Αυτοκινητόδρομος 1 (Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι)
 Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Εύζωνοι |
|---|
 |
Χάρτης με την ολοκλήρωση του Α1 |
| Πληροφορίες δρόμου |
_________________Τμήμα της 
Μήκος:_____________550 χλμ |
| Σημαντικοί κόμβοι |
| Βόρειο τέρμα:_______Εύζωνοι ___________________ |
| Τοποθεσία |
| Περιφέρειες:________Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Μακεδονία
Σημαντικές_________ Αθήνα, Λαμία, |
| Δίκτυο αυτοκινητοδρόμων |
| Αυτοκινητόδρομοι της Ελλάδας |
Ο Αυτοκινητόδρομος 1 (A1, γνωστός και ως Α.Θ.Ε. (Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι[1]) και παλαιότερα ως Π.Α.Θ.Ε. (Πάτρα - Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι)[2] είναι αυτοκινητόδρομος στην Ελλάδα, που αποτελεί τμήμα της Ευρωπαϊκής Διαδρομής Ε75. Με μήκος 550 χιλιόμετρα ο συγκεκριμένος οδικός άξονας είναι ο κυριότερος της Ελλάδας,[3] διασχίζοντας τη χώρα κατακόρυφα και συνδέοντας την πρωτεύουσα Αθήνα με τις περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, καθώς και τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, τη Θεσσαλονίκη. Ξεκινά από το Νέο Φάληρο στην Αττική και συνεχίζει βόρεια για να καταλήξει στο συνοριακό σταθμό Ευζώνων, στα σύνορα της Ελλάδας με το κράτος των Σκοπίων.
Σήμερα, η κατασκευή, η λειτουργία και η συντήρηση του Αυτοκινητοδρόμου 1 έχουν κατά το μεγαλύτερο μέρος του παραχωρηθεί σε ιδιωτικές εταιρείες: την Αυτοκινητόδρομο Αιγαίου Α.Ε. (Κλειδί Ημαθίας-Ράχες Φθιώτιδας), την Κεντρική Οδό Α.Ε. (Ράχες Φθιώτιδας -Σκαρφεία Φθιώτιδας) και την Νέα Οδό Α.Ε. (Σκαρφειά Φθιώτιδας -Μεταμόρφωση Αττικής). Το τμήμα Κλειδί Ημαθίας-Εύζωνοι λειτουργεί και συντηρείται από την Εγνατία Οδό Α.Ε.
Περιγραφή διαδρομήςΕπεξεργασία
_as_viewed_from_Katerini_South_interchange.png)
Ο ΑΘΕ κινείται στον άξονα νότου-βορρά, ενώνοντας την Αττική με την Κεντρική Μακεδονία, μέσω της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας. Σε όλο του το μήκος (Εύζωνοι - Θεσσαλονίκη - Λάρισα - Αλμυρός - Λαμία - Αθήνα) είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Οδού 75, και, μόνο στο τμήμα Κλειδί Ημαθίας-Αξιός, όπου κινείται μαζί με την Εγνατία Οδό, είναι τμήμα και της Ευρωπαϊκής Οδού 90.[4]
Σχεδόν όλος ο αυτοκινητόδρομος, είναι τετράιχνος, δηλαδή, με δύο ή περισσότερες λωρίδες άνα ρεύμα κυκλοφορίας και διαχωριστικό στηθαίο στην μέση. Εξαίρεση αποτελεί το τμήμα Αξιός-Πολύκαστρο, το οποίο έχει μία λωρίδα ανά κατεύθυνση, χωρίς διαχωριστικό, και με διατομή δίιχνης οδού ταχείας κυκλοφορίας. Το μήκος του υπολογίζεται στα 550 χιλιόμετρα.
Το τμήμα από το Φάληρο μέχρι την Μεταμόρφωση είναι γνωστό ως Λεωφόρος Κηφισού και πήρε το όνομά της από τον Κηφισό ποταμό, τον οποίο καλύπτει.
ΙστορικόΕπεξεργασία
1950-1973: ΠροϊστορίαΕπεξεργασία
Η παλαιά Εθνική Οδός 1, ήταν μια ιστορική οδός, η οποία σύνδεε την Αθήνα με το Τελωνείο των Ευζώνων, μέσω Δεκέλειας, Αταλάντης, Καμένων Βούρλων, Θερμοπύλων, Λαμίας, Στυλίδας, Αλμυρού, Βελεστίνου, Λάρισας, Κοιλάδας Τεμπών, Κατερίνης, Αλεξάνδρειας, Χαλκηδόνας, Γέφυρας και Πολύκαστρου.[5] Η χάραξη της οδού αυτής ακολουθούσε την διαδρομή των οδών της αρχαιότητας.[2] Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, οι προδιαγραφές της άρχισαν να θεωρούνται παρωχημένες, καθώς στην υπόλοιπο Ευρώπη άρχισαν να φτιάχνονται σύγχρονοι για την εποχή αυτοκινητόδρομοι. Έτσι, στα μέσα της δεκαετίας του '50, ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής σε νέα χάραξη της οδού, οι οποίες ξεκίνησαν το 1959 με την παράδοση του τμήματος Λάρισα - Κατερίνη (Αργότερα, ακολούθησαν και τα τμήματα Αθήνα - Λαμία το 1962 και Λαμία - Λάρισα το 1967) και ολοκληρώθηκαν το 1973, με την παράδοση του τμήματος Κατερίνη - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι. Στο μεγαλύτερο μέρος του είχε πλάτος 13-14 μέτρα (εκτός του τμήματος της Κοιλάδας των Τεμπών, που ήταν 10 μ., λόγω του ιδιότυπου ανάγλυφου) και 2 λωρίδες κυκλοφορίας (1 λωρίδα + 1 βοηθητική λωρίδα ανά κατεύθυνση), χωρίς διαχωριστική νησίδα. Το τμήμα Πολύκαστρο - Εύζωνοι ήταν το πρώτο τμήμα με διατομή αυτοκινητοδρόμου.[6]
Δεκαετία του 1980: Αναβάθμιση σε αυτοκινητόδρομοΕπεξεργασία
Οι εργασίες για τη μετατροπή σε κλειστό αυτοκινητόδρομο ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του '80, με την κατασκευή των τμημάτων κόμβος Κλειδίου - Γαλλικός ποταμός (παραδόθηκε το 1988), Στρατόπεδο Μπογιατίου - κόμβος Κρυονερίου (παραδόθηκε το 1989) (4,5 χλμ.), κόμβος Οινοφύτων - κόμβος Σχηματαρίου (παραδόθηκε το 1989) (12,5 χλμ.), κόμβος Ριτσώνας - κόμβος Θήβας (παραδόθηκε το 1989) (14,8 χλμ.). Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ξεκίνησαν οι εργασίες σε όλο το μήκος των τμημάτων Αθήνα - κόμβος Θήβας, και Κατερίνη - Κλειδί.[6]
1990-2014: Ολοκλήρωση του μεγαλύτερου μέρουςΕπεξεργασία
Ήδη από το 1995, η Εθνική Οδός 1 είχε διατομή αυτοκινητόδρομου στα τμήματα Αθήνα - Υλίκη, Κατερίνη - Κλειδί - Θεσσαλονίκη και Πολύκαστρο - Εύζωνοι[6], ενώ το 1998, είχε έξι λωρίδες στο τμήμα Αθήνα (Μεταμόρφωση)-Θήβα και τέσσερις στο τμήμα Θήβα-Τέμπη, με εξαίρεση μερικά τμήματα στην Μαγνησία, τα οποία εξακολουθούσαν να έχουν δύο. [6]
Το 2002 ολοκληρώθηκε το τμήμα Υλική-Άγιος Κωνσταντίνος[7] και το 2004 κατασκευάστηκε η πρώτη σήραγγα του Α1, η σήραγγα Κατερίνης (σήραγγες Μέγας Αλέξανδρος και Φίλιππος),[8] ενώ το ίδιο έτος παραδόθηκε η Λεωφόρος Κηφισού, η οποία είναι το τμήμα του δρόμου που ενώνει την Μεταμόρφωση με το Φάληρο, πάνω από τον Κηφισό ποταμό, εντός της Αθήνας.[9] Το 2005, είχε ολοκληρωθεί σε όλο το μήκος, εκτός του Πετάλλου του Μαλιακού και των Τεμπών.[6]
Το 2007 παραδόθηκαν στην κυκλοφορία τα πρώτα τμήματα του Πετάλου του Μαλιακού, η Παράκαμψη Αγίου Κωνσταντίνου, η Παράκαμψη Καμένων Βούρλων και το τμήμα Αγία Παρασκευή-Αγία Μαρίνα μήκους 4,5 χλμ.[10][11][12] Το 2008 παραδόθηκε το τμήμα Παράκαμψη Θερμοπυλών-Μπράλου.[13]
2014-σήμεραΕπεξεργασία
Το 2014, ολοκληρώθηκε ο Α/Κ Βελεστίνου, ο οποίος συνδέει τον ΑΘΕ με τον Βόλο, [14] ενώ το 2015 παραδόθηκε στην κυκλοφορία το τελευταίο τμήμα του Πετάλου του Μαλιακού Στυλίδα-Ράχες με τις σήραγγες της Στυλίδας, με τον αναβαθμισμένο Α/Κ Λαμίας και τη νέα γέφυρα του Σπερχειού (παράκαμψη Λαμίας) [15] με τη σύμβαση ανάθεσης για τα τελευταία αυτά τμήματα να έχει υπογραφεί το φθινόπωρο του 2008 και με αρχικό πλάνο ολοκλήρωσης το 2010.[16] Ακολούθησε το τμήμα Ευαγγελισμός - Σκοτίνα (παράκαμψη Τεμπών και Πλαταμώνα), μήκους 25 χιλιομέτρων και με τις μεγάλες σήραγγες στα Τέμπη τον Απρίλιο του 2017.
Το Νοέμβριο του 2017, με την εκκίνηση του διαγωνισμού για την ιδιωτικοποίηση της Εγνατίας Οδού και την ανακοίνωση των όρων αυτής, έγινε γνωστό ότι το ΤΑΙΠΕΔ ενδέχεται να συμπεριλάβει στο αντικείμενο της Σύμβασης Παραχώρησης και την αναβάθμιση του τμήματος Χαλάστρα – Πολύκαστρο από οδό ταχείας κυκλοφορίας σε κλειστό αυτοκινητόδρομο,[17] κάτι που επιβεβαιώθηκε το Σεπτέμβριο του 2018. Το κόστος κατασκευής εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια ευρώ, ενώ και το υπόλοιπο τμήμα του άξονα από το Πολύκαστρο μέχρι τους Ευζώνους, που έχει ήδη χαρακτηριστικά αυτοκινητόδρομου, θα αναβαθμιστεί με πιο σύγχρονα χαρακτηριστικά όπως στηθαία ασφαλείας, νέα σήμανση και βελτίωση του οδοστρώματος.[18]
ΥποδομήΕπεξεργασία
Σχεδόν όλος ο αυτοκινητόδρομος, είναι τετράιχνος, δηλαδή, με δύο ή περισσότερες λωρίδες άνα ρεύμα κυκλοφορίας και διαχωριστικό στηθαίο στην μέση. Εξαίρεση αποτελεί το τμήμα Αξιός-Πολύκαστρο, το οποίο έχει μία λωρίδα ανά κατεύθυνση, χωρίς διαχωριστικό, και με διατομή δίιχνης οδού ταχείας κυκλοφορίας.
ΔιαδρομήΕπεξεργασία
Ο Αυτοκινητόδρομος 1 διασχίζει μεγάλο μέρος της Ηπειρωτικής Ελλάδας και αντικατέστησε σε μεγάλο ποσοστό την προϋπάρχουσα Εθνική Οδό 1. Αρχή του αυτοκινητόδρομου ορίζεται ο ανισόπεδος κόμβος στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στο Νέο Φάληρο και, αφού διασχίσει προς τα βόρεια το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας, και στη συνέχεια συνεχίζει βόρεια περνώντας κοντά από τη Λαμία, τη Λάρισα, την Κατερίνη και τη Θεσσαλονίκη, για να καταλήξει στο συνοριακό σταθμό Ευζώνων, στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία.[19]
Στον ΑΘΕ κατασκευάστηκαν τρεις από τις μεγαλύτερες σήραγγες της Ελλάδας οι Τ1, Τ2 και Τ3 Τεμπών.
ΚάθετοιΕπεξεργασία
Ο Αυτοκινητόδρομος ΑΘΕ έχει τους εξής κάθετους άξονες: (Με μπεζ οι ολοκληρωμένοι και με λευκό οι μη-ολοκληρωμένοι.)
| Όνομα | Κόμβος διασταύρωσης |
|---|---|
Σχηματάρι - Χαλκίδα |
Σχηματάρι |
Βελεστίνο - Βόλος |
Βελεστίνο |
Θήβα - Ελευσίνα (Μελλοντικά) |
Υλική |
ΕικόνεςΕπεξεργασία
Η σήραγγα Τ2 μήκους 6 χλμ στα Τέμπη. Η συγκεκριμένη σήραγγα είναι η μεγαλύτερη, τόσο στον Αυτοκινητόδρομο, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα και τα Βαλκάνια.
Η σήραγγα Αλέξανδρος στην Κατερίνη. Η συγκεκριμένη σήραγγα, μαζί με την σήραγγα "Φίλιππος" ήταν η πρώτη που κατασκευάστηκε επί του ΑΘΕ.
Ενημερωτική ταμπέλα του ΥΠΕΧΩΔΕ για το Πέταλο του Μαλιακού
ΠηγέςΕπεξεργασία
- ΦΕΚ 253ΑΑΠ/2015 Χαρακτηρισμός και Αρίθμηση Αυτοκινητοδρόμων
ΑναφορέςΕπεξεργασία
- ↑ Καθημερινή, Άλλαξε η λίστα των αυτοκινητόδρομων
- ↑ 2,0 2,1 Newsroom (2015-11-24). «Η Εθνική Οδός είχε τη δική της ιστορία». CNN.gr. https://www.cnn.gr/taksidi/protaseis/story/9711/h-ethniki-odos-eixe-ti-diki-tis-istoria. Ανακτήθηκε στις 2018-06-23.
- ↑ Καραγιάννης, Νίκος. «ΠΑΘΕ: Τα μεγάλα έργα που ολοκληρώνουν την βασική οδική αρτηρία της Ελλάδας: Ο βασικός οδικός διάδρομος της χώρας». ypodomes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-10-02. https://web.archive.org/web/20141002203049/http://www.ypodomes.com/index.php/alles-upodomes/endiaferouses-eidiseis/item/26978-%CF%80%CE%B1%CE%B8%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%B1-%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2014.
- ↑ «EUROPEAN AGREMENT ON MAIN INTERNATIONAL TRAFFIC ARTERIES (AGR)» (PDF) (PDF). United Nations Economic Commission for Europe. 28 Μαρτίου 2008.
- ↑ βλ. ΦΕΚ 546/τ. Β'/11-12-1963, αριθμ. Γ. 43198/29-11-1963 Απόφαση Υπουργού Δημοσίων Έργων, Περί αριθμήσεως εθνικών οδών
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 ΨΑΡΡΑΣ-ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ (2007). ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΟΔΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑ ΠΑΘΕ ΣΤΟ ΠΕΤΑΛΟ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ (PDF). Βόλος: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. σελ. 64-65.
- ↑ «Λαλιώτης: Tέλος 2001 έτοιμο το 80% του ΠΑΘΕ | naftemporiki.gr». m.naftemporiki.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2018.
- ↑ Newsroom (2018-01-30). «Κατερίνη: Η απομάκρυνση πινακίδων που πυροδότησε θεωρίες… συνομωσίας». CNN.gr. https://www.cnn.gr/news/ellada/story/115516/katerini-h-apomakrynsi-pinakidon-poy-pyrodotise-theories-synomosias. Ανακτήθηκε στις 2018-08-20.
- ↑ Newsroom. «Το κακούργημα του Κηφισού | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Παράδοση τμημάτων στο πέταλο του Μαλιακού» (στα αγγλικά). https://www.euro2day.gr/news/economy/article/138907/paradosh-tmhmaton-sto-petalo-toy-maliakoy.html. Ανακτήθηκε στις 2018-10-11.
- ↑ «Παράδοση άλλων 32 χλμ. στον Μαλιακό, Γιωργος Λιαλιος | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/298055/article/epikairothta/ellada/paradosh-allwn-32-xlm-ston-maliako. Ανακτήθηκε στις 2018-10-11.
- ↑ «ΥΠΕΧΩΔΕ: Στην κυκλοφορία τμήματα του αυτοκινητόδρομου στο Πέταλο Μαλιακού | naftemporiki.gr». m.naftemporiki.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ «Δόθηκε στην κυκλοφορία το τμήμα παράκαμψης των Θερμοπυλών στον Μαλιακό - ΤΑ ΝΕΑ». ΤΑ ΝΕΑ. 2008-09-18. https://www.tanea.gr/2008/09/18/greece/dothike-stin-kykloforia-to-tmima-parakampsis-twn-thermopylwn-ston-maliako/. Ανακτήθηκε στις 2018-09-27.
- ↑ «ΦΩΤΟ-Δόθηκε σε κυκλοφορία ο κόμβος Βελεστίνου». www.enikos.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ «Στην κυκλοφορία όλα τα τμήματα στον Μαλιακό, του Γιώργου Λιάλιου | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/807456/article/epikairothta/ellada/sthn-kykloforia-ola-ta-tmhmata-ston-maliako. Ανακτήθηκε στις 2018-09-26.
- ↑ «Κατασκευάζεται και το τελευταίο τμήμα στο πέταλο του Μαλιακού - Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online». Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online. 2008-11-25. https://www.tovima.gr/2008/11/25/archive/kataskeyazetai-kai-to-teleytaio-tmima-sto-petalo-toy-maliakoy/. Ανακτήθηκε στις 2018-09-28.
- ↑ «Εγνατία: Πρόβλεψη κατασκευής αυτοκινητόδρομου στο Χαλάστρα-Εύζωνοι βάζει το ΤΑΙΠΕΔ - ypodomes.com». https://www.ypodomes.com/index.php/special-editions/oikonomia-xrimatodotisi/item/43902-egnatia-provlepsi-kataskevi-aftokinitodromou-sto-xalastra-eyzonoi-vazei-to-taiped. Ανακτήθηκε στις 2018-08-20.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Εγνατία Οδός: Οριστικά στο αντικείμενο η αναβάθμιση σε αυτοκινητόδρομο του Χαλάστρα-Πολύκαστρο - ypodomes.com». https://ypodomes.com/egnatia-odos-oristika-sto-antikeimeno-i-anavathmisi-se-aftokinitodromo-tou-xalastra-polykastro/. Ανακτήθηκε στις 2018-10-07.
- ↑ «ΦΕΚ 253/ΑΑΠ/21-12-2015 (Ο σύνδεσμος οδηγεί σε μεταφόρτωση του αρχείου)».
ΒιβλιογραφίαΕπεξεργασία
- Ενημερωτικό φυλλάδιο ΥΠΕΧΩΔΕ για το τμήμα Λάρισα-Κατερίνη
- Ενημερωτικό φυλλάδιο ΥΠΕΧΩΔΕ για το τμήμα Λαμία–Λάρισα
- Ενημερωτικές ταμπέλες του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα τμήματα Παράκαμψη Αγίου Κωνσταντίνου και Πέταλο Μαλιακού
Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία
ΧάρτεςΕπεξεργασία
Διαδραστικός χάρτης της Νέα Οδός ΑΕ. (Περιλαμβάνει και τους κόμβους του ΑΘΕ στο τμήμα Μεταμόρφωση-Σκάρφεια)
Διαδραστικός χάρτης της Κεντρική Οδός ΑΕ (Περιλαμβάνει και τους κόμβους του ΑΘΕ στο τμήμα Σκάρφεια-Ράχες)
Διαδραστικός χάρτης της Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου ΑΕ (Περιλαμβάνει και τους κόμβους του ΑΘΕ στο τμήμα Ράχες-Κλειδί)
Διαδραστικός χάρτης της Εγνατία Οδός ΑΕ Αρχειοθετήθηκε 2020-02-22 στο Wayback Machine. (Περιλαμβάνει και τους κόμβους του ΑΘΕ στο τμήμα Κλειδί-Εύζωνοι)