Νομός Κιλκίς

Ο Νομός Κιλκίς είναι ένας από τους 51 νομούς και ήταν μια αυτοδιοικητική δομή της σύγχρονης Ελλάδας, ενώ σήμερα αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς, μια υποδιαίρεση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Κιλκίς
Περιφερειακή ενότητα
Χάρτης της Ελλάδας με {{{Όνομα}}} Θέση της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς στον χάρτη της Ελλάδας
Χώρα	Ελλάδα
Πρωτεύουσα	Κιλκίς
Ιστορική Πρωτεύουσα
Δήμοι	2
Διοίκηση
• Αντιπεριφερειάρχης	Ανδρέας Βεργίδης (2015-)
Διοικητική διαίρεση
• Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
Έτος δημιουργίας νομού
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Έκταση
• Συνολική	2.525 τ.χλμ
• Κατάταξη	22η
Πληθυσμός
• Συνολικός	70.477 (2021)
• Κατάταξη πληθ.	42η
• Πυκνότητα	35,35 κάτ./χλμ²
• Κατάταξη πυκν.	40η
ISO 3166-2	GR-57
Ταχ. κώδικες	61x xx
Πιν. αυτοκινήτων	ΚΙ*, ΕΧ*
Ιστότοπος	http://kilkis.pkm.gov.gr/

Βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία και καταλαμβάνει την έκταση των Καλλικρατικών δήμων Κιλκίς και Παιονίας. Συνορεύει στα βόρεια με τη Βόρεια Μακεδονία, στα νότια με τον νομό Θεσσαλονίκης, στα ανατολικά με τον νομό Σερρών και στα δυτικά με τον νομό Πέλλας. Ιδρύθηκε το 1934 με το Νόμο 6311/8-10-1934 και καταργήθηκε το 2010 με το Ν.3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης). Έκτοτε αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς. Τα όρια του νομού καθορίστηκαν το 1935 με το Διάταγμα 5/16-3-1935 και η συνολική του επιφάνεια ήταν 2.505 τ.χλμ.

Ιστορία

Προϊστορία

Η περιοχή του νομού Κιλκίς έχει πλούσια ιστορία, από την εποχή του Τρωικού πολέμου έως και σήμερα. Τόπος κατοικίας Παιόνων στα δυτικά και Κρηστώνων στα ανατολικά κατά την Τρωική εκστρατεία, αποτελούσε κέντρο της περιοχής λόγω της στρατηγικής θέσης. Η Αμυδών (σημερινό Αξιοχώρι), ήταν ξακουστή πρωτεύουσα της Παιονίας. Εκεί εμφανίζεται η αρχαιότερη χρήση σιδήρου στη νότιο Βαλκανική. Οι Παίονες της Αμυδώνας συμμετέχουν στον Τρωικό Πόλεμο με τον βασιλιά Πυραίχμη και τον Αστερόπαιο. Σημαντικές πόλεις επίσης, ήταν η Καραβία (σημερινός Λιμνότοπος) και οι Χαίται (σημερινή Ποντοηράκλεια), επίσης πόλεις Παιόνων. Πόλεις Κρηστώνων είναι το Ίωρον (σημερινό Παλατιανό), όπου και ο ναός του Διονύσου και οι Κλιταί (σημερινή Ξυλοκερατιά). Κατά το 12ο αιώνα π.Χ. η περιοχή της Παιονίας και Αμφαξίτιδας κατοικήθηκε από Κρήτες, που ονομάστηκαν Βοττιαίοι, λόγω του οικιστή Βόττωνα. Οι Βοττιαίοι ίδρυσαν, στην περιοχή την Αταλάντη (σημερινή Αξιούπολη), τη Γόρτυνα (σημερινή Γοργόπη) και την Ειδομένη. Στις αρχές της αρχαϊκής περιόδου, η περιοχή δέχεται επιδρομές Φρυγών από δυτικά και Θρακών από ανατολικά. Οι Φρύγες εγκαθίστανται τελικά στην περιοχή και ιδρύουν τη Βαϊρό (σημερινό Κάστρο) στην Αμφαξίτιδα και τις Βραγύλες (σημερινό Μεταλλικό) στην Κρηστωνία.

Κλασική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή

Ο Σέλευκος Α΄ ο Νικάτωρ, γενάρχης της δυναστείας των Σελευκιδών από την Ευρωπό

Την κλασική περίοδο, η περιοχή εισέρχεται στο βασίλειο των Μακεδόνων και έκτοτε ακολουθεί τη μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας. Οι Παίονες περιορίζονται στην περιοχή της Δοβήρου (Δοϊράνη). Ιδρύονται σημαντικές ελληνικές πόλεις όπως η Μόρρυλος ή Μορρία Ύλη (σημερινοί Άνω Απόστολοι) με το περίφημο Ασκληπιείο, η Καλλίνδοια και η Ευρωπός. Σημαντικός οικισμός υπήρχε επίσης και στο σημερινό Μικρόδασος, όπου ταυτοποιείται ναός του Απόλλωνος. Μετά την έλευση των Ρωμαίων, η περιοχή πέφτει σε δυσμένεια λόγω των πολλαπλών και συνεχών επιδρομών από βόρειους λαούς. Σημαντική πόλη όμως, παραμένει το Ίωρον. Επίσης ιδρύεται το Κάλλικουμ, Callicum (ή μετέπειτα Γκάλλικουμ, Gallicum), κοντά το σημερινό Κιλκίς, που αποτελεί σημαντικό κέντρο συλλογής χρυσού, προερχόμενου από τον ποταμό Εχέδωρο (σημερινό Γαλλικό). Οι Ρωμαίοι ιδρύουν επίσης, τα Ταυριανά (Tauriana), το σημερινό Πολύκαστρο. Με τον ερχομό του Χριστιανισμού ιδρύονται δύο επισκοπές στην περιοχή: η Επισκοπή Δοβήρου (2ος μ.Χ. αιώνας) με έδρα τη Δόβηρο και η Επισκοπή Καλλίκου με έδρα την Κάλλικο. Οι επιδομές των Σλάβων κατά τους 6ο και 7ο αιώνα, αν και προκάλεσαν πολλές καταστροφές, δεν άλλαξαν την εθνική και θρησκευτική κατάσταση στην περιοχή, καθώς προσπέρασαν και δεν έδωσαν δείγματα μετέπειτα εγκατάστασης ή παρουσίας. Τον ένατο αιώνα εγκαθίστανται στην κοιλάδα του Αξιού, οι Βαρδάροι, Περσικής καταγωγής που εκχριστιανίστηκαν και χρησιμοποιούνταν μισθοφορικά από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Θεόφιλο. Οι Βαρδάροι, έκτοτε αναφερόμενοι ως Βαρδαριώτες, που εξαιτίας τους ονομάστηκε αργότερα και ο Αξιός Βαρδάρης, ήταν κλειστή κοινωνία και δεν έρχονταν σε επαφή με τους γύρω Έλληνες. Έκτοτε η αρχαία Καραβία μετονομάστηκε σε Βάρδαινα και το 10ο αιώνα ιδρύεται η Επισκοπή Βαρδαριωτών με έδρα τη Βάρδαινα. Το 10ο αιώνα επιδράμουν στην περιοχή Βούλγαροι και τη λεηλατούν. Τότε παύει και η Επισκοπή Καλλίκου, καταστρέφεται η Κάλλικος και πολλοί κάτοικοι καταφέυγουν στη Μονή της Παναγίας Καλλικούς, στο σημερινό Κιλκίς. Λίγο αργότερα τον 11ο αιώνα, ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας εγκατέστησε επίσης στην κοιλάδα του Αξιού Ογούζους Τούρκους (Ούγγρους όπως αποκαλούνταν) που επέδραμαν από Βορρά, προκειμένου να εκχριστιανιστούν και να πάψουν τις λεηλασίες. Αυτοί αναμείχθηκαν με τους Βαρδάρους, και έκτοτε αναφέρονται συνολικά ως Βαρδαριώτες. Το 13ο αιώνα παύει και η Επισκοπή Δοβήρου, καθώς η Δόβηρος καταστρέφεται μετά της άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους. Κατά την τελευταία Βυζαντινή περίοδο και ενώ οι επιδρομές από βορρά συνεχίζονται, γίνονται κάποια αμυντικά έργα. Οχυρώνεται ξανά ή Βαϊρός (Κάστρο) και χτίζεται το Γυναικόκαστρο.

Οθωμανική περίοδος

Ο επίσκοπος Πολυανής Θεόκλητος Πολυειδής, μεγάλος διδάσκαλος του Γένους και λόγιος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Με τον ερχομό των Οθωμανών Τούρκων (14ος αιώνας) και τους διωγμούς κατά των Ελλήνων, η περιοχή αν και βρίσκεται σε παρακμή, αποκτά μία πολιτική σταθερότητα μετά τον 15ο αιώνα. Η μεταξουργία και υφαντουργία βρίσκονται σε άνθηση και παραχωρούνται σημαντικά προνόμια στη Γουμένισσα, τη Γρίβα και τα γύρω χωριά. Λόγω της αγροτικής οικονομίας όμως, έρχονται στην περιοχή πολλοί Βούλγαροι αγροτοεργάτες οι οποίοι βαθμιαία, εκτοπίζουν το ελληνικό στοιχείο από πεδινούς οικισμούς, προς τα ορεινά. Τον 15ο αιώνα ιδρύεται στην περιοχή η Επισκοπή Πολυανής, με έδρα την Πολυανή. Συγκεκριμένα, εώς 1560 υπάγονταν απ' ευθείας στη Μητρόπολη Λητής και Ρεντίνης, ενώ έως το 1564 ήταν αυτόνομη με Πρόεδρο Πολυανής τον τότε μητροπολίτη Λητής Δαμασκηνό Στουδίτη. Το 1564 ιδρύθηκε επίσημα ως μητρόπολη με προσωρινό μητροπολίτη, το Δαμασκηνό Στουδίτη, ενώ το 1565 τοποθετήθηκε ο Μακάριος. Πρόκειται για τη Δόβηρο που είχε καταστραφεί 250 χρόνια πριν, και πλέον αναφέρεται με νέο όνομα. Το 16ο αιώνα ήδη οι Βαρδαριώτες (Βαρδάροι και Ογούζοι) έχουν εκχριστιανιστεί και εξελληνιστεί πλήρως (πολλοί έχουν παράλληλα εξισλαμιστεί) και αποφασίζεται η παύση της Επισκοπής Βαρδαριωτών και η υπαγωγή της στην Επισκοπή Πολυανής που πλέον ονομάζεται Επισκοπή Πολυανής και Βαρδαριωτών (με τον καιρό ο δεύτερος προσδιορισμός εξέλειψε αφού και η αναφορά σε "Βαρδαριώτες", είχε εκλείψει ήδη από το 14ο αιώνα). Κατά τους αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους συμμετείχαν οι κάτοικοι της περιοχής Μητροπόλεως Πολυανής (σήμερα Δοϊράνη, Σκόπια) στον 5ο και 6ο Ενετοτουρκικό πόλεμο (1687 - 1715) στην Πελοπόννησο, όταν επίσκοπος ήταν Θεόκλητος Πολυειδής. Το 1716 με την υποστήριξη της Αυστρίας, οι κάτοικοι της περιοχής του νομού Κιλκίς συμμετείχαν στην ενθουσιώδη εξέγερση της Μακεδονίας υπό τον μητροπολίτη Σιατίστης και Σισανίου, Ζωσιμά Ρούση. Στα τέλη του 18ου αιώνα, σημαντικότερη πόλη της περιοχής του νομού Κιλκίς είναι τα Λιβάδια. Στην επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι του νομού Κιλκίς συμμετέχουν άμεσα (όπως ο Ζαφείριος Σταματιάδης από την Ειδομένη) ή έμμεσα (συλλέγοντας οπλισμό). Την περίοδο εκείνη, Μητροπολίτη Πολυανής ήταν ο Θεοδόσιος, στη δικαιοδοσία του οποίου, υπάγονταν το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς. Λόγω της αθρόας συμμετοχής των κατοίκων στις επαναστατικές κινήσεις της περιοχής, αλλά και των εξεγέρσεων της γειτονικής Γευγελής και Στρώμνιτσας, το 1822 οι Οθωμανικές αρχές κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την πόλη του Κιλκίς, καθώς και το Καρασούλι (Πολύκαστρο), το Αμάτοβο (Άσπρος), τα Αλτσάκ Καλύβια, το Αρτζάν (Κάστρο), το Καλίνοβο (Σουλτογιανναίικα), το Τσιφλίκ Μαχαλά (Λαγκαδοχώρι) και το Σέχοβο (Ειδομένη). Το 1828 η περιοχή μαστίζεται από επιδρομές Τουρκαλβανών ληστών.

Οι Κιλκισιώτες Μακεδονομάχοι Ιωάννης Βίλιογλου (Ράμναλης) από Ίσωμα (αρ.) και Λάζαρος Δογιάμας από Καστανερή (δεξ.)

Στα χρόνια που ακολουθούν επικρατεί βίαιος ανταγωνισμός μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων για την επικράτηση στην περιοχή με αποκορύφωμα το Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908). Την περίοδο αυτή η περιοχή ανέδειξε σημαντικούς Μακεδονομάχους, όπως ο Μιχαήλ Σιωνίδης, ο Γεώργιος Δοϊτσίνης, οι αδερφοί Λάζαρος και Γεώργιος (Γκόνος) Δογιάμας (από την Καστανερή) και ο Ιωάννης Βίλιογλου ή Ράμναλης (από το Ίσωμα). Τελικά η Παιονία απελευθερώνεται κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1912) και ο υπόλοιπος νομός κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1913) μετά την ιστορική μάχη του Κιλκίς. Στην περιοχή προσφεύγουν και πολλοί Έλληνες, από της περιοχές βορείως των συνόρων (όπως Γευγελή, Στρώμνιτσα κ.α.).

Σύγχρονη ιστορία

Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή αποτελεί το σημαντικότερο κέντρο επιχειρήσεων των συμμάχων που μετά τις μάχες Σκρα-Κιλκίς-Λαχανά διασπούν το Μακεδονικό μέτωπο του Γερμανοβουλγαρικού Άξονα. Ακολουθούν οι ανταλλαγές πληθυσμών με Βουλγαρία (1919) και Τουρκία (1923), με αποτέλεσμα να αποχωρήσουν από την περιοχή οι κάτοικοι με βουλγαρική συνείδηση και οι μουσουλμάνοι και να εγκατασταθούν πρόσφυγες από Βόρειο και Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία, Καππαδοκία και Πόντο. Τη δεκαετία του 1920, σημειώνεται έξαρση ληστειών στην περιοχή. Τη δεκαετία του '30 έγιναν σημαντικά εγγυοβελτιωτικά έργα και αποξηράθηκαν οι δίδυμες λίμνες Αρζάν - Αματόβου, με σκοπό την αγροτική ανάπτυξη. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή υφίσταται τις οδυνηρές συνέπειες της Γερμανικής κατοχής και του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε. Μετά το πέρας του εμφυλίου πολέμου, πολλοί κάτοικοι με σλαβική συνείδηση (που είχαν παραμέινει εκούσια το 1919), κατέφυγαν στην τότε Γιουγκοσλαβία. Από το 1949 έως και σήμερα η ανάπτυξη του νομού Κιλκίς είναι συνεχής και σήμερα συνιστά έναν σημαντικό πόλο ανάπτυξης και πολιτισμού της Μακεδονίας.

Προσφυγική κρίση

Ήδη από το 2014 η περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς, έχει καταστεί το μοναδικό σημείο εξόδου των προσφύγων από την Ελλάδα. Το 2015 δημιουργήθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ο καταυλισμός της Ειδομένης που φιλοξενεί έως και 7.000 πρόσφυγες, ενώ το 2016 έχει δημιουργηθεί ένας καταυλισμός από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, έξω από το Πολύκαστρο επί της ΠΑΘΕ, που φιλοξενεί έως 1.000 πρόσφυγες. Με κυβερνητική απόφαση έχουν σχεδιαστεί το ίδιο έτος 4 νέοι καταυλισμοί σε Νέα Καβάλα, Χέρσο, Δροσάτο και Κεντρικό, με δυνατότητα φιλοξενίας έως 7.000 ο καθένας. Έτσι, η Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς των 80.000 κατοίκων θα φιλοξενεί έως 36.000 πρόσφυγες από Συρία και Ιράκ, καθώς και μετανάστες από Αφγανιστάν, Πακιστάν, Μαρόκο κ.α., καθιστώντας την έτσι το κύριο σημείο διαμονής των προσφύγων που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα στην πορεία τους προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Τελικά, το 2016 λειτουργούν στην περιοχή 2 κρατικοί καταυλισμοί (Νέας Καβάλας και Χέρσου) και τρεις ιδιωτικοί (Ειδομένης, Ευζώνων και Πολυκάστρου) συνολικού πληθυσμού, άνω των 22.000. Το καλοκαίρι του 2016 σχεδιάστηκε η μετεγκατάσταση όλων των μεταναστών και προσφύγων από διάφορα σημεία της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς, στο Χωρύγι, σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο πυρομαχικών που αγοράστηκε από το δημόσιο, με χωρητικότητα άνω των 9.000 ανθρώπων.

Γεωγραφία

Ο νομός Κιλκίς περιβάλλεται, από ανατολικά από την οροσειρά των Κρουσσίων με τα όρη Δύσωρο και Μαυροβούνι που αποτελούν το φυσικό σύνορο με το νομό Σερρών. Η ψηλότερη κορυφή των Κρουσσίων είναι στο Μαυροβούνι στα 1.179 μέτρα. Δυτικά δεσπόζει το όρος Πάικο, φυσικό σύνορο με το νομό Πέλλας, με ψηλότερη κορυφή τα 1.650 μέτρα. Βορειοδυτικά ορθώνεται η Κερκίνη, που αποτελεί ένα φυσικό τείχος που χωρίζει, από τη μια την Ελλάδα και από την άλλη, Βουλγαρία και Σκόπια. Στον νομό Κιλκίς, η ψηλότερη κορυφή είναι 1.874 μέτρα. Ανάμεσα σε αυτά τα όρη δημιουργούνται δύο κοιλάδες, που αποτελούν και τις λεκάνες απορροής των δύο ποταμών του νομού. Δυτικά, η λεκάνη του Αξιού, που διαρρέει το νομό κάθετα, από Βορρά προς Νότο, με τους παραποτάμους του: Μέγα Ρέμα και Σείριο δυτικά. Από ανατολικά συμβάλλουν στον Αξιό, το Ρέμα Βούρκου (ή ρέμα Βρυσούλων) που πηγάζει από τα υψώματα του Γυναικοκάστρου και χύνεται στον Αξιό μέσω της τάφρου του Ανθοφύτου. Ένας άλλος ανατολικός παραπόταμος είναι το Αγιάκι που πηγάζει από την περιοχή του Χέρσου και αφού συμβάλει σ' αυτόν ο Σιλεμλής (που πηγάζει από το ομώνυμο χωριό της Σκόπια) καταλήγει στον Αξιό μέσω του καναλιού του Λιμνοτόπου. Στο Μέγα Ρέμα (Κοτζάντερε) έχει σχηματιστεί η τεχνητή λίμνη του Μεταλλείου. Επίσης σε έναν παραπόταμο του Μεγάλου Ρέματος, (βορειοδυτικά) σχηματίζεται ένας καταρράκτης που χύνεται στη Σμαραγδένια λίμνη. Στα ανατολικά του νομού σχηματίζεται η λοφώδης λεκάνη του Γαλλικού ή Εχέδωρου ποταμού (παλαιότερα λεγόταν και Γομαροπνίχτης, λόγω των ξαφνικών πλημμύρων του) με κυριότερο παραπόταμο, το Σπανό. Στο νομό σχηματίζονται δύο μεγάλες λίμνες. Βόρεια η λίμνη Δοϊράνη, η οποία είναι χωρισμένη στη μέση, μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων και νότια η Πικρολίμνη, η οποία είναι ξακουστή για τα ιαματικά λασπόλουτρά της. Επίσης, πολύ γνωστή είναι η Σμαραγδένια λίμνη μεταξύ Σκρα και Κούπας, λόγω του καταρράκτη και των γαλάζιων νερών της. Στο νομό έχει δημιουργηθεί και η τεχνητή λίμνη Αρζάν στο κέντρο της παλαιάς αποξηραθείσας λίμνης, καθώς και η λίμνη Μεταλλείου στο Μέγα Ρέμα, στις πλαγιές του Πάικου.

Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς

Από το 2011 και με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης», ο Νομός Κιλκίς αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς, με έδρα το Κιλκίς, της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Με τη συνένωση και συγχώνευση των Δήμων από 11 σε 2 όπως προέβλεπε το Πρόγραμμα, οι νέοι δήμοι που προέκυψαν είναι οι:

Δήμος	Έδρα	Πληθυσμός (2011)
Κιλκίς	Κιλκίς (Ιστορική έδρα: Νέα Σάντα)	51.926
Παιονίας	Πολύκαστρο (Ιστορική έδρα: Γουμένισσα)	28.493

• Για την πλήρη διοικητική διαίρεση της Π.Ε. Κιλκίς όπως ισχύει από το 2011 σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», δείτε: Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς

Διοίκηση

Αντιπεριφερειάρχες

Ονοματεπώνυμο (γέννηση-θάνατος)	Από	Έως	Σημειώσεις
Χρήστος Γκουντενούδης (1961-)	1η Ιανουαρίου 2011	31 Αυγούστου 2014	Γεωπόνος, πρώτος αιρετός αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς.
Περικλής Κολότσιος (1945-2015)	1 Σεπτεμβρίου 2014	9 Ιουλίου 2015	Γιατρός, απεβίωσε εν ενεργεία.
Ανδρέας Βεργίδης (1957-)	Ιούλιος 2015	Σημερινός	Επανεξελέγη το 2019 και το 2023.

Αξιοθέατα

• Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς
• Σπήλαιο Αγίου Γεωργίου στο Κιλκίς
• Λαογραφικό Μουσείο Γουμένισσας
• Νερόμυλος Γιαπατζή στη Γουμένισσα
• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Αξιούπολη
• Πολεμικό Μουσείο Κιλκίς
• Μουσείο Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Σκρα
• Σμαραγδένια Λίμνη με τον καταρράκτη, κοντά στην Κούπα
• Λίμνη Μεταλλείου, κοντά στην Πηγή
• Οι γραφικοί οικισμοί του Πάικου, Γουμένισσα, Γρίβα, Καστανερή και Κάρπη
• Λασπόλουτρα Πικρολίμνης στην Ξυλοκερατιά
• Ο ορεινός όγκος των Κρουσσίων
• Ο ορεινός όγκος του Πάικου
• Ο ορεινός όγκος της Κερκίνης (Μπέλες)
• Χίλια Δέντρα Μουριών, ένα υπεραιωνόβιο δάσος από δρύες και φράξους δίπλα στη λίμνη Δοϊράνη
• Ο οικισμός Δοϊράνη με τις ψαροταβέρνες στις όχθες της λίμνης
• Ο αρχαιολογικός χώρος Ιώρου κοντά στο Παλατιανό
• Ο αρχαιολογικός χώρος Ευρωπού
• Η Μονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στη Γρίβα
• Η Μονή Οσίου Νικοδήμου στον Πεντάλοφο
• Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων στην Ποντοκερασιά

Προσωπικότητες

Πολιτικοί

• Αλέξανδρος Καραθόδωρος, πολιτικός, υπουργός Συγκοινωνιών (Λατόμι)
• Αλέξανδρος Αβραμίδης, πολιτικός, βουλευτής, πρώην υφυπουργός Εθνικής Άμυνας (Κιλκίς)
• Κωνσταντίνος Τριαρίδης, πολιτικός, υπουργός Βορείου Ελλάδος (Κιλκίς)
• Σαββας Τσιτουρίδης (1954-), νομικός, πολιτικός, πρώην υπουργός Εργασίας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Κιλκίς)
• Κώστας Κιλτίδης, πολιτικός, υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης (Κάτω Απόστολοι)
• Γιώργος Φλωρίδης, πολιτικός, βουλευτής, υπουργός (Σταυροχώρι)
• Γιάννης Αμανατίδης, πολιτικός, υφυπουργός εξωτερικών (Λαγκαδοχώρι)
• Γιώργος Γεωργαντάς, πολιτικός, υφυπουργός ψηφιακής διακυβέρνησης (Αγία Παρασκευή)

Λογοτέχνες

• Γεώργιος Μάνος (1950-), συγγραφέας (Νέο Γυναικόκαστρο Κιλκίς)
• Λάζαρος Παυλίδης (1929-2004), συγγραφέας (Κιλκίς)
• Θεόκλητος Καριπίδης, ποιητής (Πευκόδασος)
• Ερμής Μουρατίδης, θεατρικός συγγραφέας (Κιλκίς)
• Κώστας Λαχάς, συγγραφέας και ζωγράφος (Κάτω Θεοδωράκι)

Δημοσιογράφοι

• Παντελής Σαββίδης, δημοσιογράφος ΕΤ3, διευθυντής εφημερίδας "Μακεδονία" (Αξιούπολη)
• Βίκυ Χατζηβασιλείου (1964-) , νομικός, δημοσιογράφος, πολιτικός, τηλεπαρουσιάστρια ΕΤ3, Αlpha TV (Κιλκίς)
• Φαίη Σκορδά (1980-), θεατρολόγος, κριτικός τέχνης & τηλεπαρουσιάστρια TV 100, MEGA, ANT1 (Κιλκίς)
• Πόπη Τσαπανίδου, δημοσιογράφος (Καμπάνης)

Επιστήμονες και Πανεπιστημιακοί

• Παναγιώτης Μουλάς (1935-2012), καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας του πανεπιστήμιου της Nanterre, του Νεοελληνικού Ινστιτούτου της Σορβόννης και της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. (Κιλκίς)
• Τραϊανός Γάγος (1960 - 2010), κορυφαίος παπυρολόγος διεθνώς (Κάρπη)
• Σωτήριος Χρυσάφης, καθηγητής ΑΠΘ (Κιλκίς)
• Βασίλης Φθενάκης (1937-), Ανθρωπολόγος/Ανθρωπογενετικός, Ψυχολόγος, Καθηγητής, Επίτιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μόσχας και Zhejiang University for International Studies/Κίνα, επίτημος διδάκτορας των Πανεπιστημίων Κρήτης και Χαροκοπείου (Κιλκίς)
• Φίλιππος Καρυπίδης (1952-), Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος https://scholar.google.com/citations?hl=el&user=CsKnJ9MAAAAJ

Καλλιτέχνες

• Ανδρέας Μακρής, διάσημος βιολιστής (Κιλκίς)
• Ιωάννης Τσιτσίμης (1966-), σκηνοθέτης (Κιλκίς)
• Έλενα Ναβροζίδου, ζωγράφος (Κιλκίς)
• Θεόδωρος Ορφανίδης, μαέστρος (Κιλκίς)
• Δημήτρης Μπάσης, τραγουδιστής (Χέρσο)

Στρατιωτικοί-Μακεδονομάχοι

• Ζαφείριος Σταματιάδης, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και ιερέας (Ειδομένη)
• Παύλος Γραμματικός (; - 1902), μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Πολύπετρο)
• Λάζαρος Δογιάμας (1878 - 1912), μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Καστανερή)
• Γεώργιος Δοϊτσίνης, μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Εύζωνοι)
• Χρήστος Καραμάρκος, μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Ρύζια)
• Νικόλαος Καραστογιάννης, μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Άγιος Πέτρος)
• Στέργιος Ναούμ Σταμπουλής, μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Λιβάδια)
• Χρήστος Πίψος (1886 - 1948), μακεδονομάχος και πολιτικός (Γρίβα)
• Ιωάννης Παπαγεωργίου, μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Γουμένισσα)
• Ιωάννης Ράμναλης (1885 - 1923), μακεδονομάχος οπλαρχηγός (Ίσωμα)
• Δημήτριος Τσιτσίμης, μακεδονομάχος οπλαρχηγός και δήμαρχος Κιλκίς (Κιλκίς)
• Γεώργιος Παπαγεωργίου (1894 - 1951), στρατηγός και πολιτικός (Σκρα)
• Χρήστος Αβραμίδης (1892-1986), στρατηγός και πολιτικός (Κιλκίς)

Αγωνιστές στην Εθνική Αντίσταση

• Κώστας Γαβριηλίδης, πολιτικός, υπουργός Γεωργίας (Κοκκινιά)

Παράγοντες του αθλητισμού

• Λάκης Σημαιοφορίδης (1959-), παλαίμαχος διεθνής ποδοσφαιριστής ΠΑΟ, νομικός, πρ. πρόεδρος ΠΣΑΠ (Μεταξοχώρι)
• Μιχάλης Μπέλλης, ποδοσφαιριστής και προπονητής (Πολύκαστρο)
• Δημήτριος Μάρκος (1971-), παλαίμαχος διεθνής ποδοσφαιριστής ΠΑΟ, ΠΑΟΚ, ΑΕΚ, Άρη, Σέφιλντ Γιουνάιτεντ (Κιλκίς)
• Λέανδρος Συμεωνίδης (1937-), παλαίμαχος διεθνής ποδοσφαιριστής ΠΑΟΚ (Κιλκίς)
• Παγώνης Βακαλόπουλος, ποδοσφαιριστής (Πολύκαστρο)
• Νίκος Παπαδόπουλος (1971-), παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Άρη, Ξάνθης, Εργοτέλη, ΟΦΗ και προπονητής Ολυμπιακού Λευκωσίας, Καβάλας (Κιλκίς)
• Ευανθία Μάλτση, διεθνής καλαθοσφαιρίστρια (Γουμένισσα)
• Γιώργος Αθανασιάδης, ποδοδσφαιριστής Αστέρα Τρίπολης, ΑΕΚ, Σερίφ Τίρασπολ (Μελάνθιο)

Δείτε επίσης

• Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς