Σταύρος Ξαρχάκος

Ο Σταύρος Ξαρχάκος (14 Μαρτίου 1939) είναι Έλληνας συνθέτης και πολιτικός. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες του έντεχνου και λαϊκού τραγουδιού.

Σταύρος Ξαρχάκος
Γέννηση	14  Μαρτίου 1939 Αθήνα
Κατοικία	Αίγινα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Σπουδές	Σχολή Τζούλιαρντ
Ιδιότητα	συνθέτης
Σύζυγος	Ηρώ Σαΐα (από 2015)

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι και στο Juilliard School of Music της Νέας Υόρκης. Έχει γράψει τραγούδια για περισσότερους από 42 δίσκους, μουσική για 21 ταινίες και 15 τηλεοπτικές παραγωγές. Ακόμα, έχει συνθέσει μουσική για αρχαία τραγωδία, δράματα και διεθνή μπαλέτα.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Σταύρος Ξαρχάκος γεννήθηκε στις 14 Μαρτίου 1939, στο κέντρο της Αθήνας, όπου κατοικεί μέχρι και σήμερα. Κατάγεται από τη Λακωνική Μάνη. Μεγαλώνοντας σε μία γειτονιά της πρωτεύουσας, όπου άνθιζαν οι τέχνες, ήλθε σε επαφή με το λαϊκό και το ρεμπέτικο τραγούδι, αλλά και με το ευρωπαϊκό, που ακουγόταν στο ραδιόφωνο, ενώ επηρεάστηκε έντονα από την εκκλησιαστική μουσική. Μουσικά ερεθίσματα έλαβε και από τη γιαγιά του, που έπαιζε κιθάρα και τραγουδούσε μαζί άριες από όπερες και καντάδες. Από μικρή ηλικία επέδειξε ενδιαφέρον για τη μουσική και παρακολούθησε μαθήματα βιολοντσέλου και πιάνου.

Σπουδές

Το 1958 εισήχθη στο Ωδείο Αθηνών, στο οποίο πραγματοποίησε τις πρώτες του σπουδές στην μουσική. Το 1968, ενώ βρισκόταν σε μία ιδιαίτερα παραγωγική στιγμή της καρίερας του, επιδιώκοντας να εξελίξει τη μουσική του και να διευρύνει τις γνώσεις του, αποφάσισε να σπουδάσει μουσική και σύνθεση στο Παρίσι, ως μαθητής της κορυφαίας Γαλλίδας μουσικολόγου και παιδαγωγού Nadia Boulanger, έως και το 1973.

Το 1978, επιθυμώντας να μελετήσει την τεχνική της κλασικής μουσικής και να εντρυφήσει στην αρμονία, τη σύνθεση και τη διεύθυνση ορχήστρας,

αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στη Σχολή Juilliard, στη Νέα Υόρκη, ύστερα από παρότρυνση του Leonard Bernstein, με τον οποίο αλληλογραφούσε, αφότου τον έφερε σε επαφή μαζί του ο Kimon Friar, διεθνούς φήμης ακαδημαϊκός και μεταφραστής του έργου του Νίκου Καζαντζάκη. Στη σχολή Juliard μαθήτευσε δίπλα στο συνθέτη David Diamond, για τρία χρόνια. Δίπλα στον Bernstein διδάχθηκε ανάλυση παρτιτούρας, για δύο χρόνια και διηύθυνε πολλά κονσέρτα. Ενδεικτικά αναφέρεται η συναυλία που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη, στην οποία διηύθυνε τη Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης.

Δισκογραφία - Παραστάσεις

Στην αρχή της σταδιοδρομίας του διακρίθηκε ως συνθέτης κινηματογραφικής και θεατρικής μουσικής. Η δισκογραφική του παραγωγή ξεκινά το 1963 και περιλαμβάνει περισσότερους από 45 δίσκους, μουσική για 21 ταινίες και 15 τηλεοπτικές παραγωγές.

Ήδη το 1961 συνέθεσε μουσική για το θεατρικό έργο της Jane Arden “Το πάρτυ”, ενώ το 1963, σε ηλικία 24 ετών, ανέλαβε τη μουσική σύνθεση για την εμβληματική ταινία “Τα κόκκινα Φανάρια”, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη. Η ταινία έλαβε διθυραμβικές κριτικές και τέθηκε υποψήφια για βραβείο Όσκαρ στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 1964, ενώ προτάθηκε να διαγωνιστεί για το βραβείο του Χρυσού Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Κανών. Ο ομότιτλος δίσκος κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά και εμπλουτίστηκε με νέα τραγούδια. Λίγο αργότερα συνέθεσε μουσική για την ταινία “Λόλα” σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου. Από τα μουσικά θέματα και τα τραγούδια της ταινίας ξεχώρισε το “Χάθηκε το Φεγγάρι”, που ερμήνευσε η Βίκυ Μοσχολιού.

Το 1964, συνέθεσε τη μουσική για τα τραγούδια που περιλαμβάνονται σε μία σειρά ντοκιμαντέρ, με τίτλο “Η Ελλάδα της Μελίνας”, τα οποία δημιουργήθηκαν από το Αμερικάνικο τηλεοπτικό δίκτυο ABC, για την ανάδειξη της χώρας. Η Μελίνα Μερκούρη, ερμήνευσε τα τραγούδια “Τι έχει και κλαίει το παιδί” και “Να με θυμάσαι” σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και Βαγγέλη Γκούφα, αντίστοιχα.

Το 1965 συνέθεσε τη μουσική για την ταινία “Μοντέρνα Σταχτομπούτα” σε σενάριο και σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλαρίου, ενώ την επόμενη χρονιά για την ταινία “Διπλοπενιές” σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη. Σε αυτή ακούγονται τα τραγούδια “Μάτια Βουρκωμένα”, “Στου Όθωνα τα χρόνια” και “Με τι καρδιά (Αποχαιρετισμός)”, σε στίχους Νίκου Γκάτσου, με ερμηνευτή τον ηθοποιό Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Η ταινία παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν και στο Φεστιβάλ των Κανών με τίτλο “the syrtaki” και ταξίδεψε μέχρι την Ιαπωνία, την Αγγλία και τη Γαλλία. Ο δίσκος κυκλοφόρησε την επόμενη χρονιά σε αγγλόφωνη έκδοση, με ερμηνευτές τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Σταμάτη Κόκοτα. Το 1966 κυκλοφόρησε ο δίσκος “Η Ελλάς Χωρίς Ερείπια”, στον οποίο περιλαμβάνεται δική του ακυκλοφόρητη μουσική και τραγούδια του Θεοδωράκη. Η μουσική του είχε συνοδεύσει το ομότιτλο ντοκιμαντέρ του Άγγελου Λάμπρου.

Το 1968 συνέθεσε τη μουσική της ταινίας “Κορίτσια στο Ήλιο”, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη, η οποία απέσπασε -4- βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων καλύτερης μουσικής, ενώ το 1969 έθεσε υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Τo 1968 κυκλοφόρησε και η πρώτη του εργασία στο ρεμπέτικο τραγούδι με τίτλο “Μάρκος ο δάσκαλός μας”, ο οποίος περιλαμβάνει 12 τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, υπό τη δική του οπτική.

Το 1972, η ταινία προβλήθηκε στην Ιαπωνία. Ακόμη, συνέθεσε -5- από τα τραγούδια που περιλαμβάνονται στο δίσκο της Νάνας Μούσχουρη “Σπίτι μου Σπιτάκι μου”, σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Την ίδια χρονιά συνέθεσε τη μουσική της ταινίας “Λυσιστράτη”, τη γνωστή Αριστοφάνεια αρχαία κωμωδία. Το 1973, συνέθεσε τη μουσική της τηλεοπτικής σειράς “Οι έμποροι των εθνών”, που βασίστηκε στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Εκεί ακούγεται για πρώτη φορά το αξιομνημόνευτο τραγούδι “Ήτανε μία φορά” σε ερμηνεία Νίκου Ξυλούρη.

Το 1973 είναι η χρονιά που συνέθεσε και τη μουσική για τη θεατρική παράσταση “Το Μεγάλο μας Τσίρκο”, του Ιάκωβου Καμπανέλλη, στην οποία - με όπλο τη σάτυρα και το δράμα - πραγματοποιείται μία αναδρομή στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Η παράσταση ανήχθη σε όχημα έκφρασης της διαμαρτυρίας των Ελλήνων πολιτών, κατά του δικτατορικού καθεστώτος και οι συντελεστές υφίσταντο διώξεις. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, συνέθεσε τη μουσική για το τραγούδι “Προσκύνημα” το οποίο προστέθηκε στην παράσταση για να τιμήσει τα θύματα του Πολυτεχνείου. Ήδη, το 1966, από κοινού με τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη, είχαν αγωνιστεί για την κατάργηση της λογοκρισίας στην τέχνη, που είχε επιβληθεί από το δικτατορικό καθεστώς. Μαζί με τον ερμηνευτή Νίκο Ξυλούρη τραγουδούσαν στο Πολυτεχνείο υποστηρίζοντας τον αντιδικτατορικό αγώνα των φοιτητών.

Το 1974 κυκλοφόρησε ο δίσκος “Νυν και αεί” σε ερμηνεία Βίκυς Μοσχολιού και Νίκου Δημητράτου και η “Συλλογή” σε ερμηνεία Νίκου Ξυλούρη. Το 1976 συνέθεσε τη μουσική για την παράσταση “Ο Πειρασμός” του Γρηγόρη Ξενόπουλου, με τον ομότιτλο δίσκο να κυκλοφορεί την επόμενη χρονιά με ερμηνεύτρια την πρωταγωνίστρια του έργου, Αλίκη Βουγιουκλάκη.

Ακόμη, ορμώμενος από την αγάπη και το ενδιαφέρον του για την κλασική μουσική, πέρα από τη λαϊκή και έντεχνη μουσική, έχει συνθέσει έργα συμφωνικής ορχήστρας, από τα οποία ξεχωρίζουν το συμφωνικό ποιήμα του 1969 “Κυρά-Παναγιά”, το “Κοντσέρτο για πιάνο” του 1971, το “Ένδοψις” του 1979 για βαρύτονο και ορχήστρα, σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, η σουίτα για ορχήστρα του 1982 “Αναμνήσεις”.

Επιστρέφοντας από τις σπουδές του στην Νέα Υόρκη το 1983, συνέθεσε τη μουσική για την ταινία “Το Ρεμπέτικο”, σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη. Τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Νίκος Γκάτσος. Η ταινία κέρδισε -4- βραβεία στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων και το ειδικό βραβείο μουσικής. Η ταινία κέρδισε το βραβείο της Αργυρής Άρκτου στο 34ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου, ενώ παράλληλα διακρίθηκε στα Φεστιβάλ της Βαλένθια και της Αλεξάνδρειας. Την ίδια χρονιά συνέθεσε τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά παραγωγής του BBC, που γυρίστηκε στη Ρόδο “The dark side of the Sun”, ενώ τo 1986 ανέλαβε τη σύνθεση της μουσικής για την ταινία “Sweet Country”, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, η οποία πραγματεύεται τα γεγονότα της δικτατορίας στη Χιλή.

Το 1986, το τραγούδι του “Τα τραίνα που φύγαν” ερμηνεύτηκε από την Ελληνίδα mezzo soprano Αγνή Μπάλτσα, για να συμπεριληφθεί στο δίσκο που κυκλοφόρησε διεθνώς με τίτλο “Songs my country taught me”. Η συνεργασία του με τη μεσόφωνο, περιλαμβάνει την πραγματοποίηση συναυλιών σε μεγάλα θέατρα του κόσμου στην Αυστρία, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και Γερμανία.

Το 1988 πραγματοποιήθηκε συναυλία στο θέατρο “Παλλάς” στην οποία ερμήνευσαν ο Γιώργος Νταλάρας και η Δήμητρα Γαλάνη, ενώ δίσκος κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά με τίτλο “Συναυλία”. Το 1989 συναντήθηκε μουσικά - για πρώτη και τελευταία φορά επί σκηνής - με το Μάνο Χατζιδάκι και το Μίκη Θεοδωράκη στο Ολυμπιακό Στάδιο. Σε μεγάλο μέρος της συναυλίας διηύθυνε την ορχήστρα, με τον Μίκη Θεοδωράκη να ερμηνεύει κορυφαία τραγούδια. Η μουσική συνύπαρξή τους στη συναυλία που πραγματοποιήθηκε, αποτελεί μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής μουσικής.

Το 1989 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων και διετέλεσε αντιδήμαρχος Πολιτιστικών Θεμάτων. Επίσης, εξελέγη βουλευτής στην Α' Αθηνών από το 1989 έως το 1990, οπότε παραιτήθηκε.

Το 1991 κυκλοφόρησε ο δίσκος “Το κατά Μάρκον” σε στίχους Νίκου Γκάτσου και ερμηνεία Γιώργου Νταλάρα. Το 1994 συνεργάστηκε ξανά με την Νάνα Μούσχουρη, συνθέτοντας τη μουσική για τον δίσκο “Αγάπη είναι Ζωή”, στον οποίο στίχους έγραψαν ο Νίκος Γκάτσος και ο Μάνος Χατζιδάκις. Τη χρονιά εκείνη συνέθεσε τη μουσική και ανέλαβε τη θεατρική σκηνοθεσία για την παράσταση “Αμαν - Αμήν”, που παρουσιάζει την ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού. Ακόμη, αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Adelphi της Νέας Υόρκης.

Το 1995 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ) την οποία διηύθυνε σε πολλές συναυλίες, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Το 1996 συνέθεσε τη μουσική για τη λυρική τραγωδία In 1996 “LLanto por Ignacio Sanchez Mejias” (Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας)”, που βασίστηκε στο ομότιτλο ποιήμα του Federico Garcia Lorca. Η παράσταση σκηνοθετήθηκε από τον Pierre Jourdan και παρουσιάστηκε στο Αυτοκρατορικό Θέατρο της Compiegne. Γαλλίας

Το 1996, πραγματοποίησε και συναυλία στην Όπερα του Βερολίνου με τη συμμετοχή της Δήμητρας Γαλάνη και της ΚΟΕΜ, ενώ το 1998, σε συνεργασία με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της ΑΘήνας, παρουσίασε την παράσταση “Ode Poreias- Ode for Journey”, διευθύνοντας την ΚΟΕΜ στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης. Το 1999 διηύθυνε στη μουσική παράσταση “Νύχτες Μαγικές”, που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Αποτελώντας αφιέρωμα για τα δεκαπέντε έτη από το θάνατο του Βασίλη Τσιτσάνη, παρουσιάστηκαν -25- τραγούδια σταθμοί, σε δικές του ενορχηστρώσεις.

Το 1999 πραγματοποιήθηκε η συναυλία “Ρέκβιεμ - Νύχτα και Φως”, σε συμπαραγωγή Ελλάδας, Γαλλίας και Βελγίου, υπό το φως της πανσελήνου, κάτω από τον επιβλητικό βράχο των Μετεώρων. Την παράσταση εμπνεύστηκε από το ημιτελές “Ρέκβιεμ” όπως το είχε συνθέσει ο Μότσαρτ. Στη συναυλία συμμετείχε

η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της Λιθουανίας, την οποία και διηύθυνε και οι χορωδίες της Φιλιππούπολης, της Λιθουανίας και του Βελιγραδίου. Το 2000 διευθύνοντας την Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής, πραγματοποίησε συναυλία αφιέρωμα στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, για τα 75 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη, στην οποία παρίστατο ο συνθέτης. Την ίδια χρονιά παρουσίασε την παράσταση “Le visiteur”, ενώ την επόμενη χρονιά επιμελήθηκε συναυλία - αφιέρωμα στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη και διηύθυνε την ΚΟΕΜ. Και οι δύο παραστάσεις πραγματοποιηθήκαν στο Αυτοκρατορικό Θέατρο της Compiegne.

Από το 2000 έως το 2004 εξελέγη και διετέλεσε Ευρωβουλευτής. Κατά τη διάρκεια της θητείας του εστίασε το ενδιαφέρον του στα θέματα πολιτισμού και παιδείας, πραγματοποιώντας ομιλίες και υποβάλλοντας σχετικές προτάσεις και εισηγήσεις, στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου. Από το 2000 έως και το 2002 διετέλεσε αναπληρωματικό μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενημέρωσης και Αθλητισμού, ενώ από το 2002 έως και το 2004 τακτικό μέλος στην ίδια Επιτροπή. Μεταξύ άλλων αποτέλεσε και τακτικό μέλος στις Επιτροπές Ανάπτυξης & Συνεργασίας και Αναφορών.

Το 2001, ο παγκοσμίου φήμης τενόρος Jose Carreras, με τη συνοδεία της συμφωνικής ορχήστρας της Βιέννης ερμήνευσε το τραγούδι “Τα τραίνα που φύγαν” το οποίο συμπεριλήφθηκε με τον τίτλο “Volve” στο δίσκο “Around the World”.

Το 2004 συνέθεσε την εμβληματική μουσική, που ακούστηκε στην τελετή έναρξης των 28ων Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, “Το ζεϊμπέκικο του Δία” ταξιδεύοντας την ελληνική μουσική στα πέρατα του κόσμου. Παράλληλα, συνέθεσε τη μουσική για την αρχαία τραγωδία “Τρωάδες” του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου. Η πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και από εκεί ταξίδεψε στην Τουρκία, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο αρχαίο θέατρο της Τροίας. Από το 2005 έως το 2006 διετέλεσε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.

Το 2006, ενορχήστρωσε το δίσκο “Ερημιά” του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον Μανώλη Μητσιά. Το 2008 διηύθυνε την ΚΟΕΜ σε συναυλία με τη μεσόφωνο Αγνή Μπάλτσα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τα έσοδα της οποίας διατέθηκαν στο φιλανθρωπικό σωματείο “Η Αγάπη”. Το 2009 παρουσίασε στην Εθνική Λυρική Σκηνή την όπερά του “ Συρανό και Ρωξάνη”, σε συμπαραγωγή με το Αυτοκρατορικό Θέατρο της Compiegne.

Με μία συνεχή παρουσία στο Ωδείο του Ηρώδου Αττικού, που συνιστά έναν απερίγραπτης αξίας και ομορφιάς χώρο για την παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά, έχει δημιουργήσει και πραγματοποιήσει αλησμόνητες βραδιές εορτασμού της μουσικής. Το 2009 αποτέλεσε το χώρο στον οποίο επαναλήφθηκε η σύμπραξή του με την Αγνή Μπάλτσα με την πραγματοποίηση συναυλίας με τίτλο “Τα τραγούδια της πατρίδας μου”. Το 2011 παρουσίασε τραγούδια των Χατζιδάκι, Θεοδωράκη και δικά του, διαθέτοντας τα έσοδα στη φιλανθρωπική δράση “μαζί για το παιδί”. Ακόμη, το 2013, στο πλαίσιο αφιερώματος στη Μελίνα Μερκούρη, πραγματοποίησε συναυλία, στο δεύτερο μέρος της παράστασης,

παρουσιάζοντας τραγούδια τα οποία είχε ερμηνεύσει η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός. Το 2014 πραγματοποιήθηκε αναδρομή στην μουσική του σταδιοδρομία, μέσα από την παράσταση “Μάνα μου Ελλάς”.

Σημείο σταθμό αποτελεί η συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης το 2014 με τίτλο “Greece for a Lifetime” στην οποία συμμετείχε εννιαμελής λαϊκή ορχήστρα, ενώ τραγούδησαν ο Σταμάτης Κόκοτας και η Ηρώ Σαϊα. Τ0 2015 μελοποίησε το ποιήμα του Γιάννη Ρίτσου “Η σονάτα του σεληνόφωτος” και πραγματοποίησε παράσταση στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στην οποία τα τραγούδια ερμήνευσε η Μαρινέλλα.

Στο πλαίσιο της φιλανθρωπικής του δράσης, το 2016, πραγματοποίησε μεγαλειώδη συναυλία, με σκοπό τη συγκέντρωση τροφίμων, στην οποία παρουσίασε κορυφαία τραγούδια της μουσικής του σταδιοδρομίας, στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο). Τα τραγούδια του ερμήνευσαν καταξιωμένοι Έλληνες τραγουδιστές και τραγουδίστριες.

Τρείς μεγάλες συναυλίες παρουσίασε στην Κύπρο το 2017, ενώ το 2018, πραγματοποίησε εναρκτήρια συναυλία στο διεθνές καλλιτεχνικό φεστιβάλ Oud της Ιερουσαλήμ. Το 2019, πραγματοποίησε συναυλία στην πλατεία Σάφρα στην Ιερουσαλήμ, την οποία παρακολούθησαν κυρίως ισραηλινοί πολίτες, που αγαπούν ιδιαίτερα την ελληνική μουσική.

Το 2018 βραβεύτηκε από τον Πρόεδρο του Ισραήλ, σε τιμητική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Πρεσβευτική κατοικία, για την πολύτιμη συνεισφορά του στην ανάπτυξη σχέσεων και δεσμών πολιτισμού μεταξύ της Ελλάδας και του Ισραήλ. Την ίδια χρονιά, αναγορεύτηκε επίτιμος Διδάκτωρ του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας, ενώ το 2019 τιμήθηκε κατά τον ίδιο τρόπο από το Τμήμα Μουσικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το 2020 πραγματοποίησε τη συναυλία “5 λαϊκές μορφές με τρόπον εντόνως ερωτικό”, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκαν τραγούδια από το έργο των Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Τσιτσάνη, Βαμβακάρη και το δικό του. Το 2021, με αφορμή τον εορτασμό των -200- χρόνων από την απελευθέρωση της Ελλάδας, προετοίμασε και παρουσίασε στο Ωδείο συναυλία με τίτλο “Θέλει αρετή και τόλμη … το τραγούδι”, παραφράζοντας τα λόγια του κορυφαίου ποιητή Αντρέα Κάλβου. Το 2022 πραγματοποιήθηκε συναυλία αφιέρωμα στον Νίκο Ξυλούρη, ενώ τη φετινή χρονιά θα παρουσιαστούν στο Ωδείο δύο παραστάσεις, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, κατά τις οποίες θα επιστρατεύσει τη δύναμη των τραγουδιών τα οποία “δείχνουν το δρόμο, είναι σύμμαχοι στον αγώνα για μία καλύτερη ζωή και διώχνουν το φόβο”, όπως ο ίδιος δηλώνει.

Η παρουσία του είναι έντονη και με τρόπο και διάθεση δημιουργική, προσεγγίζει την ελληνική μουσική προετοιμάζοντας παραστάσεις, που παρουσιάζονται σε όλη τη χώρα, σε φεστιβάλ, αρχαιολογικά μνημεία, εμβληματικά θέατρα και ιστορικής αξίας και σημασίας χώρους. Μέσα από τη διεξαγωγή τους επιδιώκει την προβολή και ανάδειξη του ελληνικού τραγουδιού και της ελληνικής μουσικής παράδοσης και να συμβάλει στην εξέλιξή τους.

Έχει πραγματοποιήσει πολλές ενορχηστρώσεις σε δικά του τραγούδια, ειδικά όταν παρουσιάζονται σε συναυλίες και παραστάσεις και έχει διασκευάσει άλλων κορυφαίων συνθετών, προκειμένου να τα προσεγγίσει υπό τη δική του οπτική, να αναδείξει την ταυτότητα και την έκτασή τους και να τους προσδώσει μία νέα πνοή.

Μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι και το Μίκη Θεοδωράκη θεωρούνται η τριάδα των κορυφαίων Ελλήνων συνθετών που δημιούργησαν και καθιέρωσαν το “έντεχνο λαϊκό” τραγούδι, εμπλουτίζοντας το ρεπερτόριό του με δημοφιλή τραγούδια και ορχηστρικά έργα.

Καριέρα

Στην αρχή της σταδιοδρομίας του γράφει μουσική κυρίως για το θέατρο και τον κινηματογράφο και έτσι ξεχώρισε ως συνθέτης κινηματογραφικής και θεατρικής μουσικής.

Πρώτη του μεγάλη επιτυχία είναι η μουσική το 1963 για την κινηματογραφική ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη Τα κόκκινα φανάρια: τα τραγούδια «Άπονη ζωή», «Φτωχολογιά», που τα ερμήνευσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, και το «Παράπονο» (ερμηνεία από Τζένη Καρέζη). Τα τραγούδια αυτά έγιναν πολύ σύντομα επιτυχίες και ήταν τα πρώτα τραγούδια, που ηχογράφησαν ο Σταύρος Ξαρχάκος ως συνθέτης, όπως κι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος ως στιχουργός.

Με τον τίτλο «Κόκκινα Φανάρια» κυκλοφορεί και ο πρώτος του μεγάλος δίσκος, που εμπλουτίζεται με τις επιτυχίες «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή» και ερμηνευτή τον Μπιθικώτση, «Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι» με ερμηνεία από την Βίκυ Μοσχολιού (όλα σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου). Όταν από το 1965 και μετά ο στιχουργός και ποιητής Νίκος Γκάτσος συνεργάστηκε με τον Σταύρο Ξαρχάκο, αποτέλεσε άλλη μια συνεργασία πολύ γόνιμη σε μεγάλες και διαχρονικές επιτυχίες: «Άσπρη Μέρα», «Μάτια Βουρκωμένα», πάλι με την ερμηνεία του Μπιθικώτση, «Στου Όθωνα τα χρόνια (Ένα μεσημέρι)», «Με τι καρδιά τον κόσμο ν' αρνηθώ» (ερμηνευτής ο Σταμάτης Κόκοτας) και πολλά άλλα.

Η συνεργασία Ξαρχάκου και Γκάτσου συνεχίστηκε και την δεκαετία του ’70 και στη μεταπολίτευση και με άλλα τραγούδια, που ερμήνευσε μεταξύ άλλων και ο Νίκος Ξυλούρης: «Ήτανε μια φορά», «Γεια σου χαρά σου Βενετιά», «Έβαλε ο Θεός σημάδι», «Παραμύθι παραμύθι» και πολλά άλλα. Η συνεργασία με τον Ξυλούρη είχε ήδη ξεκινήσει το 1972 με τον δίσκο "Διόνυσε καλοκαίρι μας", όπου συμμετείχε και η Αφροδίτη Μάνου. Ο Σταύρος Ξαρχάκος επίσης από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 άρχισε να γράφει και κλασική μουσική. Στα έργα του περιλαμβάνονται σουίτες μπαλέτου, κοντσέρτα αλλά και συμφωνικά έργα.

Σπουδαίος δίσκος του θεωρείται το βραβευμένο έργο «Το ρεμπέτικο» (1983), που ήταν και μουσική για την ομότιτλη ταινία σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος είναι επίσης ενορχηστρωτής, με πιο πρόσφατη ενορχηστρωτική δουλειά του τον δίσκο "Ερημιά" του Μίκη Θεοδωράκη και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Βραβεία και διακρίσεις

Έχει βραβευτεί πολλές φορές σε κινηματογραφικά και μουσικά φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το Μάιο του 1994 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Adelphi της Νέας Υόρκης. Στις αρχές του 1995 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της «Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής» (KOEM). Τον Δεκέμβριο του 2019 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πολιτική

Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων και αντιδήμαρχος Πολιτιστικών Θεμάτων. Επίσης, διετέλεσε βουλευτής Α' Αθηνών από το 1989 έως το 1990 και ευρωβουλευτής από το 2000 έως το 2004 με τη Νέα Δημοκρατία. Στις ευρωεκλογές του 2014 έθεσε υποψηφιότητα με το ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας χωρίς να καταφέρει να εκλεγεί.

Προσωπική ζωή

Από το 2015 είναι νυμφευμένος με την τραγουδίστρια Ηρώ Σαΐα. Στις 2 Νοεμβρίου 2016 έγινε ξανά πατέρας καθώς η σύζυγός του έφερε στον κόσμο δίδυμα, ένα αγόρι και ένα κορίτσι.