Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος
Ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος[1] (Π.Α.Ο.) είναι ελληνικό αθλητικό σωματείο το οποίο εδρεύει στην Αθήνα και ιδρύθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 1908. Έμβλημά του αποτελεί το τριφύλλι, σύμβολο ισορροπίας, ενότητας και καλοτυχίας. Πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα και αρχαιότερα ελληνικά αθλητικά σωματεία.[2][3]
Παναθηναϊκός Α.Ο. | |
---|---|
Όνομα | Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος |
Ίδρυση | 3 Φεβρουαρίου 1908 |
Έδρα | Αθήνα, Ελλάδα |
Χρώματα | Πράσινο, Λευκό |
Πρόεδρος | Παναγιώτης Μαλακατές |
Ιστοσελίδα | Επίσημος ιστότοπος |
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης | |
Πολυμέσα σχετικά με το σωματείο |
Μέχρι το 1924 επεκτάθηκε σταδιακά και σε άλλα αθλήματα (ως αθλητικός πλέον όμιλος), καλλιεργώντας το ποδόσφαιρο, την πυγμαχία, την ξιφασκία, το βόλεϊ (1919), το μπάσκετ (1919), την πινγκ πονγκ (1924), το χόκεϊ επί χόρτου (1927 ή 1928) και το χάντμπολ (1929).
Δημιουργήθηκε το 1908 από τον Γιώργο Καλαφάτη ως αμιγώς ποδοσφαιρικό σωματείο με την ονομασία Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών, όταν αυτός και άλλοι 40 αθλητές έφυγαν από τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, επειδή ο τελευταίος κατήργησε το ποδοσφαιρικό του τμήμα θεωρώντας το ασύμβατο με το στίβο.
Έχει αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ιστορίας του τουλάχιστον 40 αθλήματα για αρτιμελείς, και άλλα 24 αθλήματα για άτομα με αναπηρία. Σήμερα καλλιεργεί 23 αθλήματα για αρτιμελείς, εκ των οποίων τα 19 είναι ολυμπιακά αθλήματα[σ 1] και άλλα 24 αθλήματα για άτομα με αναπηρία εκ των οποίων τα 18 είναι παραολυμπιακά. Επί του παρόντος διατηρεί συνολικά 52 τμήματα (μη συνυπολογισμένων των υποδομών, αλλά συνυπολογισμένων των 5 ξεχωριστών γυναικείων και των 24 τμημάτων του ΠΑΟ ΑμεΑ[4]) σε επίπεδο ερασιτεχνικό[5] και επαγγελματικό (ανδρικά βόλεϊ, μπάσκετ, ποδόσφαιρο).
Το βόλεϊ ανδρών και γυναικών εδρεύουν στο κλειστό Γυμναστήριο του Αγίου Θωμά (Μαρούσι), το πόλο στο Ολυμπιακό Κολυμβητήριο στο Γουδή,[6] το μπάσκετ ανδρών στο κλειστό του ΟΑΚΑ (Μαρούσι)[7] και οι καταδύσεις, κολύμβηση, στίβος σε άλλες εγκαταστάσεις του ίδιου. Εκτός ορισμένων που δημιουργήθηκαν πρόσφατα, τα υπόλοιπα τμήματα έχουν ως έδρα την ιστορική του συλλόγου, το Γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης στους Αμπελοκήπους του Δήμου Αθηναίων.
Με εκατοντάδες τρόπαια στο ενεργητικό του, ο Παναθηναϊκός είναι ένα από τα περισσότερο επιτυχημένα σωματεία σε εγχώριο επίπεδο, τόσο στα ομαδικά αθλήματα του βόλεϊ (το γυναικείο τμήμα κορυφαίο σε τίτλους πρωταθλητή έναντι των αντιπάλων του), μπάσκετ (αντίστοιχα το ανδρικό), ποδοσφαίρου, όσο και τα ατομικά με προεξάρχοντα τα τμήματα της ποδηλασίας (κορυφαίο σε δημόσιας οδού και πίστας ανδρών), πυγμαχία (επίσης), όπως και άρσης βαρών, καταδύσεων, κολύμβησης, ξιφασκίας, πινγκ πονγκ, σκοποβολής, στίβου και σκακιού.
Στο διεθνές επίπεδο έχει κατακτήσει ένα Βαλκανικό κύπελλο ποδοσφαίρου ανδρών (1977), 7 πρωταθλήματα Ευρώπης (1996, 2000, 2002, 2007, 2009, 2011, 2024) και ένα Διηπειρωτικό κύπελλο (1996) στο ανδρικό μπάσκετ, καθώς και δύο Ευρωπαϊκά Τρόπαια (Europe Trophy) στην επιτραπέζια αντισφαίριση ανδρών (2024) και γυναικών (2022). Ακόμα, πλήθος αθλητριών και αθλητών του κέρδισαν μετάλλια και διακρίσεις με τα εθνικά χρώματα, στεφόμενοι νικητές σε Βαλκανικούς, Μεσογειακούς και Ολυμπιακούς αγώνες, πρωταθλητές Ευρώπης και παγκόσμιοι.
Στο ποδόσφαιρο συμμετείχε στον τελικό του κυπέλλου Πρωταθλητριών και του Διηπειρωτικού κυπέλλου το 1971, ενώ έχει αγωνιστεί στα ημιτελικά της κορυφαίας διασυλλογικής διοργάνωσης της UEFA δυο φορές (1985 και 1996). Το τμήμα μπάσκετ αποτελεί το πλέον επιτυχημένο απ' όλα τα τμήματά του, καθώς έχει κατακτήσει 7 ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, γεγονός που το κατατάσσει στη τρίτη σχετική θέση των ευρωπαϊκών σωματείων (πίσω από τη Ρεάλ Μαδρίτης των 11 και τη ΤΣΣΚΑ Μόσχας των 8). Το 2007 και το 2009 μάλιστα πετυχαίνει τριπλ κράουν (Πρωτάθλημα, Κύπελλο, Ευρωλίγκα).
Συνολικά, ο Παναθηναϊκός μετράει 18 διεθνείς τελικούς σε όλα τα αθλήματα (3 στο ποδόσφαιρο ανδρών, 9 στο μπάσκετ ανδρών, 2 στο βόλεϊ ανδρών, 2 στο βόλεϊ γυναικών, 1 στο πινγκ πονγκ γυναικών και 1 στο πινγκ πονγκ ανδρών).
Σε ατομικό επίπεδο, ξεχωρίζουν οι εξής διεθνείς διακρίσεις αθλητών: το ασημένιο του Κώστα Μυλωνά στο πιστόλι ταχύτητας κατά το Παγκόσμιο πρωτάθλημα σκοποβολής 1947, το ασημένιο στο άλμα επί κοντώ του Χρήστου Παπανικολάου κατά το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στίβου 1966 και βασικά το παγκόσμιο ρεκόρ του το 1970 –μοναδικό για άνδρα αθλητή στην ιστορία του ελληνικού στίβου–, τα χρυσά του Λεωνίδα Σαμπάνη κατά τα Παγκόσμια πρωταθλήματα άρσης βαρών 1995, 1998 και κυρίως τα αργυρά του των Ολυμπιακών αγώνων 1996, 2000.
Ιστορία
1908–1910: Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών
Ιδρύθηκε από τον Γιώργο Καλαφάτη το 1908, όταν αυτός και άλλοι 40 αθλητές έφυγαν από τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, επειδή ο τελευταίος κατήργησε το ποδοσφαιρικό του τμήμα θεωρώντας το ασύμβατο με το στίβο.[8] Στις 3 Φεβρουαρίου 1908 διεξήχθη η πρώτη σύσκεψη των αθλητών και αποφασίστηκε η δημιουργία ενός αμιγώς ποδοσφαιρικού συλλόγου.
Το όνομα που δόθηκε στην ομάδα ήταν Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών (Π.Ο.Α.), αφού οι ιδρυτές της ομάδας ήταν Αθηναίοι –γόνοι μάλιστα διακεκριμένων οικογενειών– και θέλοντας να τονίσουν τον ποδοσφαιρικό σκοπό του νέου συλλόγου.[9] «Εκείνο που γι’αυτούς είχε σημασία ήταν πως θα βάπτιζαν την ομάδα τους, την ομάδα της Αθήνας μας. Όλοι τους –αν και τόσο μικροί– εφλέγοντο από την ίδια μεγάλη πίστι και πεποίθησι. Ότι και τ’όνομα της ομάδος τους θα πρέπει να είναι αθηναϊκό. Να μιλάη στην καρδιά του κάθε Αθηναίου και της κάθε Ατθίδας.» (Λ. Πανουργιάς, 1955).[10]
Το γήπεδο του ΠΟΑ ήταν το οικόπεδο ιδιοκτησίας Καραπάνου στο Λούνα Παρκ της οδού Πατησίων, χώρος που στεγάζεται πλέον το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Με την προσωπική εργασία των αθλητών και χορηγία του επιχειρηματία Μαρίνου Μαρινάκη η έκταση μετατράπηκε σε γήπεδο και γραφεία του συλλόγου.[9] Τα πρώτα χρώματα της ομάδας υπήρξαν τα κόκκινο-λευκό,[11] η δε συνεισφορά του ιδρυτή τέτοια ώστε ο νεοσύστατος ΠΟΑ έγινε γνωστός σε Αθήνα και Πειραιά ως «το Σωματείον του Καλαφάτη»,[σ 2] ενώ πρόεδρος εκλέχθηκε αρχικά ο μεγάλος του αδελφός Αλέξανδρος. Επί κάποιο διάστημα τερματοφύλακας διετέλεσε ο Κωστής Τσικλητήρας, ολυμπιονίκης τα 1908 και 1912 που σε ηλικία 24½ ετών απεβίωσε το 1913 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, και προπονητής ο Άγγλος Τζον Σίριλ Κάμπελ.
Το πρώτο τρόπαιο που απονεμήθηκε στον ΠΟΑ, υπήρξε στις 9 Σεπτεμβρίου 1908 το «κύπελλον μετά τρίποδος» έπειτα τη νίκη του με 9-0 επί του ΓΣ Βόλου ενισχυμένου από κάποιους παίκτες του Εθνικού ΓΣ για τον αγώνα «ποδοσφαιρίσεως», τον οποίο διοργάνωσε ο δήμος Τρικκαίων (Τρικάλων) στα πλαίσια των Πανθεσσαλικών αθλητικών αγώνων. Τον ίδιο Νοέμβριο κατέκτησε τον πρώτο του τίτλο, το πρωτάθλημα φθινοπώρου 1908 του Συνδέσμου Ελληνικών Γυμναστικών Αθλητικών Σωματείων (ΣΕΓΑΣ, τότε ΣΕΑΓΣ). Θα ακολουθήσει όμως μια μακρά περίοδος αστάθειας, διαφωνιών, αλλά και πειραματισμών για τον τελικό χαρακτήρα του νέου αθλητικού συλλόγου.
1910–1920: Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος
Στα τέλη του 1909 υπήρξε διοικητική αστάθεια. Ο πρόεδρος Μαρίνος Μαρινάκης συμπεριφερόταν απολυταρχικά όντας ο κύριος χρηματοδότης της ομάδας και τελικά ήρθε σε ρήξη με τον ιδρυτή του ΠΟΑ, Καλαφάτη.
Η μη συμμετοχή στο πρωτάθλημα του χειμώνα 1910 και η δυσαρέσκεια στο πρόσωπο του προέδρου από την πλειονότητα των μελών του ΠΟΑ, οδήγησαν στη διάσπαση. Τα πρώτα σύννεφα εμφανίστηκαν όταν η συμπεριφορά του Μαρινάκη θεωρήθηκε περίεργη, αφού συχνά κατάρτιζε την ενδεκάδα με παίκτες που προέρχονταν από τον Εθνικό ΓΣ τους οποίους είχε φέρει ο ίδιος, ενώ κάτι ανάλογο προσπάθησε να πράξει και στο ΔΣ αλλοιώνοντας υπέρ του τη σύνθεσή του, κατάσταση που δεν έβρισκε σύμφωνο τον αρχηγό της ομάδας, Καλαφάτη. Κάποια μέλη του ΠΟΑ προσπάθησαν να γεφυρώσουν το μεταξύ τους χάσμα αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο Μαρινάκης ήταν ανένδοτος και υποστήριζε ότι ο ΠΟΑ του ανήκε, εφόσον τον χρηματοδοτούσε.
Οι δύο άνδρες δεν τα βρήκαν και στις αρχές του 1910 ο Καλαφάτης μαζί με 35 μέλη-παίκτες της ομάδας αποχώρησαν. Έτσι, στις 7 Μαρτίου ο κορμός της ομάδας του Καλαφάτη δημιούργησε νέα ομάδα με την επωνυμία Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος (Π.Π.Ο.).[13] Τα χρώματα της νέας ομάδας ήταν το πράσινο και το λευκό. Έδρα του ΠΠΟ ήταν το γήπεδο Σιμοπούλου στην πλατεία Αγάμων (σημερινή πλατεία Αμερικής). Οι αποχωρήσαντες τιμωρήθηκαν βάσει του κανονισμού του ΣΕΓΑΣ με 14μηνο αποκλεισμό,[σ 3] διάστημα κατά το οποίο ο ΠΠΟ θεωρούταν παρακλάδι του ΠΟΑ.[15] Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην αναγνωριστεί από τον ΣΕΓΑΣ παρά μόνον το 1911. Στο μεταξύ ο ΠΟΑ κατέκτησε το πρωτάθλημα φθινοπώρου 1910 του ΣΕΓΑΣ, στη συνέχεια όμως αποδυναμώθηκε και το 1912 συγχωνεύθηκε με τον ΣΠ Γουδή.
Ο ΠΠΟ ενισχύεται με μεταγραφές, κορυφαίες εκ των οποίων ήταν οι Κωνσταντινουπολίτες Μιχάλης Ρόκκος και Μιχάλης Παπάζογλου. Το Φεβρουάριο του 1911, διοργανώνει τουρνουά ποδοσφαίρου στο οποίο ανακηρύσσεται νικητής, το δε Δεκέμβριο κατακτά το πρωτάθλημα φθινοπώρου 1911 του ΣΕΓΑΣ σε μια σειρά αγώνων απέναντι στον Πειραϊκό Σύνδεσμο. Το 1912, μετά τη συγχώνευση ΠΟΑ και ΣΠ Γουδή, ο ΠΠΟ επιστρέφει στο γήπεδο της οδού Πατησίων και στην ομάδα εντάσσεται ο Λουκάς Πανουργιάς,[16] ενώ ιδρύεται το τμήμα ξιφασκίας (τότε οπλομαχία). Το 1914 γίνεται μέλος του συλλόγου ο Απόστολος Νικολαΐδης. Τα επόμενα χρόνια η χώρα βρίσκεται σε έκρυθμη κατάσταση από τον Εθνικό διχασμό, οι περισσότεροι αθλητές του επιστρατεύονται το 1917 εξαιτίας του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και ο ΠΠΟ αγωνίζεται να επιβιώσει. Κατακτά πάντως άλλο ένα πρωτάθλημα το 1915.
Το 1918 ή αργότερο το 1919, καθιερώνεται ως έμβλημα το τριφύλλι. Έπειτα τη λήξη του πολέμου διοργανώνονται οι Διασυμμαχικοί αγώνες στο Παρίσι, σημαντικό αθλητικό γεγονός για το 1919. Ο ΣΕΓΑΣ αρνήθηκε να αποστείλει ποδοσφαιρική ομάδα και περιορίστηκε στον στίβο. Ο Καλαφάτης συστήνει 18μελή αντιπροσωπευτική ομάδα ποδοσφαίρου της Ελλάδας, με 6 ποδοσφαιριστές του ΠΠΟ. Παράλληλα, κατά τη διεξαγωγή των αγώνων ο Καλαφάτης συγκεντρώνει αθλητικό υλικό και τεχνογνωσία από άλλα αθλήματα που διεξάγονταν και επιστρέφοντας υποστηρίζει τα νέα τμήματα του συλλόγου.[17] Η κίνηση υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για αυτόν, αλλά και γενικότερα τον ομαδικό αθλητισμό στη χώρα, καθώς το αθηναϊκό σωματείο ήταν πλέον σε θέση να δημιουργήσει τα τμήματα στίβου και βόλεϊ από την ίδια χρονιά, μπάσκετ το 1922 και πινγκ πονγκ το 1924.
1920–1922: Πανελλήνιος Ποδoσφαιρικός και Αγωνιστικός Όμιλος
Το 1920 ο ΠΠΟ μετονομάζεται σε Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός και Αγωνιστικός Όμιλος (Π.Π.Α.Ο.). Η προσθήκη του επιθέτου αγωνιστικός, δηλώνει την πρόθεση να υπάρξει δραστηριοποίηση και σε άλλα αθλήματα πλην του ποδοσφαίρου.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1920 στην Αμβέρσα, ο Καλαφάτης ήταν ο εκλέκτορας, προπονητής και αρχηγός της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου η οποία συμπεριλάμβανε και τρεις ακόμα ποδοσφαιριστές του ΠΠΑΟ. Το 1921 και το 1922 ο ΠΠΑΟ κατακτά τα δύο πρώτα πρωταθλήματα που διοργάνωσε η ΕΠΣ Ελλάδος (ΕΠΣΕ). Στις 25 Φεβρουαρίου 1922 παραχωρείται στον ΠΠΑΟ ο αγρός Περιβόλα για την ανέγερση γηπέδου, μία υπόθεση που δεν ξεκαθάρισε παρά μόνο στις 7 Ιουλίου 1924 με το οριστικό παραχωρητήριο της έκτασης όπου σήμερα βρίσκεται το γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης.[18] Ο Παντελής Καρασεβδάς, ως βουλευτής των Φιλελευθέρων, ήταν αυτός που έδωσε μάχη στη Δ’ Εθνοσυνέλευση (1924-1925) για να εγκριθεί η παραχώρηση από το δήμο Αθηναίων στον Παναθηναϊκό. Η εγκριτική απόφαση δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμόν 165/1924 φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Η γενική συνέλευση των μελών του Παναθηναϊκού σε ένδειξη ευγνωμοσύνης τον εξέλεξε πρόεδρο του συλλόγου.
1922–Σήμερα: Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος
Προηγουμένως ο Σύλλογος έφερε, ως γνωστόν, την επωνυμίαν «Πανελλήνιος». Με την ονομασία όμως αυτήν συνεχέετο με τον -υφιστάμενον και τότε- σημερινόν Πανελλήνιον Γ.Σ.
Χαρακτηριστικόν είναι ότι έγγραφα ανήκοντα εις τον ένα Σύλλογον έφθαναν εκ παραδρομής εις τον άλλον. Τούτο βέβαια δεν ήτο δυνατόν να γίνη ανεκτόν από τα μέλη του Συλλόγου τα οποία με τον διακρίνοντα αυτά ζήλον ήθελαν όχι μόνον την πρόοδόν του αλλά και την κατά πάντα... ανεξαρτησίαν του.
Ούτω απεφασίσθη η νέα αλλαγή του ονόματός του. Προς τούτο προεκηρύχθη... πρόχειρος διαγωνισμός μεταξύ των μελών ένα έκαστον των οποίων υπεχρεώθη να υποδείξει και μίαν νέαν επωνυμίαν. Μεταξύ των άλλων επροτάθη υπό του σημερινού Γεν. Γραμματέως του ΠΑΟ Μιχ. Παπάζογλου η ονομασία «Παναθηναϊκός Α.Ο.». Αύτη ενεκρίθη από όλα τα μέλη παμψηφεί και ούτω ο σύλλογος φέρει την επωνυμίαν αυτήν από του έτους 1923.[19]Ο Μιχάλης Παπάζογλου (αργότερα διευθυντής του ταξιδιωτικού γραφείου Γενικόν Πρακτορείον Εισιτηρίων Αθηνών) διετέλεσε ποδοφαιριστής (1911 ώς το 1919[20]), αθλητής του στίβου και παράγοντας (γενικός αρχηγός, γενικός γραμματέας, ταμίας) του Παναθηναϊκού. Μία δε από τις υπάρχουσες τρεις εκδοχές τού αποδίδει και την πατρότητα της ιδέας για καθιέρωση του τριφυλλιού ως επίσημου εμβλήματος γύρω στα 1918. Αναφορικά πάντως με το 1923 ως έτος της οριστικής μετονομασίας, η πηγή του 1948 σαφώς και σφάλλει.
Ήδη από το καλοκαίρι του 1922, το σωματείο έχει γνωστοποιήσει στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή (ακόμη τότε ΕΟΑ) με το υπ' αριθμόν 52/31.07.1922 έγγραφο (πρωτοκολλήθηκε από εκείνη στις 17 Αυγούστου με α.α. 211) την απόφαση της Γενικής του Συνέλευσης περί αλλαγής της επωνυμίας σε Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος.[21] Προς το παρόν, δεν έχει εξακριβωθεί η ημερομηνία της συνέλευσης εκείνης ή έστω της καταχώρησης της συγκεκριμένης απόφασης στο βιβλίο πρακτικών του συλλόγου, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο τμήμα του προπολεμικού αρχείου του έχει καταστραφεί ή χαθεί.
Για τη μετονομασία, όμως, ενός σωματείου απαιτείται να αποφασίσει με αυξημένη ή και απόλυτη πλειοψηφία (αναλόγως με τα ορισθέντα στο καταστατικό) η ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση των μελών του. Είναι επίσης γνωστό από προηγούμενα και επόμενα χρόνια, πως στον Παναθηναϊκό αυτή λάμβανε χώρα κατά το μήνα Μάιο ή Ιούνιο, δηλαδή προς το τέλος της αγωνιστικής περιόδου. Τεκμαίρεται, συνεπώς, ότι η συνέλευση του 1922 πραγματοποιήθηκε έπειτα από τις 10 Απριλίου (23 με το ισχύον τώρα Γρηγοριανό ημερολόγιο) και τη λήξη του πρωτάθληματος 1921-22 της ΕΠΣΕ, τελευταίου ποδοσφαιρικού τίτλου ο οποίος κατακτήθηκε πριν την υιοθέτηση της νέας επωνυμίας.
Χαρακτηριστικό του ερασιτεχνικού επιπέδου στον τότε ελληνικό αθλητισμό, αποτελεί το γεγονός πως ο σύλλογος δεν είναι υποχρεωμένος σε τροποποίηση του καταστατικού του ώστε να επισημοποιήσει το νέο όνομα. Παρότι έχει εγγραφεί με κάποιο από τα παλαιότερα στις υφιστάμενες αθλητικές ομοσπονδίες και ενώσεις, εκείνες εξακολουθούν να τον λογίζουν ως κανονικό μέλος τους (ΣΕΑΓΣ, ΕΠΣΕ) και ως πλήρως ενεργό σωματείο (ΕΟΑ). Αυτό, εξαιτίας οικονομικών ίσως λόγων, δεν θα προβεί σε αλλαγή του καταστατικού παρά μόνο μετά την παρέλευση 1,5 έτους και συγκεκριμένα στις αρχές του 1924, όπως πιστοποιεί η γραμματεία του Πρωτοδικείου Αθηνών το 1950 με τη βεβαίωσή της 194/01.08.1950.
Έχει διατυπωθεί η άποψη,[22] πως εν τέλει η τροποποίηση «το πιθανότερο είναι ότι έχει να κάνει με τις ενέργειες του Παναθηναϊκού να κατοχυρώσει νομικά» τη χρήση της δημοτικής αγροτικής έκτασης Περιβόλα επί της σημερινής Λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπου κατασκευάζει το ομώνυμο γήπεδο με ίδιους πόρους (αυτό αιτιολογεί την οικονομική δυσπραγία) από το Μάιο του 1922.[23] Πράγματι, το προσωρινό (διετές) ενοικιαστήριο λήγει στις 13 Απριλίου 1924 σύμφωνα με την υπ' αριθμόν 3294/25.02.1922 απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Αθηναίων,[19] οπότε κάθε πράξη ανανέωσής του οφείλει να λάβει χώρα υπό τη νέα επωνυμία (τελικά η Δ΄ Εθνική Συνέλευση θα ψηφίσει το καλοκαίρι του 1924 την επ' αόριστον παραχώρηση της χρήσης του αγρού).
Το ίδιο επιβάλλεται να συμβεί και στις διαδικασίες για την ίδρυση της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών (ΕΠΣΑ), της οποίας οι Παναθηναϊκός και Απόλλωνας Σμύρνης θα αποτελέσουν σύντομα τα ιδρυτικά της μέλη. Λαμβάνοντας υπόψη τη δεδομένη αιτία, πιθανολογείται ότι το τροποποιημένο καταστατικό κατατέθηκε στο Πρωτοδικείο προς αναγνώριση έπειτα από τις 13 Ιανουαρίου 1924. Δηλαδή τον τελευταίο αγώνα του συλλόγου στα πλαίσια του πρωταθλήματος 1923-24 της ΕΠΣΕ, πριν την αποχώρηση διαμαρτυρίας από εκείνη ώστε να δημιουργηθεί η ΕΠΣΑ και να διοργανωθεί άμεσα το πρώτο αθηναϊκό πρωτάθλημα με έναρξη στις 20 Απριλίου. Το καταστατικό πάντως είχε ήδη επικυρωθεί δικαστικά από το Φεβρουάριο του 1924,[24] συγκεκριμένα τις 16 του μηνός.
Εκ παραδρομής, ορισμένες πηγές τοποθετούν τη λήψη της απόφασης περί οριστικής μετονομασίας του Πανελλήνιου ΠΑΟ, στη Γενική Συνέλευση της 15ης Μαΐου 1924.[25] Ουσιαστικά, η συγκεκριμένη ημερομηνία έπεται κατά διετία της ορθής και μερικούς μήνες της τροποποίησης του καταστατικού, υποχρεωτικής για λόγους συναλλαγών με τις αρχές της ελληνικής πολιτείας και όχι αναγνώρισης από τους αθλητικούς φορείς.
1922–1924
Εκτός από τις αρχές του αθλητισμού στη χώρα, το σωματείο δημοσιοποιεί βέβαια την αλλαγή επωνυμίας του και στον Τύπο της εποχής. Στο εξής, θα πρόκειται για τον Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο σε αγώνες κάθε ομαδικού ή ατομικού αθλήματος, ο οποίος και καλλιεργεί, όπως ενδεικτικά αναφέρεται, τμήματα ποδοσφαίρου, καλαθόσφαιρας και στίβου:
- 15 Ιανουαρίου 1923, ποδοσφαιρικός αγώνας Παναθηναϊκού-Πανιωνίου για το πρωτάθλημα της ΕΠΣΕ:
«Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2 1/4 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστ. Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου.»[26]
- 9 Απριλίου 1923, αθλητική εορτή στο Παναθηναϊκό Στάδιο με αγώνες στίβου, μπάσκετ και διελκυστίνδας και τη συμμετοχή των ομάδων Εθνικού Γ.Σ., Πανελληνίου Γ.Σ. και Παναθηναϊκού. Μετείχαν οι αθλητές του Παναθηναϊκού Φ. Ασπρογέρακας, Απόστολος Νικολαΐδης, Μαλακατές, Πανουργιάς, Καλογερόπουλος, Ανδρίτσος:
«Θριαμβευτική επιτυχία έστεψε την χθεσινήν πρωτότυπον αγωνιστικήν εορτήν, ην εξετέλεσαν τα τρία αθλητικά μας σωματεία ο Πανελλήνιος, ο Εθνικός και ο Παναθηναϊκός στο Στάδιον... Δρόμος με σάκκους: 1) Φ. Ασπρογέρακας Παναθηναϊκού... Άλμα επί κοντώ: 1) Α. Νικολαΐδης Παναθηναϊκού... Σκυταλοδρομία 1500μ: 3) Παναθηναϊκός (Μαλακατές, Ασπρογέρακας και Πανουργιάς)... Δρόμος ζευγών 1) Ζεύγος Καλογερόπουλος-Ανδρίτσος Παναθηναϊκού... Εγένετο προσέτι επίδειξις μπάσκετ μπωλ παρ' ομάδων των συλλόγων Παναθηναϊκού και Εθνικού και διελκυστίνδας παρ' ομάδος του Παναθηναϊκού καθ' ομάδος μικτής Πανελληνίου και Εθνικού».[27]
- 6 Μαΐου 1923, συμμετοχή του Παναθηναϊκού στους αθλητικούς αγώνες «Δ΄ Παναθήναια»:
«Εις τους αγώνας τούτους μετέχουν δια των αρίστων πρωταθλητών των πάντα τα γυμναστικά σωματεία Αθηνών και Πειραιώς ήτοι Πανελλήνιος, Εθνικός, Παναθηναϊκός, Πανιώνιος, Απόλλων Σμύρνης, Πειραϊκός Σύνδεσμος...».[28]
To 1924 ιδρύεται επίσης το τμήμα επιτραπέζιας αντισφαίρισης του συλλόγου.
1925–1940
To 1926 ο Παναθηναϊκός ίδρυσε ακόμα τμήμα ορειβασίας. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1928 στο Άμστερνταμ ο αθλητής στίβου του Παναθηναϊκού Αντώνης Καρυοφύλλης παρέλασε ως σημαιοφόρος. Ήταν η πρώτη διοργάνωση κατά την οποία η Ελλάδα άνοιξε την παρέλαση.[29]
Νέα τμήματα δημιουργούνται και καλλιεργούνται. Το 1928 ιδρύονται τμήμα ποδηλασίας, τμήμα σκοποβολής και τμήμα χόκεϊ επι χόρτου. Το 1930 ιδρύονται το τμήμα κολύμβησης, το τμήμα πόλο και το τμήμα χάντμπολ. Το 1930 σημειώνεται η πιο μεγάλη νίκη του ποδοσφαιρικού τμήματος απέναντι στον Ολυμπιακό με 8-2 παράλληλα με την κατάκτηση του πρώτου πρωταθλήματος Ελλάδας υπό τη διοργάνωση της ΕΠΟ για το σύλλογο. Όμως η ομάδα αυτή δε θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί καθώς το 1932 διαγράφεται ο Άγγελος Μεσσάρης, και αργότερα ο Καλαφάτης, ενώ η μισή ποδοσφαιρική ομάδα τιμωρείται με διετή αποκλεισμό μετά από διαφωνίες με τη διοίκηση Νικολάου Ξηρού και τον Απόστολο Νικολαΐδη.[30]
Το 1935 ο Γιώργος Βήχος κατακτά το πρώτο του μετάλλιο στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα σκοποβολής. Συνολικά κατέκτησε 5 παγκόσμια μετάλλια (2 ασημένια και 3 χάλκινα) έως το 1947.[31] Το 1937 ιδρύεται το γυναικείο τμήμα μπάσκετ. Το 1938 ο Θανάσης Αραβοσιτάς αναδεικνύεται βαλκανιονίκης στο τυφέκιο ακριβείας.[23]
1940–1945
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αναστέλλει τις αθλητικές λειτουργίες και οι αθλητές του Παναθηναϊκού επιστρατεύονται. Στις 19 Νοεμβρίου 1940 ο Μίμης Πιερράκος σκοτώνεται στο ελληνοιταλικό μέτωπο.[32]
Την άνοιξη του 1942, επί Κατοχής, ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ διοργάνωσαν φιλικό αγώνα για να ενισχύσουν με τα έσοδά του νοσηλευόμενους του νοσοκομείου Σωτηρία. Οι Γερμανοί επενέβησαν ορίζοντας διαιτητή έναν Αυστριακό αξιωματικό, ενώ απαίτησαν μέρος των εσόδων. Οι αρχηγοί των ομάδων Κρητικός και Μαρόπουλος αποφάσισαν να μη γίνει ο αγώνας και οι φίλαθλοι, αφού συμφώνησαν, προχώρησαν σε επεισόδια αγανάκτησης απέναντι στους κατακτητές[33]. Ακολούθησε μια από τις μεγαλύτερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις, όταν το πλήθος των 15.000 φιλάθλων κατευθύνθηκε προς την Ομόνοια.[34] Ο αγώνας αυτός έμεινε στην ιστορία ως το αντιστασιακό ντέρμπι.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΠΑΟ, Μιχάλης Παπάζογλου, μαζί με τον Δημήτρη Γιαννάτο (ιδρυτή του τμήματος μπάσκετ του Παναθηναϊκού) συμμετείχαν στην αντιστασιακή ομάδα του αθλητή του Ηρακλή Γιώργου Ιβάνοφ και συνελήφθησαν από τους Γερμανούς κατηγορούμενοι για σαμποτάζ και κατασκοπεία. Οι Γιαννάτος και Ιβάνοφ εκτελέστηκαν, ενώ ο Παπάζογλου κατάφερε να αποδράσει. Ο διευθυντής του γηπέδου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, Αντώνης Βρεττός, παρότι το γήπεδο είχε επιταχθεί από τους Ιταλούς,[35] μετέτρεψε τους απρόσιτους χώρους του γηπέδου σε χώρους αντίστασης εξοπλισμένους με ραδιόφωνα, ενώ 4 ημέρες πριν από την αποχώρηση των Γερμανών, ο ίδιος ύψωσε την ελληνική σημαία στο γήπεδο.[33]
1945–1960
Το 1946 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού κατακτά το πρώτο της πρωτάθλημα. Το Φεβρουάριο του 1947 ιδρύεται το τμήμα πυγμαχίας του συλλόγου και το 1947 το τμήμα καταδύσεων.
Το 1947 ο Κώστας Μυλωνάς αγωνίζεται στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα σκοποβολής στη Στοκχόλμη και κατακτά 3 ασημένια και 1 χάλκινο μετάλλιο.[31] Το 1950 ο Γιώργος Καλαφάτης επιστρέφει στον Παναθηναϊκό και επανεγγράφεται στα μητρώα του συλλόγου. Το 1951 στους πρώτους Μεσογειακούς Αγώνες, ο Στέφανος Πετράκης αναδεικνύεται πρώτος νικητής στα 100μ[23].
Το 1952 ο Παναθηναϊκός διοργάνωσε πυγμαχικούς αγώνες με αντίπαλους τους πυγμάχους της Παρτιζάν στο κλειστό της Λεωφόρου. Ο πυγμάχος του ΠΑΟ Νίκος Βαμβακάς αγωνίστηκε απέναντι στο Γιουγκοσλάβο πρωταθλητή Πάβλιτς και στο 2ο λεπτό του 3ου και τελευταίου γύρου δέχθηκε ισχυρά χτυπήματα, υπέστη σοβαρή εγκεφαλική διάσειση και εξέπνευσε την επόμενη ημέρα.
Το 1955 θα ξεκινήσει και η «Χρυσή Περίοδος» του συλλόγου στον στίβο. Θα κατακτήσει την ίδια χρονιά το πρωτάθλημα στους άνδρες και μέχρι το 1974 η ομάδα θα έχει ένα σερί 20 συνεχόμενων πρωταθλημάτων, επίδοση ρεκόρ για τον ελληνικό στίβο.
Το 1958 ο Γιώργος Οικονομίδης και ο Γιώργος Μουζάκης συνθέτουν τον ύμνο του Παναθηναϊκού, τον οποίο θα ερμηνεύσει αρχικά ο Λέανδρος Παπαθανασίου και το 1962 ο Γιάννης Βογιατζής[23]. Το 1959 κατασκευάστηκε στον κενό χώρο κάτω από τις κερκίδες του ποδοσφαιρικού γηπέδου το πρώτο κλειστό γυμναστήριο στην Ελλάδα, γνωστό ως Τάφος του Ινδού.
Το 1959 ο πυγμάχος Δημήτρης Μιχαήλ κατακτά το το χάλκινο μετάλλιο στα 63,5 κιλά στους Μεσογειακούς Αγώνες του Λιβάνου.[31] Νέα τμήματα ιδρύονται στον Παναθηναϊκό το 1959 τμήμα άρσης βαρών, τμήμα σκάκι, ενώ επανιδρύεται το τμήμα ξιφασκίας το 1960 από τον Ξενοφώντα Χατζησαράντο, ο οποίος το οδήγησε σε σημαντικές επιτυχίες.
1961–1970
Το 1961 ο πυγμάχος του Παναθηναϊκού Δημήτρης Μιχαήλ αναδεικνύεται Βαλκανιονίκης στα 63 κιλά. Το 1962 ιδρύεται το τμήμα γυμναστικής και το 1963 τμήμα καταδύσεων. Το 1964 ο Παναθηναϊκός γίνεται η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα που κατακτά αήττητη το πρωτάθλημα Ελλάδος με το σύστημα της Α΄ Εθνικής, συμπληρώνοντας παράλληλα επτά κατακτήσεις πρωταθλημάτων ποδοσφαίρου.[36] Λίγο νωρίτερα το Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς έφυγε από τη ζωή ο ιδρυτής του ΠΑΟ Γιώργος Καλαφάτης και το πρωτάθλημα αφιερώθηκε στη μνήμη του.
Το 1966 ιδρύεται το τμήμα πάλης. Την ίδια χρονιά ιδρύεται η Θύρα 13 ενιαίος φορέας των οργανωμένων συνδέσμων του Παναθηναϊκού. Επίσης το 1966 Χρήστος Παπανικολάου κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στο επί κοντώ στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στίβου της Βουδαπέστης.[37]
Το 1967 ο πυγμάχος Βαγγέλης Οικονομάκος κατακτά το χρυσό στα 71 κιλά στους Μεσογειακούς αγώνες της Τύνιδας.[31] Στην ίδια διοργάνωση ο αρσιβαρίστας Τσούκας κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο, ο συναθλητής του Χρήστος Ιακώβου κατέκτησε το χάλκινο στα 75 κιλά σημειώνοντας παγκόσμιο ρεκόρ εφήβων και ο Χρήστος Παπανικολάου το χρυσό στο άλμα επί κοντώ.[38]
Με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας καθαιρείται από Πρόεδρος του συλλόγου ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής της ομάδας Λουκάς Πανουργιάς, ενώ η ΓΓΑ δεν ανανεώνει το συμβόλαιο και την άδεια παραμονής του προπονητή Στέφαν Μπόμπεκ. Το 1968 ο Απόστολος Νικολαΐδης παραπέμπεται σε δίκη για να αποξενωθεί από τα αθλητικά και διοικητικά του πόστα.[39] Στο πλευρό του βρέθηκε ο ιδρυτής του Ολυμπιακού και επίσης προδικτατορικός ποδοσφαιρικός παράγοντας Γιώργος Ανδριανόπουλος.
Το 1969 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού συμμετέχει στα ημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης. Την ίδια χρονιά ιδρύεται το γυναικείο τμήμα βόλεϊ. Το 1970 ο Χρήστος Παπανικολάου σημειώνει παγκόσμιο ρεκόρ στο επί κοντώ στους Βαλκανικούς Αγώνες που διεξάγονταν στο στάδιο Καραϊσκάκη και γίνεται ο πρώτος Έλληνας πρωταθλητής που σημείωσε κορυφαία επίδοση στον κόσμο, ενθουσιάζοντας παράλληλα τους θεατές.[40]
1971–1980
Το 1971 η ομάδα ποδοσφαίρου του Παναθηναϊκού πραγματοποίησε την μεγαλύτερη μέχρι τότε επιτυχία του ελληνικού ποδοσφαίρου σε επίπεδο συλλόγων. Έγινε η πρώτη και μοναδική μέχρι σήμερα ελληνική ομάδα που αγωνίστηκε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης απέναντι στον πανίσχυρο Άγιαξ της εποχής, με τον Αντώνη Αντωνιάδη μάλιστα πρώτο σκόρερ της διοργάνωσης. Η ομάδα του Φέρεντς Πούσκας αγωνίστηκε και στον τελικό του Διηπειρωτικού Κυπέλλου απέναντι στην πρωταθλήτρια Λατινικής Αμερικής Νασιονάλ Μοντεβιδέο, ύστερα από την άρνηση του Άγιαξ να συμμετάσχει.
Την ίδια χρονιά, ο Χρήστος Παπανικολάου κατακτά και πάλι το χρυσό στο άλμα επί κοντώ στους Μεσογειακούς Αγώνες της Σμύρνης.
Το 1972 ο Αντώνης Αντωνιάδης με 39 γκολ αναδεικνύεται ο δεύτερος σκόρερ στην Ευρώπη και κατακτά το ασημένιο παπούτσι. Την ίδια χρονιά η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Επίσης το 1972 στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα κλειστού στίβου στο Γκρενόμπλ, ο Σπήλιος Ζαχαρόπουλος κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στα 1500 μέτρα.[40] Στους Βαλκανικούς Αγώνες του 1972 ο Ανδρέας Βγενόπουλος και ο Γιάννης Χατζησαράντος κατακτούν αργυρά μετάλλια στην ξιφασκία.[41] Στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα άρσης βαρών του 1972 ο Χρήστος Ιακώβου κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στο ντεβολπέ, ενώ αναδείχθηκε πέμπτος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου.[38]
Στους Βαλκανικούς Αγώνες του 1973 ο Ανδρέας Βγενόπουλος και ο Γιάννης Χατζησαράντος κατακτούν και πάλι από ένα αργυρό μετάλλιο στην ξιφασκία.[41]
Το 1974 με την πτώση της δικτατορίας αποκαθίστανται τα παλαιά διοικητικά στελέχη όλων των ομάδων. Πρόεδρος του Παναθηναϊκού αναλαμβάνει ο Απόστολος Νικολαΐδης. Την ίδια χρονιά η ομάδα πινγκ πονγκ του Παναθηναϊκού αγωνίστηκε στα ημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων χάνοντας από τη Χέρτα Βερολίνου με 5-3.[42] Το 1977 η ομάδα ποδοσφαίρου του Παναθηναϊκού κατακτά το Βαλκανικό Πρωτάθλημα και μαζί το ελληνικό νταμπλ.
Το 1978 ιδρύεται το τμήμα μοντέρνου πένταθλου και το 1980 το τμήμα τζούντο. Το 1979 η ομάδα ποδοσφαίρου του ΠΑΟ γίνεται επαγγελματική και αυτονομείται διοικητικά με πρώτο πρόεδρο το Γιώργο Βαρδινογιάννη ο οποίος παρέλαβε την προεδρία από το Τζακ Νικολαΐδη. Το 1980 η ομάδα βόλεϊ του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στο φάϊναλ φορ του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης και κατακτά τη 2η θέση (ίσχυε τότε το βαθμολογικό σύστημα). Το 1980 ιδρύεται το γυναικείο τμήμα ποδοσφαίρου από την ΠΑΕ, το οποίο λειτούργησε έως το 1982.[43]
1981–1990
Το 1981 η γυναικεία ομάδα βόλεϊ του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στο φάιναλ φορ του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Συνομοσπονδιών. Την ίδια χρονιά ιδρύεται το τμήμα τοξοβολίας και εγκαινιάζεται το προπονητικό κέντρο της Παιανίας.
Το 1982 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού κατακτά την 6η θέση στο Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης. Το 1982 ο αθλητής στίβου του ΠΑΟ Χρήστος Καραγιώργος καταρρίπτει το παγκόσμιο ρεκόρ στα 7 μίλια ανδρών. Το 1984 ο Ηλίας Κελεσίδης αναδεικνύεται βαλκανιονίκης στην ποδηλασία[23].
Το 1984 η ομάδα ποδοσφαίρου επιστρέφει μετά από 7 χρόνια στην κορυφή του πρωταθλήματος κατακτώντας πανηγυρικά το νταμπλ με προπονητή τον Γιάτσεκ Γκμοχ. Την επόμενη χρονιά αποκτάται από τον Παναθηναϊκό ο Δημήτρης Σαραβάκος που έγινε ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους ποδοσφαιριστές στην ιστορία της ομάδας και επί των ημερών του ο ΠΑΟ σημείωσε σημαντικές επιτυχίες σε Ελλάδα και Ευρώπη. Το 1985 η ομάδα ποδοσφαίρου του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης. Το 1988 η ομάδα ποδοσφαίρου αγωνιζόμενη στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ απέκλεισε μετά από εντυπωσιακές εμφανίσεις την Οσέρ, τη Γιουβέντους και τη Χόνβεντ φθάνοντας μέχρι την προημιτελική φάση.
Το 1989 η ομάδα βόλεϊ του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στο φάιναλ φορ του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης και κατακτά την τρίτη θέση. Το ίδιο έτος ο Παύλος Γιαννακόπουλος αναλαμβάνει την προεδρία του τμήματος μπάσκετ. Το 1990 ιδρύεται το τμήμα ποδοαντισφαίρισης (football tennis).[44]
1991–2000
Το 1992 το τμήμα μπάσκετ γίνεται επαγγελματικό και αυτονομείται διοικητικά υπό την προεδρία του Παύλου Γιαννακόπουλου. Την ίδια χρονιά ο Παναθηναϊκός αποκτά το Νίκο Γκάλη, με την ένταξη του οποίου σηματοδοτείται η έξοδος της ομάδας μπάσκετ από την παρακμή και από την 8η θέση της προηγούμενης σεζόν ο ΠΑΟ διεκδικεί το πρωτάθλημα. Επίσης το 1992 ιδρύεται το τμήμα συγχρονισμένης κολύμβησης[44]. Το 1993 πυγμάχος του Παναθηναϊκού Πάρης Βασιλικός κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στους Μεσογειακούς Αγώνες στο Ρουσιγιόν.
Το 1994 με το Νίκο Γκάλη στη σύνθεση του και το 1995 με τον Παναγιώτη Γιαννάκη η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού κατακτά την τρίτη θέση στην Ευρώπη. Την επόμενη χρονιά, το 1996, στέφεται Πρωταθλητής Ευρώπης κατακτώντας το πρώτο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα για ελληνικό συλλόγο, ενώ λίγους μήνες αργότερα κατέκτησε και το Διηπειρωτικό Κύπελλο.
Την ίδια χρονιά (1996), η ποδοσφαιρική ομάδα του Παναθηναϊκού φθάνει μέχρι τον ημιτελικό του Τσάμπιονς Λιγκ όπου αποκλείεται από τον Άγιαξ.
Το 1996 ο αρσιβαρίστας Λεωνίδας Σαμπάνης γίνεται ο πρώτος αθλητής του Παναθηναϊκού που κατακτά ολυμπιακό μετάλλιο, όταν αναδείχθηκε δεύτερος στην κατηγορία των 58 κιλών στην Ολυμπιάδα της Ατλάντα. Από το 1995 έως το 2000 κατέκτησε επίσης τις θέσεις: α΄ στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα 1995 (58,75), α΄ στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα 1996 (59,00), β΄ στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα 1997 (58,90), β΄ στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα 1998 (61,40), α΄ στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα 1998 (61,76), β΄ στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα 1999 (61,66), β΄ στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα 1999 (61,40). Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2000 στο Σίδνεϊ κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στα 61,3 κιλά.
Το 2000 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού κατακτά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στο φάιναλ φορ της Θεσσαλονίκης. Το 2000 η γυναικεία ομάδα βόλεϊ του Παναθηναϊκού αγωνίζεται στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Συνομοσπονδίας.
2001–2010
Το 2001 το ποδοσφαιρικό τμήμα του Παναθηναϊκού αναδείχθηκε ως η καλύτερη ομάδα στον κόσμο για το μήνα Σεπτέμβριο από την IFFHS (International Federation of Football History & Statistics) και υπήρξε μοναδικό επίτευγμα για ελληνικό σύλλογο. Την ίδια χρονιά η κολυμβήτρια του συλλόγου Νέρι Νιανγκουάρα κατέκτησε 2 αργυρά μετάλλια στους Μεσογειακούς Αγώνες, στη σκυταλοδρομία και στα 100μ. ελεύθερο.
Η ομάδα καλαθοσφαίρισης αγωνίζεται στον τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος μπάσκετ, ενώ το 2002 κατακτά το τρίτο ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα μπάσκετ στην Μπολόνια, αγωνιζόμενος ενάντια στα προγνωστικά. Παράλληλα, η ποδοσφαιρική ομάδα φθάνει μέχρι τους οκτώ του Τσάμπιονς Λιγκ όπου αποκλείεται από την Μπαρτσελόνα. Επίσης, το 2002 ο αρσιβαρίστας Λεωνίδας Σαμπάνης κατακτά την πρώτη θέση στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στα 61,65 κιλά.
Το 2003 η ποδοσφαιρική ομάδα φθάνει μέχρι τους οκτώ του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ. Το 2004 η αθλήτρια στίβου Χρυσοπηγή Δεβετζή κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στο τριπλούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και το χάλκινο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα κλειστού στίβου. Το 2004 η ομάδα βόλεϊ των ανδρών αγωνίζεται στο φάιναλ φορ του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών Ευρώπης. Την ίδια χρονιά, η Εθνική Ελλάδος στο ποδόσφαιρο κατακτά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα με αρκετούς παίκτες που είχαν αγωνιστεί στο ίδιο σύνολο στον Παναθηναϊκό κατά τα πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας να ξεχωρίζουν: Σεϊταρίδης, Καραγκούνης, Μπασινάς, Νικοπολίδης, Παπαδόπουλος, Γκούμας, Φύσσας. Η Νέρι Νιανγκουάρα κερδίζει το χάλκινο μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κολύμβησης, στη Μαδρίτη, με χρόνο 55.05 στα 100μ. ελεύθερο.
Το 2005 η ομάδα καλαθοσφαίρισης του ΠΑΟ συμμετέχει στο φάιναλ φορ της Ευρωλίγκα και αναδεικνύεται τρίτη. Το 2006 η ανδρική ομάδα βόλεϊ αναδεικνύεται τρίτη στο φάιναλ φορ του Ευρωπαϊκού Κύπελλου κορυφαίων ομάδων πετοσφαίρισης. Η Νέρι Νιανγκουάρα κερδίζει και πάλι χάλκινο μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κολύμβησης, στη Βουδαπέστη, στα 100μ. ελεύθερο, με πανελλήνιο ρεκόρ (54.48).
Το 2007 η γυναικεία ομάδα βόλεϊ του Παναθηναϊκού κατακτά το ευρωπαϊκό τουρνουά της Σόφιας. Το 2007 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού κατακτά στην Αθήνα την Ευρωλίγκα για τέταρτη φορά, ενώ συνοδεύει το τρόπαιο με την κατάκτηση του ελληνικού πρωταθλήματος και του κυπέλλου συμπληρώνοντας το τριπλ κράουν.
Το 2008 ο Παναθηναϊκός συμπληρώνει και γιορτάζει τα 100 χρόνια ιστορίας του συλλόγου. Κάνει το νταμπλ στο μπάσκετ και στο βόλεϊ γυναικών και η ανδρική ομάδα βόλεϊ κατακτά το κύπελλο.
Το 2009 η γυναικεία ομάδα βόλεϊ αγωνίζεται στον τελικό του Ευρωπαϊκού Challenge Cup και η ανδρική ομάδα βόλεϊ στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Συνομοσπονδιών. Το 2009 η ομάδα μπάσκετ κατακτά το πέμπτο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα και για δεύτερη φορά το τριπλ κράουν αφού και στην Ελλάδα κατέκτησε το πρωτάθλημα και το κύπελλο.
Το 2010 η ποδοσφαιρική ομάδα του Παναθηναϊκού κατέκτησε το πρωτάθλημα ενώ παράλληλα αναδείχθηκε και κυπελλούχος. Η γυναικεία ομάδα βόλεϊ κάνει, για ακόμη μία φορά, το νταμπλ, ενώ η ανδρική ομάδα βόλεϊ κατακτά το κύπελλο. Η ομάδα μπάσκετ κατακτά το πρωτάθλημα Ελλάδας.
2011–Σήμερα
Το 2011 η ομάδα μπάσκετ κατακτά στη Βαρκελώνη το έκτο ευρωπαϊκό πρωτάθλημά της και παράλληλα γίνεται η δεύτερη ομάδα σε κατακτήσεις ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων στην ιστορία του αθλήματος. Το 2012 η ομάδα κατακτά το κύπελλο Ελλάδας και την τέταρτη θέση στην Ευρωλίγκα.
Το 2012 δημιούργηθηκε από οπαδούς του Παναθηναϊκού το πολιτικό κόμμα Παναθηναϊκό Κίνημα (ΠΑΝ.ΚΙ) με σκοπό να λυθεί το πρόβλημα με το ποδοσφαιρικό γήπεδο και τις αθλητικές εγκαταστάσεις του Παναθηναϊκού. Στις Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Ιουνίου 2012 συγκέντρωσε συνολικά 12.439 ψήφους (0,20 %).
Η ίδρυση ενός νέου τμήματος του Παναθηναϊκού ανακοινώθηκε το 2013 για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια. Είναι η ομάδα ράγκμπι, η δημιουργία της οποίας ανακοινώθηκε την 7η Νοεμβρίου 2013. Το 2014 επανιδρύθηκε το τμήμα χόκεϊ επί χόρτου, ενώ δημιουργήθηκε και ομάδα μπέιζμπολ.To 2015 ιδρύθηκε το τμήμα κικ μπόξινγκ από τον ερασιτέχνη Παναθηναϊκό. Στις 29 Δεκεμβρίου 2016 και ακολουθώντας τις εξελίξεις της εποχής, ανακοινώνει την έναρξη της λειτουργίας τμήματος eSports.[45] Στις 8 Αυγούστου του 2017 ανακοινώθηκε η ίδρυση τμήματος ποδοσφαίρου σάλας.[46]
Ο Ερασιτέχνης Παναθηναϊκός (όλα τα τμήματα του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου, πλην της ΠΑΕ και ΚΑΕ Παναθηναϊκός), αντιμετώπισε από το 2012 οικονομικά προβλήματα, τα οποία επηρέασαν την χρηματοδότηση ορισμένων τμημάτων του Ερασιτέχνη (μπάσκετ γυναικών, βόλεϊ). Από το 2017, ο ΠΑΟ διοικήθηκε ενίοτε από διοικήσεις ορισμένες από το Πρωτοδεικίο Αθηνών, αφού δεν υπήρξε ενδιαφέρον ανάληψης των ινίων του συλλόγου. Στις 8 Ιουνίου 2018, ανέλαβε τα ηνία του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκου ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος[47], ο οποίος κατάφερε και ανέβασε όλα τα τμήματα του συλλόγου στις πρώτες κατηγορίες των εθνικών πρωταθλημάτων, ενώ το μεγαλύτερο επίτευγμα ήταν η εξόφληση του 90% του χρέους του ερασιτέχνη,[48] Ωστόσο, ύστερα από διαφωνία με μερίδα οπαδών της Θύρα 13, δεν ξανά έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές της 1ης Ιουλίου 2020. Στις επαναληπτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στης 7 Ιούλιου 2020, νέος πρόεδρος αναδείχθηκε ο Παναγιώτης Μαλακατές.[49]
Έμβλημα
Έμβλημα του συλλόγου αποτελεί το τριφύλλι που φέρει συμβολισμούς από την αρχαιότητα και είναι διαδεδομένο σε πολλούς λαούς ανά τον κόσμο. Συμβολίζει την ισορροπία ανάμεσα σε πνεύμα, νου και σώμα,[50] καθώς και την καλοτυχία, ισορροπία, γονιμότητα, αναγέννηση και αιώνια ζωή. Ο Άγιος Πατρίκιος δίδασκε το δόγμα της Αγίας Τριάδας χρησιμοποιώντας το για να απεικονίσει την τρισυπόστατη μορφή του Θεού.[51]
Το έτος 1919 ήταν και αυτό μάλλον αναξιόλογο από απόψεως αγωνιστικής κινήσεως. Ελάχιστα ματς έγιναν τότε χωρίς μεγάλη μάλιστα σημασία. Κάτι προσπάθειες για πρωτάθλημα με πρωτοβουλία της ΧΑΝ αυτήν την φορά δεν είχαν καλή τύχη. Ο πόλεμος στην Μ. Ασία συνεχίζετο και ο κόσμος δεν έδειχνε ενδιαφέρον για την μπάλλα. Έτσι η προσοχή του Συλλόγου εστράφη –μετά ιδίως την επιστροφή του Αποστ. Νικολαΐδη από την Πόλι και του Γ. Καλαφάτη από το μέτωπο– κυρίως στο διοργανωτικό μέρος όπου σημειώθηκε ένα αξιοσημείωτο γεγονός. Ένας σταθμός στην ιστορία του σωματείου. Και ήταν αυτό η καθιέρωσις ως νέου σήματος του συλλόγου του «Τριφυλλιού». Για αυτήν υπάρχουν τρεις εκδοχαί.
Η μία ότι «νουνός» του υπήρξε ο νυν Γεν. Γραμματεύς του κ. Μ. Παπάζογλου ο οποίος αγωνίζομενος προηγουμένως εις Κων/πολιν είχε ως σήμα του εκεί συλλόγου το «τριφύλλι». Από εκεί λοιπόν το μετέφερε αργότερα στον «Πανελλήνιο Π. Ο.».
Η δευτέρα φέρει ως «νουνόν» του τον κ. Απ. Νικολαΐδην όστις εγνώρισε πρώτος το τριφύλλι ως σήμα σε μία Γερμανική ομάδα όταν ευρίσκετο εκεί ως φοιτητής.
Και η τρίτη αναγνωρίζει τον διευθυντήν της Εθν. Πινακοθήκης αείμνηστον Χατζόπουλον όστις υιοθέτησε και εφιλοτέχνησε το «τριφύλλι» δια τον σύλλογον.
Γεγονός πάντως είναι ότι όλα τα τότε μέλη του «Πανελληνίου» εδέχθησαν ως σήμα το τριφύλλι. Αλλά επικρατεστέρα άποψις φέρεται η πρώτη δηλ. η του κ. Παπάζογλου, ο οποίος... παρέχει και τα επισημότερα ντοκουμέντα ως φαίνεται στην φωτογραφία της σελίδος 17.[σ 4]Πάνος Μακρίδης-Σπύρος Καραθανάσης, Η ιστορία του Παναθηναϊκού (1908-1948), έκδοση Αθλητικής Βιβλιοθήκης (εφ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ), Αθήνα 1948, σ. 27-28
Πηγή που επίσης πραγματεύεται την πορεία του σωματείου, συμφωνεί στη χρονιά του 1919 αποδίδοντας την επιλογή από κοινού σε Παπάζογλου και Νικολαΐδη.[53] Άλλη, μεταγενέστερη, δεν καταγράφει ονόματα παρά μόνο ότι η απόφαση λήφθηκε το ίδιο έτος «σε μία συνέλευση που πέρασε στην ιστορία».[54]
Ένα τέταρτο βιβλίο προσθέτει πως η έλλειψη εμβλήματος για τη φανέλα της ομάδας απασχολούσε καιρό τον Γ. Καλαφάτη, ο οποίος όρισε την επιτροπή Νικολαΐδη-Πανουργιά-Παπάζογλου-Χατζόπουλου ώστε να εκπονήσουν και υποβάλουν σχετική εισήγηση στη γενική συνέλευση των μελών.[55] Εκείνη έλαβε χώρα το 1919 και ομόφωνα ενέκρινε την πρόταση, οπότε:
Μέσα σε πολύ λίγο διάστημα πολλοί [...] άρχισαν να κυκλοφορούν με χρυσά τριφύλλια στις μπουτονιέρες τους και με πράσινα μαντίλια στις τσέπες τους. Στην Αθήνα του Μεσοπολέμου ο μετέπειτα Παναθηναϊκός Α.Ο. άρχισε να επιβάλλεται και να επιβάλλει μόδα...
Ο αθλητικός ερευνητής και δημοσιογράφος Βαγγέλης Μελέκογλου, εξάλλου, τοποθετεί το γεγονός ένα περίπου χρόνο πριν από τη μετονομασία σε ΠΠΑΟ το Φεβρουάριο του 1920[56] και σημειώνει ότι:
Σύμφωνα με τον Νίκο Γκούμα –ο οποίος έζησε εκ του σύνεγγυς όλους τους μεγάλους του Συλλόγου– και όσα κατέγραψε στην ιστορία του, το 1969,[σ 5] η ιδέα ανήκε κυρίως στον Μιχάλη Παπάζογλου, του οποίου η ομάδα, στο Κιατικιόι της Κων/πολης, όταν μετείχε σ' αυτήν, είχε το τριφύλλι ως έμβλημα...,
ενώ παραθέτει την υιοθέτησή του πρώτα στην εμφάνιση των παικτών και κατόπιν ως επίσημο σύμβολο του Παναθηναϊκού.[57] Φωτογραφία περιεχόμενη σε ένα έκτο ανάλογο πόνημα, πάντως, εμφανίζει τον Παπάζογλου ως τον μοναδικό ο οποίος φέρει τριφύλλι στη φανέλα μεταξύ των οκτώ Κων/πολιτών συναθλητών που μετείχαν στο συγκεκριμένο αναμνηστικό στιγμιότυπο του 1910.[58] Η ίδια πηγή επιβεβαιώνει τη σύσταση ειδικής επιτροπής για το έμβλημα, αλλά με πέμπτο μέλος τον Καλαφάτη, και τα αυτοσχέδια μικρά τριφύλλια που αθλούμενοι, μέλη και οπαδοί έσπευσαν να τοποθετήσουν στο πέτο του σακακιού τους, ενώ χρονολογεί την «ιστορική» εκείνη συνέλευση, πρωτοβουλίας Καλαφάτη, «λίγο προτού τελειώσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος»[59] (επίσημη λήξη 11 Νοεμβρίου 1918).
Η καθηγήτρια ιστορίας Χριστίνα Κουλούρη αναφέρει: «Για πρώτη φορά εμφανίζεται σε σφραγίδα το τριφύλι το 1922 (έγγρ. Π.Α.Ο. προς Ε.Ο.Α., 12 Σεπτ. 1922), το οποίο όμως φέρεται πως έχει καθιερωθεί από το 1919.»[21] Η συγκεκριμένη αλληλουχία ίσως δικαιολογεί το έτος εισαγωγής 1918 που αναφέρει η ΠΑΕ Παναθηναϊκός, η οποία θεωρεί τον Παπάζογλου αποκλειστικό εμπνευστή του τριφυλλιού.[50] Ο ίδιος φέρεται να μην το εισηγήθηκε πρώτη φορά τότε όντας νέο διοικητικό στέλεχος, αλλά κατά την ποδοσφαιρική του ακόμη θητεία στην ομάδα και το αργότερο έως το 1914[54] (για να ακολουθήσει η σχεδόν πλήρης αδρανοποίησή της εξαιτίας Εθνικού Διχασμού και Α΄ ΠΠ). Ο επί 4½ δεκαετίες σε διάφορες θέσεις του Παναθηναϊκού ομογενής από τη Χαλκηδόνα υπήρξε επίσης ο κύριος συντελεστής της τελικής του ονοματοδοσίας το 1922.
Το στοιχείο όπου όλες οι εκδοχές συγκλίνουν είναι η υλοποίηση του σήματος από το ζωγράφο Γεώργιο Χατζόπουλο, διευθυντή συντήρησης και αποκατάστασης έργων στην Εθνική Πινακοθήκη, μέλος του συλλόγου εκείνη την περίοδο, πρόεδρο το 1921 και με καθοριστική συμβολή στην ενοικίαση από το δήμο Αθηναίων της αγροτικής έκτασης Περιβόλα (προς κατασκευή γηπέδου). Η ομάδα που ενδεχομένως ο Νικολαΐδης είχε παρακολουθήσει να φέρει ως έμβλημα το τριφύλλι ταυτοποιείται από μεταγενέστερες πηγές με τη Φιρτ,[59][60] πρωταθλήτρια Γερμανίας το 1914 και τελευταία προ της κήρυξης του πολέμου.[σ 6]
Η πλέον πρόσφατη άποψη θεωρεί ότι πηγή έμπνευσης για το έμβλημα αποτέλεσε ο νικητής του μαραθωνίου των Μεσοολυμπιακών της Αθήνας το 1906 –δύο χρόνια πριν από την ίδρυση του ΠΟΑ– Καναδός Γουίλιαμ Σέρινγκ, που αγωνίστηκε φορώντας μια λευκή φανέλα με ένα μεγάλο πράσινο τριφύλλι (σύμβολο της Ιρλανδίας, χώρας οικογενειακής του καταγωγής) στο στήθος.[61] Η παρουσίαση της εκδοχής ποικίλει από μοναδική υπαρκτή (θεωρώντας τον Σέρινγκ έμπνευση για τον Παπάζογλου),[62] πιθανότερη,[63] πιθανή,[64] μέχρι και απλή ιστορική σύμπτωση (με ερωτηματικό).[65]
Εξέλιξη του εμβλήματος
-
έως το 2014[66]
-
2014–Σήμερα
Ύμνος
Ο πρώτος ύμνος του Παναθηναϊκού συνετέθη την περίοδο 1947-48 από τους Κώστα Κοφινιώτη και Γιάννη Βέλλα και με ερμηνευτή τον Πάνο Κόκκινο, με τίτλο Προχωρείτε προς τη Νίκη.[67][68][69] Ο Ύμνος του Παναθηναϊκού που καθιερώθηκε έως σήμερα δημιουργήθηκε το 1958. Γράφτηκε από το Γιώργο Οικονομίδη και μελοποιήθηκε από το Γιώργο Μουζάκη, μετά από ένα νικηφόρο αγώνα επί του Απόλλωνα. Μόλις βγήκαν από το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ο Γιώργος Οικονομίδης αυτοσχεδίασε την αρχή του ύμνου «Σύλλογος μεγάλος...». Σ' ένα πακέτο τσιγάρα Κεράνης, αστραπιαίως, ο Μουζάκης σχεδίασε ένα πρόχειρο πεντάγραμμο, όπου δεν άργησε να αποτυπώσει την παναθηναϊκή μουσική. Ο πρώτος ερμηνευτής του ύμνου ήταν ο Λέανδρος Παπαθανασίου. Αργότερα, το 1962, ο Γιάννης Βογιατζής έβαλε τη φωνή του.[23] Το σφύριγμα που ακούγεται στην αρχή και στο τέλος, ο Μουζάκης το εμπνεύστηκε από το σφύριγμα της ταινίας Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι, ταινία που εξαίρει το ομαδικό πνεύμα των Βρετανών στρατιωτών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ανάμεσα στα λοιπά γνωστά τραγούδια που έχουν γραφτεί για τον Παναθηναϊκό ξεχωρίζουν το Παναθηναϊκέ μεγάλε και τρανέ για το πρωτάθλημα του 1930, το Εμπρός Παναθηναϊκέ του Βασίλη Τσιτσάνη (1963), το Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας κάποιο βράδυ του Λεονάρδου Μπουρνέλη, αλλά και τα Έχω στο Λονδίνο μια δουλειά και Σαν αστραπή μες στο σκοτάδι (από το Λίβερπουλ στο Βελιγράδι), τραγούδια για τον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1971.
Φίλαθλοι
Η πρώτη συλλογικότητα φίλων του σωματείου ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1952 από το Χρήστο Μωυσίδη, ο οποίος αρχικά εκλέχθηκε πρόεδρός της, με σκοπό τη δημιουργία μίας φιλαθλητικής οικογένειας και την ενίσχυση του Παναθηναϊκού. Στη λέσχη τους τα μέλη ασχολούνταν με τεχνικά παιχνίδια, διαλέξεις και προβολές αθλητικού περιεχομένου, ενώ δικηγόροι, μηχανικοί και γιατροί από τις τάξεις τους παρείχαν επαγγελματική συνδρομή και ηθική συμπαράσταση στους αθλητές.[70] Με έναρξη το 1966 λειτούργησε υπό καταστατικό (έγκρισης από το Πρωτοδικείο Αθηνών), όντως η Θύρα 13 ο πρώτος αναγνωρισμένος σύνδεσμος φιλάθλων αθλητικού σωματείου στην Ελλάδα, έλαβε δε την ονομασία της κερκίδας του γηπέδου Λεωφόρου Αλεξάνδρας (από το 1981 Απόστολος Νικολαΐδης) όπου συγκεντρώνονταν στους ποδοσφαιρικούς αγώνες. Πέραν αυτού, φίλοι του Παναθηναϊκού είχαν συστήσει και άλλες συλλογικότητες με το όνομα της περιοχής που διέμεναν, ενώ Θύρα 13 καλείται σήμερα ο ενιαίος συνδεσμιακός τους φορέας.
Το 1981 ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, πρόεδρος της τότε νεοσυστημένης ΠΑΕ, για να αποτρέψει τα επεισόδια στους αγωνιστικούς χώρους δημιούργησε την Πανελλήνια Λέσχη Φίλων Παναθηναϊκού (ΠΑΛΕΦΙΠ) και την αναγνώρισε ως το μοναδικό επίσημο σύνδεσμο του συλλόγου. Μέλη της το 1986 ίδρυσαν το Green Club, αργότερα Green Cockneys Club. Το 1988 σχηματίστηκαν οι Mad Boys και το 1994 οι Athens Fans. Ο Βαρδινογιάννης επέστρεψε στην παλαιότερη απόφασή του το 1988 και εκ νέου απένειμε στην ΠΑΛΕΦΙΠ το αποκλειστικό της προνόμιο ως συνδέσμου οπαδών του Παναθηναϊκού. Το 2006 με πρωτοβουλία των Athens Fans και άλλων ανεξαρτήτων συνδέσμων δημιουργήθηκε ο Ενιαίος Φορέας Συνδέσμων Θύρας 13, του οποίου η έδρα σήμερα βρίσκεται επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 115, μόλις 300 μέτρα από το γήπεδο της ομάδας.
Έντυπα
Ύλης αποκλειστικά για θέματα του συλλόγου, όλα με έκδοση στην Αθήνα:[71]
- (ι): ιδιοκτησία, (ε): έκδοση, (σ): διεύθυνση σύνταξης, (α): αρχισυνταξία, (υ): διεύθυνση ύλης
Τίτλος | Περιγραφή | Έτη έκδοσης | Υπεύθυνοι | Βασικοί συνεργάτες (μόνιμοι ή έκτακτοι) |
---|---|---|---|---|
Παναθηναϊκός | 15θήμερη εφημερίδα (του ΠΑΟ) |
δ. '30-1956 (αναστολή επί Κατοχής) |
(ε) Παναθηναϊκός ΑΟ (σ) Α. Παούρης, από (σ) 1952 Κ. Σισμάνης |
από 1945: Π. Αναστασόπουλος, Λ. ή Α. Άννινος, Ν. Γκούμας, Χ. Καρπούζης, Κ. Παλαιολόγος, Α. Σάββας, Χ. Σβολόπουλος, Ε. Σταμάτης, Σ. Χαρμίδης |
Παναθηναϊκά Νέα |
εβδομαδιαία εφημερίδα |
1959-1978 | (ε) Γ.Β Χαλκιόπουλος | Δ. Βραϊμάκης, Κ. Βώβος, Κ. Δεληγιάννης, Γ. Δόγας, Φ. Κατσούφης, Ν. Κολόμβος, Γ. Κουριδάκος, Γ. Κούρκουλος, Γ. Κουσουνέλος, Ά. Λιακόπουλος, Χ. Λυκάκης, Θ. Μπαλφούσιας, Β. Σκουντής, Δ. Σταυρόπουλος, Χ. Σωτηρακόπουλος, Γ. Τράγκας |
Παναθηναϊκή Φλόγα |
εβδομαδιαία εφημερίδα |
1960-1962 | (ε) Β. Πετρόπουλος (α) Γ. Δόγας |
Ε. Γαρυφαλλάκης, Γ. Γεωργίου, Ν. Γκούμας, Χ. Κονταξής, Π. Κουρκουλάκος, Ν. Κωνσταντόπουλος, Μ. Παπαζήσης |
Τριφύλλι | μηνιαίο περιο- δικό (του ΠΑΟ) |
1962- ; | (ε) Παναθηναϊκός ΑΟ (σ) Γ. Δόγας |
Κ. Βαρδουλάκης, Δ. Βασματζής, Ν. Ευαγγελινός, Δ. Μαραγκός, Π. Ροδόπουλος |
Παναθηναϊκός Παλμός |
εφημερίδα | 1966- ; | ; | ; |
Παναθηναϊκός Κόσμος |
δισ- εβδομαδιαία εφημερίδα |
1972–1974 | (ε) Σ. Αγγελόπουλος (σ) Χ. Κονταξής και (σ) Π. Φιαμέγκος (α) Μ. Παπαζήσης, (α) έπειτα Χ. Παγανής |
Ν. Άγας, Γ. Αρκουλής, Δ. Βραϊμάκης, Γ. Καλοκαιρινός, Δ. Καπράνος, Σ. Μαυρούκας, Α. Μιχελής, Θ. Μπαλφούσιας, Ε. Σάββας, Μ. Τσουλέας[72] |
Παναθηναϊκός Αγώνας |
εβδομαδιαία εφημερίδα |
1980-1983 | (σ) Σ. Αράπης (α) Ν. Τσαπίδης |
Ε. Γαρυφαλλάκης, Ν. Γκούμας, Γ. Δόγας, Χ. Κονταξής, Γ. Κουσουνέλος, Μ. Παπαζήσης, Σ. Χωραφόπουλος |
Θύρα 13 | εβδομαδιαία εφημερίδα |
1986-1991 | (ε) Π. Αργυρόπουλος (σ) Α. Ψαλτάκης (α) Ά. Τσόπελας |
Α. Διαλετής, Γ. Κούρκουλος, Σ. Κυριακόπουλος, Ά. Κωνσταντινίδης, Γ. Πυριόχος, Γ. Σταύρου, Δ. Τσότρας |
Τριφύλλι | εβδομαδιαία εφημερίδα |
1989-1990 | (ε) Κ. Γιαννίκος (σ) Δ. Καρατζίνας (σ) Χ. Παγανής |
Δ. Καλαμπάκας, Δ. Κουμουρτζής, Γ. Κούρκουλος, Γ. Κούρτης, Σ. Κυριακού, Γ. Μελίσσης, Σ. Παυλέας, Κ. Πιτιακούδης |
Πράσινο Τριφύλλι |
εβδομαδιαία εφημερίδα |
1991-1993 | (ε) Β. Κωνσταντέλου (σ) Κ. Πιτιακούδης |
Μ. Αρμάος, Γ. Μελίσσης, Γ. Τουρλίδης, Χ. Χαρίτου |
Παναθηναϊκό Τριφύλλι |
μηνιαίο περιοδικό |
1999- ; | (ε) Σ. Αράπης (σ) Α. Κοντογούρης (σ) Θ. Αλεξανδράτος |
Ε. Αλεβίζου, Ι. Βασιλείου, Ο. Διακογιάννη, Α. Κόδρου, Α. Κεφαλλωνίτης, Ν. Κούρκουλος, Α. Κουτσοκώστας, Θ. Μάνθος, Τ. Μπιβής, Κ. Παπαγεωργίου, Ά. Παπαδάκος, Μ. Σακελλαρόπουλος, Ά. Τσόπελας, Ν. Χριστόπουλος |
- η χρησιμοποιούμενη πηγή δεν καταλογοποιεί οπαδικά φανζίν ή φυλλάδια, εκδόσεις προγραμμάτων αγώνων κλπ. Επίσης το Νέο Ντέρμπυ, Το Ντέρμπυ, Πράσινος Τύπος, Fair Play, Αθλητική Ηχώ, Ντέρμπυ και Πράσινη.
Εγκαταστάσεις
Το πρώτο γήπεδο της ποδοσφαιρικής ομάδας του 1908 ήταν το οικόπεδο στο Λούνα Παρκ της οδού Πατησίων, ιδιοκτησίας Καραπάνου, και είναι ο χώρος που στεγάζεται σήμερα η Ανωτάτη Εμπορική Σχολή. Το 1922 ο δήμος Αθηναίων παραχώρησε το χώρο που βρίσκεται σήμερα το Γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης στον Παναθηναϊκό «διά την ανέγερσιν χώρου αθλοπαιδιών». Τις επόμενες δεκαετίες θα αποτελέσει την έδρα της ποδοσφαιρικής ομάδας, της ομάδας μπάσκετ (μετά την κατασκευή του πρώτου κλειστού γυμναστηρίου στην Ελλάδα) και όλων των λοιπών αθλητικών τμημάτων του συλλόγου.
Το 1992 η ομάδα μπάσκετ αναζήτησε μεγαλύτερη στέγη και μετά από ένα σύντομο πέρασμα από το Κλειστό Γυμναστήριο Γλυφάδας, εγκαταστάθηκε στο ΟΑΚΑ, το οποίο αποτελεί μέχρι σήμερα έδρα της ομάδας.
Η ποδοσφαιρική ομάδα χρησιμοποίησε περιστασιακά, ή και παράλληλα, το Ολυμπιακό Στάδιο σε αναζήτηση μεγαλύτερου χώρου. Πολλές προτάσεις εμφανίστηκαν επίσης κατά καιρούς για την κατασκευή ενός νέου γηπέδου ποδοσφαίρου, με τελευταία αυτή του Βοτανικού.
Οι ομάδες βόλεϊ χρησιμοποίησαν στο παρελθόν το Κλειστό Γυμναστήριο Λεωφόρου Αλεξάνδρας, αργότερα το Κλειστό γυμναστήριο Πανελληνίου, και τώρα το κλειστό Γυμναστήριο του Αγίου Θωμά (Μαρούσι).[6]
Τα πρώτα χρόνια του συλλόγου, η έλλειψη κολυμβητηρίου αποτελούσε πρόβλημα για την ομάδα υδατοσφαίρισης, η οποία αργότερα χρησιμοποίησε το κολυμβητήριο στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η ομάδα πόλο έχει χρησιμοποιήσει και το ΟΑΚΑ στο παρελθόν, την περίοδο 2013-2014 φιλοξενήθηκε στο Ιλίσιο Κολυμβητήριο[73] και πλέον στο Ολυμπιακό Κολυμβητήριο στο Γουδή.[6] Τα υπόλοιπα τμήματα υγρού στίβου του συλλόγου έχουν έδρα το Ολυμπιακό Κέντρο Υγρού Στίβου Αθηνών.[6]
Το τμήμα στίβου και οι ακαδημίες του χρησιμοποιούν τα γήπεδα Κ1 και Κ2 στο ΟΑΚΑ, καθώς και το Δημοτικό Στάδιο Σπάτων "Δημήτρης Δημητρίου".[6] Το τμήμα μοντέρνου πεντάθλου χρησιμοποιεί το Ολυμπιακό Κέντρο Μοντέρνου Πεντάθλου Γουδή.[6]
Χρώματα και εμφανίσεις
Τα πρώτα χρώματα που χρησιμοποίησε η ποδοσφαιρική ομάδα το 1908 ήταν τα κόκκινο-λευκό. Το 1911, το πράσινο (της φύσης και της υγείας) και το λευκό (της ηθικής) καθιερώθηκαν ως χρώματα του συλλόγου, τα οποία και ακολουθούν όλα τα αθλητικά τμήματα έκτοτε.
Τη δεκαετία του 1930, ο ποδοσφαιρικός Παναθηναϊκός ξεκίνησε να αγωνίζεται με τις χαρακτηριστικές (οριζόντιες αρχικά, κάθετες αργότερα) ρίγες, ένα μοτίβο που χρησιμοποιήθηκε και τις επόμενες δεκαετίες, είτε ως πρώτη ή ως δεύτερη επιλογή.
Τμήματα
Ο Παναθηναϊκός εντάσσεται στα κορυφαία αθλητικά σωματεία παγκοσμίως, με βάση τον αριθμό των διαφορετικών αθλητικών τμημάτων που διατηρεί, τα οποία σήμερα είναι 28 (26[5] υπό την σκέπη του ερασιτέχνη, συμπεριλαμβανομένων 5 ξεχωριστών γυναικείων σε ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, επιτραπέζια αντισφαίριση και ποδόσφαιρο σάλας, και άλλα 2 αμιγώς επαγγελματικά σε ποδόσφαιρο και καλαθοσφαίριση ανδρών) συν άλλα 24 για ΑμεΑ,[4][74] σύνολο 52. Στη διάρκεια της ιστορίας του έχει αναπτύξει τουλάχιστον 40 αθλήματα για αρτιμελείς, τα 29 εξ αυτών ολυμπιακά[σ 7] και άλλα 24 αθλήματα για άτομα με αναπηρία, εκ των οποίων τα 18 παραολυμπιακά, και συγκεκριμένα κατά χρονολογική σειρά (σε παρένθεση έτος ίδρυσης, τυχόν επανασύστασης ή παύσης λειτουργίας):
- με έντονα γράμματα τα ενεργά
- με πλάγια γραφή τα μη ολυμπιακά στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 2020 και Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 2018
- με έντονα γράμματα η χρονολογία ίδρυσης τμήματος σύμφωνα με την σελίδα ιστορίας στον επίσημο ιστότοπο του Π.Α.Ο.[75] Οι χρονολογίες αυτές συμπίπτουν (με εξαίρεση το κρίκετ) με αυτές στον επίσημο κατάλογο τίτλων[76], και σε αντίστοιχο δημοσίευμα.[77]
- με υπογράμμιση η χρονολογία ίδρυσης τμήματος που αναφέρεται στην ανάρτηση του ιστολογίου του Συλλόγου Παλαιμάχων Αθλητών Π.Α.Ο.[44]
- ποδόσφαιρο (1908)
- χόκεϊ επί χόρτου (1910, επανασύσταση το 1928, παύση έπειτα το 1948,[78] επανασύσταση 2014[75], επί του παρόντος ανενεργό)
- αντισφαίριση (1911, επανασύσταση 1926, προσπάθεια αναβίωσης 1984,[75] δεν υφίσταται πλέον)
- πυγμαχία (1912[79] ή 1926, επανασύσταση 1947[80] ή 1948[81])
- ξιφασκία (πρώτα μαθήματα[82] 1912 ως οπλομαχία, επίσημη ίδρυση 1926, επανασύσταση 1960)
- στίβος (1919)
- μπάσκετ (1919, επανασύσταση 1937)[83]
- βόλεϊ (1919, επανασύσταση 1938[84])
- φυσιολατρικό-ορειβατικό (από 1923 το αργότερο[53] ή κατά άλλη εκδοχή το 1926 και πιθανότατα ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)
- πινγκ πονγκ (1924 ή 1939)
- κολύμβηση (1925 ή 1932 ή νωρίτερα[85], επανασύσταση 1940[εκκρεμεί παραπομπή] ή 1946[44])
- σουηδική γυμναστική (1926, δεν υφίσταται πλέον)
- ποδηλασία (1926 ή 1928, επίσημα 1934)[86]
- ενόργανη γυμναστική (1927 ή 1962 ή 1965[87], δεν υφίσταται πλέον)
- σκοποβολή (1928 ή 1929[88], παύση επί δεκαετίας '90 ή '00,[31] επαν. 2013)
- πόλο (1928 ή 1932 ή 1933 [εκκρεμεί παραπομπή], επανασύσταση 1947[89] και 1958[90])
- χάντμπολ (1929 ή 1930 παύση έπειτα το 1935,[91] επαν. 1980, παύση έπειτα το 1990)
- κωπηλασία ή "ναυτικό τμήμα"[92] (1932, δεν υφίσταται πλέον)
- καταδύσεις (1945[93] ή 1947, επανασύσταση 2011 αρχικά σε επίπεδο ακαδημιών[93])
- σκάκι (1948[94] ή 1959, παύση 1996[91] επανασύσταση 2020[95])
- πάλη (1949 ή 1965 ή 1966[εκκρεμεί παραπομπή])
- κρίκετ (άγνωστο[76][77], υπήρχε το 1950[96], δεν υφίσταται πλέον)
- άρση βαρών (1958 ή 1959)
- θαλάσσιο σκι (1963 ή 1965, παύση 1979[31], επανασύσταση 2021)
- μοντέρνο πένταθλο (1977 ή 1978, παύση αρχές '90,[91] επαν. 2014[97])
- τζούντο (1978 ή 1980, δεν υφίσταται πλέον)
- τοξοβολία (1981)
- αεροβική γυμναστική (1983[98], δεν υφίσταται πλέον)
- ιστιοπλοΐα (1987, δεν υφίσταται πλέον)[99]
- ποδοαντισφαίριση (1989 ή "ποδοβόλεϊ" 1990, δεν υφίσταται πλέον)
- συγχρονισμένη κολύμβηση (1992, δεν υφίσταται πλέον)
- πρακτική σκοποβολή (1997, δεν υφίσταται πλέον)
- ποδόσφαιρο σάλας (1997, επανενεργοποίηση 2017[100], επανίδρυση 2022[101])
- ράγκμπι (2013)
- μπέιζμπολ[σ 8] (2014, ανεστάλη το 2015[102])
- κικ μπόξινγκ (2015, επί του παρόντος ανενεργό)[103]
- μπιτς βόλεϊ (2016, ανενεργό)
- eSports (2016)
- τρίαθλο (2022)[104]
- κολύμβηση ανοιχτής θάλασσας (2023)[105]
Αθλήματα για άτομα με αναπηρία:
με πλάγια γράμματα τα μη παραολυμπιακά
- καλαθοσφαίριση με αμαξίδιο (2018)
- ξιφασκία με αμαξίδιο (2019)
- σκοποβολή (2019)
- κολύμβηση (2019)
- τοξοβολία (2019)
- επιτραπέζια αντισφαίριση (2019)
- ποδηλασία (2019)
- άρση βαρών σε πάγκο (2020)
- ποδόσφαιρο ακρωτηριασμένων (2020 ή 2021[76][106])
- παρατρίαθλο (2020)
- παρα-μπάντμιντον (2020)
- αντισφαίριση με αμαξίδιο (2021)
- μπότσια (2021)
- στίβος (2021)
- σκάκι τυφλών (2021)
- παρακανόε (2021[107])
- χορός με αμαξίδιο (2021[108])
- καλαθοσφαίριση για άτομα με νοητική αναπηρία (2022)[109]
- τζούντο τυφλών (2023)[110]
- αλπικό σκι ΑμεΑ (2023) [74]
- πετοσφαίριση καθιστών (2023)[111][112]
- μπόουλινγκ ΑΟΝΜ* (2023)[113]
- στίβος ΑΟΝΜ* (2024)[114]
- γκόλμπολ (2024)[115]
*ΑΟΝΜ = Αθλητική Ομοσπονδία Νεφροπαθών & Μεταμοσχευμένων[116]
Σε επίπεδο γυναικείων ομαδικών αθλημάτων, δημιουργήθηκαν τμήματα στα:
με έντονα τα ενεργά
- ποδόσφαιρο (1924, 1962, 1980, παύση 1982, επανίδρυση 2021)[75]
- βόλεϊ (1926 ή 1946, επανασύσταση 1969)
- χάντμπολ (1930 και επανίδρυση 1980[44] ή 1981 ή 1982, παύση 1985[91])
- μπάσκετ (1937 ή 1938[117])
- πόλο (1979[118] ή 1988, παύση τέλη δεκαετίας '90[119])
- ράγκμπι (2014)[120]
- μπιτς βόλεϊ (2016, ανενεργό)
- ποδόσφαιρο σάλας γυναικών (2022)
Η αντίστοιχη ομάδα πόλο αποτέλεσε την πρωτοπόρο στην Ελλάδα,[118] όπως και τέσσερις δεκαετίες πριν εκείνη του μπάσκετ, η οποία εξαιτίας έλλειψης αντιπάλου υποχρεωνόταν αρχικά να αγωνίζεται εναντίον της ανδρικής του συλλόγου.[117] Αυτός, υπήρξε επίσης ανάμεσα στους πρώτους της χώρας που ίδρυσαν τμήματα ατομικού γυναικείου αθλητισμού σε στίβο (1938 το αργότερο[121] ή κατά άλλη εκδοχή 1949[44]) και πινγκ πονγκ.[122]
Έως πιθανότατα το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο λειτουργούσε και τμήμα χορωδίας.[123]
Έπειτα από το 2010 και παρά την οικονομική κρίση, ο ερασιτέχνης Παναθηναϊκός εμφανίζει έντονη δραστηριοποίηση σε αθλήματα λιγότερο γνωστά ή δημοφιλή στην Ελλάδα με ανάπτυξη των ράγκμπι (ανδρών και γυναικών), μπέιζμπολ, κικ μπόξινγκ και επανίδρυση των τμημάτων για καταδύσεις, σκοποβολή, μοντέρνο πένταθλο, χόκεϊ επί χόρτου. Τα μπέιζμπολ και καταδύσεις σημείωσαν κάποιες επιτυχίες. Ωστόσο, το τμήμα μπέιζμπολ ανεστάλη και τα τμήματα χόκεϊ επί χόρτου και κικ μπόξινγκ είναι πλέον ανενεργά. Επανενεργοποιήθηκαν όμως το τμήμα σκακιού και αυτό του ποδοσφαίρου σάλας με την σύναψη πενταετούς συνεργασίας με τον σύλλογο «Αθήνα 90».
Το 2021 δρομολογήθηκε η επανασύσταση του τμήματος θαλασσίου σκι[124][125], εγκρίθηκε η εγγραφή του συλλόγου στα μητρώα της Ομοσπονδίας[126][127] και ο πρώτος αγώνας στον οποίο συμμετείχε αθλήτρια του ΠΑΟ διεξήχθη τον Μάιο του 2022.[128]
Εξάλλου, σύμφωνα με το τελικό νέο καταστατικό που επικυρώθηκε από το ειρηνοδικείο στις 22 Δεκεμβρίου 2021 και δόθηκε στην δημοσιότητα στις 16 Φεβρουαρίου 2022, πέρα από τα ενεργά τμήματα, υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης του ομίλου σε πλήθος άλλων αθλημάτων όπως (με έντονα γράμματα τμήματα που έχουν υπάρξει στο παρελθόν): αντισφαίριση, τοιχοσφαίριση, ενόργανη γυμναστική, ρυθμική γυμναστική, αεροβική γυμναστική, παγκράτιο, κωπηλασία, ιστιοπλοΐα, καράτε, τάεκβοντό, τζούντο, γουσού κουνγκ φου, μουάι τάι, ζίου ζίτσου, γκολφ, κρίκετ, χόκεϊ επί χόρτου, χόκεϊ επί πάγου, αμερικάνικο ποδόσφαιρο (φούτμπολ), ράγκμπι [λιγκ], μπέιζμπολ, σόφτμπολ, κέρλινγκ, κικ μπόξινγκ, χορός, χειροσφαίριση, συγχρονισμένη κολύμβηση, τεχνική κολύμβηση, μπάντμιντον, ιππασία, κανόε καγιάκ, αναρρίχηση, ορειβατικό σκι, μπριτζ, τσιρλίντινγκ, τραμπολίνο.[129]
Ο Π.Α.Ο. είναι ένα από τα 23 αθλητικά σωματεία που συμμετείχε στην σύσταση της Τριαθλητικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΤΟΕ), η οποία τον Αύγουστο του 2022 αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη ομοσπονδία.[104]
Τον Μάρτιο του 2023 ο Π.Α.Ο. ανακοίνωσε την σταδιακή είσοδό του στον αθλητισμό νεφροπαθών και μεταμοσχευμένων, έχοντας καταθέσει τα επίσημα έγγραφα και περιμένοντας την επίσημη ένταξή του.[130]
Στο Μητρώο της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού αναφέρεται ότι για το 2023 ο Παναθηναϊκός μεταξύ των εγγεγραμμένων αθλημάτων καλλιεργεί πλέον και την "κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων-μαραθώνια κολύμβηση-open water"[105] (ή "κολύμβηση ανοιχτής θάλασσας" ή εν συντομία "ανοιχτή θάλασσα", όπως αναφέρεται στον ιστότοπό του[131]). Σύμφωνα με το Μητρώο, ο Παναθηναϊκός, όσον αφορά τα αθλήματα για αρτιμελείς, για το 2023 έχει αναγνώριση σε 22 αθλήματα (άρση βαρών, κολύμβηση, ξιφασκία, πάλη, πετοσφαίριση, πυγμαχία, ποδηλασία, σκοποβολή, κλασικός αθλητισμός, τοξοβολία, υδατοσφαίριση, καλαθοσφαίριση, καταδύσεις, μοντέρνο πένταθλο, επιτραπέζια αντισφαίριση, ζατρίκιο σκάκι, ποδόσφαιρο, τρίαθλο, open water swimming-κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων-μαραθώνια κολύμβηση, θαλάσσιο σκι, ποδόσφαιρο σάλας, ράγκμπι (γιούνιον)).[105] Δεν εμφανίζεται να έχει λάβει ακόμα αναγνώριση όσον αφορά τον ηλεκτρονικό αθλητισμό, της πρόσφατα (2023) αναγνωρισμένης ομοσπονδίας ηλεκτρονικού αθλητισμού.
Τα τμήματα του Παναθηναϊκού που έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα (με μικρά γράμματα τα ανενεργά, με έντονα γράμματα τα επαγγελματικά, η χρονολογία ίδρυσης είναι αυτή που παρατίθεται στην σελίδα ιστορίας του επίσημου ιστότοπου[75]):
Κατηγορία αθλημάτων |
Τμήματα |
---|---|
Μεγάλης μπάλας | Ποδόσφαιρο ανδρών (1908) • Μπάσκετ ανδρών (1919) • Βόλεϊ ανδρών (1919) • Χάντμπολ ανδρών (1929) • Μπάσκετ γυναικών (1937) • Βόλεϊ γυναικών (1926) • Ποδόσφαιρο γυναικών (1924) • Χάντμπολ γυναικών (1981) • Ποδοαντισφαίριση ανδρών (1989) • Ράγκμπι ανδρών (2013) • Ράγκμπι γυναικών (2014) • Ποδόσφαιρο σάλας (1997) • Μπιτς βόλεϊ ανδρών (2016) • Μπιτς βόλεϊ γυναικών (2016) • Ποδόσφαιρο σάλας γυναικών (2019) |
Πολεμικά | Πυγμαχία (1926) • Ξιφασκία (1926) • Πάλη (1949) • Τζούντο (1978) • Κικ μπόξινγκ (2015) |
Θαλάσσια | Κολύμβηση (1925) • Πόλο ανδρών (1928) • Καταδύσεις (1947) • Πόλο γυναικών (1979) • Συγχρονισμένη κολύμβηση (1992) • Κολύμβηση ανοιχτής θάλασσας (2023) |
Ακριβείας | Σκοποβολή (1928) • Τοξοβολία (1981) • Πρακτική σκοποβολή (1997) |
Μικρής μπάλας | Χόκεϊ επί χόρτου (1910) • Κρίκετ (1950) • Μπέιζμπολ (2014) |
Ποδηλασία | Ποδηλασία (1926) |
Κλασικός αθλητισμός | Στίβος (1919) |
Ρακέτας | Αντισφαίριση (1911) • Πινγκ πονγκ (1939) |
Δύναμης | Άρση Βαρών (1958) |
Πολυδιάστατα | Μοντέρνο πένταθλο (1977) • Τρίαθλο (2022) |
Πνευματικά | Σκάκι (1948) |
Γυμναστική | Σουηδική γυμναστική (1926) • Ενόργανη (1927) • Αεροβική γυμναστική (1983) |
Ναυτικά | Κωπηλασία (1932) • Θαλάσσιο σκι (1965) • Ιστιοπλοΐα (1987) |
Ορειβασία | Φυσιολατρικό-ορειβατικό (1926) |
Ηλεκτρονικά σπορ | eSports (2016) |
Για ΑμεΑ | Καλαθοσφαίριση με αμαξίδιο (2018) • Ξιφασκία με αμαξίδιο (2019) • Σκοποβολή με αμαξίδιο (2019) • Κολύμβηση (2019) • Τοξοβολία (2019) • Επιτραπέζια αντισφαίριση (2019) • Ποδηλασία (2019) • Άρση βαρών σε πάγκο (2020) • Ποδόσφαιρο ακρωτηριάσμένων (2021) • Παρατρίαθλο (2020) • Παρα-μπάντμιντον (2020) • Τένις με αμαξίδιο (2021) • Μπότσια (2021) • Στίβος (2021) • Σκάκι τυφλών (2021) • Παρακανόε (2021) • Χορός με αμαξίδιο (2021) • Καλαθοσφαίριση για άτομα με νοητική αναπηρία (2022) • Τζούντο τυφλών (2023) • Αλπικό σκι (2023) • Πετοσφαίριση καθιστών (2023) • Μπόουλινγκ ΑΟΝΜ (2023) • Στίβος ΑΟΝΜ (2024) • Γκόλμπολ (2024) |
Μικρών ηλικιών | Ακαδημίες ποδοσφαίρου και όλων των παραπάνω ενεργών σήμερα τμημάτων[132] |
Τίτλοι Ομαδικών αθλημάτων
Ποδόσφαιρο ανδρών
Παραθέτονται οι διοργανώσεις τις οποίες 7 βιβλία καταγραφής της ιστορίας του συλλόγου,[133][134][135][136][137][138][139] όπως και η ΠΑΕ Παναθηναϊκός,[140] συμφωνούν πλήρως ότι αποτελούν τις σημαντικότερες που το ποδοσφαιρικό τμήμα κατέκτησε τρόπαιο.
- 20 Πρωταθλήματα Ελλάδας[141]: 1930, 1949, 1953, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1969, 1970, 1972, 1977, 1984, 1986, 1990, 1991, 1995, 1996, 2004, 2010
- 20 Κύπελλα Ελλάδας[142]: 1940, 1948, 1955, 1967, 1969, 1977, 1982, 1984, 1986, 1988, 1989, 1991, 1993, 1994, 1995, 2004, 2010, 2014, 2022, 2024
- Κύπελλα φιλίας και αλληλεγγύης (Σούπερ Καπ Ελλάδας)[143][144][145][146]: 1988, 1993, 1994 3
- Βαλκανικό Κύπελλο: 1977[147] 1
- Κύπελλο Μεγάλης Ελλάδος: 1970[148] 1
Μπάσκετ ανδρών
- Πρωταθλήματα Ευρώπης [149]: 1996, 2000, 2002, 2007, 2009, 2011, 2024 7
- 40 Πρωταθλήματα Ελλάδας [150]: 1946, 1947, 1950, 1951, 1954, 1961, 1962, 1967, 1969, 1971, 1972, 1973, 1974, 1975, 1977, 1980, 1981, 1982, 1984, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2024
- 20 Κύπελλα Ελλάδας [151]: 1979, 1982, 1983, 1986, 1993, 1996, 2003, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2019, 2021
- Σούπερ Καπ Ελλάδος: 2021 1
- Διηπειρωτικό κύπελλο [152][153]: 1996 1
Μπάσκετ γυναικών
Βόλεϊ ανδρών
- 20 Πρωταθλήματα Ελλάδας [155]: 1963, 1965, 1966, 1967, 1970, 1971, 1972, 1973, 1975, 1977, 1982, 1984, 1985, 1986, 1995, 1996, 2004, 2006, 2020, 2022
- 6 Κύπελλα Ελλάδας [156]: 1982, 1984, 1985, 2007, 2008, 2010
- 4 Λιγκ Καπ Ελλάδας: 2020, 2022, 2023, 2024
- 2 Σούπερ καπ Ελλάδας [157]: 2006, 2022
Βόλεϊ γυναικών
Τίτλοι Ατομικών αθλημάτων
Άρση βαρών
- 5 Πρωταθλήματα ανδρών [161]: 1964, 1965, 1966, 1967, 1968 [162].
- 2 Πρωταθλήματα γυναικών: 2021, 2023
Γυμναστική
- 1 Πρωτάθλημα Ελλάδας ανδρών: 1972.
Το τμήμα είναι πλέον ανενεργό.
Καταδύσεις
- 8 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 1969 [163], 1972 [164], 1975 [165], 2015 [166], 2016 [167], 2017 [168], 2023, 2024
Κολύμβηση
- 12 Πρωταθλήματα Ελλάδας OPEN [169]: 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1958, 1963, 1964, 1965, 1966, 1968.
- 3 Πανελλήνια Πρωταθλήματα masters: 2018, 2019 [170], 2021 [171]
- 1 Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Βετεράνων Ανοιχτής Θαλάσσης: 2020 [172]
Μοντέρνο πένταθλο
- 2 Πρωταθλήματα Ελλάδας [173]: 1980, 1987.
Ξιφασκία
- 13 Πρωταθλήματα Ελλάδος γενικής βαθμολογίας[174],[175],[176]:1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1975
Πάλη
Πινγκ πονγκ
- ETTU Ευρωπαϊκό Τρόπαιο γυναικών: 2022 [179] 1
- 1 ETTU Ευρωπαϊκό Τρόπαιο ανδρών: 2024
- 11 Πρωταθλήματα Ελλάδας ανδρών [180]: 1951, 1952, 1955, 1956, 1959, 1960, 1961, 1962, 1966, 1968, 1975
- Κύπελλα Ελλάδας ανδρών: 1965, 1966 [181], 1969 [182] 3
- Πρωταθλήματα Ελλάδας γυναικών [180]: 1972 [183], 1973, 1974 3
- Κύπελλα Ελλάδας γυναικών: 1972 [184], 2022 2
Ποδηλασία
- 8 Πρωταθλήματα Ελλάδας γενικής βαθμολογίας(δρόμος-πίστα): 1951 (ΠΟΕ)[185], 1956, 1958, 1963, 1967[186], 1969, 1970, 1973
- 1 Πρωτάθλημα πίστας βαθμολογίας ανδρών (Ε.Ο.Π): 2017[187]
Πυγμαχία
- 30 Πρωταθλήματα Ελλάδας ανδρών: 1949, 1951, 1952, 1957, 1958, 1959, 1960, 1964, 1966, 1967, 1968, 1969, 1971, 1972, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1982, 1986, 1992, 1993, 1996, 1997, 1998, 2011[188], 2015[189], 2016, 2023.
- 2 Κυπελλα Ελλάδας ανδρών: 1988, 1999
Σκάκι
- 2 Πρωταθλήματα Ελλάδας[190] [σ 9]: 1970, 1971.
Σκοποβολή
- 10 Πρωταθλήματα σταθερού στόχου: 1960, 1964, 1982, 1983, 1984, 1989, 1990, 1991, 2022(ομαδικών), 2023
- 1 Πρωτάθλημα πήλινου στόχου: 2021
Στίβος
- 23 Πρωταθλήματα Ελλάδας ανοιχτού στίβου ανδρών [192]: 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967,1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1989, 1990.
- Πρωταθλήματα Ελλάδας ανοιχτού στίβου γυναικών: 1946, 1947, 1949. 3
- Πρωταθλήματα Ελλάδας κλειστού στίβου ανδρών: 1986, 1989, 1990, 2023, 2024. 5
- Πρωτάθληματα Ελλάδας κλειστού στίβου γυναικών: 2023, 2024. 2
- 27 Πρωταθλήματα δρόμου σε ανώμαλο έδαφος ομαδικού ανδρών [193] : 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1938, 1954, 1955, 1956, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974,1975, 1977, 1978, 1979, 1980, 1983, 1996, 1997, 2012, 2016, 2021.
- Πρωταθλήματα δρόμου σε ανώμαλο έδαφος ομαδικού γυναικών: 1949, 1950, 1983, 1984, 1985, 1986, 2017, 2022, 2024. 9
Τοξοβολία
- 4 Πανελλήνια πρωταθλήματα γενικής βαθμολογίας: 1983, 1984, 1985, 2018
Ευρωπαϊκές και παγκόσμιες επιτυχίες
Ο Παναθηναϊκός έχει κατακτήσει 7 τίτλους της Ευρωλίγκα ή του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος (1996, 2000, 2002, 2007, 2009, 2011, 2024) και ένα διηπειρωτικό κύπελλο (1996) στο μπάσκετ ανδρών, ένα Ευρωπαϊκό Τρόπαιο στην επιτραπέζια αντισφαίριση γυναικών (2022) και ένα στην επιτραπέζια αντισφαίριση ανδρών (2024), ενώ ακόμη τρία τμήματα που διατηρεί έχουν μετάσχει σε τελική φάση ευρωπαϊκής διοργάνωσης (ποδόσφαιρο ανδρών, βόλεϊ ανδρών και βόλεϊ γυναικών).
Αξιοσημείωτο είναι ότι από τις 44 αγωνιστικές περιόδους μεταξύ 1969 και 2012, στις 24[σ 10] (κατά μέσο όρο συχνότερα από διετία) ένα τουλάχιστον τμήμα προκρίθηκε σε ημιτελική φάση ή γύρο κάποιας διεθνούς διοργάνωσης, με κορυφαία την 2008-09 όπου το πέτυχαν τρία (νικώντας όλα, το δε μπάσκετ και στον τελικό). Το 1971 αποτέλεσε το πρώτο ελληνικό σωματείο που μετείχε σε τελικό ποδοσφαιρικής διασυλλογικής διοργάνωσης της UEFA και μάλιστα του κυπέλλου Πρωταθλητριών. Επίσης, το 1996 η μπασκετική ομάδα κατέκτησε τα ευρωπαϊκό πρωτάθλημα και διηπειρωτικό κύπελλο πριν από κάθε ελληνική, ενώ παράλληλα εκείνη του ποδοσφαίρου προκρινόταν στα ημιτελικά του Τσάμπιονς Λιγκ –εκ νέου η μόνη διάκριση της χώρας–, για ένα άκρως επιτυχημένο 5μηνο του Παναθηναϊκού σε επίπεδο ανδρών και εκτός συνόρων (αλλά και εντός, με την ανακήρυξή του ως πρωταθλητή ποδοσφαίρου, βόλεϊ και κυπελλούχου μπάσκετ).
Καταγράφεται ένα σύνολο 31 διακρίσεων στα 44 αυτά χρόνια, αδιαλείπτως την 5ετία 1994-1998 (6 ευρωπαϊκές επιτυχίες τριών τμημάτων και η παγκόσμια του μονίμως παρόντος μπάσκετ), ενώ το μεγαλύτερο διάστημα χωρίς παρουσία σε ημιτελική –έστω– φάση υπήρξαν οι ακριβώς προηγούμενες τέσσερις αγωνιστικές περίοδοι (1990-1993). Ιδιαίτερα τα 19 χρόνια μεταξύ 1994 και 2012 σημειώθηκαν 20, από τις οποίες 9 την 9ετία 2004-2012. Οι 20 προαναφερθείσες διακρίσεις κατανέμονται ανά τμήμα: 13 για το ανδρικό μπάσκετ, από 3 το βόλεϊ γυναικών και ανδρών, μία το ποδόσφαιρο.
Από το 2012 ακολούθησε μια δεκαετία χωρίς ευρωπαϊκές διακρίσεις, μέχρι την περίοδο 2021-2022 όπου το τμήμα πετοσφαίρισης ανδρών έφτασε μέχρι τον ημιτελικό του Challenge Cup.[194]
Τον Ιούνιο του 2022 η γυναικεία ομάδα επιτραπέζιας αντισφαίρισης του ΠΑΟ κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Τροπαίο (Europe Trophy).[195] Πρόκειται για την πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής επιτραπέζιας αντισφαίρισης που ελληνικός σύλλογος είτε σε άνδρες είτε σε γυναίκες, κατακτά ευρωπαϊκή διοργάνωση.[196]
Στις 2 Ιουνίου του 2024, η ανδρική ομάδα επιτραπέζιας αντισφαίρισης του ΠΑΟ κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Τρόπαιο (Europe Thropy). Πρόκειται για τον πρώτο ευρωπαϊκό τίτλο του συγκεκριμένου τμήματος και δεύτερο ελληνικού συλλόγου. Η σεζόν 2023/24 αποδείχτηκε ιστορική για τον Παναθηναϊκό, καθώς είναι η πρώτη σεζόν που ο σύλλογος κατακτάει δύο ευρωπαϊκά τρόπαια (Ευρωλίγκα ανδρών, Europe Thropy ανδρών).
Διοίκηση
Ανώτατο όργανο του συλλόγου είναι η Γενική Συνέλευση του ερασιτέχνη Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου, ο οποίος διατηρεί τα δικαιώματα επί του συμβόλου (και της όποιας μετατροπής του), των επισήμων χρωμάτων, της δημιουργίας νέων ή κατάργησης αθλητικών τμημάτων, καθώς και της εκλογής του Προέδρου. Μέχρι και το 1979 ο πρόεδρος του Παναθηναϊκού ηγούνταν όλων των τμημάτων του συλλόγου. Από το 1979 το τμήμα ποδοσφαίρου ανεξαρτοποιήθηκε διοικητικά με τη δημιουργία της ΠΑΕ. Το ίδιο συνέβη το 1992 όταν συστάθηκε η ΚΑΕ για το τμήμα μπάσκετ και αργότερα με το ΤΑΑ στο τμήμα βόλεϊ.[197][198]
Κατά τις εκλογικές αρχαιρεσίες της τακτικής γενικής συνέλευσης στις 7 Ιουλίου 2020, μοναδικός υποψήφιος κατήλθε ο συνδυασμός του Παναγιώτη Μαλακατέ,[49] Το διοικητικό συμβούλιο για τη διετία έως τα μέσα του 22 απαρτίζουν οι:[202]
Τακτικά μέλη | Αναπληρωματικά μέλη | ||
---|---|---|---|
1) Παναγιώτης Μαλακατές | 4) Βασίλης Παυλόπουλος | 7) Θεόδωρος Συνοδινός | 10) Ελένη Κατσούλη |
2) Δημήτρης Βρανόπουλος | 5) Χρήστος Κυριζάκης | 8) Γιάννης Αντωνιάδης | 11) Κυριακή Γαλάνη |
3) Χαράλαμπος Παπαπασχάλης | 6) Σωτήρης Νίκας | 9) Χρόνης Ακριτίδης | 12) Λεωνίδας Σκολίδης |
Προπονητές τμημάτων
Τμήμα | Προπονητής |
---|---|
Ποδόσφαιρο ανδρών | Ρούι Βιτόρια |
Ποδόσφαιρο γυναικών | Δημήτρης Ρούβαλης[203] |
Μπάσκετ ανδρών | Εργκίν Αταμάν |
Μπάσκετ γυναικών | Βασιλεία Γκουζίνη |
Βόλεϊ ανδρών | Δημήτρης Ανδρεόπουλος |
Βόλεϊ γυναικών | Ντράγκαν Νέσιτς |
Πόλο | Δημήτρης Μάζης |
Στίβος | Νότης Παπούλιας |
Κολύμβηση | Γιάννης Μηλιδάκης |
Παναγιώτης Παϊπέτης | |
Καταδύσεις | Ίνκα Μπαντούρι |
Λεωνίδας Αθανασάκος | |
Πυγμαχία | Πανταζής Μαρκάκης |
Πάλη | Θεοφάνης Αναγνώστου |
Άρση βαρών | Κωνσταντίνος Σαλπιγγίδης |
Ποδηλασία | Κώστας Πανταζής |
Πινγκ πονγκ | Νίκος Ζέρβας |
Ξιφασκία | Δημήτρης Κάζαγλης |
Σκοποβολή | Θοδωρής Κοτταράς |
Τοξοβολία | Αλέξανδρος Παμβουξόγλου |
Ράγκμπι | Γιάννης Ρίζος |
100+1 μεγάλοι Παναθηναϊκοί 1908-2008
Τον Ιούλιο του 2009 διεξήχθη ψηφοφορία από την εφημερίδα Πράσινη για την ανάδειξη των 100 σημαντικότερων προσωπικοτήτων του συλλόγου για το διάστημα των 100 πρώτων χρόνων της ομάδας. Ακολουθεί η λίστα με τη σειρά κατάταξης σύμφωνα με τους ψήφους των φιλάθλων.[204] Εκτός ψηφοφορίας τέθηκε ο ιδρυτής του Παναθηναϊκού Γιώργος Καλαφάτης, του οποίου η προσφορά στο σύλλογο θεωρήθηκε εκ των προτέρων δεδομένη και αναγνωρισμένη.
|
|
Οι πρόωρα χαμένοι αθλητές του Παναθηναϊκού
Τέσσερις αθλητές αγωνιζόμενοι με τον Παναθηναϊκό τραυματίστηκαν θανάσιμα και έχασαν τη ζωή τους. Το 1927 ο τερματοφύλακας και αρχηγός του Παναθηναϊκού Ηλίας Γρηγοριάδης τραυματίζεται στο στήθος κατά τη διάρκεια αγώνα με την ΑΕΚ με συνέπεια να αποκτήσει σοβαρά χρόνια προβλήματα υγείας από τα οποία δεν κατάφερε να αναρρώσει και απεβίωσε πρόωρα το 1931. Με τον ίδιο τρόπο έχασε τη ζωή του και ο τερματοφύλακας ο Νίκος Μιχαηλίδης το 1928. Στον αγώνα για το κύπελλο Πάσχα στις 16 Απριλίου 1928 κόντρα στον Ολυμπιακό, δέχθηκε χτύπημα στο στήθος και ένα μήνα μετά απεβίωσε από αιματοπτυσία.[205] Την Πρωτομαγιά του 1938 κατά τη φιλική αναμέτρηση Παναθηναϊκού - ΑΕΚ στο Γήπεδο της Λεωφόρου τραυματίζεται θανάσιμα ο ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού Λύσανδρος Δικαιόπουλος. Το 1952 ο Παναθηναϊκός διοργάνωσε πυγμαχικούς αγώνες με αντίπαλους τους πυγμάχους της Παρτιζάν στο κλειστό της Λεωφόρου. Ο πυγμάχος του ΠΑΟ Νίκος Βαμβακάς αγωνίστηκε απέναντι στο Γιουγκοσλάβο πρωταθλητή Πάβλιτς και στο 2ο λεπτό του 3ου και τελευταίου γύρου δέχθηκε ισχυρά χτυπήματα, υπέστη σοβαρή εγκεφαλική διάσειση και εξέπνευσε την επόμενη ημέρα. Το ίδιο έτος επίσης έχασε τη ζωή του από μηνιγγίτιδα ο τερματοφύλακας του Παναθηναϊκού Νίκος Χαραλαμπίδης και ο σύλλογος χάνοντας δυο εν ενεργεία αθλητές βυθίστηκε σε βαθύ πένθος
Κατά τις πολεμικές συγκρούσεις της χώρας αθλητές του Παναθηναϊκού υπηρέτησαν την πατρίδα και έχασαν τη ζωή τους. Στις 19 Νοεμβρίου 1940 ο Μίμης Πιερράκος σκοτώθηκε στο ελληνοϊταλικό μέτωπο.[206] Ο Παναθηναϊκός θρήνησε άλλους 3 αθλητές του, τον επιθετικό Θοδωρή Αλεξανδρή, το μεσοεπιθετικό Μάριο Βουτσαδόπουλο και το Παναθηναϊκό μέλος Μεσσηνέζη.[205]
Εικόνες
-
Προπονητική φανέλα μπάσκετ του ΠΑΟ (2008)
-
Φραγκίσκος Αλβέρτης, πρώτος σκόρερ και ρέκορντμαν συμμετοχών της ομάδας μπάσκετ
Άλλοι Παναθηναϊκοί στην Ελλάδα και τον κόσμο
Παρότι ο Παναθηναϊκός είναι συνδεδεμένος (και ετυμολογικά) με την ευρύτερη πόλη των Αθηνών, φίλοι του συλλόγου έδωσαν το όνομα του Παναθηναϊκού σε τοπικά αθλητικά σωματεία στις περιοχές τους, στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Υπάρχουν ή υπήρξαν τα εξής:
|
|
Με την ίδια πηγή έμπνευσης,[210] ιδρύθηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου 1979 οι σύλλογοι ΠΑΟ Πράσινα Πουλιά και Τριφυλλιακός που δεν υφίστανται πλέον.[σ 14]
Σημειώσεις
- ↑ Από τα ενεργά τμήματα του Π.Α.Ο., μόνο τα δύο τμήματα του ποδοσφαίρου σάλας, και τα τμήματα για το σκάκι, το θαλάσσιο σκι και τα eSports δεν αφορούν ολυμπιακά αθλήματα, κλάδους άθλησης ή αγωνίσματα, καθώς και όσα αφορούν αθλήματα για ΑμεΑ τα οποία περιλαμβάνονται στην πλειοψηφία τους στους Παραολυμπιακούς
- ↑ "Και επειδή ο κ. Καλαφάτης ήτο η ψυχή του και ο δημιουργος του το σωματείον ήτο γνωστόν ως..."[12]
- ↑ "Αθλητής παραιτηθείς ή αποκλεισθείς υπό τίνος Σωματείου και γενόμενος δεκτός εν εταίρω τοιούτω, δεν δύναται να διαγωνισθεί εις οίους δήποτε αγώνας ως αθλητής του νέου Σωματείου, ειμή μετά παράδοση 14 μηνών."[14]
- ↑ "σπάνια" του ίδιου το 1910 –σύντομα θα εγκατασταθεί στην Αθήνα– από το στάδιο της Χαλκηδόνας (Καντίκιοϊ), όπου εκτελεί βολή ελληνικής δισκοβολίας και στην άσπρη του φανέλα διακρίνεται τριφύλλι μεγάλου μεγέθους[52]
- ↑ Νίκος Γκούμας-Ευάγγελος Φουντουκίδης-Χριστόφορος Κονταξής-Σπύρος Μήτσης (συνεργ. Τάσος Ψαρόπουλος), Η Ιστορία του Παναθηναϊκού Α.Ο. (1908-1968), εκτεταμένο λήμμα στην Παγκόσμιο Εγκυκλοπαίδεια Αθλητισμού και Ποδοσφαίρου, Εκδόσεις ALVIN Redman Hellas, Αθήνα 1969
- ↑ αγωνίστηκε ακόμη στον τελικό του πρωταθλήματος τα 1920, 1926 και 1929 κατακτώντας το τις δύο τελευταίες φορές, ενώ το 1996 συγχωνεύθηκε στη σημερινή Γκρόιτερ Φιρτ ή SpVgg Greuther Fürth (Αγγλικά)
- ↑ Tο ράγκμπι 7μελών ομάδων εντάχθηκε στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2016 και το μπέιζμπολ επανήλθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2020. Το θαλάσσιο σκι, η αεροβική γυμναστική και το κικ μπόξινγκ διεξάγονται στους Παγκόσμιους Αγώνες. Η ορειβασία, η σουηδική γυμναστική, το σκάκι, το κρίκετ, η ποδοαντισφαίριση, η πρακτική σκοποβολή, το ποδόσφαιρο σάλας και τα eSports δεν διεξάγονται σήμερα ούτε στους Παγκόσμιους Αγώνες.
- ↑ Το μπέιζμπολ δεν ήταν ολυμπιακό άθλημα την περίοδο που λειτούργησε το τμήμα ωστόσο ήταν κατά περιόδους τόσο πριν, όσο και μετά, και είναι και σήμερα (2021).
- ↑ ο σύλλογος παραθέτει 7 πρωταθλήματα συνολικά και 1 κύπελλο,[191] σε χρονιές όμως που σύμφωνα με την ΕΣΟ δεν πραγματοποιήθηκαν διοργανώσεις. Εξαίρεση το 1976, όπου η ομοσπονδία αναφέρει ως πρωταθλήτρια την Ένωση Σκακιστών Θεσσαλονίκης.
- ↑ δεν προσμετράται ο τελικός του διηπειρωτικού κυπέλλου μπάσκετ ανδρών και άρα η χρονιά 1996-97, καθώς δεν προηγήθηκε ημιτελική φάση και το δικαίωμα συμμετοχής αποκτήθηκε αυτοδίκαια όντας Ευρωπαίος πρωταθλητής 1995-96
- ↑ στη γενική συνέλευση της 16ης Ιουνίου 1975, κατά την οποία ήταν παρών και ο ίδιος, διαγράφηκε από μέλος του συλλόγου με δια βοής απόφαση των μελών ως επιβληθείς προ διετίας στη θέση του προέδρου από τον δικτάτορα Ιωαννίδη[199]
- ↑ πρόεδρος για μία εβδομάδα στη θέση του τιμωρημένου Φιλιππίδη
- ↑ πλήρης επωνυμία σύμφωνα με τοπικές ειδησεογραφικές πηγές[207][208]
- ↑ σε πλήθος άλλων, δεν έχει εξακριβωθεί κατά πόσον η ύπαρξη του Παναθηναϊκού επηρέασε την απονομή του ονόματος Πράσινα Πουλιά[211] και Τριφυλλιακού[212][213] αντίστοιχα
Παραπομπές
- ↑ «E-KOUROS». somateia.minsports.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2024.
- ↑ Τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας, gazzetta.gr
- ↑ Έλαβον: ΟΣΦΠ 39%, ΠΑΟ 30%, ΑΕΚ 15%, ΠΑΟΚ 11%, Άρης 5%, Μανώλης Πιμπλής για την εφ. ΤΑ ΝΕΑ 30.06.2009
- ↑ 4,0 4,1 «ΑΜΕΑ». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 5,0 5,1 «Αθλήματα». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 «Εγκαταστάσεις». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ ΟΑΚΑ και Παναθηναϊκός, ιστότοπος Panathinaikos BC
- ↑ "100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008", Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X, σελ. 23
- ↑ 9,0 9,1 "Τριφύλλι 100 χρόνια", συλλογικό έργο, επετειακή έκδοση εφ. Goal news, Αθήνα 2008, σελ. 5
- ↑ Παναθηναϊκός 106 ετών!, Γιώργος Βροντάκης στο gazzetta.gr
- ↑ Βοτζάκης, ό.π, σελ. 26, 28 και 30
- ↑ Αθηνά Κ. Σπανούδη, Ο αθλητισμός • Σύγχρονη θρησκεία, Εκδόσεις Φλάμμα, Αθήνα 1931, σ. 107
- ↑ Βοτζάκης, ό.π, σελ. 41
- ↑ Βοτζάκης, ό.π, σελ. 50
- ↑ "100 χρόνια Παναθηναϊκός", Β. Τούτσικας-Ν. Σαρίδης, ειδική έκδοση εφ. SPORTDAY, Αθήνα 2008, σελ. 100
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 8
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 11
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 14
- ↑ 19,0 19,1 Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σελ. 34
- ↑ Σήφης Βοτζάκης, 100 Χρόνια Παναθηναϊκός - Η Ιστορία 1908-2008. Αθήνα 2008: εκδόσεις Λιβάνη, σελ. 752.
- ↑ 21,0 21,1 Κουλούρη, ό.π[νεκρός σύνδεσμος], σελ. 189 (υποσημείωση 84)
- ↑ http://www.tovima.gr/sports/article/?aid=186525
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 Τα ιστορικά ορόσημα του Παναθηναϊκού, Γιώργος Λιβέρης, Σύλλογος Παλαιμάχων Αθλητών ΠΑΟ
- ↑ "Ελλάς, Ευρώπη, Παναθηναϊκός! • 100 χρόνια ελληνικής ιστορίας, 1908-2008", Αλέξανδρος Κιτροέφ, Εκδόσεις Greekworks.Com Inc, Ν. Υόρκη 2010, ISBN 098-1457-97-5, σελ. 33
- ↑ για παράδειγμα Goal news, ό.π, σελ. 17
- ↑ Η Κίνησις • Αθλητισμός, εφ. ΕΜΠΡΟΣ 15.01.1923, σελ. 2
- ↑ Η χθεσινή εορτή του Σταδίου, εφ. ΕΜΠΡΟΣ 10.04.1923, σελ. 3
- ↑ Κοσμική κίνησις • Αθλητισμός, εφ. ΕΜΠΡΟΣ 03.05.1923, σελ. 2
- ↑ Πρώτη η ελληνική σημαία το 1928: η τιμή δόθηκε στον «πράσινο» Καρυοφύλλη Αρχειοθετήθηκε 2012-08-06 στο Wayback Machine., greenzone.gr
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 23-24
- ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 Goal news, ό.π, σελ. 192
- ↑ Η ιστορία του ήρωα Μίμη Πιερράκου Αρχειοθετήθηκε 2012-11-15 στο Wayback Machine., Σωτήρης Τριανταφύλλου για το sentragoal.gr
- ↑ 33,0 33,1 Είπαν το δικό τους ΟΧΙ Αρχειοθετήθηκε 2011-09-21 στο Wayback Machine., gazzetta.gr
- ↑ Ιστορίες από την Κατοχή Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine., Γιάννης Λαμπίρης για το sport24.gr
- ↑ Μια ζωή αντίσταση Αρχειοθετήθηκε 2010-11-01 στο Wayback Machine., leoforos.gr
- ↑ «Αήττητος και μάγκας ο Παναθηναϊκός το 1964 prasinanea.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2022.
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 180
- ↑ 38,0 38,1 Goal news, ό.π, σελ. 189
- ↑ Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι - Σύλλογος παλαιμάχων Παναθηναϊκού
- ↑ 40,0 40,1 Goal news, ό.π, σελ. 181
- ↑ 41,0 41,1 Goal news, ό.π, σελ. 193
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 188
- ↑ «Η ιστορία του Παναθηναϊκού στο γυναικείο ποδόσφαιρο - womensoccer.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 44,4 44,5 Τα ιστορικά στοιχεία των τμημάτων του ΠΑΟ Αρχειοθετήθηκε 2012-02-29 στο Wayback Machine., Σύλλογος Παλαιμάχων Αθλητών ΠΑΟ
- ↑ Ο Παναθηναϊκός Α.Ο. ιδρύει τμήμα eSports! panathinaikos1908.gr, 29 December 2016
- ↑ panathinaikos1908.gr - To Ποδόσφαιρο Σάλας (Futsal) στον Π.Α.Ο.!
- ↑ https://www.newsit.gr/athlitika/oristiko-neos-proedros-tou-erasitexni-panathinaikou-o-dimitris-giannakopoulos/2547084/
- ↑ https://www.gazzetta.gr/basketball/basket-league/article/1492836/panathinaikos-giannakopoylos-oso-o-syllogos-einai-diaspasmenos-den-eho-kamia-thesi-se-kanena-tmima
- ↑ 49,0 49,1 https://www.gazzetta.gr/volleyball/volley-league/article/1492962/neos-proedros-toy-erasitehni-panathinaikoy-o-takis-malakates
- ↑ 50,0 50,1 Το τριφύλλι, ιστότοπος ΠΑΕ Παναθηναϊκός ΑΟ μέσω web.archive
- ↑ St. Patrick's Day Facts: Snakes, a Slave, and a Saint National Geographic Retrieved 10 February 2011
- ↑ Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σ. 17
- ↑ 53,0 53,1 Νικήτας Τσαγγαρινός, Η ιστορία του Παναθηναϊκού, εκτεταμένο λήμμα (64 σελίδες) στην Εγκυκλοπαίδεια των σπορ (τόμ. Β'), Εταιρεία Επιστημονικών Εκδόσεων, Αθήνα 1961, σ. 5
- ↑ 54,0 54,1 Στέλιος Θωμαΐδης, Παναθηναϊκέ μεγάλε και τρανέ, έκδοση Αθλητικών Σελίδων, Αθήνα 1984, σ. 8-9
- ↑ συλλογικό έργο, Μια ζωή Παναθηναϊκός, έκδοση Ινστιτούτου Διαδόσεως Ελληνικού Βιβλίου (ΙΔΕΒ), Αθήνα 1985, σ. 18-19
- ↑ Παύλος Μανιτάκης, 100 χρόνια νεοελληνικού αθλητισμού • 1830-1930, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1962, σ. 346-347
- ↑ Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), 100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008, Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X, σ. 73
- ↑ Μάκης Παπαζήσης, Αιώνια πιστός! • Η άλλη ματιά στην ιστορία του Παναθηναϊκού, Εκδόσεις Παρουσία, Αθήνα 2009, ISBN 960-6652-17-3, σελ. 30
- ↑ 59,0 59,1 Παπαζήσης, ό.π, σελ. 33
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 10
- ↑ Το Τριφύλλι, panathinaikos1908.gr
- ↑ Ο Παναθηναϊκός γιορτάζει τα 107α γενέθλιά του! Αρχειοθετήθηκε 2015-07-19 στο Wayback Machine., star.gr
- ↑ Five claims to fame: Panathinaikos, uefa.com
- ↑ Παναθηναϊκός 106 ετών!, gazzetta.gr
- ↑ Αποθέωση του Τριφυλλιού στο «Στάδιο», δύο χρόνια πριν την ίδρυση του Παναθηναϊκού, palaimaxoipanathinaikou.gr
- ↑ «paovolleyball.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ «Ο πρώτος ύμνος του Παναθηναϊκού! onsports.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2013.
- ↑ Ο πρώτος πράσινος ύμνος ήταν... Κόκκινος!, gazzetta.gr
- ↑ «Ο πρώτος ύμνος του Παναθηναϊκού prasinanea.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2022.
- ↑ Goal news, ό.π, σελ. 42
- ↑ Γιώργος Η. Κουσουνέλος, Λεξικό ελληνικού αθλητικού Τύπου 1894-2004 • Εφημερίδες, περιοδικά, έντυπα, βασικοί συνεργάτες, Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα 2004, ISBN 960-3642-57-6, σελ. 85, 112-115 και 141-142
- ↑ Γιώργος Αρκουλής-Δημήτρης Καπράνος, Το στάδιο Καραϊσκάκη αφηγείται, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004, ISBN 960-406-827-X, σελ. 11
- ↑ «Πόλο: Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός στο «4Χ4»». m.naftemporiki.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 74,0 74,1 «Ξεκίνημα στο Αλπικό Σκι ΑμεΑ για τον Παναθηναϊκό!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 15 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 75,4 «Ιστορία». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 5 Αυγούστου 2019. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 76,0 76,1 76,2 «Οι τίτλοι του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου (καταγεγραμμένοι έως σήμερα)». ιστότοπος του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου. Δεκέμβριος 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 77,0 77,1 «Παναθηναϊκός 113 ετών: Οι χρυσές στιγμές που τον έκαναν «Σύλλογο Μεγάλο»!». SDNA. 3 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σελ. 74
- ↑ «Πυγμαχία». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Βοτζάκης, ό.π, σελ. 847
- ↑ Τσαγγαρινός, ό.π, σελ. 11
- ↑ «Ξιφασκία». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Ιστορία • Τίτλοι Αρχειοθετήθηκε 2015-12-07 στο Wayback Machine., επίσημος ιστότοπος Panathinaikos BC
- ↑ Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σελ. 73
- ↑ Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σελ. 76
- ↑ 80 χρόνια ποδήλατο, εφημ. Πράσινος ΤΥΠΟΣ 11.02.2008, σελ. 36
- ↑ Βαγγέλης Μελέκογλου - Άγγελος Μενδρινός - Θοδωρής Ντάβελος, 1908-1998 Παναθηναϊκός • 90 χρόνια ποδοσφαιρική εποποιία, έκδοση Τριφύλλι ΑΕΒΕ, Αθήνα 1999, ISBN 960-8625-31-9, τόμ. Β, σελ. 411
- ↑ Tα 80 χρόνια σκοπευτικής ιστορίας, Γιώργος Λιβέρης, Σύλλογος Παλαιμάχων Αθλητών Παναθηναϊκού Α.Ο
- ↑ εφ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ, 26.06.1947
- ↑ Βοτζάκης, ό.π, σελ. 845
- ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 Goal news, ό.π, σελ. 194
- ↑ «Η καλύτερη «πράσινη» χρονιά στην κωπηλασία!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 14 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 93,0 93,1 «Καταδύσεις». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Αξιωματικοί και βασιλιάδες ξαναμπαίνουν στη ζωή του Παναθηναϊκού...». SDNA. 4 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2022.
- ↑ «Παναθηναϊκός: «Επιστρέφει» ξανά στον «χάρτη» του ελληνικού σκάκι». sports3.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2021.
- ↑ «Η καλύτερη «πράσινη» χρονιά στο κρίκετ!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 9 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Συνεχίζει να μεγαλώνει, Κώστας Χολίδης στο sport24.gr
- ↑ «Η καλύτερη «πράσινη» χρονιά στην αεροβική γυμναστική». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 13 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Η καλύτερη «πράσινη» χρονιά στην ιστιοπλοϊα». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 12 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Futsal». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Ξεκινάμε ως Παναθηναϊκός στο ποδόσφαιρο σάλας!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 19 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2022.
- ↑ «Διπλό «χτύπημα» για το μπέιζμπολ του Παναθηναϊκού | Gazzetta». www.gazzetta.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Τμήμα Kick Boxing ο Παναθηναϊκός Αρχειοθετήθηκε 2015-05-10 στο Wayback Machine., Γιώργος Ουσταμανωλάκης στο sports8.gr
- ↑ 104,0 104,1 «Συστάθηκε αυτόνομη Ομοσπονδία για το Τρίαθλο, η Τριαθλητική Ομοσπονδίας Ελλάδας με 23 σωματεία (Παναθηναϊκός, Άρης, ΧΑΝΘ, Πανελλήνιος, Εκπαιδευτήρια Κωστέα Γείτονα κ.ά.)». gga.gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ 105,0 105,1 105,2 «Εγγεγραμμένα σωματεία | Ηλεκτρονικό Μητρώο Αθλητικών Σωματείων με Ειδική Αθλητική Αναγνώριση - Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος». somateia.gga.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2023.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Πρώτος ιστορικός «πράσινος» αγώνας στο ποδόσφαιρο ακρωτηριασμένων!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 27 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Μπαίνει στο Παρακανόε ο Παναθηναϊκός!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 16 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Τμήμα χορού με αμαξίδιο στον Παναθηναϊκό!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 19 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Σύνταξης, Αίθουσα (30 Αυγούστου 2022). «Παναθηναϊκός: Ιδρύει τμήμα μπάσκετ νοητικής αναπηρίας». www.ertsports.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ Σύνταξης, Αίθουσα (27 Ιανουαρίου 2023). «Δημιουργεί 19ο τμήμα ΑμεΑ ο Παναθηναϊκός!». www.ertsports.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2023.
- ↑ ««Ανθίζει» το sitting volleyball με… ώθηση από το Green North Club». pao1908.com. 14 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023.
- ↑ «ΒΟΛΕΪ ΚΑΘΙΣΤΩΝ». pao1908.com. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023.
- ↑ «Άνοιξε νέο μονοπάτι γεμάτο….τριφύλλια!». pao1908.com. 9 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024.
- ↑ «Στον Παναθηναϊκό η Ζαχαριάδου». pao1908.com. 4 Απριλίου 2024. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2024.
- ↑ «Ξεκίνημα στο Γκόλμπολ με ώθηση από τον Βορρά!». pao1908.com. 29 Απριλίου 2024. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2024.
- ↑ «Αθλητική Ομοσπονδία Νεφροπαθών & Μεταμοσχευμένων». Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024.
- ↑ 117,0 117,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο
<ref>
. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομαM.72
. - ↑ 118,0 118,1 Ομάδα πόλο γυναικών ίδρυσε ο Παναθηναϊκός, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 15.03.1979 [όπως το παραδίδει ο Γιάννης Σταμίρης στο Πανόραμα του ελληνικού αθλητισμού (Ανθολογία από τον Ελληνικό Τύπο: 1894-1990), Ζήτα Ιατρικές Εκδόσεις, Αθήνα 1990, σελ. 320-321]
- ↑ εφ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ, 11.11.1997, σελ. 38
- ↑ Μαρμαράς¨"Δυναμικά και οργανωμένα!", paomazisou.gr
- ↑ Μακρίδης-Καραθανάσης, ό.π, σελ. 71
- ↑ Τσαγγαρινός, ό.π, σελ. 13
- ↑ Τσαγγαρινός, ό.π, σελ. 6
- ↑ SPORTSROOM (9 Ιουνίου 2021). «ΑΟ Παναθηναϊκός: Έκανε τον οικονομικό και διοικητικό απολογισμό της σεζόν». SPORTS ROOM. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Παναθηναϊκός και στο θαλάσσιο σκι, ξανά μετά από 43 χρόνια!». Trifilara.gr (στα Αγγλικά). 29 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Επιστρέφει ιστορικό τμήμα του Παναθηναϊκού! (pic)». Όλα Πράσινα. 29 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Σωματεία | Ελληνική Ομοσπονδία Θαλασσίου Σκι» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Επέστρεψε με επιτυχία το θαλάσσιο σκι!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 23 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ «Το νέο καταστατικό του Παναθηναϊκού Α.Ο.». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 10 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «Ο Παναθηναϊκός εντάσσεται στην Ομοσπονδία νεφροπαθών και μεταμοσχευμένων | Gazzetta». www.gazzetta.gr. 16 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2023.
- ↑ «Ανοιχτή Θάλασσα». pao1908.com. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ Ακαδημίες, ιστότοπος ΠΑΟ
- ↑ Στέλιος Θωμαΐδης, Παναθηναϊκέ μεγάλε και τρανέ, έκδοση Αθλητικών Σελίδων, Αθήνα 1984, σελ. 11 (Οι τίτλοι του Παναθηναϊκού)
- ↑ συλλογικό έργο, Μια ζωή Παναθηναϊκός, έκδοση Ινστιτούτου Διαδόσεως Ελληνικού Βιβλίου (ΙΔΕΒ), Αθήνα 1985, σελ. 152-157 (Πράσινοι τίτλοι σε Ελλάδα και Ευρώπη)
- ↑ Γιάννης Ανδρέου, Το αλφαβητάρι του Παναθηναϊκού, Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 1997, ISBN 978-960-531-029-5, σελ. 30-33 (Τμήματα-Τίτλοι)
- ↑ Πάνος Φιαμέγκος (συνεργ. στατιστικών Ν. Πετρόπουλος), Παναθηναϊκός, 90 χρόνια ιστορικής πορείας • 1908-1998, Εκδόσεις Γ. Γεωργαλάς, Αθήνα 1998, σελ. 122 («Πράσινοι» τίτλοι)
- ↑ Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), 100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008, Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 978-960-14-1875-9, σελ. 6 (Τίτλοι)
- ↑ συλλογικό έργο (υπεύθ. έκδοσης Σωτήρης Γιαννάτος), Παναθηναϊκός • Ποδόσφαιρο-Μπάσκετ, Εκδόσεις ΣΚΑΪ Βιβλίο, Αθήνα 2009, ISBN 978-960-482-023-8, σελ. 162 (Τίτλοι και διακρίσεις)
- ↑ Μάκης Παπαζήσης, Αιώνια πιστός! • Η άλλη ματιά στην ιστορία του Παναθηναϊκού, Εκδόσεις Παρουσία, Αθήνα 2009, ISBN 960-6652-17-3, σελ. 415-420 (Στατιστικά)
- ↑ «Τίτλοι». ιστότοπος ΠΑΕ Παναθηναϊκός. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2019.
- ↑ Αρχείο > Πρωτάθλημα Ελλάδας (από 1927-28), ιστότοπος Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ)
- ↑ ψηφιακό αρχείο Κυπέλλου Ελλάδος: 1931-1940, 1941-1950, 1951-1960, 1961-1970, 1971-1980, 1981-1990, 1991-1995, 1996-1999, 1999-00, 2000-01, 2001-02, 2002-03, 2003-04 και από την περίοδο 2006-07, ιστότοπος ΕΠΟ
- ↑ https://www.worldfootball.net/winner/gre-supercup/
- ↑ http://www.rsssf.com/tablesg/grksupcuphist.html
- ↑ https://www.sport-fm.gr/article/107213
- ↑ https://www.sport24.gr/Files/souper-kap-oute-ayto-mporoume-na-diorganwsoyme-sthn-ellada.4234815.html
- ↑ http://www.rsssf.com/tablesb/balkanclub70s.html
- ↑ http://filahtlos.blogspot.gr/2013/01/blog-post_1442.html
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2017.
- ↑ «Πρωταθλητές». - Ε.Σ.Α.Κ.Ε.. http://www.esake.gr/el/86F1A302. Ανακτήθηκε στις 2018-06-22.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2017.
- ↑ «Ανεπίσημα παγκόσμιος ο ΠΑΟ». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. http://www.rizospastis.gr/story.do?id=3673202. Ανακτήθηκε στις 2018-06-22.
- ↑ http://www.agapotobasket.gr/afieromata/item/74-diipirotiko-kipello-i-epistrofi
- ↑ Α1 Γυναικών: Πρωταθλητής ο Παναθηναϊκός basket.gr
- ↑ «Οι πρωταθλητές». Ελληνική Ομοσπονδία Πετοσφαίρισης. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2015.
- ↑ ΧΡΥΣΗ ΒΙΒΛΟΣ ΚΥΠΕΛΛΟΥ ΑΝΔΡΩΝ Αρχειοθετήθηκε 2017-01-08 στο Wayback Machine. Επίσημος ιστότοπος Ελληνικής ομοσπονδίας.
- ↑ "Η Χρυσή Βίβλος του Super Cup" Ιστότοπος contra.gr, διοργανώσεις 1997-2007.
- ↑ «Ανακοίνωση για τη "Χρυσή Βίβλο" της Volley League γυναικών». www.volleyball.gr. 14 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022.
- ↑ Οι πρωταθλητές (ομάδες, πρωταθλητές, αθλήτριες), επίσημος ιστότοπος Ελληνικής Ομοσπονδίας Πετοσφαίρισης (ΕΟΠΕ)
- ↑ ΧΡΥΣΗ ΒΙΒΛΟΣ Αρχειοθετήθηκε 2016-12-02 στο Wayback Machine., ιστότοπος Ελληνικής ομοσπονδίας
- ↑ Ομαδικά Ανδρών Επίσημος ιστότοπος ελληνικής ομοσπονδίας
- ↑ http://weightlifting.gr/παοκ-σπάρτακος-παναθηναϊκός-και-βύβω/
- ↑ εφ. Αθλητική Ηχώ 29/8/1969 σελ. 2: "Οι "πράσινοι" καταδύται πήραν εφέτος τα πρωτεία"
- ↑ εφ. Αθλητική Ηχώ 25/7/1972 σελ. 2: "Κατά το διεξαχθέν πρωτάθλημα καταδύσεων, πρωταθλητής ανεκηρύχθη ο Παναθηναϊκός..."
- ↑ εφ. Αθλητική Ηχώ 4/8/1975 σελ. 8: "Οι Αργοναύτες Βόλου και ο Παναθηναϊκός μοιράσθηκαν τους βαθμούς στο πανελλήνιο πρωτάθλημα ανδρών-γυναικών στις καταδύσεις, κι έτσι ανεδείχθησαν συμπρωταθληταί για το τρέχον έτος."
- ↑ "Πρωταθλητής ο Παναθηναϊκός στην ΟΠΕΝ" Επίσημος ιστότοπος της ΚΟΕ
- ↑ Πρωταθλητής ο Παναθηναϊκός στην ΟΠΕΝ Επίσημος ιστότοπος της ΚΟΕ
- ↑ "Με πρωταθλητές τους Παναθηναϊκός, Αργώ και ΝΟΒΑ ολοκληρώθηκαν οι αγώνες!" Επίσημος ιστότοπος ΚΟΕ
- ↑ "Αφιέρωμα στα Εθνικά Πρωταθλήματα Κολύμβησης" Επίσημος ιστότοπος της ΚΟΕ
- ↑ https://koe.org.gr/article/protathlitis-stous-veteranous-o-panathinaikos
- ↑ «Πανελληνιο Πρωτάθλημα Masters 2021». koe.org.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2021.
- ↑ https://www.docdroid.net/OBh6ChD/open-water-masters-2020-bathmologhia-pdf
- ↑ «Κάστορας: το νέο όνομα στο μοντέρνο πένταθλο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2012.
- ↑ http://www.fencing.org.gr/index.php/gr/2013-02-12-09-58-41/2013-02-12-10-08-30
- ↑ http://www.contra.gr/Sports/Fencing/article1135659.ece
- ↑ http://www.avgi.gr/article/389146/-antexei-akomi-o-panellinios-[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ανδρών 2014 - Αποτελέσματα ελληνορωμαϊκής Αρχειοθετήθηκε 2014-03-04 στο Wayback Machine. Ιστότοπος palema.gr
- ↑ "Αφιερωμένο στον Ποικιλίδη το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Πάλης" Ιστότοπος gazzetta.gr
- ↑ Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος (19 Ιουνίου 2022). «Ο πρώτος Ευρωπαϊκός τίτλος για τον Ερασιτέχνη!». https://www.pao1908.com/nea/63512_o-protos-eyropaikos-titlos-gia-ton-erasitehni. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2022.
- ↑ 180,0 180,1 Πρωταθλητές Ελλάδας - Διασυλλογικά-Α1 Εθνική κατηγορία Ανδρών-Γυναικών Επίσημος ιστότοπος Ε.Φ.Ο.Επ.Α.
- ↑ εφ. Αθλητική Ηχώ 26-3-1966 σελ. 4
- ↑ εφ. Αθλητική Ηχώ 1-6-1969 σελ. 3
- ↑ Ο Παναθηναϊκός πρωταθλητής 1972 στις γυναίκες Αρχειοθετήθηκε 2012-01-11 στο Wayback Machine., εφημ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ, 16.05.1972, σελ. 8
- ↑ Εφημερίδα "Τα Νέα" - Ένθετο "Ομάδα" 18/7/1972 - Ανασκόπηση πρωταθλημάτων 1972
- ↑ εφ. "Εμπρός", 6/2/1951 σελ. 2.
- ↑ Αθλητική Ηχώ 12 Απριλίου 1968, σελίδα 8
- ↑ http://panathinaikos1908.gr/filemanager/files/01.JPG
- ↑ Αγωνιστική δραστηριότητα πυγμαχίας έτους 2011, σελίδα 7 Αρχειοθετήθηκε 2016-05-01 στο Wayback Machine. Επίσημος ιστότοπος ελληνικής ομοσπονδίας πυγμαχίας.
- ↑ Αγωνιστική δραστηριότητα πυγμαχίας έτους 2015, σελίδα 5 Αρχειοθετήθηκε 2017-08-13 στο Wayback Machine. Επίσημος ιστότοπος ελληνικής ομοσπονδίας πυγμαχίας.
- ↑ «Διασυλλογικό πρωτάθλημα Ελλάδας». Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία (ΕΣΟ). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2014.
- ↑ Σύλλογος > Τίτλοι, ιστότοπος Παναθηναϊκού ΑΟ
- ↑ "Πανελλήνιοι Αγώνες 100 διοργανώσεις, 118 χρόνια Γ' μέρος" Επίσημος ιστότοπος ΣΕΓΑΣ.
- ↑ "Από το Μαρκόπουλο στην ιστορία…" Επίσημος ιστότοπος ΣΕΓΑΣ.
- ↑ «Η υπόσχεση του Ανδρεόπουλου: «Αυτός ο ημιτελικός είναι μόνο η αρχή»». 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ 195,0 195,1 «Ο πρώτος Ευρωπαϊκός τίτλος για τον Ερασιτέχνη!». Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. 19 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2022.
- ↑ «Έγραψαν ιστορία οι γυναίκες του Παναθηναϊκού: Για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό τελικό στο πινγκ πονγκ!». SDNA. 18 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022.
- ↑ Για Πάντα Πρωταθλητές, Εκδόσεις ΣΚΑΪ Βιβλίο, 2009 σελ.168
- ↑ onsports.gr Όλοι οι πρόεδροι του ΠΑΟ
- ↑ Οριστική η απόφαση του «Π.Α.Ο.», εφημ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 17.06.1975, σελ. 4
- ↑ Group), Radiotileoptiki S. A. (OPEN Digital (1 Ιανουαρίου 1980). «Παναθηναϊκός: Επέστρεψε στην προεδρία ο Μαυροκουκουλάκης». ΕΘΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2023.
- ↑ «Ξανά πρόεδρος της ΠΑΕ Παναθηναϊκός ο Αλαφούζος». www.sport24.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2023.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
- ↑ «Παναθηναϊκός: Ανακοινώθηκε ο Ρούβαλης για το «τιμόνι» της γυναικείας ομάδας | Gazzetta». www.gazzetta.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2024.
- ↑ Εφημερίδα Πράσινη 7 Αυγούστου 2009 σελ.19
- ↑ 205,0 205,1 [1] Αρχειοθετήθηκε 2023-05-28 στο Wayback Machine., Επίσημη σελίδα Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου - Παναθηναϊκά Βραβεία.
- ↑ Ο ήρωας Μίμης Πιερράκος, www.gazzetta.gr
- ↑ Βαθμολογία Β' ΕΠΣΚΙ, inkefalonia.gr
- ↑ Πρωτάθλημα Β κατηγορίας Αρχειοθετήθηκε 2016-03-10 στο Wayback Machine., kefaloniamas.gr
- ↑ «Panathinaikos Chicago: «Ευχαριστούμε τον Αλαφούζο για τη στήριξη της αποστολής μας»». SDNA. 20 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2022.
- ↑ Μελέκογλου-Μενδρινός-Ντάβελος, ό.π, τόμ. Β, σελ. 18
- ↑ Τα Πράσινα Πουλιά όλης της Ελλάδας! Αρχειοθετήθηκε 2016-02-04 στο Wayback Machine., leoforos.gr
- ↑ ιστολόγιο, Τριφυλλιακός ΑΟ Πολυδρόσου
- ↑ ιστολόγιο, Τριφυλλιακός Κυψέλης
Πηγές
- «Παναθηναϊκός, 90 χρόνια ιστορικής πορείας • 1908-1998», Πάνος Φιαμέγκος (συνεργ. στατιστικών Ν. Πετρόπουλος), Εκδόσεις Γ. Γεωργαλάς, Αθήνα 1998
- «100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008», Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X
- «Τριφύλλι 100 χρόνια», συλλογικό έργο, επετειακή έκδοση εφ. Goal news, Αθήνα 2008
- «Παναθηναϊκός • Ποδόσφαιρο-μπάσκετ», συλλογικό έργο, Εκδόσεις ΣΚΑΪ, Αθήνα 2009, ISBN 960-4820-23-0
- «Glory Days • Τα χρυσά χρόνια 1992-2007», Φίλιππος Κουνέλης - Νίκος Μπουρλάκης, έκδοση ΚΑΕ Παναθηναϊκός, Αθήνα 2007, ISBN 960-8977-20-7
- Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, επίσημος ιστότοπος
- ψηφιακό αρχείο εφ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ
- «Ασπίδα στους τίτλους μας!», Άγγελος Σκλαβουνάκης - Γιώργος Κουσουνέλος για την εφ. «η ΠΡΑΣΙΝΗ», 29.03.2012 σελ. 3-8 (αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Παλαιμάχων Αθλητών ΠΑΟ)
- 44 χρόνια από το έπος του Γουέμπλεϊ, e-soccer.gr
- Τα «σπίτια» του Παναθηναϊκού, leoforos.gr
- Πότε ακριβώς έχει τα 100ά γενέθλιά του ο Παναθηναϊκός, Γιάννης Γεωργάκης για την εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ 03.02.2008
- Πρωταθλητές 1970-σήμερα, ιστότοπος Ελληνικής Ομοσπονδίας Πετοσφαίρισης.
- «Χρόνια πολλά Παναθηναϊκέ: Όλοι οι πράσινοι τίτλοι σε όλα τα σπορ!». Contra.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-02-03. https://web.archive.org/web/20170203185246/http://www.contra.gr/Soccer/Hellas/Superleague/panathinaikos/xronia-polla-panathhnaike-oloi-oi-prasinoi-titloi-se-ola-ta-spor.4510135.html. Ανακτήθηκε στις 2017-02-03.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος – Επίσημος ιστότοπος (Ελληνικά)
- Π.Α.Ο. Π.Α.Ε. – Επίσημος ιστότοπος (Ελληνικά) (Αγγλικά)
- Π.Α.Ο. Π.Α.Ε. (Eshop) – Επίσημος ιστότοπος (Ελληνικά) (Αγγλικά)
- Π.Α.Ο. Κ.Α.Ε. – Επίσημος ιστότοπος (Ελληνικά) (Αγγλικά)
- Π.Α.Ο. (τμήμα πετοσφαίρισης ανδρών) – Πρώην επίσημος ιστότοπος (Ελληνικά) (Αγγλικά)
- Σύλλογος Παλαιμάχων Παναθηναϊκού, ιστοσελίδα Συλλόγου Παλαιμάχων Αθλητών ΠΑΟ (Ελληνικά)
- Σύλλογος Παλαιμάχων Αθλητών Παναθηναϊκού Α.Ο., ιστολόγιο (blog) Συλλόγου Παλαιμάχων Αθλητών ΠΑΟ (Ελληνικά)