάνδακα "αντίπαλο δέος της Τροίας".

Υπόβαθρο Επεξεργασία

Όλα τα κάστρα και οι μεγάλες πόλεις όπως τα Χανιά και το Ρέθυμνο καταλήφθηκαν από τούς Οθωμανούς τον πρώτο χρόνο του πολέμου, το φρούριο του Χάνδακα αντιστάθηκε αποτελεσματικά και συνέχισε να αντιστέκεται για τα επόμενα 25 χρόνια.[1] Μετά από τις πρώτες αποτυχημένες επιχειρήσεις των Οθωμανών στον Χάνδακα και οι δυο πλευρές στράφηκαν στην αποκοπή των γραμμών ανεφοδιασμού του αντίπαλου. Έτσι ο πόλεμος απλώθηκε σε ολόκληρο το νησί και στις θάλασσες γύρω από την Κρήτη και το Αιγαίο. Η Βενετία την εποχή του πολέμου δεν είχε τη δύναμη του παρελθόντος, δεν κατάφερε ποτέ να αποκόψει τον ανεφοδιασμό στα στενά των Δαρδανελίων καθώς δεν είχε ποτέ αρκετά πλοία. Είναι γνωστό σήμερα ότι η Βρετανία έπαιξε το ρόλο της υπέρ των Οθωμανών μεταφέροντας στρατιώτες στην Κρήτη όταν ο οθωμανικός στόλος αδυνατούσε[2]. Η Βενετία αν και αποδυναμωμένη, ήταν ακόμα μεγάλος αντίπαλος στο θαλάσσιο εμπόριο[3]. Mε αυτόν τον τρόπο η Βρετανία ακύρωσε τον θρησκευτικό και πολιτισμικό χαρακτήρα που ήθελε να δώσει ο Πάπας σε αυτόν τον πόλεμο.

Η αφορμή Επεξεργασία

 
Χάρτης της Κρήτης, της εποχής της αναγέννησης, κατασκευασμένος με περίπλου.

Ο τριακονταετής πόλεμος στο εσωτερικό της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η ανακάλυψη της Αμερικής και των νέων εμπορικών δρόμων, είχε αποδυναμώσει οικονομικά την άλλοτε θαλασσοκράτειρα Γαληνότατη. Οι Ενετοί στις αρχές του 1600 χειρίζονταν την επιθετική Οθωμανική αυτοκρατορία με μεγάλη προσοχή ώστε να μην προκαλέσουν[4], καθώς η στρατηγική θέση της Κρήτης με το ισχυρότερο φρούριο της μεσογείου της εποχής του -φόβητρο και δέλεαρ ταυτόχρονα- τα πολλά λιμάνια, και τα εύφορα εδάφη της Μεσσαράς ήταν ένα πολύ δελεαστικό έπαθλο. Η Κρήτη βρισκόταν σε έναν κλοιό από ισλαμικές κτήσεις για αιώνες, και μόνο η θάλασσα την κρατούσε ακόμα ασφαλή.

Το έτος 1644 οι ιππότες της Μάλτας, - ένα χριστιανικό κρατίδιο πειρατών- έδωσε την αφορμή για τον μεγάλο πόλεμο.[5] οι ιππότες επιτέθηκαν σε μουσουλμάνους προσκυνητές στην διαδρομή Κωνσταντινούπολη - Αλεξάνδρεια, με τελικό προορισμό την Μέκκα. Μεταξύ των προσκυνητών υπήρχαν και μέλη της οθωμανικής διοίκησης. Οι ιππότες της Μάλτας με τα λάφυρα από την επίθεση, κατέφυγαν σε έναν μικρό όρμο στην νότια Κρήτη. Αυτή η πληροφορία ήταν αρκετή για τους Οθωμανούς να κατηγορήσουν ανοιχτά την γαληνότατη για την επίθεση, η οποία αρνιόταν κάθε ανάμιξη[6]. Ενώ οι Οθωμανοί φέρονται να γύρευαν αφορμή να εισβάλουν στην Κρήτη, προηγούμενα σοβαρά επεισόδια μεταξύ Βενετίας και οθωμανικής αυτοκρατορίας δεν κατέληξαν με των ίδιο τρόπο. Αυτό δείχνει τον θυμό που προκάλεσε το συγκεκριμένο περιστατικό στην πύλη, καθώς οι περισσότεροι των προσκυνητών που σκοτώθηκαν ήταν γυναικόπαιδα. Ενώ η συμπεριφορά των Μαλτέζων μπορεί εύκολα να ερμηνευτεί ως δόλια. Στης 30 Απριλίου του 1645, 416 πλοία με 50.000 στρατιώτες κατέπλευσαν από τα Δαρδανέλια με προορισμό το Ναβαρίνο της Πελοποννήσου, αφήνοντας να εννοηθεί στο διπλωματικό τραπέζι ότι ο τελικός προορισμός ήταν η μικρή άγονη και μακρινή Μάλτα.

Οι επιχειρήσεις Επεξεργασία

 
Ενετικά και Ολλανδικά πλοία κατά των Οθωμανών στην μάχη της Φώκαιας (12 Μαΐου 1649), του Abraham Beerstratenm 1656.

Στις 23 Ιουνίου του 1645 οι Οθωμανοί αποβιβάζονται στην Κρήτη, ενώ οι Ενετοί παρακολουθούσαν έκπληκτοι, με την άμυνα των κάστρων ανέτοιμη. Καθώς είχε παραμεληθεί από την μακροχρόνια ειρήνη και την οικονομική παρακμή. Η γαληνότατη αντέδρασε στέλνοντας 2500 στρατιώτης αρχικά και ζητώντας από τον Πάπα και την Τοσκάνη υπόσχεση υποστήριξης όταν χρειαστεί. Έως το 1648 το 40% των κάτοικων της υπαίθρου είχε εξοντωθεί από τον οθωμανικό στρατό[7], ενώ οι πόροι του νησιού χρησιμοποιούνταν για την διατήρηση του. Έως το 1677 ο πληθυσμός της Κρήτης από 260.000 πριν τον πόλεμο, έπεσε στους 80.000[8]. H Κρητική αναγέννηση είχε περάσει στην ιστορία.

Στις 27 Ιανουαρίου του 1647 μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αποκοπής της διόδου τον Δαρδανελίων ο Eνετός διοικητής των επιχειρήσεων Τομάσο Μοροζίνι σκοτώθηκε όταν μόνη η γαλέρα του, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια οθωμανική αρμάδα 45 πλοίων. Η ενετική γαλέρα κατάφερε τεράστιες καταστροφές στον οθωμανικό στόλο, μεταξύ των οποίων και ο θάνατος του Κότσα Μουσά πασά επικεφαλής της αρμάδας και κυβερνήτη της Αιγύπτου[9]. Η ενετική γαλέρα με κάποιους από το πλήρωμα τελικά διασώθηκε από τον ενετικό στόλο. Οι απώλειες που προκάλεσε ένα μόνο πλοίο στους Οθωμανούς είχαν αντίκτυπο στο ηθικό τους, όμως ο ανεφοδιασμός του κρητικού μετώπου συνεχίστηκε κανονικά[10]. Κατά την διάρκεια του Αυστρο-Οθωμανικου πολέμου 1663-1664 οι επιχειρήσεις στην Κρήτη είχαν εντελώς σταματήσει, αλλά οι Ενετοί δεν εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία να απωθήσουν τους οθωμανούς ανοίγοντας τους διπλό μέτωπο. Μετά την συμφωνία ειρήνης του Vasvár με την Αυστρία, οι Οθωμανοί ήταν ποια έτοιμοι να επικεντρωθούν στο μέτωπο της Κρήτης. Το Φεβρουάριο του 1667 η Βενετία έλαβε βοήθεια 6000 ανδρών και 21 πολεμικών πλοίων από την Γαλλία, την Νάπολη, τον Πάπα, την Σικελία και την Μάλτα[11]. Η μόνη όμως επιτυχία των συμμάχων ήταν η απώθηση μιας επίθεσης στα Κύθηρα.

Η πτώση του Χάνδακα Επεξεργασία

 
Άνοψη του Χάνδακα, του Marco Boschini (1613–1678).

Το χειμώνα του 1667 νέα οθωμανικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κρήτη και η τελευταία φάση του πολέμου που στοίχισε την ζωή σε 70.000 μουσουλμάνους στρατιώτες και 70.000 χριστιανούς στρατιώτες και αμάχους στην πλειοψηφία τους Κρήτες, πρόκειται να αρχίσει. Την άνοιξη του 1668 η Βενετία μετά από υποσχέσεις σημαντικής στρατιωτικής βοήθειας από την δύση ελπίζει να τελειώσει τον πόλεμο με συμφωνία ειρήνης. Πράγματι οι Οθωμανοί πρότειναν στην Βενετία το ίδιο έτος να κρατήσει την μισή Κρήτη, κάτι που αρνήθηκε λόγο της αισιοδοξίας που προκάλεσαν οι υποσχέσεις κυρίως της Γαλλίας για νέες ενισχύσεις, και οι νέες αναταραχές στο εσωτερικό της οθωμανικής αυτοκρατορίας[12]. Τον Ιούνιο του 1668 το πολυαναμενόμενο πρώτο μισό της γαλλικής ενίσχυσης φτάνει στον Χάνδακα, 6000 στρατιώτης και 31 πλοία, ενώ οι οθωμανοί είχαν ποια οχυρωματικά πολύ κοντά στα τείχη του Χάνδακα, που ήταν σε πολύ κακή κατάσταση από την μακροχρόνια καταπόνηση και τις επισκευές εν μέσω πολέμου[13]. Η πρώτη εξόρμηση των Γάλλων έξω από τα τείχη στις 25 Ιουνίου ήταν καταστροφική, με 800 νεκρούς μεταξύ των οποίων και ο επικεφαλής δούκας Μπωφόρ[14][2]. Η άφιξη του δευτέρου μισού της γαλλικής ενίσχυσης ανέβασε το ηθικό, και στις 25 Ιουλίου ξεκινά συντονισμένη επίθεση από θάλασσα και ξηρά με 15.000 κανονιοβολισμούς μόνο από τον στόλο, όμως τα βαθιά οχυρωματικά έργα των Οθωμανών έξω από τον Χάνδακα επέτρεψαν μόνο μικρές απώλειες, ενώ η ανατίναξη ενός γαλλικού πλοίου από λάθος στην μέση της αρμάδας προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα γύρω γαλλικά και ενετικά πλοία[15]. Η δυσαρέσκεια των Ενετών για τις αδέξιες ενέργειες των Γάλλων προκάλεσε τριβές μέσα στο κάστρο, κάνοντας τους Γάλλους να θέλουν να αποχωρίσουν το οποίο και έκαναν στις 20 Αυγούστου. Έτσι άρχισε να γίνεται ξεκάθαρο ποια ότι ο Χάνδακας δεν μπορεί να κρατηθεί άλλο[16]. Στις 5 Σεπτέμβρη του 1669 ο διοικητής Μοροζίνι με δική του πρωτοβουλία χωρίς να συμβουλευτεί την Βενετία συνθηκολογεί και παραδίδει την πόλη στην οθωμανική αυτοκρατορία[17]. Ο αγώνας των Κρητών για απελευθέρωση μόλις είχε ξεκινήσει.

Οι συνέπειες Επεξεργασία

Με την κατάκτηση της Κρήτης η Οθωμανική αυτοκρατορία έφτασε την μεγαλύτερη έκταση της[18], δεν κράτησε όμως πολύ. Οι παρατεταμένες επιχειρήσεις εξασθένισαν τον στρατό και άδειασαν τα οθωμανικά ταμία. Ο Κρητικός πόλεμος ήταν η βασική αίτια της παρακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στα τέλη του 17ου αιώνα από την οποία δεν ανέκαμψε ουσιαστικά ποτέ[19]. Ενώ τα οφέλη από την κατάκτηση της Κρήτης ήταν ανύπαρκτα, καθώς οι Οθωμανοί λόγο ιδιοσυγκρασίας δεν εκμεταλλεύονταν τους θαλάσσιους δρόμους, ενώ οι πόροι του νισού δεν απέδιδαν καθώς η ύπαιθρος βρισκόταν σε συνεχείς αναταραχές.

Το 1692 η Γαληνότατη βρέθηκε έξω από τα τείχη του Χάνδακα σε μια ύστατη προσπάθεια ανακατάληψης χωρίς αποτέλεσμα. Τα ταμία της δεν μπορούσαν ποια να υποστηρίξουν μεγάλης έκτασης επιχρίσεις. Τα 4.253.000 δουκάτα που στοίχισε μόνο η άμυνα του κάστρου κατά το μεγάλο πόλεμο, δεν αναπληρώθηκαν ποτε. Τα τελευταία Ενετικά φρούρια στη Κρήτη, η Σπιναλόγκα και η Γραμβούσα έπεσαν το 1715[20]. Η Γαληνότατη είχε χάσει οριστικά την εξέχουσα θέση της στην Μεσόγειο[21].

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Setton page 107
  2. ↑ 2,0 2,1 Αγγλικά κρατικά έγγραφα
  3. ↑ Setton page 107
  4. ↑ Setton page 107
  5. ↑ Setton page 115
  6. ↑ Setton page 112
  7. ↑ Setton page 148
  8. ↑ Miller page 196
  9. ↑ Setton page 146
  10. ↑ Setton page 147
  11. ↑ Setton page 194
  12. ↑ Setton page 216 - 218
  13. ↑ Setton page 224 - 225
  14. ↑ Setton page 225
  15. ↑ Setton page 226
  16. ↑ Setton page 227 - 228
  17. ↑ Setton page 228
  18. ↑ Faroqhi page 22
  19. ↑ Holt, Lambton & Lewis page 631
  20. ↑ Miller page 196
  21. ↑ Cooper page 232

Πηγές Επεξεργασία

 
Αγγλικά κρατικά έγγραφα για την πολιορκία του Χάνδακα

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Γιάννης Γρυντάκης, H αφορμή του Kρητικού Πολέμου (1645-1669),Κρητολογικά Γράμματα, τομ. 3/4 (1991),σελ. 191-193












 
 Αυτή η σελίδα είναι το κύριο «πρόχειρο χρήστη» του Idaeananvil. Ένα «πρόχειρο χρήστη» είναι υποσελίδα της προσωπικής σελίδας του χρήστη στη Βικιπαίδεια. Εξυπηρετεί ως χώρος πειραματισμών και ανάπτυξης σελίδων και δεν είναι εγκυκλοπαιδικό λήμμα.
Επεξεργαστείτε ή δημιουργήστε το δικό σας πρόχειρο εδώ ή κάνετε δοκιμές στο κοινόχρηστο Πρόχειρο Βικιπαίδειας.


(δείτε επίσης: Ελληνικό αλφάβητο)
Πρωτοελληνική (περ. 3000 π.Χ.)
Μυκηναϊκή (περ. 1600–1200 π.Χ.)
Ομηρική (περ. 1200–800 π.Χ.)
Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.)
Διάλεκτοι:
Αιολική, Αρκαδοκυπριακή,
Αττική–Ιωνική, Δωρική, Παμφυλιακή, Ομηρική
Μακεδονική
Ελληνιστική Κοινή (περ. από 330 π.Χ. ως 700)


Ιδιώματα: Ασιανισμός, Αττικισμός

Μεσαιωνική ελληνική (περ. 700–1700)
Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700)
Ιδιώματα: Δημοτική, Καθαρεύουσα, Αττικισμός
Διάλεκτοι:
Καππαδοκική, Κατωιταλική , Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική
Άλλες μορφές (από 19ο/20ό αιώνα)
Ελληνικός κώδικας Μπράιγ,
Ελληνική νοηματική γλώσσα,
Κώδικας Μορς

Το νησί της Κρήτης δεν έχει αλλάξει καθομιλουμένη τις τελευταίες χιλιετίες. Η κρητική διάλεκτος αποτελεί φυσική εξέλιξη της δωρικής διαλέκτου[1], χωρίς ποτέ να υποστεί κεντρικές παρεμβάσεις, διορθώσεις και καθαρισμούς.

Κατά τον ύστερο μεσαίωνα εξελίχθηκε σε λόγια γλώσσα, και εκφράστηκε μέσα από την ποίηση του Κορνάρου του Χορτάτση και άλλων, μέσα από το κρητικό θέατρο και τα λαϊκά τετράστιχα -μαντινάδες- των οποίων η θεματολογία μπορεί να είναι από σκωπτική έως φιλοσοφική.

Η κρητική διάλεκτος υπήρξε για περισσότερα από 200 χρόνια, από την γλωσσική και θρησκευτική μετάβαση της Κωνσταντινούπολης[2].το 1453 έως την πτώση του Χάνδακα[3][4] το 1669, η μοναδική ελληνική διάλεκτος[5][6][7][8][9][10][11]που ομιλούνταν και διδάσκονταν επίσημα.

Κατά την διάρκεια του μεσαίωνα, ήταν σε εξέλιξη η διαδικασία επικράτησης της κρητικής διαλέκτου στον ευρύτερο νότο της βαλκανικής χερσονήσου, έναντι των μη ελληνικών διαλέκτων που κυριαρχούσαν[5][6][7][8][9][10][11]. Η όποια όμως διακόπηκε από την οθωμανική εισβολή του 1669[3][4]. Θεωρείται ότι αν αυτό δεν είχε συμβεί η σύγχρονη ελληνική δημοτική θα ήταν η φυσική εξέλιξη της κρητικής διαλέκτου.

Σήμερα η κρητική διάλεκτος δεν κινδυνεύει με εξαφάνιση, όπως συχνά συμβαίνει σε μειονοτικές διαλέκτους που δεν διδάσκονται. Καθώς κυρίως στο νότο, όχι μόνον διατηρείται σαν την μόνη προφορική γλώσσα, αλλά συνεχίζει και να εξελίσσεται.

Εκτός Κρήτης Επεξεργασία

Η κρητική διάλεκτος ομιλείται εκτός από την Κρήτη στο χωριό Χαμιντιέ της Συρίας και στα παράλια της Μικράς Ασίας όπου εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι κρητικοί το 1923.

Χαρακτηριστικά Επεξεργασία

  • Στην κρητική διαλέκτο οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μπορούν αν μπαίνουν πριν και μετά το ρήμα σχεδόν σε οποιαδήποτε περίπτωση, σε αντίθεση με την νέα ελληνική και την καθαρεύουσα, παραδείγματα: κατέχω το, ξανοίγω σε, μανίζω ντος, γρικώ ντου, ετα το χτύπα, επαε τα θέσε.
  • Ο αόριστος των ριμάτων καταλήγει με τον δωριζμό –ξα αντί του -σα της νέας ελληνικής και της καθαρεύουσας, για παράδειγμα: εζίγωξα, εστέγνωξα, εστέργιωξα.
  • H κρητική διάλεκτος όντας φυσικά διαμορφωμένη, δεν επιτρέπει χασμωδίες, για παράδειγμα: τρώγω αντί του τρώω, κλαίγω αντί του κλαίω κτλ.  
  • Πολλοί τύποι της γενικής πτώσης της δωρικής εγκαταλείφθηκαν στην κρητική διάλεκτο κατά το μεσαίωνα, ενώ άλλοι τύποι της ελληνιστικής περιόδου αναβίωσαν στις μέρες μέσα από το ενιαίο εκπαιδευτικό σύστημα στην καθαρεύουσα και στα νέα ελληνικά. Για παράδειγμα στην κρητική διάλεκτο θα λέγαμε περιφραστικά ‘’η γεύση από το αίμα’’  και ποτέ  ‘’η γεύση του αίματος’’ Η χρίση τέτοιων τύπων που έχουν αναβιώσει τεχνητά σε συνδυασμό με την κρητική διάλεκτο έχει αντιαισθητικό αποτέλεσμα.

Λέξεις της Κρητικής διαλέκτου Επεξεργασία

  • Στην στήλη “προέλευση” ενδέχεται να μην αναφέρονται οι ενδιάμεσοι τύποι ορισμένων λέξεων.
Κρητικά ΜΤΛ Προέλευση Νεα Ελληνικά
θορώ ρημα Αρχαία ὁρῶ βλέπω
ξανοίγω ρήμα Αρχαία ἐξανοίγω κοιτάω με προσοχή, ατενίζω
τίνος[12] αντων Αρχαία τῆνος ποιου (μονο γενική)
δράκα ουσια Αρχαία δράττομαι χούφτα, πολύ μικρή ποσότητα
ετα επίρρ μεσαιωνική Κρητική εκεί, στο σημείο που βρίσκεσαι
εκε επίρρ μεσαιωνική Κρητική εκεί, σε σημείο διαφορετικό από το σημείο που βρίσκεσαι
γιάε ρήμα μεσαιωνική Κρητική κοιτά εδώ, προσεξε (μονο προστακτική)
ειδέ ρήμα Αρχαία εἴδω κοιτά
γρικώ ρήμα μεσαιωνική Κρητική ακούω
κατέχω[13] ρήμα Αρχαία κατέχω ξέρω
απής σύνδε Αρχαία άπαξ αφού, μετά
κάτης ουσια Λατινική cattus γάτα
αμανίτος ουσια Λατινική amanitus μανιτάρι
αρισμαρί ουσια Λατινική rosmarinus δενδρολίβανο
αλισάχνη ουσια Ομηρική αλός άχνην[14] πολύ αλμυρό
χοχλιός ουσια Αρχαία κοχλίας σαλιγκάρι
όρνιθα ουσια Αρχαία ὄρνις κότα
μαδάρα ουσια Αρχαία μαδαρός βουνό χωρίς βλάστηση, βράχος
μαδώ ρήμα Αρχαία μαδαρός αποψιλώνω
ηντα αντων μεσαιωνική Κρητική τί
γιάηντα σύνδε μεσαιωνική Κρητική γιατί
αρναούτης επίθε Τούρκικο arnaut ατημέλητος
απύρι ουσια Αρχαία από-πυρ θειάφι
βεντέτα ουσια Λατινική vindicta εκδίκηση
χάρακας, χαράκι ουσια Αρχαία χάραξ βράχος
είς άρθρο Αρχαία εἷς ένας
αλάργo επίρρ Λατινική largus μακριά
αθιβολώ[15] ρήμα μεσαιωνική Κρητική κουβεντιάζω
αίγα ουσια Αρχαία αἶγα (αιτιατική) κατσίκα
σαλεύω ρήμα Αρχαία σαλεύω κινούμαι
σκιάς επίρρ μεσαιωνική Κρητική τουλάχιστον
πορίζω ρήμα Αρχαία πορεία+ίζω βγαίνω έξω
ξά ουσια Αρχαία ἐξουσία δικαίωμα, ευθύνη
μήδε[16] σύνδε Αρχαία μήδε[1][17] ούτε
μανίζω ρήμα Αρχαία μῆνις θυμώνω
βεντέμα ουσια Ενετική vendemma συγκομιδή
μαντινάδα ουσια Ενετική mantinada έμμετρο τετράστιχο
μανίκα ουσια Λατινική manica μανίκι
εδά επίρρ μεσαιωνική Κρητική τώρα
κάλυκας ουσια Λατινική caligas μπότα
ντελόγο επίρρ μεσαιωνική Κρητική αμέσως
σαφί επίρρ Αρχαία σαφές πάντα , συνεχώς
ντρέτα επίρρ μεσαιωνική Κρητική ίσια, ευθεία, μεταφορικά τίμια
ταχιά επίρρ Αρχαία ταχέα αύριο πρωί
οψάργας επίρρ μεσαιωνική Κρητική χθες βράδυ
πόδε επίρρ μεσαιωνική Κρητική κοντά
ποθές επίρρ μεσαιωνική Κρητική πουθενά
θέτω ρήμα Αρχαία τίθημι ξαπλώνω
λέσκα[18] ουσια μεσαιωνική Κρητική χαράδρα
καράνης ουσια Αρχαία καρανώ ξεροκέφαλος
εργώ ρήμα Αρχαία εν-ῥιγῶ κρυώνω
ξόδι ουσια Ελληνιστική ἐξόδιον κηδεία
δροσά αντων μεσαιωνική Κρητική τίποτα
αγλακώ ρήμα μεσαιωνική Κρητική τρέχω
κουτέντα ουσια μεσαιωνική Κρητική κολακείες
επαε επίρρ μεσαιωνική Κρητική εδώ
μιλιούνια ουσια Λατινική milia χιλίαδες
μαντάτο[19] ουσια Λατινική mandatum νέο, στοιχείο, περιστατικό
κεντώ[20] ρήμα μεσαιωνική Κρητική παίρνω φωτιά, καίω
απολλυμάρι ουσια Αρχαία απόλλυμι πτώμα
αντίσκαρος ουσια μεσαιωνική Κρητική αντικαταστάτης
αντισκάρι ουσια μεσαιωνική Κρητική αντάλλαγμα
δόγα ουσια Ενετική doga ξύλινο κομμάτι από σκάφος λαούτου
δραγουμάνος ουσια Ενετική dragoman διερμηνέας
νοντάρος[21] ουσια Ενετική nodaro συμβολαιογράφος
αβοκάτης ουσια Λατινική advocatus συνήγορος
αλαργινός επίθε Λατινική largus μακρινός
αλαργεύω ρήμα Λατινική largus απομακρύνομαι
μολάρω - έρνω ρήμα Ενετική molar φεύγω
μολαριτός μετοχ Ενετική molar λυμένος (από δεσμά)
πάντης[22] σύνδε μεσαιωνική Κρητική μήπως
θο πρόθε μεσαιωνική Κρητική προς
μολεύω ρήμα μεσαιωνική Κρητική ατιμάζω, μολύνω
ξεκρίνω ρήμα Αρχαία ξε-κρίνω ξεχωρίζω
ξεβγάνω ρήμα Αρχαία ξε-βγάζω σκοτώνω

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 R. F. Willetts, The Law Code of Gortyn, 1967.
  2. ↑ Runciman, Steven (1965). The Conquest of Constantinople, 1453. Cambridge: Cambridge University Press. p. 85. ISBN 0-521-39832-0.
  3. ↑ 3,0 3,1 Nicolle, David (1989), The Venetian Empire, 1200–1670, Osprey Publishing, ISBN 978-0-85045-899-2
  4. ↑ 4,0 4,1 Tzompanaki, Chrysoula (2008), Ο Κρητικός Πόλεμος 1645–1669: Η Μεγάλη Πολιορκία και η Εποποιϊα του Χάνδακα [The Cretan War 1645–1669: The Great Siege and Epopee of Chandax], Heraklion, ISBN 978-960-92052-4-5
  5. ↑ 5,0 5,1 Sasse, Hans-Jürgen (1991): Arvanitika: Die albanischen Sprachreste in Griechenland. ["Arvanitika: The Albanian language relics in Greece"]. Wiesbaden.
  6. ↑ 6,0 6,1 Dostál, Antonín (1965), "The Origins of the Slavonic Liturgy", Dumbarton Oaks Papers (Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University) 19: 67–87, doi:10.2307/1291226, JSTOR 1291226
  7. ↑ 7,0 7,1 Lunt, Horace G. (1952), Grammar of the Macedonian Literary Language, Skopje
  8. ↑ 8,0 8,1 Iancu Ianachieschi-Vlahu Gramatica armãneascã simplã shi practicã, Crushuva 1993, 1997; Μιχάλη Μπογιάτζη Βλαχική ήτοι μάκεδοβλαχική γραμματική Βιέννη, and Κατσάνης Ν., Κ. Ντίνας, 1990, Γραμματική της κοινής Κουτσοβλαχικής.
  9. ↑ 9,0 9,1 Jakob Philipp Fallmerayer 1827: Geschichte des Kaisertums von Trapezunt (History of the Empire of Trebizond) (Munich).
  10. ↑ 10,0 10,1 Jakob Philipp Fallmerayer 1857: Das albanesische Element in Griechenland. Abt. 1: Über Ursprung und Altertum der Albanesen (The Albanian element in Greece. Pt. 1: On the origin and antiquity of the Albanians.) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 8, Abt. 2, pp. 417–87).
  11. ↑ 11,0 11,1 Jakob Philipp Fallmerayer 1830: Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters. Teil 1: Untergang der peloponnesischen Hellenen und Wiederbevölkerung des leeren Bodens durch slavische Volksstämme (History of the Morea Peninsula during the Middle Ages. Part one: Decline of the Peloponnesian Hellenes and repopulation of the empty land by Slavic peoples) (Stuttgart).
  12. ↑ Η Αρχαία δεικτική αντωνυμία τῆνος αντί του Αττικού (ἐ)κεῖνος.
  13. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 756
  14. ↑ Οδύσσεια (ε 403) «είλυτο δε πανθ άλός άχνη», Ιλιάδα (Δ 426) «Ως δ΄ ότε κύμα θαλάσσης μεγάλα βρέμει, αμφί δε τ`άκρας κυρτόν εόν κορυφούται, αποπτύει δ αλός άχνην»
  15. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 8
  16. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 94, 221, 288, αναφέρεται συνολικά 66 φορές.
  17. ↑ Κώδικας της Γόρτυνας – VI 4, 9, 7, 35; X 28, 29 (Ο σύνδεσμος ‘’μήδε’’ της κρητικής διαλέκτου με ακριβώς τη ίδια σημασία)
  18. ↑ Ριζίτικα, Αγριμία κι αγριμάκια μου, verse 5
  19. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 364
  20. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 100
  21. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 856
  22. ↑ Kορνάρος, Βιτσέντζος Eρωτόκριτος 1590 - 1610, verse 615

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

______________________________________________________________________________________________________________________________

 
Χάρτης της Κρήτης, της εποχής της αναγέννησης, κατασκευασμένος με περίπλου.
 
Δημόσιο κτήριο στην αγορά της Γόρτυνας

Στο νησί της Κρήτης έχουν βρεθεί δήγματα πολιτισμού από την έβδομη χιλιετία π.Χ.. Το 3000 π.Χ. θεωρείται κατά προσέγγιση η αφετηρία του μινωικού πολιτισμού, ο οποίος είναι ο αρχαιότερος της Ευρώπης. Η μεσαιωνική και η σύγχρονη ιστορία της Κρήτης είναι συνυφασμένη με την ιστορία των κρατών των οποίων το νησί υπήρξε μέρος, με εξαίρεση ορισμένες περιόδους αυτονομίας όπως το ντε φάκτο αυτόνομο εμιράτο της Κρήτης, την βραχύβια δημοκρατία του αγίου Τίτου και την Κρητική πολιτεία των αρχών του 20ου αιώνα. Καθ’ όλη την βυζαντινή περίοδο και το πρώτο μισό της ενετικής περιόδου το νησί μετρά δεκάδες μικρές και μεγάλες εξεγέρσεις και αποστασίες. Από από τα τέλη του 14ου αιώνα και έπειτα η Κρήτη μπαίνει μαζί με την δυτική Ευρώπη στην περίοδο της αναγέννησης και παρουσιάζει άνθηση των τεχνών και των γραμμάτων, η οποία θα τελειώσει με την κατάληψη της Κρήτης από τους τούρκους το 1669. Η τουρκοκρατία θα διαρκέσει σχεδόν δυο αιώνες έως την επανάσταση του 1866 και οριστικά το 1896 με την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων.

Προϊστορική εποχή Επεξεργασία

Oι ανασκαφές του 2008-2009 υπό τον T.F. Strasser (Providence College, R.I., USA) στον Πλακιά της νότιας Κρήτης έφεραν στο φως εργαλεία χειρός 130.000 ετών. Η ανακάλυψη αυτή δημιουργεί προβλήματα στην επικρατούσα θεωρία του pre-Homo sapiens ανθρώπου της Αφρικής, ο οποίος δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στην Κρήτη την περίοδο αυτή, και όχι πριν το 12.000 π.Χ.[1][2][3][4]

Μινωική εποχή Επεξεργασία

Ο Μινωικός πολιτισμός ήταν ένας πολιτισμός της Εποχής του Χαλκού. Ανακαλύφθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, από τον Βρετανό αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς ο οποίος τον αναφέρει ως τον πρώτο κρίκο της ευρωπαϊκής αλυσίδας. Τον 15 αιώνα π.Χ. η έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης προκαλεί τεράστιες καταστροφές και σημαίνει το τέλος της μινωικής εποχής την οποία ακολουθεί η δωρική εποίκιση.[5]

Μιθριδάτης ΣΤ' και Ρωμαϊκή αυτοκρατορία 88 π.Χ. Επεξεργασία

 
Επαρχία Κρήτης και Κυρηναϊκής

ο Μιθριδάτης Στ 'του Πόντου της Μαύρης Θάλασσας, κήρυξε πόλεμο για να σταματήσει την προέλαση της ρωμαϊκής ηγεμονίας στο Αιγαίο. οι δυο ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης διχάζονται, η Κνωσός θα υποστηρίξει ενεργά τον Μιθριδάτη, ενώ η Γόρτυνα θα ταχθεί εναντίον του και στο πλευρό της Ρώμης. Μετά την επικράτηση των ρωμαίων το 69 π.Χ. η Κρήτη γίνεται ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα την Γόρτυνα για τους επόμενους εννέα αιώνες.[6]

Για περισσότερο από τρεις αιώνες -από το 20 π.Χ. έως το 297 μ.Χ.- η Γόρτυνα αποτέλεσε πρωτεύουσα και κυβερνητικό κέντρο της συγκλητικής επαρχίας Κρήτης και Κυρηναϊκής που περιελάμβανε εκτός από το νησί της Κρήτης και ένα μέρος της υπερσαχάριας Αφρικής[7].

Σύνοδος της Νίκαιας 325 μ.Χ. Επεξεργασία

Tο 325 μ.Χ. η πρώτη οικουμενική σύνοδος σηματοδοτεί την πρώτη θρησκευτική και έπειτα πολιτισμική μετάβαση στο σύνολο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. ακολουθεί η άνοδος του χριστιανισμού και η δύση των αρχαίων θρησκειών που επικρατούν αυτή την περίοδο στο νησί της Κρήτης και σε μεγάλο βαθμό κατάγονται από αυτό.[8] Χαρακτηριστικά για το πως αντιμετώπισαν οι Κρήτες τον χριστιανισμο τα πρώιμα χρόνια του, είναι τα λόγια του απόστολου Παύλου στην επιστολή προς Τίτο της Καινής Διαθήκης 1:10–13

"ανάμεσα τους (Κρήτες) υπάρχουν πολλοί ανυπότακτοι, ματαιολόγοι και απατεώνες … Ένας από αυτούς (Επιμενίδης), ένας προφήτης τους, είπε,«Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες, κακά θηρία, αδρανείς λαίμαργοι». Αυτή η μαρτυρία είναι αληθής."'

Δυτικό και ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος 395 μ.Χ. Επεξεργασία

Το 381 μ.Χ. ο Θεοδόσιος Α, ο τελευταίος αυτοκράτορας του ενιαίου ρωμαϊκού κράτους ξεκινά τις διώξεις κατά των πιστών των αρχαίων θρησκειών. Μεταξύ 389-392 δημοσίευσε το "διάταγμα του Θεοδοσίου»[9] [10] το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων, απαγόρευση άσκησης των αρχαίων θρησκειών με την ποινή του θανάτου,  αντικατάσταση των αργιών των αρχαίων θρησκειών με αργίες εορτασμών αγίων,  κλείσιμο πολυθεϊστικών ναών, και διάλυση των Εστιάδων.[11] μετά από διαταγές του ή με την ανοχή του, καταστράφηκαν πολλοί ναοί και ιερά αντικείμενα από τους χριστιανούς σε ολόκληρη την αυτοκρατορία.[12][13] [14][15][16][17] Το 393 μ.Χ διοργανώθηκαν οι τελευτάει καταγεγραμμένοι ολυμπιακοί αγώνες[18] Μετά το θάνατο του Θεοδόσιου η αυτοκρατορία χωρίζεται σε δυτική και ανατολική με πρωτεύουσες την Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα, η Κρήτη περνά στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος λόγο γεωγραφικής θέσης.

Η εκστρατεία του Κοσμά 727 μ.Χ. Επεξεργασία

Επί βασιλείας Λέωντα Γ' του Ίσαυρου, ο Κρητικός οπλαρχηγός Κοσμάς όπως τον αναφέρει ο Θεοφάνης ο Ομολογητής στην χρονογραφία του, με την βοήθεια του τουρμάρχη του ελληνικού θέματος Αγαλλιανόυ, επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη με στόλο από την Κρήτη και τις Κυκλάδες. Τα αίτια της εξέγερσης είναι αμφιλεγόμενα. Ο στόλος καταστράφηκε ολοσχερώς με υγρό πυρ ανοικτά της Κωνσταντινούπολης στις 18 Απριλίου του 727 μ.Χ ενώ οι οπλαρχηγοί εκτελέστηκαν[19][20].

Από την δικαιοδοσία του Πάπα στο πατριαρχίο Κωνσταντινούπολης 732 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Παράδειγμα εικονομαχικής εκκλησίας. Η Αγία Ειρήνη της Κωνσταντινούπολης.

Ο αυτοκράτορας Λέων Γ 'ο Ίσαυρος μεταφέρει το νησί από την δικαιοδοσία του Πάπα σε εκείνη του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, καθώς τα πρώτα σημάδια του σχίσματος των εκκλησιών αρχίζουν να φαίνονται.

Για να γίνει ποιο εύκολα αποδεκτός ο χριστιανισμός στην ελληνική και την ιταλική χερσόνησο, αναπτύχτηκε εξ αρχής η αγιογραφία και η γλυπτική σαν μέρος της λατρείας, καθώς οι λαοί των περιοχών αυτών είχαν ειδωλολατρικές καταβολές, και τα τυπικά των αρχαίων θρησκειών περιελάμβαναν λατρεία αγαλμάτων και παραστάσεων μέσα σε ναούς. Ο καταγόμενος από τον Καύκασο Λέων -το πραγματικό του όνομα ήταν Konon- όντας γεννημένος σε μια περιοχή της ανατολής όπου οι καθαρά εβραϊκές θρησκείες με το ανεικονικό τυπικό επικρατούσαν, έβλεπε την λατρεία των εικόνων της δύσης σαν ένα κατάλοιπο των αρχαίων θρησκειών που έπρεπε να εκριζωθεί.   

Ο Λέων απέτυχε να επιβάλλει την εικονομαχία στην Ιταλική χερσόνησο και οι σχέσεις Κωνσταντινούπολης-Ρώμης επιδεινώθηκαν. Μετά τη δημοσίευση του εικονοκλαστικού διατάγματος, που κατέστησε την εικονομαχική διδασκαλία επίσημο δόγμα του κράτους και της Εκκλησίας, ήταν πλέον αναπόφευκτη η ανοικτή ρήξη. Ο πάπας Γρηγόριος Γ΄ καταδίκασε σε σύνοδο τις εικονομαχικές απόψεις του Λέοντα, ενώ ο Λέοντας φυλάκισε τους απεσταλμένους του Γρηγορίου Γ' και δήμευσε όλα τα κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στην Κρήτη και αλλού. Τη θρησκευτική διαφωνία ακολούθησε η πολιτική αποξένωση.Πρώτες πολιτικές συνέπειες της εικονομαχίας ήταν η διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και τη Ρώμη και η αποδυνάμωση της θέσης του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους στην Ιταλική χερσόνησο.

Οι εξόριστοι της Ανδαλουσίας 820 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Ο στόλος των Σαρακηνών πλέει προς την Κρήτη. Μικρογραφία από το Βυζαντινό χειρόγραφο του Σκυλίτζη.

Κάποια στιγμή ανάμεσα στο 820 μΧ και το 829 μΧ επί βασιλείας Μιχαήλ II μια ομάδα εξόριστων από την Ανδαλουσία αποβιβάζεται στην Κρήτη μαζί με τις οικογένειες τους, είχαν πίσω τους ένα μεγάλο ιστορικό περιπλάνησης στην μεσόγειο. Ο θρύλος λέει ότι μετά την άφιξη τους στη Κρήτη, έκαψαν τα πλοια πίσω τους. Ήταν οι επιζήσαντες του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του  εμίρη Al-Hakam I  της Κορντομπα το 818 μχ. Σύμφωνα κυρίως με βυζαντινές πηγές κατέστρεψαν την πρωτεύουσα της Κρήτης Γόρτυνα και ίδρυσαν την πόλη του Χάνδακα όπου και εγκαθίσταται σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός και από εκεί επιδίδονται σε πειρατικές επιδρομές κατά των βυζαντινών. Τα στοιχεία για την περίοδο είναι ελάχιστα ο  Θεοδόσιος ο Διάκονος μαρτυρά στο ποίημα του ‘’Η λεηλασία της Κρήτης’’ (που ήταν παρόν στην πρώτη λεηλασία του Χάνδακα) ‘’οι κάτοικοι της ενδοχώρας φάνηκαν κατά την πολιορκία με τον αρχηγό τους τον Καραμουντη’’

Η πρώτη λεηλασία του Χάνδακα 961 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Ο Νικηφόρος Φωκάς επιστέφει στην Κωνσταντινούπολη μετά την λεηλασία του Χάνδακα, από το βυζαντινό χειρόγραφο του Σκυλίτζη. Απεικονίζονται τα παραδοσιακά μουσικά όργανα των Βυζαντινών.

Με πρόσχημα την καταστολή της πειρατείας μισθοφορικά στρατεύματα από τον βορά και την ανατολή της ήδη εκφυλισμένης πρώην ρωμαϊκής αυτοκρατορίας υπό τον καταγόμενο από τον Καύκασο[21] στρατηγό Νικηφόρο Φωκά αποβιβάζονται στην Κρήτη το 961, πολιορκούν και τελικά εισβάλουν στον Χάνδακα. Ο χρυσός της πόλης που ευημερούσε και τα λάφυρα που συγκεντρώθηκαν μεταφέρονται στην Κωνσταντινούπολη.

Στην περιγραφή[21] του Επισκοπήσου Liutprand της Κρεμόνας ο οποίος συνάντησε τον Νικηφόρο Φωκά τον 10ο αιώνα λίγα χρόνια μετά την λεηλασία του Χάνδακα, φαίνεται η περεταίρω εκτράχυνση των σχέσεων μεταξύ του ανατολικού κράτους και του δυτικού κόσμου, καθώς οι παλαιοί βασιλείς σταδιακά αντικαθίστανται από ανατολίτες οπλαρχηγούς που η δύση αδυνατεί να αναγνωρίσει σαν διαδόχους των Ρωμαίων αυτοκρατόρων και τα τελευταία ίχνη του ρωμαϊκού χαρακτήρα της αυτοκρατορίας χάνονται.

Ένα έκτρωμα, ένας πυγμαίος, χοντρό κεφάλι και ματιά μικρά σαν τυφλοπόντικας, με ένα αηδιαστικό μούσι και λαιμό μια ίντσα. Στο χρώμα σωστός Αιθίοπας… μεγάλη κοιλιά και πόδια κοντά ακόμα και σε σχέση με το κοντό ανάστημα του, ντυμένος με ρούχα ακριβά, μα παλιά και δύσοσμα. Στην γλώσσα όμως αλεπού, τα ψέματα του οδύσσεια.

Το σχίσμα των εκκλησιών 1054 μ.Χ. Επεξεργασία

Το σχίσμα του 1054 χώρισε με μια γραμμή στην μέση της μεσογείου, τις δικαιοδοσίες των δυο εκκλησιών όμως βρήκε τους ρωμαίους υπηκόους ανακατεμένους μέσα στις δυο αυτές δικαιοδοσίες, γεγονός που εν καιρό θα στοιχίσει χιλιάδες ζωές. Καθώς οι δομές και o πλούτος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από το 330 μ.Χ. σταδιακά μεταφέρονταν από την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη , η εκκλησία της Κωνσταντινούπολης δεν έβρισκε λόγο πλέον να λογοδοτεί στον Πάπα της Ρώμης, που σαν αξίωμα για μεγάλες περιόδους του μεσαίωνα υπήρξε ανίσχυρος και απομονωμένος. Με κάποιες προσχηματικές διαφοροποιήσεις στο δόγμα, η εκκλησία της Κωνσταντινούπολης  άρχισε να υπονοεί σταδιακά ότι η ίδια είναι αληθινή εκκλησία που η άλλη πλευρά εγκατέλειψε. Εχοντας πίσω της το ανατολικό κομμάτι της αυτοκρατορίας που ευημερούσε, την ώρα που το δυτικό ρωμαϊκό κράτος είχε παψει να υπάρχει ήδη από το  476 μ.Χ. δεν ήταν εύκολο το ορθόδοξο δόγμα να αντιμετωπιστεί σαν αίρεση, αν και με τους τύπους της πρώτης οικουμενικής συνόδου της Νίκαιας ήταν.       

Η αποστασία του Καρύκη 1092 μ.Χ. Επεξεργασία

Eπεται μερικές δεκαετίες του μεγάλου θρησκευτικού σχίσματος που θα εξελιχτεί σε πολιτισμικό χάσμα τους επόμενους αιώνες, και αποτελεί και αυτή ένα δήγμα της εκτράχυνσης τον σχέσεων μεταξύ του ανατολικού κράτους και τους δυτικού κόσμου. Η αποστασία έλαβε χώρα υπό τον διοικητή Καρύκη το 1092 - 1093 όμως πολύ λίγα είναι γνωστά, και κυρίως από τις λεγόμενες βυζαντινές πυγές.

Τέταρτη σταυροφορία 1202 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Η επίθεση των σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη, από το Ενετικό χειρόγραφο του Geoffreoy de Villehardouin 1330 μ.Χ.

Η Τέταρτη σταυροφορία αποτελεί ένα κομβικό γεγονός στην ιστορία της Κρήτης καθώς η μοίρα του νησιού διαχωρίζεται από τη μοίρα της βαλκανικής χερσονήσου τους επόμενους αιώνες. Η τέταρτη σταυροφορία διαφέρει από τις προηγούμενες και τις επόμενες στο γεγονός ότι ο προορισμός άλλαξε ενώ η σταυροφορία βρισκόταν στον δρόμο και το ότι τελικά χτύπησε ομόθρησκους αλλού δόγματος αντί μουσουλμάνους που ήταν ο αρχικός στόχος.

Ο Αλέξιος Δ΄ Άγγελος γιος του εκπτώτου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ Άγγελου, ήρθε σε επαφή με τους αρχηγούς των σταυροφόρων ενώ η σταυροφορία κατευθυνόταν στην Ιερουσαλήμ. Τους ζήτησε να αποκαταστήσουν τον πάτερα του στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης από όπου είχε εκδιωχτεί με αντάλλαγμα μεταξύ άλλων το νησί της Κρήτης. Μια πρόταση που οι σταυροφόροι δέχτηκαν καθώς 19 χρονιά πριν (το 1182 μ.Χ.) στην Κωνσταντινούπολη είχε λάβει χώρα η λεγόμενη σφαγή των Λατίνων από τον βυζαντινό στρατό και τον ορθόδοξο όχλο.  Ήταν μια μαζική σφαγή και πώληση ως σκλάβους στην ανατολή, πολλών χιλιάδων αμάχων της Κωνσταντινούπολης που δεν αποδέχονταν το ορθόδοξο δόγμα και κατ επέκταση τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης έναντι του Πάπα, ενώ ο φθόνος συνέβαλε στην αγριότητα καθώς το θαλάσσιο εμπόριο είχε φέρει ευημερία στις κοινότητες τους. Τα νωπά ακόμα τότε γεγονότα, είχαν κάνει τη δύση να χάσει όποιο ηθικό και θρησκευτικό ενδοιασμό έναντι των ορθοδόξων της Κωνσταντινούπολης. Όπως είχε συμφωνηθεί μετά την αποκατάσταση του Ισαάκιου στον θρόνο, η Κρήτη περνά αρχικά στον Βονιφάτιο του Μομφερά όμως μη διαθέτοντας αυτός τις δυνάμεις να ελέγξει τις εκμεταλλεύσιμες περιοχές του νησιού πουλά τα δικαιώματα του στην δημοκρατία της Βενετίας που από το 1211 έως και το 1669 θα έχει την Κρήτη υπό τον έλεγχο της.

Η δημοκρατία της Βενετίας την περίοδο του μεσαίωνα ήταν ένα απομεινάρι του δυτικού ρωμαϊκού κράτους που έχει παψει να υπάρχει από το 476 μ.Χ. με την λεηλασία της Ρώμης από τους Γότθους. Η ιστορική αυτή συγκυρία θα αποδικτει πολύτιμη στο μέλλον για το νησί της Κρήτης, καθώς η παρουσία των Ενετών και τα εκτεταμένα οχυρωματικά έργα που έγιναν στο νησί την περίοδο αυτή, θα κρατήσουν την Κρήτη ανεπηρέαστη από τις εξελίξεις στην ανατολή τους επομένους αιώνες, και τα πρώιμα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας που ήταν τα σκοτεινότερα. Οι αναγκαστικές μετακινήσεις των πληθυσμών και το παιδομάζωμα που αποτελούσαν συνήθεις πρακτικές της οθωμανικής αυτοκρατορίας τα πρώιμα χρονιά, δεν εφαρμόστηκαν ποτέ στο νησί της Κρήτης καθώς από τις αρχές του 17ου αιώνα οι πολιτικές είχαν αλλάξει. Μετά τις μετακινήσεις φυλών από το Αζερμπαϊτζάν στο Ερζινκάν και Πασίν της σημερινής Τουρκίας επί Mουρατ ΙV  το 1635 μ.Χ. δεν απαντώνται άλλες μετακινήσεις πληθυσμών στα οθωμανικά αρχεία[22], ενώ μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος των γενίτσαρων επίσης επί Μουράτ IV το 1632 μ.Χ. η πρακτική του παιδομαζώματος φτάνει επίσημα στο τέλος της[23][24].

 
Χειρόγραφο από το Ερωτικόν ενύπνιον του Μαρίνου Φαλιέρου

Η αποστασία του αγίου Τίτου 1363 μ.Χ. Επεξεργασία

Η μεροληψία στην φορολογία και τα δικαιώματα ευγενείας από την αριστοκρατία της Βενετίας έναντι των Κρητων τιμαριούχων, έχει σαν αποτέλεσμα την λεγόμενη αποστασία του Αγίου Τίτου. Η Βενετία θέλοντας να απομονώσει τους επαναστάτες από τον χριστιανικό κόσμο έστειλε εκλύσεις υποστήριξης κατά των επαναστατών σε πολλά χριστιανικά κράτη μεταξύ των οποίων και στον τότε βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο, όλοι ανταποκρίθηκαν θετικά διακόπτοντας οποιεσδήποτε συναλλαγές με την Κρήτη και συνδράμοντας στρατιωτικά στην καταστολή της εξέγερσης[25].   Η αποστασία του Αγίου Τίτου αν και απέτυχε να εδραιώσει κράτος για μεγάλο διάστημα, ωστόσο αποτελεί την παλαιότερη έκφραση του σημερινού πληθυσμού του νησιού, ενώ η λήξη της σηματοδότησε την έναρξη της Κρητικής αναγέννησης που από τα τέλη του 14ου αιώνα έως και την πτώση του χάνδακα το 1669 αποτέλεσε την πλουσιότερη και δημιουργικότερη περίοδο στην ιστορία της Κρήτης στις τέχνες και τα γράμματα.

Μερικοί σημαντικοί Κρήτες της περιόδου ήταν οι λογοτέχνες Βιτσέντζος Κορνάρος και Γεώργιος Χορτάτσης συγγραφείς του Ερωτοκριτου και της Ερωφίλης αντίστοιχα, δυο από τα δημοφιλέστερα έργα σε Κρητική διάλεκτο, ο ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος που αποτελεί έναν από τους κλασικούς της ευρωπαϊκής αναγέννησης, αγιογράφοι της κρητικής σχόλης όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός και ο Θεόδωρος Πουλάκης, ο αντιπάπας Alexander V κατά κόσμον Πέτρος Φιλάργης, δάσκαλοι και φιλόσοφοι όπως ο Νικόλαος Καλλιάκης, ο Μάρκος Μουσούρος και άλλοι.

Η πολιτισμική μετάβαση της Κωνσταντινούπολης 1453 μ.Χ. Επεξεργασία

 
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο 1453 μ.Χ.

Η δεύτερη πολιτισμική και θρησκευτική μετάβαση της πρώην ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 1453 καθόρισε εν καιρό, για άλλη μια φορά την τύχη της Κρήτης. Είναι η σειρά του χριστιανισμού που αντικατέστησε τις αρχαίες θρησκείες κατά την πρώτη οικουμενική σύνοδο, να αντικατασταθεί τώρα από το Ισλάμ σαν επίσημη θρησκεία του μορφώματος και η σειρά της ελληνίζουσας επίσημης διαλέκτου που αντικατέστησε σταδιακά τα λατινικά, να αντικατασταθεί τώρα από την τουρκική γλώσσα. Η ανατολική εκκλησία δεν θα κατακτήσει πολιτισμικά τους λαούς της ανατολής όπως ίσως ήλπιζε από το παράδειγμα της δυτικής ρωμαϊκής εκκλησίας επί των Γότθων, των Νορμανδών και των άλλων λαών του βορά. Η ανατολική εκκλησία θα χάσει το συντριπτικό ποσοστό του ποιμνίου της στην περιοχή ήδη από τον πρώτο αιώνα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης στην οποία ήταν σύμφωνη και αρωγός.[26]

Ο Γεώργιος Φραντζής στο χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης[27] δείχνει τους Κρήτες ως τους τελευταίους που εγκατέλειψαν τον αγώνα με αναγνώριση μάλιστα των προσπαθειών τους από τους Τούρκους.

Όταν μπήκαν οι εχθροί στην Πόλη, έδιωξαν τους Χριστιανούς που είχαν απομείνει στα τείχη με τηλεβόλα, βέλη, ακόντια και πέτρες. Έτσι έγιναν κύριοι ολόκληρης της Κωνσταντινούπολης, εκτός των πύργων του Βασιλείου του Λέοντος και του Αλεξίου, τους οποίους κρατούσαν ναύτες από την Κρήτη που πολέμησαν από τις 6 μέχρι τις 8 το απόγευμα και σκότωσαν πολλούς Τούρκους, δεν ήθελαν να παραδοθούν, έλεγαν ότι προτιμούσαν να πεθάνουν. Κάποιος Τούρκος ειδοποίησε το Σουλτάνο για την ηρωική άμυνά κι εκείνος συμφώνησε να τους επιτρέψει να φύγουν με το πλοίο και όλα τα πράγματα που είχαν μαζί τους

Οι Οθωμανοί στο περιστατικό αυτό φαίνεται να επιβραβεύουν την αυτοθυσία στην μάχη ακόμα και όταν πρόκειται για τον αντίπαλο, ενώ αντίθετα φαίνεται να μην εκτιμούν την δειλία και την προδοσία ακόμα και όταν είναι προς όφελος τους όπως στην περίπτωση του βυζαντινού στρατηγού Λουκά Νοταρά που ενώ συνέδραμε τους τούρκους εκ των έσω κατά την άλωση, τελικά αποκεφαλίστηκε, και η οικογένεια του ατιμάστικε.

Ο μεγάλος Κρητικός πόλεμος 1644 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Η ναυμαχία στα Δαρδανέλια (1656) μέρος του κρητικού πολέμου. Tου Pieter Casteleyn (1657)

Το 1644 ξεκινά η μακρότερη πολιορκία στη ιστορία, το πολλαπλά εκφυλισμένο πλέον πρώην ανατολικό Ρωμαϊκό και τώρα Οθωμανικό κράτος, επιτίθεται μαζικά στο νησί της Κρήτης. Εώς το 1669 θα πέσουν νεκροί στην Κρητική ύπαιθρο 70.000 αμυνόμενοι από την προέλαση του οθωμανικού στρατού, στην πλειοψηφία άμαχος πληθυσμός της Κρήτης.[28]. Οι ορθόδοξοι ιερείς ακριβώς όπως συνέβη και στην Κωνσταντινούπολη το 1453[26], καλλιεργούσαν πνεύμα ηττοπάθειας στους πιστούς υπέρ των τούρκων πριν και κατά την διάρκεια του πολέμου, καθώς ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης σαν αξίωμα υπόκεινται και υπηρετεί, όπως συμφωνήθηκε απο 1453 ως και σήμερα, την εκάστοτε οθωμανική-τουρκική αρχή.  

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης πολλοί κληρικοί και λόγιοι από την πόλη πέρασαν ή εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη, όπως Ιανός Λάσκαρης, Μιχαήλος Αποστόλης, η οικογένεια των Πατελλάρων και άλλοι, οι οποίοι αποτέλεσαν μέσω του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τον τούρκικο δάκτυλο στο νησί έως και την οριστική πτώση του Χάνδακα. Η δημοκρατία της Βενετίας από το 1453 είχε απαγορέψει στον υψηλόβαθμο ορθόδοξο κλήρο να ασκεί καθήκοντα στην Κρήτη, εξαιτίας της στάσης του κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης[29][26], επέτρεπε όμως εσφαλμένα στον χαμηλόβαθμο κλήρο να τηρεί τα μυστήρια μεγάλου μέρους Κρητών, καθώς μετά την πρώτη λεηλασία του Χάνδακα από τον Νικηφόρο Φωκά το 961 είχε γίνει εκτεταμένος προσηλυτισμός στο νησί από τους ορθόδοξους, βλέπε Νίκων ο Μετανοείτε[30]. Ο οποίος χαμηλόβαθμος κλήρος τελικά χειραγώγησε τον λαό και υπονόμευσε τον αγώνα προς όφελος των Τούρκων.  

Το 1646 με την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Οθωμανούς και ενώ ο πόλεμος μαίνονταν έξω από τα τείχη του Χάνδακα, ο Νεόφυτος Πατελλάρος, ο πρώτος ορθόδοξος μητροπολίτης Κρήτης αναλάμβανε καθήκοντα υπό την προστασία των τούρκων και ο χαμηλόβαθμος ορθόδοξος κλήρος της Κρήτης λάμβανε 30 χρόνια απαλλαγή από τον κεφαλικό φόρο των άπιστων (Jizya) από την οθωμανική αρχή, σαν ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην αυτοκρατορία, αποτρέποντας μεγάλη μερίδα Κρητών να λάβει μέρος στο πόλεμο με τους δυτικούς συμμάχους[29].  

Σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι αν η στάση των Κρητών ήταν μαζικά υπέρ των δυτικών, η έκβαση του πολέμου θα ήταν πολύ διαφορετική, δεδομένου ότι τα οθωμανικά στρατεύματα πολλές φορές κατά την εκστρατεία στην Κρήτη βρέθηκαν σε οριακό σημείο, όμως δεν αντιμετώπισαν σημαντική, ή ακόμα και καθόλου αντίσταση εκτός των φρουρίων[31][32].  

Δεύτερη λεηλασία του Χάνδακα και τουρκοκρατία 1669 μ.Χ. Επεξεργασία

 
Άνοψη του Χάνδακα, του Marco Boschini (1613–1678).

Μετά την πτώση του Χάνδακα ξεκινά μια σκοτεινή περίοδος γεμάτη αναταραχές για την Κρήτη. Ενώ στον δυτικό κόσμο την αναγέννηση ακολούθησε ο διαφωτισμός, στην Κρητη την αναγέννηση ακολούθησε ξανά ο μεσαίωνας για σχεδόν δυο αιώνες.

Η ύπαρξη του φρουρίου του Χάνδακα είναι ένας από τους λόγους που οι Οθωμανοί δεν επιτέθηκαν στην Κρήτη νωρίτερα από το 1644 και δεν μετέφεραν πληθυσμούς στο νησί μετά την πτώση του το 1669[22]. Ο Χάνδακας ήταν το ισχυρότερο φρούριο της μεσόγειου της εποχής του, επέτρεπε να ελέγχεται το νησί της Κρήτης διατηρώντας ελάχιστα στρατεύματα, καθώς σε περίπτωση απειλής θα μπορούσε να αντέξει αρκετά έως ότου φτάσουν ενισχύσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι για να πέσει το φρούριο του Χάνδακα μετά την τελευταία ανακατασκευή των ενετών, χρειάστηκε μια οθωμανική αυτοκρατορία στην απόλυτη ακμή της, 25 χρόνια προσπαθειών και χιλιάδες νεκρούς. Η οθωμανική αυτοκρατορία μέτρησε 70,000 χιλιάδες νεκρούς στρατιώτες συνολικά στον κρητικό πόλεμο του 1644-1669, μεγάλο μέρος των οποίων έπεσε έξω από τα τείχη του Χάνδακα.

Την εξουσία κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας ασκούσαν οι λεγόμενοι τουρκοκρήτες .  Ήταν κρητικής καταγωγής και ομιλητές στις περισσότερες περιπτώσεις μόνο της κρητικής διαλέκτου[33][34] που ασπάστηκαν το Ισλάμ για οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους [35] αλλά και εξαιτίας του ρόλου που έπαιξε η ορθόδοξη εκκλησία κατα το μεγάλο Κρητικό πόλεμο. Αναφέρονται ως ασεβείς πιστοί του Ισλάμ και δυνάστες των χριστιανών, συχνά αυτόμολοι και σε διένεξη με την πύλη. Ο μουσουλμανισμός επιφανειακός ή μη, έφτασε σε κάποια περίοδο ακόμα και το 47% του συνολικού πληθυσμού του νησιού.[36] Ο γάλλος περιηγητής Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ και ο άγγλος περιηγητής Richard Pococke που επισπεύτηκαν την Κρήτη τον πρώτο αιώνα της τουρκοκρατίας[37] αναφέρουν χαρακτηριστικά:

Τουρνεφόρ: Όλοι οι κάτοικοι της ενδοχώρας μιλούν την χαρακτηριστική διάλεκτο των χριστιανών του μεσαίωνα, όμως τα βιοποριστικά πλεονεκτήματα του ισλαμισμού, έχουν οδηγήσει πολλούς να εγκαταλείψουν την θρησκεία των προγόνων τους.[38] Pococke: Eίναι μερικά χωριά που έχουν γίνει όλοι μουσουλμάνοι[39].

Κρητική επανάσταση 1866 μ.Χ. Επεξεργασία

 

Η επανάσταση του 1866 ήταν η σημαντικότερη από μια σειρά επαναστάσεων του 19ου αιώνα όπου η οθωμανική αυτοκρατορία απώλεσε τον έλεγχο στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, και φέρνει την Κρήτη σε μια περίοδο ανομίας που προδίκασε την ανεξαρτησία. Η ανατίναξη της μονής Αρκαδίου όπου σκοτώθηκαν πάνω από 700 άμαχοι, προκάλεσε το διεθνές αίσθημα και εθελοντές από την Ιταλία την Σερβία και την Ουγγαρία έφτασαν στο νησί το 1866. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ήρθε ουσιαστική βοήθεια σε χρήματα και εξοπλισμό, ενώ το νεοελληνικό κράτος εξέφρασε την συμπάθια του στον αγώνα.

Κρητική Πολιτεία 1896 μ.Χ Επεξεργασία

 

Η Κρητική πολιτεία είναι το κράτος που δημιουργήθηκε μετά την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ρωσίας, στην Κρήτη το 1896 αποσπώντας το νησί από την παραπαίουσα τότε οθωμανική αυτοκρατορία με την αιτιολογία ότι δεν μπορούσε πλέον να διατηρήσει τον έλεγχο. Η Κρητική πολιτεία διήρκησε 19 χρόνια έως ένωση της με την Ελληνική δημοκρατία το 1913. Η Εξέγερση της θερίσου το 1905 εναντίον του πρίγκιπα Γεώργιου της Ελλάδας ο οποίος ασκούσε εξουσία στο νησί, ανέδειξε τον σημαντικότερο πολιτικό της Κρητικής πολιτείας, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος μετά την ένωση αναδείχτηκε 7 φορές πρωθυπουργός της Ελληνικής δημοκρατίας. Επί αρχηγίας του η Ελληνική δημοκρατία έφτασε στην μεγαλύτερη εδαφική έκταση στην ιστορία της, ομως μεγάλο μέρος της χάθηκε μετά την ήτα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Παρόλα αυτά η μίση και πλέον από την συνολική έκταση της σημερινής Ελληνικής δημοκρατίας προσαρτήθηκε επί αρχηγίας του.

Η Κρητική χωροφυλακή ήταν το στρατιωτικό σώμα της Κρητικής πολιτείας, το όποιο ήταν επιφορτισμένο εκτός από την άμυνα του νησιού και με την αστυνόμευση των πόλεων, ενώ είχε και ρόλο εκστρατευτικού σώματος. Έλαβε μέρος μεταξύ άλλων στους βαλκανικούς πολέμους και στο κίνημα της εθνικής άμυνας του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Η μάχη της Κρήτης 1941 μ.Χ. Επεξεργασία

 

Η μάχη της Κρήτης ήταν μια από της σημαντικότερες μάχες του δευτέρου παγκοσμίου, ανάμεσα στις συμμαχικές δυνάμεις Αυστραλών Βρετανών Κρήτων και Νεοζηλανδών και τις δυνάμεις του άξονα. Η μάχη έλιξε με κατάκτηση του νησιού από τους Γερμανούς με βαρύ όμως τίμημα και μεγάλο αντίκτυπο στην εξέλιξη ολοκλήρου του πολέμου. Χαρακτηριστικές είναι αναφορές μεσήλικων Κρητών που πολεμούν άοπλοι με ραβδιά τους εισβολείς[40], καθώς η νεολαία της Κρήτης είχε σκόπιμα απομακρυνθεί και κρατηθεί μακριά από το νησί και οι Κρήτες είχαν σχολαστικά αφοπλιστεί από την κυβέρνηση Μεταξά εν αναμονή του πολέμου. Όπως ο ίδιος ο Ι.Μεταξάς ομολογεί[41], δεν ήταν στο συμφέρων του νέου Ελληνικού κράτους να πέσει ολόκληρη η χώρα σε γερμανική κατοχή και η Κρήτη να αμυνθεί επιτυχώς και να αυτονομηθεί. Ετσι έπρεπε να ειναι σίγουρο ότι η Κρήτες θα πολεμήσουν υπό τις δυσμενέστερες δυνατές συνθήκες σε δυναμικό και εξοπλισμό.

...Τρίτη τέλος θα προέκυπτε μία ακόμη Ελλάς, η Ελλάς την οποίαν δεν θα παρέλειπον να δημιουργήσουν, φυσικά με την επίκλησιν του δημοκρατισμού, οι δημοκρατικοί Έλληνες υπό την κάλυψιν του βρετανικού Στόλου εις τα νήσους, Κρήτην και εις τας άλλας. Η τρίτη αυτή Ελλάς, η "Δημοκρατική" θα είχε με το μέρος της όχι μόνον την πρόθυμον υποστήριξιν της Αγγλίας εις την οποίαν θα έδιδε το δικαίωμα να καλύψη τας νήσους μας, καλυπτομένη και η ιδία εις την Βόρειον Αφρικήν, αλλά θα είχε με το μέρος της και το Εθνικόν δίκαιον. Η ηθική της δύναμις λοιπόν θα απερρόφα μοιραίως την επίσημον Ελλάδα, διότι θα διέθετεν η τρίτη αυτή Ελλάς, την ανεπιφύλακτον έγκρισιν και ενίσχυσιν της ανεπισήμου, της "δευτέρας" Ελλάδος, της Εθνικής δημοσίας γνώμης εν τη παμψηφία της... Ιωάννης Μεταξάς 30/10/1940"

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Team Led by PC Faculty Member Finds Evidence of Earliest Seafaring by Human Ancestors, Providence College.
  2. ↑ Strasser F. Thomas et al. (2010) Stone Age seafaring in the Mediterranean, Hesperia (The Journal of the American School of Classical Studies at Athens), vol. 79, pp. 145-190.
  3. ↑ Wilford, J.N., On Crete, New Evidence of Very Ancient Mariners The New York Times, 15 Feb 2010.
  4. ↑ Bruce Bower, Hominids Went Out of Africa on Rafts Wired Science, January 8, 2010.
  5. ↑ "Ancient Crete" in Oxford Bibliographies Online: Classics, offers a scholarly guide to the academic literature on this topic.
  6. ↑ Mayor, The Poison King: the life and legend of Mithradates, Rome’s deadliest enemy
  7. ↑ the Oxford encyclopedia of Ancient Greece and Rome Volume 1 - Oxford University Press
  8. ↑ Schaff, Philip; Wace, Henry (eds.), Nicene and Post-Nicene Fathers: Second Series, Peabody: Hendrickson, ISBN 978-1-56563-116-8
  9. ↑ N Lewis; Reinhold Meyer (1990). Empire. Columbia University Press. pp. 614–. ISBN 978-0-231-07133-8. Retrieved 1 April 2013.
  10. ↑ Charles Freeman (26 January 2010). A.D. 381: Heretics, Pagans, and the Christian State. Penguin. pp. 116–. ISBN 978-1-59020-522-8. Retrieved 1 April 2013.
  11. ↑ Madeleine Pelner Cosman; Linda Gale Jones (1 January 2009). Handbook to Life in the Medieval World, 3-Volume Set. Infobase Publishing. pp. 4–. ISBN 978-1-4381-0907-7. Retrieved 1 April 2013.
  12. ↑ Grindle, Gilbert (1892) The Destruction of Paganism in the Roman Empire, pp.29–30. Quote summary: For example, Theodosius ordered Cynegius (Zosimus 4.37), the praetorian prefect of the East, to permanently close down the temples and forbade the worship of the deities throughout Egypt and the East. Most of the destruction in the East was perpetrated by Christian monks and bishops.
  13. ↑ Life of St. Martin
  14. ↑ Gibbon, Edward The Decline and Fall of the Roman Empire, ch28
  15. ↑ R. MacMullen, Christianizing The Roman Empire A.D.100–400, Yale University Press, 1984, ISBN 0-300-03642-6
  16. ↑ R. MacMullen, Christianizing The Roman Empire A.D.100–400, Yale University Press, 1984, ISBN 0-300-03642-6
  17. ↑ R. MacMullen, Christianizing The Roman Empire A.D.100–400, Yale University Press, 1984, ISBN 0-300-03642-6
  18. ↑ Tony Perrottet (8 June 2004). The Naked Olympics: The True Story of the Ancient Games. Random House Digital, Inc. pp. 190–. ISBN 978-1-58836-382-4. Retrieved 1 April 2013.
  19. ↑ Γεώργιος Κεδρηνός: Σύνοψη Ιστοριών Α, 796.
  20. ↑ Θεοφάνους: Χρονογραφία. Εκδόσεις Bonn. Α., 623
  21. ↑ 21,0 21,1 Liutprand of Cremona (968), Relatio de legatione Constantinopolitana ad Nicephorum Phocam
  22. ↑ 22,0 22,1 P. Hooper, Thesis, University of New Mexico
  23. ↑ Zürcher, Erik (1999). Arming the State. London and New York: LB Tauris and Co Ltd. p. 80. ISBN 1-86064-404-X.
  24. ↑ . Hubbard, Glenn and Tim Kane. (2013). Balance: The Economics of Great Powers From Ancient Rome to Modern America . Simon & Schuster. P. 152. ISBN 978-1-4767-0025-0
  25. ↑ Setton, Kenneth (1976). The Papacy and the Levant, 1204-1571, Vol. 1: The Thirteenth and Fourteenth Centuries. American Philosophical Society. pp. 249–257. ISBN 978-0-87169-114-9.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Marie-Hélène Blanchet, Georges-Gennadios Scholarios: un intellectuel orthodoxe face à la disparition de l'empire byzantin, Institut Français d'Etudes Byzantines, Paris, 2008.
  27. ↑ Γεωργίου του Φραντζή Περί της βασιλείας του κυρ Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου και της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως και ετέρων τινών, εκδ. Δωδώνη.
  28. ↑ Setton, Kenneth Meyer (1991), Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century, DIANE Publishing, ISBN 0-87169-192-2
  29. ↑ 29,0 29,1 Elizabeth A. Zachariadou, Glances at the Greek Orthodox priests in the seventeenth century in: Living in the Ottoman Ecumenical Community, Essays in Honour of Suraiya Faroqhi. page 310.
  30. ↑ Louth 2007, "Nikon the 'Metanoeite': Preaching the Gospel within the Byzantine Empire"
  31. ↑ Finkel, Caroline (2006), Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire 1300–1923, London: John Murray, ISBN 978-0-7195-6112-2. p. 226
  32. ↑ Finlay, George (1856), The History of Greece under Othoman and Venetian Domination, London: William Blackwood and Sons. p. 130
  33. ↑ Barbara J. Hayden, The Settlement History of the Vrokastro Area and Related Studies, vol. 2 of Reports on the Vrokastro Area, Eastern Crete, p. 299
  34. ↑ Chris Williams, "The Cretan Muslims and the Music of Crete", in Dimitris Tziovas, ed., Greece and the Balkans: Identities, Perceptions, and Cultural Encounters since the Enlightenment
  35. ↑ Leonidas Kallivretakis, "A Century of Revolutions: The Cretan Question between European and Near Eastern Politics", p. 13f in Paschalis Kitromilides, Eleftherios Venizelos: The Trials of Statesmanship, Edinburgh University Press, 2009, ISBN 0748633642
  36. ↑ A. Lily Macrakis, Cretan Rebel: Eleftherios Venizelos in Ottoman Crete, Ph.D. Dissertation, Harvard University, 1983. p. 51.
  37. ↑ Robert Pashley, Travels in Crete vol 1, Chapter: Spoken throughout the island. p.9
  38. ↑ Joseph Pitton de Tournefort ‘’Relation d'un voyage du Levant, 1717’’
  39. ↑ Richard Pococke A Description of the East and Some other Countries, Vol. II, W. Boyer, London, 1745 — divided into two parts: part I p.268
  40. ↑ MacDonald, Callum (1995). The Lost Battle – Crete 1941. Papermac. ISBN 0-333-61675-8. pp. 176–178.
  41. ↑ «Ἀνακοίνωσις τοῦ Πρωθυπουργοῦ Ἰ. Μεταξᾶ πρὸς τοὺς ἰδιοκτήτας καὶ ἀρχισυντάκτας τοῦ Ἀθηναϊκοῦ Τύπου εἰς τὸ Γενικὸν Στρατηγεῖον (ξενοδοχεῖον «Μεγάλη Βρεταννία») εἰς τὰς 30 Ὀκτωβρίου 1940». 




______________________________________________________________

 

Η εξέγερση του δεσποτάτου του Μορέα το 1453-1454 ήταν μια αποτυχημένη εξέγερση του λαού του Μορέα, εναντίον των αδελφών Θωμά και Δημήτριου Παλαιολόγου που εκείνη την περίοδο ήταν κυβερνήτες του τόπου.

Ο Μορέας ήταν κάτω από την ηγεμονία της βυζαντινής αυτοκρατορίας για αιώνες πριν από την εξέγερση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αρκετές χιλιάδες Αρβανίτες είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή στα πλαίσια των βυζαντινών πολιτικών.[1] Μετά από τη μάχη της Βάρνας το 1444, οι Οθωμανοί είχαν το ελεύθερο στα απομεινάρια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία ήταν σε παρακμή για πάνω από έναν αιώνα. Στο 1446, οι Οθωμανοί εισέβαλαν στον Μορέα που διοικούνταν από τα δύο αδέλφια από κοινού, τους δεσπότες Κωνσταντίνο και Θωμά Παλαιολόγο. Η εισβολή αντιμετωπίστηκε με επιτυχία, αλλά με κόστος την ερήμωση της υπαίθρου του Μορέα, καθώς οι Οθωμανοί μετέφεραν 60.000 Ελληνόφωνους από τον Μορέα στην Ανατολία.[2] ο σουλτάνος Μουράτ Β΄, σύναψε συνθήκη ειρήνης με αποτέλεσμα οι διοικητές να πληρώνουν βαρύ φόρο υποτέλειας, δίνοντας ταυτόχρονα την υπόσχεση να μην αντιταχτούν στο μέλλον στους Οθωμανούς, καθώς ο Μουράτ είχε να ασχοληθεί με τις δικές του εσωτερικές συγκρούσεις[3]

Μετά τον θάνατο του βυζαντινού αυτοκράτορα [[Ιωάννης Παλαιολόγος|Ιωάννη Παλαιολόγου στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 1448, ο αυτοκρατορικός θρόνος πέρασε στον Κωνσταντίνο, ο οποίος στέφθηκε στις 6 Ιανουαρίου του 1449 στον Μυστρά, πριν αναχωρήσει για την πρωτεύουσα. Δύο μήνες αργότερα, ανέλαβε το νέο ρόλο του στην Κωνσταντινούπολη ως αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος. Τα μικρότερα αδέρφια του, ο Θωμάς και Δημήτριος παρέμειναν στο δεσποτάτο του Μυστρά ως δεσπότες (κυβερνήτες) από κοινού. Παρά τις διαβεβαιώσεις που έδωσαν τα αδέρφια στον Κωνσταντίνο ότι θα στηρίξουν ο ένας στον άλλο, τόσο ο Θωμάς όσο και Δημήτριος διεκδίκησαν τα εδάφη ο ένας του άλλου. Επιπλέον προέβαλαν αξιώσεις στα ενετικά λιμάνια του Μορέα, αποξενώνοντας την μόνη δύναμη ικανή και πρόθυμη να τους βοηθήσει ενάντια στους Οθωμανούς[4]. Η διένεξη έφτασε σε σημείο και οι δύο δεσπότες να ζητήσουν στρατιωτική βοήθεια από τους Τούρκους ο ένας εναντίον του άλλου. Κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, ο Μωάμεθ Β΄ εισέβαλε στο Μορέα και πάλι παραπλανητικά ώστε να προλάβει την αποστολή τυχόν βοήθειας στην Κωνσταντινούπολη από τα αδέρφια.

Η επανάσταση Επεξεργασία

Λίγο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και το θάνατο του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγου, 30.000 Αλβανοί υπό τον Πέτρο Μπούα ξεσηκώθηκαν κατά των δύο αδελφών, Θωμά και Δημητρίου, λόγω της χρόνιας ανασφάλειας του τόπου, και λόγω του φόρου υποτελείας που είχαν συμφωνήσει τα αδέρφια να πληρώνουν οι κάτοικοι του Μορέα στους Τούρκους[5]. τους Αλβανούς αργότερα ακολούθησαν και ελληνόφωνοι του Μοργιά των οποίων ηγούνταν ο Μανουήλ Καντακουζηνός που χαιρετίστηκε από τους αντάρτες ως νέος δεσπότης του Μορέα. Όπως ήταν φυσικό οι αντάρτες ζήτησαν την βοήθεια των Ενετών, ενώ τα δύο αδέλφια ζήτησαν τη βοήθεια των Τούρκων, συγκεκριμένα του Μωάμεθ Β΄ για να καταστείλει την εξέγερση. Ωστόσο μια δεύτερη εξέγερση με επικεφαλής τον Τζιοβάνι Άσεν Ζαχαρία, γιο του τελευταίου πρίγκιπα της Αχαΐας Τσεντουριόνε II Ζαχαρία ξεκίνησε, ο οποίος προέταξε τον τίτλο του πατέρα του ηγεμόνα της Αχαΐας επί Λατινικής αυτοκρατορίας. Πριν από την εξέγερση, ο Ζαχαρίας είχε φυλακιστεί προληπτικά από τον Θωμά Παλαιολόγο, αλλά κατάφερε να διαφύγει κατά τη διάρκεια των αναταραχών.[6]

Όντας υποτελείς του σουλτάνου οι δεσπότες Παλαιολόγοι καλούν τουρκική βοήθεια, και ο Ομάρ, ο γιος του Οθωμανού διοικητή της Θεσσαλίας Τουρακχάν Μπεγκ έφτασε τον Δεκέμβριο του 1453 και αφού σημείωσε μια νίκη εναντίον των ανταρτών, αναχώρησε. Η εξέγερση όμως δεν υποχώρησε και τον Οκτώβριο του 1454 ο Τουρακχάν ο ίδιος αναγκάστηκε να παρέμβει. Μετά από την κατάληψη μερικών φρουρίων από τους Οθωμανούς, ο επαναστατημένος λαός συνθηκολόγησε. Ο Τουράκ χαν επέπληξε τα δύο αδέρφια για τις διαφορές τους και τους συμβούλεψε να κυβερνούν καλά. Στη συνέχεια ο στρατός αποχώρησε από τον Μορέ4α προσωρινά.[7][8] Ο φόρος υποτέλειας στους Τούρκους επανήλθε σταδιακά στα ίδια επίπεδα που ήταν πριν από την επανάσταση και τα αδέρφια συνέχισαν να κρέμονται πολιτικά και στρατιωτικά από τους Οθωμανούς. Λίγο αργότερα οι Οθωμανοί επανήλθαν και ως το 1461 με την κατάληψη του Κάστρου του Σαλμενίκου, ολόκληρος ο Μορέας έγινε οθωμανική κτήση για τους επόμενους 4 αιώνες. Από τους ηγέτες των ανταρτών, ο Θεόδωρος Μπούα έλαβε χάρη από τον Μωάμεθ και αργότερα έγινε εκπρόσωπος για τον αλβανικό λαό, ο Ζαχαρίας διέφυγε και κατέληξε συνταξιούχος στη Βενετία και αργότερα στο παπικό Δικαστήριο, ενώ ο Καντακουζηνός δραπέτευσε και εξαφανίστηκε από την ιστορία.[9]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Ostrogorsky, 1969, σ. 508
  2. ↑ Cheetham, σσ. 215-216
  3. ↑ Ostrogorsky, σ. 567
  4. ↑ Cheetham, σ. 217
  5. ↑ Cheetham, σ. 218
  6. ↑ Cheetham, σ. 218
  7. ↑ Nicol, 1993, σ. 396
  8. ↑ Setton, 1978, σσ. 146, 148–149
  9. ↑ Cheetham, σ. 218

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρήστης:Idaeananvil/πρόχειρο&oldid=10019171"